প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে ২০১৪ চনৰ ২৮ আগষ্টত আৰম্ভ কৰা প্ৰধানমন্ত্ৰী জন ধন যোজনা (পিএমজেডিৱাই) এতিয়া ভাৰতৰ বিত্তীয় পৰিৱেশত পৰিৱৰ্তনশীল প্ৰভাৱৰ ১১ বছৰ সম্পূৰ্ণ কৰিছে। বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তিৰ পদক্ষেপ হিচাপে পিএমজেডিৱাই লাখ লাখ অভাৱগ্ৰস্ত নাগৰিকৰ বাবে বেংকিঙৰ প্ৰৱেশৰ পুনৰ সংজ্ঞা অব্যাহত ৰাখিছে।

এই উপলক্ষে কেন্দ্ৰীয় বিত্ত আৰু কৰ্পৰেট পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰী শ্ৰীমতী নিৰ্মলা সীতাৰমণে এক বাৰ্তা যোগে কয়, “বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তি অৰ্থনৈতিক বিকাশ আৰু উন্নয়নৰ এক মূল চালক। বেংক একাউণ্টৰ সাৰ্বজনীন সুবিধাই দৰিদ্ৰ আৰু প্ৰান্তীয় লোকসকলক আনুষ্ঠানিক অৰ্থনীতিত সম্পূৰ্ণৰূপে অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ আৰু ইয়াৰ সুযোগসমূহৰ পৰা লাভৱান হ’বলৈ সক্ষম কৰে।”

কেন্দ্ৰীয় বিত্তমন্ত্ৰীয়ে কয়, “প্ৰত্যক্ষ লাভ স্থানান্তৰ (ডিবিটি) ব্যৱহাৰ কৰি বিভিন্ন আঁচনিৰ অধীনত সুবিধা প্ৰদানৰ বাবে পিএমজেডিৱাই অন্যতম প্ৰধান চেনেল, যি ঋণৰ সুবিধা, সামাজিক সুৰক্ষা প্ৰদান আৰু সঞ্চয় আৰু বিনিয়োগ বৃদ্ধি কৰে।”

‘যোৱা ১১ বছৰত ৫৬ কোটিতকৈ অধিক জন ধন একাউণ্ট খোলা হৈছে। এই একাউণ্টবোৰত মুঠ জমা ধনৰ পৰিমাণ ২.৬৮ লাখ কোটি টকা হৈছে।৩৮ কোটিতকৈ অধিক বিনামূলীয়া ৰূপে কাৰ্ড জাৰি কৰা হৈছে, যাৰ ফলত ডিজিটেল লেনদেনৰ সুবিধা হৈছে,” শ্ৰীমতী সীতাৰমণে কয়।

কেন্দ্ৰীয় বিত্তমন্ত্ৰীয়ে কয়, “লক্ষণীয় যে পিএমজেডিৱাইৰ অধীনত ৬৭% একাউণ্ট গ্ৰাম্য বা অৰ্ধনগৰ অঞ্চলত খোলা হৈছে আৰু ৫৬% একাউণ্ট মহিলাৰ নামত খোলা হয়। ইয়াৰ পৰা দেশৰ সুদূৰ অঞ্চলত বাস কৰা অভাৱগ্ৰস্ত ব্যক্তিসকলক আনুষ্ঠানিক বিত্তীয় খণ্ডলৈ কেনেদৰে অনা হৈছে, তাকে বুজা যায়।”

এই উপলক্ষে দিয়া বাৰ্তাত কেন্দ্ৰীয় বিত্ত ৰাজ্যিক মন্ত্ৰী শ্ৰী পংকজ চৌধুৰীয়ে কয়, “কেৱল দেশতে নহয়, সমগ্ৰ বিশ্বতে আৰ্থিক অন্তৰ্ভুক্তিৰ অন্যতম সফল পদক্ষেপ পিএমজেডি।জন ধন যোজনা মৰ্যাদা, সৱলীকৰণ আৰু সুযোগৰ বিষয়।”

“প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে ২০২১ চনৰ স্বাধীনতা দিৱসৰ ভাষণত ঘোষণা কৰিছিল যে প্ৰতিটো ঘৰতে বেংক একাউণ্ট থাকিব লাগে আৰু প্ৰতিজন প্ৰাপ্তবয়স্কৰ বীমা আৰু পেঞ্চন কভাৰেজ থাকিব লাগে। দেশজুৰি চলি থকা বিভিন্ন চেচুৰেচন ড্ৰাইভৰ জৰিয়তে এই দিশত অবিৰত প্ৰচেষ্টাৰে আমি বেংক একাউণ্ট খোলাৰ চেচুৰেচন লাভ কৰিছো আৰু সমগ্ৰ দেশতে বীমা আৰু পেঞ্চন কভাৰেজৰ ক্ষেত্ৰত ধাৰাবাহিকভাৱে বৃদ্ধি পাইছে,”  এই মন্তব্য পংকজ চৌধাৰীৰ।

'আমি চেচুৰেচন অভিযান আৰম্ভ কৰিছো য'ত দেশৰ ২.৭ লাখ জিপিৰ প্ৰতিটোতে অন্ততঃ এটাকৈ শিবিৰ অনুষ্ঠিত হ'ব য'ত যোগ্য ব্যক্তিয়ে পিএমজেডি একাউণ্ট খুলিব পাৰিব, জনসুৰাক্ষা আঁচনিৰ অধীনত নামভৰ্তি কৰিব পাৰিব আৰু লগতে তেওঁলোকৰ ৰি-কেৱাইচি কৰিব পাৰিব আৰু তেওঁলোকৰ বেংক একাউণ্টত মনোনয়ন আপডেট কৰিব পাৰিব।আমাৰ প্ৰচেষ্টা হৈছে বিত্তীয় সেৱাসমূহ সাধাৰণ মানুহৰ দুৱাৰমুখলৈ অনা। যেতিয়া ৩০ তাৰিখে চেচুৰেচন ড্ৰাইভৰ শিখৰত উপনীত হ'ব ছেপ্টেম্বৰ মাহত প্ৰাৰম্ভিক প্ৰতিবেদনসমূহ উৎসাহজনক হৈছে আৰু মই আপোনালোক সকলোকে এই অভিযানৰ পৰা সম্পূৰ্ণ সুবিধা লাভ কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছো।’-এমঅ’এছ ফাইনেন্সে কয়।

'সকলো অংশীদাৰ, বেংক, বীমা কোম্পানী আৰু ৰাজ্য চৰকাৰৰ সহযোগত আমি অধিক আৰ্থিকভাৱে অন্তৰ্ভুক্ত সমাজৰ দিশত আগবাঢ়িছো আৰু পিএমজেডিৱাই দেশত বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তিৰ বাবে গেম চেঞ্জাৰ হিচাপে সদায় স্মৰণীয় হ'ব।প্ৰধানমন্ত্ৰী জন ধন যোজনাই কেৱল মিছন মোডত শাসনৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ উদাহৰণ হিচাপে কাম কৰাই নহয়, যদিহে এখন চৰকাৰে কল্যাণৰ প্ৰতি দায়বদ্ধ হয়, তেন্তে কি লাভ কৰিব পাৰে সেয়াও প্ৰদৰ্শন কৰে মানুহ,” শ. এই মন্তব্য পংকজ চৌধাৰীয়ে।

বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তি সম্প্ৰসাৰণ:

বিত্ত মন্ত্ৰালয়ে শক্তিশালী বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তি কৌশলৰ জৰিয়তে প্ৰান্তীয় আৰু অৰ্থনৈতিকভাৱে বঞ্চিত শ্ৰেণীসমূহক সহায় কৰিবলৈ প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ হৈ আছে। পিএমজেডিৱাই নিশ্চিত কৰে যে প্ৰতিজন বেংকবিহীন প্ৰাপ্তবয়স্কই এটা মৌলিক বেংক একাউণ্টৰ সুবিধা লাভ কৰে—শূন্য বেলেঞ্চৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু কোনো ৰক্ষণাবেক্ষণৰ চাৰ্জৰ সৈতে।

প্ৰতিটো একাউণ্টত বিনামূলীয়া ৰুপে ডেবিট কাৰ্ডৰ সৈতে আহে, যিয়ে ২ লাখ টকাৰ দুৰ্ঘটনা বীমা কভাৰ প্ৰদান কৰে, ডিজিটেল লেনদেন আৰু আৰ্থিক সুৰক্ষাক উৎসাহিত কৰে। একাউণ্টধাৰীসকলে ১০,০০০ পৰ্যন্ত অভাৰড্ৰাফ্ট সুবিধাৰ বাবেও যোগ্য, যিয়ে জৰুৰীকালীন অৱস্থাত সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে।

পিএমজেডিৱাই একাউণ্টৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ:

• সম্পূৰ্ণ কে ৱাই চি অনুসৰণকাৰী পিএমজেডিৱাই একাউণ্টত বেলেঞ্চ বা লেনদেনৰ পৰিমাণৰ কোনো বাধা নাই। ই এটা বি এছ বি ডি একাউণ্ট। পিএমজেডিৱাই একাউণ্টধাৰীসকলক তলত দিয়া বিনামূলীয়া সুবিধাসমূহ প্ৰদান কৰা হৈছে:

• বেংকৰ শাখাৰ লগতে এটিএম/চিডিএমত নগদ ধন জমা কৰা।

• যিকোনো ইলেক্ট্ৰনিক চেনেলৰ জৰিয়তে বা কেন্দ্ৰীয়/ৰাজ্য চৰকাৰৰ সংস্থা আৰু বিভাগৰ দ্বাৰা উলিওৱা চেক জমা/সংগ্ৰহৰ দ্বাৰা ধন লাভ/জমা কৰা।

• এমাহত জমা ধনৰ সংখ্যা আৰু মূল্যৰ কোনো সীমা নাই।

• মেট্ৰ’ এটিএমকে ধৰি যিকোনো এটিএমত এটিএমৰ পৰা উলিওৱাকে ধৰি এমাহত ন্যূনতম চাৰিবাৰ বিনামূলীয়াকৈ উলিওৱাৰ সুবিধা থাকি। পৰৱৰ্তী উলিওৱাৰ ধন বেংকে ল’ব পাৰে।

• ২ লাখ টকাৰ দুৰ্ঘটনা বীমা কভাৰেজৰ সৈতে বিনামূলীয়া ৰুপে ডেবিট কাৰ্ড।

এক দশকৰো অধিক সময়ৰ পৰিৱৰ্তন:

বিগত ১১ বছৰত পিএমজেডিৱাইয়ে পৰিৱৰ্তনশীল আৰু দিশগত পৰিৱৰ্তন দুয়োটাকে অনুঘটক হিচাপে কাম কৰি আহিছে, বেংকিং পৰিস্থিতিতন্ত্ৰক শক্তিশালী কৰি আনকি আটাইতকৈ দৰিদ্ৰ আৰু দূৰৱৰ্তী নাগৰিককো সেৱা আগবঢ়াইছে। ই প্ৰত্যক্ষ লাভ হস্তান্তৰ (ডিবিটি)ৰ বাবে এক মূল আধাৰ হৈ পৰিছে, যাৰ ফলত চৰকাৰী ৰাজসাহায্য আৰু পেমেণ্টৰ স্বচ্ছ, দক্ষ আৰু দুৰ্নীতিমুক্ত সেৱা সম্ভৱ হৈছে।

জন সুৰক্ষা আঁচনি-প্ৰধানমন্ত্ৰী জীৱন জ্যোতি বীমা যোজনা আৰু প্ৰধানমন্ত্ৰী সুৰক্ষা বীমা যোজনাৰ দৰে আঁচনিৰ জৰিয়তে, অসংগঠিত খণ্ডৰ লাখ লাখ শ্ৰমিকৰ জীৱন আৰু দুৰ্ঘটনা বীমা সম্প্ৰসাৰণৰ ক্ষেত্ৰতো পিএমজেডিৱাই একাউণ্টে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে।

দ্য জেএএম ত্ৰিত্বঃ এক গেম-চেঞ্জাৰ:

পিএমজেডিৱাইক মূলত থকা জন-ধন-আধাৰ-ম’বাইল (জেএএম) ত্ৰিত্বই ৰাজসাহায্য প্ৰদানৰ বাবে ডাইভাৰচন-প্ৰুফ ব্যৱস্থা হিচাপে প্ৰমাণিত হৈছে। জেএএমৰ জৰিয়তে চৰকাৰে কল্যাণমূলক সুবিধাসমূহ পোনপটীয়াকৈ অসুবিধাগ্ৰস্তৰ বেংক একাউণ্টলৈ হস্তান্তৰিত কৰি মধ্যস্থতাকাৰী আৰু ক্ষিপ্ৰতাৰে সম্পন্ন কৰিছে। ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষৰ ভিতৰত বিভিন্ন ডিবিটি আঁচনিৰ অধীনত বেংক একাউণ্টত ৬.৯ লাখ কোটি টকা জমা হৈছে।

বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তি আঁচনিৰ পৰিপূৰক অভিযান (০১.০৭.২০২৫ - ৩০.০৯.২০২৫): বেংকসমূহে কে ৱাই চিৰ সবিশেষ আপডেট কৰিবলৈ, নতুন একাউণ্ট খুলিবলৈ আৰু ক্ষুদ্ৰ বীমা আৰু পেঞ্চন আঁচনিৰ প্ৰচাৰৰ বাবে ১ জুলাই, ২০২৫ৰ পৰা ৩০ ছেপ্টেম্বৰ, ২০২৫লৈকে শিবিৰ আয়োজন কৰিছে। বেংকিং সেৱাৰ সৰ্বাধিক ব্যৱহাৰ আৰু নিষ্ক্ৰিয়তা ৰোধ কৰিবলৈ একাউণ্টধাৰীসকলক শিক্ষা দিয়াৰ ওপৰত অহৰহ গুৰুত্ব দিয়া হৈছে। বেংকসমূহেও একাউণ্টধাৰীৰ সৈতে যোগাযোগ কৰি পিএমজেডিৱাইৰ অধীনত অকাৰ্যকৰী একাউণ্ট হ্ৰাস কৰাৰ প্ৰচেষ্টা চলাইছে। ২০২৫ চনৰ ১ জুলাইত এই অভিযান আৰম্ভ হোৱাৰ পিছৰে পৰা বিভিন্ন জিলাত মুঠ ১,৭৭,১০২টা শিবিৰ অনুষ্ঠিত কৰি মূল আঁচনিৰ অধীনত হিতাধিকাৰীৰ নামভৰ্তিৰ সুবিধাৰ বাবে আৰু বিত্তীয় সাক্ষৰতাক প্ৰসাৰিত কৰা হৈছে।

মাইলৰ খুঁটি আৰু কৃতিত্ব:

ক। পিএমজেডিৱাই একাউণ্ট: ৫৬.১৬ কোটি (১৩ আগষ্ট’২৫ তাৰিখৰ হিচাপত)

২০২৫ চনৰ ১৩ আগষ্টলৈকে পিএমজেডিৱাই একাউণ্টৰ মুঠ সংখ্যা ৫৬.১৬ কোটি হৈছে; ইয়াৰে ৫৫.৭% (৩১.৩১ কোটি) জন-ধন একাউণ্টধাৰী মহিলা আৰু ৬৬.৭% (৩৭.৪৮ কোটি) জন ধন একাউণ্ট গ্ৰাম্য আৰু অৰ্ধনগৰ অঞ্চলৰ।

 খ. পিএমজেডিৱাই একাউণ্টৰ অধীনত জমা ধন – ২.৬৮ লাখ কোটি (১৩ আগষ্ট’২৫ তাৰিখলৈকে)

প্ৰধানমন্ত্ৰী জন ধন যোজনাৰ (পিএমজেডিৱাই) একাউণ্টৰ অধীনত মুঠ জমা ধনৰ পৰিমাণ ২,৬৭,৭৫৬ কোটি টকা হৈছেগৈ। একাউণ্টৰ সংখ্যা তিনিগুণ বৃদ্ধি পাইছে যদিও মুঠ জমা ধন প্ৰায় ১২ গুণ বৃদ্ধি পাইছে। (আগষ্ট ’২৫/আগষ্ট’১৫)

গ. প্ৰতিটো পিএমজেডিৱাই একাউণ্টত গড় জমা ধন – ৪৭৬৮ টকা (১৩ আগষ্ট’২৫ তাৰিখলৈকে)

১৩.০৮.২০২৫ তাৰিখলৈকে প্ৰতিটো একাউণ্টত গড় জমা ধন ৪,৭৬৮ টকা। ২০১৫ চনৰ আগষ্ট মাহৰ তুলনাত প্ৰতিটো একাউণ্টত গড় জমা ধন ৩.৭ গুণ বৃদ্ধি পাইছে।গড় জমা ধন বৃদ্ধি হোৱাটো একাউণ্টৰ ব্যৱহাৰ বৃদ্ধি আৰু একাউণ্টধাৰীৰ মাজত সঞ্চয়ৰ অভ্যাস গঢ়ি তোলাৰ আন এক ইংগিত।

ঘ. পিএমজেডিৱাই একাউণ্টধাৰীক ৰূপে কাৰ্ড প্ৰদান: ৩৮.৬৮ কোটি (১৩ আগষ্ট’ ২৫ তাৰিখৰ হিচাপত)

পিএমজেডিৱাই একাউণ্টধাৰীসকলক ৩৮.৬৮ কোটি ৰুপে কাৰ্ড প্ৰদান কৰা হৈছে: ৰুপে কাৰ্ডৰ সংখ্যা আৰু সময়ৰ লগে লগে ইয়াৰ ব্যৱহাৰ বৃদ্ধি পাইছে।

.

পিএমজেডিৱাইৰ অধীনত ৩৮.৬৮ কোটিতকৈ অধিক টকা ডেবিট কাৰ্ড প্ৰদান, ১.১১ কোটি প’এছ/এমপিঅ’এছ মেচিন স্থাপন আৰু ইউপিআইৰ দৰে মোবাইল ভিত্তিক পেমেণ্ট চিষ্টেমৰ প্ৰৱৰ্তনৰ ফলত ২০১৮-১৯ বিত্তীয় বৰ্ষত ২,৩৩৮ কোটিৰ পৰা ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষত ২২,১৯৮ কোটিলৈ বৃদ্ধি পাইছে। ২০১৮-১৯ বিত্তীয় বৰ্ষত ইউপিআইৰ মুঠ বিত্তীয় লেনদেনৰ সংখ্যা ৫৩৫ কোটিৰ পৰা ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষত ১৮,৫৮৭ কোটিলৈ বৃদ্ধি পাইছে। একেদৰে পিঅএছ আৰু ই-বাণিজ্যত ৰুপে কাৰ্ডৰ মুঠ লেনদেনৰ সংখ্যা ২০১৭-১৮ বিত্তীয় বৰ্ষত ৬৭ কোটিৰ পৰা ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষত ৯৩.৮৫ কোটিলৈ বৃদ্ধি পাইছে।

পিএমজেডিৱাইৰ সফলতা ইয়াৰ মিছন-ম’ড পদ্ধতি, নিয়ন্ত্ৰণমূলক সমৰ্থন, ৰাজহুৱা-ব্যক্তিগত অংশীদাৰিত্ব আৰু বায়’মেট্ৰিক পৰীক্ষণৰ বাবে আধাৰৰ দৰে ডিজিটেল ৰাজহুৱা আন্তঃগাঁথনিৰ সংহতিৰ দ্বাৰা পৰিচালিত।

ইয়াৰ দ্বাৰা পূৰ্বতে আনুষ্ঠানিক বিত্তৰ পৰা বাদ পৰাসকলৰ বাবে সঞ্চয় আৰু ঋণৰ সুবিধা সম্ভৱ হৈছে। দৃশ্যমান সঞ্চয়ৰ আৰ্হিৰ সৈতে একাউণ্টধাৰীসকলেও মুদ্ৰা ঋণকে ধৰি ঋণৰ সুবিধা লৈছে যাৰ ফলত ব্যক্তিসকলে তেওঁলোকৰ আয় বৃদ্ধি কৰিবলৈ আৰু আৰ্থিক সুস্থিৰতা গঢ়ি তুলিবলৈ সক্ষম হৈছে।

পিএমজেডিৱাইয়ে দ্বাদশ বছৰত ভৰি দিয়াৰ লগে লগে ই সৰ্বাংগীন বৃদ্ধি, ডিজিটেল উদ্ভাৱ আৰু অৰ্থনৈতিক সবলীকৰণৰ ৰেখাপাত হৈয়েই আছে। ইয়াৰ চিৰস্থায়ী সফলতাই আৰ্থিক স্বাধীনতাৰ যাত্ৰাত কোনো নাগৰিক যাতে পিছ পৰি নাথাকে তাৰ প্ৰতি ভাৰতৰ দায়বদ্ধতাক প্ৰতিফলিত কৰে।

*****

NB/AD/DB