કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અને સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહે આજથી દેશભરમાં અમલમાં આવેલા 3 નવા ફોજદારી કાયદાઓને સજાને બદલે ન્યાયલક્ષી અને પીડિત-કેન્દ્રિત ગણાવ્યા હતા. તેમણે કહ્યું કે નવા કાયદાઓમાં સજાને બદલે ન્યાયને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવશે, વિલંબને બદલે ઝડપી સુનાવણી અને ઝડપી ન્યાય અને પીડિતોના અધિકારોનું રક્ષણ સુનિશ્ચિત કરવામાં આવશે. નવી દિલ્હીમાં યોજાયેલી પત્રકાર પરિષદને સંબોધતા શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, નવા ફોજદારી કાયદાઓ અંગે વિવિધ પ્રકારની ગેરસમજો ફેલાવવામાં આવી રહી છે, જેનો ઉદ્દેશ આ કાયદાઓ અંગે લોકોના મનમાં ભ્રમ પેદા કરવાનો છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, નવા કાયદાનાં દરેક પાસા પર ચાર વર્ષ સુધી વિવિધ હિતધારકો સાથે વિસ્તૃત ચર્ચા થઈ છે અને સ્વતંત્ર ભારતમાં કોઈ પણ કાયદાની આટલી વિસ્તૃત ચર્ચા થઈ નથી.

ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે આઝાદીના 77 વર્ષ બાદ ભારતની અપરાધિક ન્યાય પ્રણાલી સંપૂર્ણપણે સ્વદેશી બની રહી છે અને આ ત્રણ નવા કાયદા આજથી દેશના દરેક પોલીસ સ્ટેશનમાં લાગુ કરવામાં આવ્યા છે. શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, આ કાયદાઓએ વિલંબિત થવાને બદલે સજાના સ્થાને ન્યાય, ઝડપી સુનાવણી અને ઝડપી ન્યાયનું સ્થાન લીધું છે. આ સાથે, અગાઉના કાયદાઓ ફક્ત પોલીસના અધિકારોનું રક્ષણ કરતા હતા પરંતુ આ નવા કાયદાઓમાં હવે પીડિતો અને ફરિયાદીઓના અધિકારોની સુરક્ષા માટે પણ જોગવાઈઓ છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, ત્રણ નવા કાયદા આપણા દેશની સંપૂર્ણ અપરાધિક ન્યાય વ્યવસ્થામાં ભારતીય ભાવનાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેમણે કહ્યું કે આ કાયદાઓમાં ઘણી જોગવાઈઓ છે જે દેશના લોકો માટે ફાયદાકારક રહેશે. તેમણે કહ્યું હતું કે, આ કાયદાઓમાં બ્રિટિશ કાળથી ચાલુ રહેલી અને લોકો માટે સમસ્યાઓ ઊભી કરી રહેલી અનેક વિવાદિત જોગવાઈઓ દૂર કરવામાં આવી છે અને નવા વર્ગો ઉમેરવામાં આવ્યા છે, જે આજે પ્રાસંગિક છે.

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે, આ કાયદાઓમાં ભારતના બંધારણની ભાવના અનુસાર કલમો અને પ્રકરણોની પ્રાથમિકતા નક્કી કરવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાઓને પ્રથમ અગ્રતા આપવામાં આવી છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાઓ અંગે એક નવું પ્રકરણ ઉમેરીને, જેમાં 35 કલમો અને 13 જોગવાઈઓ છે, નવા કાયદાઓને વધુ સંવેદનશીલ બનાવવામાં આવ્યા છે. તેમણે કહ્યું કે, આ જ રીતે મોબ લિંચિંગના ગુના માટે પહેલાના કાયદામાં કોઈ જોગવાઈ નહોતી પરંતુ આ નવા કાયદાઓમાં પહેલીવાર મોબ લિંચિંગની વ્યાખ્યા કરવામાં આવી છે અને તેના માટે આકરી સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, નવા કાયદાઓમાં અંગ્રેજોએ બનાવેલા રાજદ્રોહના કાયદાને નાબૂદ કરવામાં આવ્યો છે. તેમણે કહ્યું કે, નવા કાયદામાં દેશ વિરોધી ગતિવિધિઓ માટે એક નવી કલમ ઉમેરવામાં આવી છે, જે અંતર્ગત ભારતની એકતા અને અખંડતાને નુકસાન પહોંચાડનારને આકરી સજાની જોગવાઈ છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, ત્રણ નવા કાયદાનાં સંપૂર્ણ અમલ પછી સૌથી આધુનિક ન્યાયિક વ્યવસ્થા ઊભી કરશે. તેમણે કહ્યું કે ત્રણ નવા કાયદાઓમાં ટેકનોલોજીને અપનાવવામાં આવી છે એટલું જ નહીં, આગામી 50 વર્ષમાં આવનારી તમામ ટેકનોલોજીનો તેમાં સમાવેશ કરી શકાય તે પ્રકારે જોગવાઈ પણ કરવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે દેશભરમાં 99.9 ટકા પોલીસ સ્ટેશનોનું કોમ્પ્યુટરાઈઝડ કરવામાં આવ્યું છે અને 2019માં ઈ-રેકોર્ડ બનાવવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ ચૂકી છે. તેમણે કહ્યું કે ઝીરો-એફઆઈઆર, ઈ-એફઆઈઆર અને ચાર્જશીટ બધું જ નવા કાયદાઓમાં ડિજિટલ હશે. શ્રી શાહે ઉમેર્યું હતું કે, નવા કાયદાઓ તમામ પ્રક્રિયાઓ પૂર્ણ કરવા માટે સમયમર્યાદા પણ નિર્ધારિત કરે છે, જેમાં કાયદાઓનો સંપૂર્ણ અમલ થવાથી ન્યાય માટે અનંત પ્રતીક્ષાનો અંત આવશે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે એફઆઈઆર દાખલ કરવાથી 3 વર્ષમાં સુપ્રીમ કોર્ટ સુધી ન્યાય થઈ શકે છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાને કહ્યું કે નવા કાયદાઓમાં 7 વર્ષ કે તેથી વધુની સજાને પાત્ર ગુનાઓમાં ફોરેન્સિક તપાસ ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે, જે ન્યાયને વેગ આપવા અને દોષિત ઠેરવવાના દરને 90 ટકા સુધી લઈ જવામાં મદદ કરશે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, નવા કાયદાઓમાં ફોરેન્સિક મુલાકાત ફરજિયાત બનાવવા માટે સરકારે દૂરંદેશીપણા સાથે કામ કર્યું છે અને વર્ષ 2020માં જ નેશનલ ફોરેન્સિક સાયન્સ લેબોરેટરીનું નિર્માણ કર્યું છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, આ ઉદ્દેશ માટે પ્રશિક્ષિત માનવબળની જરૂર પડશે અને દેશમાં ત્રણ વર્ષ પછી 40,000થી વધારે પ્રશિક્ષિત માનવબળ હશે. તેમણે કહ્યું કે કેન્દ્રીય કેબિનેટે તાજેતરમાં ફોરેન્સિક સાયન્સ યુનિવર્સિટીના કેમ્પસ સ્થાપવાનો અને વધુ 9 રાજ્યોમાં 6 સેન્ટ્રલ ફોરેન્સિક લેબોરેટરીઝ સ્થાપવાનો નિર્ણય લીધો છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, ભારતીય સાક્ષ્ય અધિનિયમ 2023એ પુરાવાનાં ક્ષેત્રમાં ટેકનોલોજીનો પણ લાભ લીધો છે. તેમણે કહ્યું કે ઇલેક્ટ્રોનિક પુરાવાની વિશ્વસનીયતા વધારવા માટે અનેક જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે. હવે સર્વર લોગ્સ, લોકેશન પુરાવા અને વોઇસ મેસેજનું પુરાવા તરીકે અર્થઘટન કરવામાં આવ્યું છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, આ ત્રણેય કાયદા બંધારણની આઠમી અનુસૂચિમાં ઉલ્લેખિત તમામ ભાષાઓમાં ઉપલબ્ધ થશે અને અદાલતી કાર્યવાહી પણ એ ભાષાઓમાં જ થશે.

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અને સહકારિતા મંત્રીએ કહ્યું કે, દરેક રાજ્યના ગૃહ મંત્રાલય, ગૃહ વિભાગ અને ન્યાય મંત્રાલયે આ કાયદાઓને લાગુ કરવા માટે ઘણા પ્રયત્નો કર્યા છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, નવા કાયદામાં આજે તેમની પ્રાસંગિકતા અનુસાર વિભાગો ઉમેરવામાં આવ્યાં છે અને આ પ્રકારનાં ઘણાં વર્ગો કે જે વિવાદાસ્પદ હતાં, તેમને દૂર કરવામાં આવ્યાં છે, કારણ કે તેઓ લોકો માટે સમસ્યાઓનું સર્જન કરી રહ્યાં છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, આશરે 22.5 લાખ પોલીસકર્મીઓને નવા કાયદાઓ પર તાલીમ આપવા માટે 12,000 માસ્ટર ટ્રેનર્સનાં લક્ષ્યાંક સામે 23,000થી વધારે માસ્ટર ટ્રેનર્સને અધિકૃત સંસ્થાઓની મદદથી તાલીમ આપવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે ન્યાયતંત્રના 21,000 ગૌણ અધિકારીઓને ન્યાયતંત્રમાં તાલીમ આપવામાં આવી છે અને 20 હજાર સરકારી વકીલોને તાલીમ આપવામાં આવી છે. શ્રી શાહે ઉમેર્યું હતું કે, લોકસભામાં આ કાયદાઓ પર કુલ 9 કલાક 29 મિનિટ સુધી ચર્ચા થઈ હતી જેમાં 34 સભ્યોએ ભાગ લીધો હતો અને પોતાના મંતવ્યો આપ્યા હતા, જ્યારે રાજ્યસભામાં 6 કલાક અને 17 મિનિટ સુધી તેની ચર્ચા થઈ હતી જેમાં 40 સભ્યોએ ભાગ લીધો હતો. તેમણે કહ્યું કે, એક જુઠ્ઠાણું ફેલાવવામાં આવી રહ્યું છે કે સંસદના સભ્યોની હકાલપટ્ટી બાદ કાયદા પસાર કરવામાં આવ્યા હતા. તેમણે કહ્યું હતું કે, હાંકી કઢાયેલા સભ્યો પાસે હજુ પણ ગૃહમાં આવીને પોતાના વિચારો વ્યક્ત કરવા ચર્ચામાં ભાગ લેવાનો વિકલ્પ છે, પરંતુ એક પણ સભ્યએ તેમ કર્યું નથી.

AP/GP/JD