U Myntri Rangbahduh ka ri u Narendra Modi u la plie paidbah ia ka jingrakhe kynmaw burom ia ka jingdap 150 snem jong ka jingrwai jong ri ka “Vande Mataram” kaba shisnem ha nongbah New Delhi mynta ka sngi. Haba ai jingkren ha ka jingialang ha kane ka sngi, u Modi u la ong ba ka Vande Mataram kam dei tang ka ktien- ka dei ka mantra, ka bor, ka jingangnud, bad ka jingkut jingmut kaba skhem. U la ban jur ba ka Vande Mataram ka pynpaw ïa ka jingaiti lut bad ka jingaiti mynsiem ïa ka Maa Bharati. U Myntri Rangbahduh u la ong ba kane kawei ka kyntien ka pyniasoh ia ngi bad ka histori jong ngi, ka pyndap ia ka mynta jong ngi da ka jingshaniah, bad ka ai mynsiem ia ka lawei jong ngi da ka jingshlur ban ngeit ba ym don kano kano ka jingkut jingmut kaba ym lah ban pyndep, bad ym don ka thong kaba ngim lah ban pyndep.

Haba batai ia ka jingrwai lang ia ka Vande Mataram kum ka jingshem kaba phylla shisha, kaba palat ia ki pud jong ka jingpynpaw, u Modi u la ong ba hapdeng kiba bun ki sur, ka mih kawei ka jingsawa, ka sur kaba iatylli, ka jingsngewtynnad jong baroh, ka sur kaba ryntih. U la kren shaphang ka jingsawa bad ka jingshongsuk shongsain kaba aibor ia ua dohnud. U Myntri Rangbahduh u la ong ba ka 7 tarik u Naiwieng ka dei ka sngi kaba kongsan namar ba ka ri ka rakhe ïa ka jingdap 150 snem jong ka Vande Mataram. U la pynskhem ba kane ka por ba kyntang kan ai mynsiem ba thymmai bad kan wanrah ia ka bor ba thymmai ha ki nongshong shnong jong ngi. Ban kynmaw burom ia kane ka sngi ha ki sla jong ka histori, la pyllait paidbah ia ka pisa nar ba kyrpang bad ka postage stamp ba la aiti kyrpang na ka bynta ka Vande Mataram. Haba ai burom ïa baroh ki riew shlur bad ki riew pawkhmat jong ka ri India kiba la aiti ïa la ka jong ka jingim na ka bynta ka Maa Bharati, u Modi u la ai khublei ïa baroh kiba don ha kane ka sngi bad u la ai ka jingkitbok kitrwiang ia manla ki nongshong shnong ha ka jingdap 150 snem jong ka Vande Mataram.

Da kaba kdew ba man la ka jingrwai bad man la ka poitri ka kit ia ka jingsngew tynrai bad ka khubor ba kongsan, u Myntri Rangbahduh u la buh ia ka jingkylli— kaei ka jinglong tynrai jong ka Vande Mataram? U la pynskhem ba ka tynrai jong ka ka long ka Bharat— Maa Bharati— ka jingmut ba iaineh shirta jong ka ri India. U la batai bniah ba kane ka jingmut ka la sdang ban pynwan dur ialade naduh ka jingsdang jong ka imlang sahlang jong ki briew, da kaba pule ia kawei pa kawei ka juk kum ka lynnong, da kaba sakhi ia ka jingmih jong ki ri bapher bapher, ka jingmih jong ki bor bapher bapher, ka jingkylla jong ki imlang sahlang kiba thymmai, ka jingiaid lynti jong ki na ka jingbymdon ei ei sha ka jingkhraw, bad ka jingduh noh jong ki. U la bynrap ba ka India ka la peit bniah ia ka histori, ia ka jingkylla jong ka pyrthei. Na kane ka jingiaid lynti jong u briew kaba khlem kut, ka India ka la nang, ka la shim ia ki rai, bad da kaba pynshong nongrim ha ki, ka la pynwandur ia ki jinglong bad ki jingmut jong ka imlang sahlang jong ka, da kaba thaw ia ka jinglong ba kyrpang ha kaba iadei bad ka kolshor. U Modi u la ban jur ba ka India ka sngewthuh ia ka jinglong ryntih hapdeng ka bor bad ka akor, bad kumta ka la paw kum ka ri—kum ka ksiar kaba pura—kaba iaineh shyrta wat hapdeng ki jingmynsaw jong ka por ba la leit noh.

Haba ban jur ba ka jingmut jong ka India bad ka bor kaba don shalyndet ka long kaba kyrpang na ka jingkiew bad jinghiar jong ki bor ka pyrthei, kaba don tynrai ha ka jingsngew ba kyrpang jong ka jinglong laitluid, u Modi u la ong ba haba ïa kane ka jingsngewthuh la pynpaw ha ka jingthoh, ka la pynmih ïa ka jingthaw kum ka Vande Maramta. “Dei na kata ka daw, ha ka por synshar ki phareng, ka Vande Mataram ka la long ka jingpynbna ïa ka jingkut jingmut ba ka India kan laitluid, yn bthat ïa ki kynjri jong ka jinglong mraw da ki kti jong ka Maa Bharati, bad ki khun jong ka kin long ki nongtei ïa la ka jong ka lawei”, la ong u Modi.

Haba pynkynmaw ïa ki kyntien jong u Gurudev Rabindranath Tagore ba ka Anandamath jong u Bankimchandra kam dei tang ka kot— ka dei ka jingangnud jong ka ri India kaba laitluid, u Myntri Rangbahduh u la ban jur ïa ka jingmut kaba jylliew jong ka Vande Mataram ha ka Anandamath, da kaba kdew ba man la ka lain, man la ka kyntien bad man la ka jingsngew ha ka jingthaw jong u Bankim Babu ka kit ia ka jingmut kaba jylliew. U la ong ba watla la thaw ia ka jingrwai ha ka por jong ka jingsynshar ki phareng, hynrei ki kyntien jong ka kim shym la shah khanglad satia ha ki jingdum jong kita ki spah snem jong ka jinglong mraw. Ka la laitluid na ki jingkynmaw jong ka jingshah synshar, bad dei na kata ka daw ba ka Vande Mataram ka dang long kaba kongsan ha man la ka juk bad man la ka rta. U Modi u la shim ia ka lain ba nyngkong jong ka jingrwai—“Sujalam Sufalam Malayaja Sheetalam Sasyashyamalam Mataram”—bad u la pynkylla ia ka kum ka jingai burom ia ka ri jong ngi kaba la pynitynnad da ki jingkyrkhu ba kyrpang jong ka mariang.

Da kaba pynpaw ba kane ka dei ka jinglong jong ka India la bun hajar snem, u Modi u la ong ba ki wah, ki lum, ki khlaw, ki dieng, bad ka khyndew kaba sboh jong ka ki ju don ka bor ban seisoh kyrhai. Da ki spah snem, ka pyrthei ka la sngap ia ki khana shaphang ka jingroi jingpar jong ka India. Tang katto katne spah snem mynshuwa, ka India ka don haduh shi bynta na ka saw bynta jong ka GDP jong ka pyrthei. Hynrei u la ong ba ha ka por ba u Bankim Babu u la thaw ia ka Vande Mataram, ka ri India ka la jngai na kata ka juk ksiar. Ki jingwan hiar thma jong ki nongwei, ki jinglute bad ki polisi synshar ki phareng kiba pyndonkam bakla ki la pynlong ia ka ri ban mad ia ka jingeh ha ka jingduk bad jingkyrduh bam. Hynrei u Bankim Babu u la wanrah ia ka jing thmu jong ka ri India kaba riewspah, kaba ha kaba u la ba wat la ki jingeh ki long kiba khraw katno katno ruh, ka ri India ka lah ban khyllie im biang ia ka juk ksiar jong ka. Bad kumta, u la pyrta— Vande Mataram.

U Myntri Rangbahduh u la ong ba ha ka por jong ka jingsynshar ki phareng, ki phareng ki la ialeh ban pynshisha ia ka jingsynshar jong ki da kaba pyni ia ka India kum kaba poh bad kaba sahdien. U la ban jur ba ka lain kaba nyngkong jong ka Vande Mataram ka la pynpra ia kane ka jingpynbna lamler. Namarkata, ka Vande Mataram kam shym la long tang ka jingrwai jong ka jinglaitluid— ka la pyni ruh ha ki million ki nong India ia ka jing thmu shaphang kaei kaba ka India kaba laitluid ka lah ban long: ka jingangnud ia ka Sujalam Sufalam Bharat.

U Modi u la ong ba kane ka sngi ka plie lad ban sngewthuh ïa ka jingïaid lynti ba phylla bad ka jingktah jong ka Vande Mataram. Ha ka por ba u Bankim Babu u la pynmih ia ka Vande Mataram ha Bangadarshan ha u snem 1875, don kiba ngeit ba ka dei tang ka jingrwai. Hynrei shen, ka Vande Mataram u la long ka sur jong ka jingialeh laitluid jong ka ri India— ka jingrwai ha ki rmiang shyntur jong uwei pa uwei u nongialeh pyrshah, ka jingpynpaw ia ki jingsngew jong uwei pa uwei u nong India. U la ong ba ym don satia kano kano ka lynnong jong ka jingïakhih laitluid ha kaba ka Vande Mataram kam shym la don ha kano kano ka rukom. Ha ua snem 1896, u Gurudev Rabindranath Tagore u la rwai ia ka Vande Mataram ha ka dorbar Calcutta. Ha u snem 1905, haba la pyniakhlad ia ka Bengal — ka jingpyrshang kaba ma da ki phareng ban pyniakhlad ia ka ri — ka Vande Mataram ka ieng kum u mawsiang pyrshah ia kita ki jingthmu. U Myntri Rangbahduh u la pynkynmaw ba ha ki por ba ki ïakhih pyrshah ïa ka jingphiah ïa ka Bengal, ki surok ki la sawa da kawei ka sur kaba ïatylli —Vande Mataram.

Haba pynkynmaw ba wat haba la siat kuli ïa ki nongïakhih pyrshah ha ka por jong ka dorbar Barisal, ki kyntien ha ki rmiang shyntur jong ki kilong— Vande Mataram, u Modi u la pynpaw ba ki nongïaleh laitluid kum u Veer Savarkar, kiba trei na shabar ri, ki ai khublei iwei ïa iwei da ka Vande Mataram. Bun ki nongiakhih pyrshah, wat haba ki dang ieng ha ki jaka ban phasi ia ki, ki la ong Vande Mataram. U Myntri Rangbahduh u la ban jur ba ki jingjia kiba bun, ki tarik kiba bun ha ka histori, ha kylleng ka ri kaba heh kaba don ki thaiñ bad ki ktien bapher bapher, ki la ïohi ïa ki jingïakhih ha kaba kawei ka jingpyrta, kawei ka jingkut jingmut, kawei ka jingrwai ka la sawa ha man la ka sur—ka Vande Mataram. U la sot ia ka jingkren jong u Mahatma Gandhi ha u snem 1927 ba ka Vande Mataram ka pyni hakhmat jong ngi ia ka dur jong ka ri India kaba iatylli. U la ong ba u Sri Aurobindo u la batai ia ka Vande Mataram ym tang kum ka jingrwai, hynrei kum ka mantra— kaba kyrsiew ia ka bor tynrai. U Myntri Rangbahduh u la ong ruh ba ka lama ba la saindur da u Bhikaji Cama ka don ia ki kyntien Vande Mataram ha pdeng jong ka.

Haba pynshai ba katba ka lama jong ka India ka la nang kylla katba nang mih ki sngi, naduh ki rukom jong ka ba mynshuwa haduh ka lama ba mynta, u Modi u la ong, kawei kaba khlem kylla—man la ka por ba pynher ia ka lama, ki kyntien kiba mih hi na ka dohnud jong uwei pa uwei u nong India ki long Bharat Mata ki Jai! bad ka Vande Mataram!. U la ban jur ba katba ka ri ka rakhe ïa ka jingdap 150 snem jong ka jingrwai ri ka Vande Mataram, ka long ruh kum ka jingburom ïa ki riewkhraw ka ri. Ka long ka jingburom ia ki riewlenlade ba bun kiba la pdiang ia ka jingshah phasi katba ki dang ong Vande Mataram, kiba la shah shoh katba ki dang rwai ia ka Vande Mataram, kiba la iai neh skhem ha u thah katba ki dang pule ia ka mantra jong ka Vande Mataram.

U Myntri Rangbahduh u la pynbna ba mynta ka sngi, baroh 140 klur ngut ki nong India ki ai burom ia uwei pa uwei u briew uba la tip, bym tip, bad u bym shym la paw pyrthei uba la aiti ia la ka jong ka jingim na ka bynta ka ri katba u dang pyrta Vande Mataram, ia uba ym shym la buh kyrteng satia ha ki sla jong ka histori.

Da kaba sot ia ka dkhot Vedic, da kaba pynskhem ba kane ka ri ka dei ka kmie jong ngi, kane ka ri ka dei ka kmie jong ngi, bad ngi dei ki khun jong ka, u Modi u la pynpaw ba naduh ka por Vedic, ki briew jong ka India ki la mane ia ka ri ha kane ka dur kum ka kmie. U la ban jur ba kane ka jingpyrkhat Veda hi ka la pynrung ia ka jingsngewthuh thymmai ha ka jingialeh laitluid lyngba ka Vande Mataram.

U Myntri Rangbahduh u la ong ba na ka bynta kito kiba peit ia ka ri tang kum ka kynhun jong ka sain pyrthei, ka jingmut ban khein ia ka ri kum ka kmie ka lah ban long kaba phylla. Hynrei ka India ka long kaba pher. Ha India ka kmie ka long ka nongkha, ka nongpynheh pynsan bad haba ki khun jong ka ki don ha ka jingma, ka long ruh ka nongpynjot ia ka jingsniew. U la kdew ia ki lain na ka Vande Mataram, da kaba ban jur ba ka Maa Bharati ka don ia ka bor kaba khraw, ka ialam ia ngi lyngba ki jingeh, bad ka jop ia ki nongshun. U Myntri Rangbahduh u la ong ba ka jingmut jong ka ri kum ka kmie, bad ka kmie kum ka jinglong blei jong ka bor, ka la pynlong ia ka jingiakhih ban ioh ia ka jinglaitluid kaba la rai ban kynthup lang ia ki shynrang bad kynthei mar kumjuh. U la bynrap ba kane ka jingïohi jngai ka la iarap ïa ka India ban angnud sa shisien ïa ka ri ha kaba ka bor jong ki kynthei ka don hakhmat eh ha kaba tei ïa ka ri.

Da kaba pynpaw ba ka Vande Mataram, wat la ka long ka jingrwai ia ki riewlenlade jong ka jingiakhih laitluid, ka pynshlur ruh ïa ngi ban ïada ïa kata hi ka jinglaitluid, u Modi u la sot ïa ki lain na ka jingrwai tynrai jong u Bankim Babu kaba pynpaw ba ka Maa Bharati ka long kum ka dak jong ka Saraswati, ka nongai jingtip; Ka Lakshmi, ka nongai jingroi jingpar; bad ka Durga, ka nongpyndonkam ia ki tiar ialeh bad ka bor. U Myntri Rangbahduh u la ban jur ba ka jingthmu ka long ban tei ia ka ri kaba ieng hakhmat eh ha ka jingnang jingstad, ka jingstad saian, bad ka teknoloji; ka ri kaba la pynriewspah da ka bor jong ka jingnang jingstad bad jingsaindur thymmai; bad ka ri kaba kyrshan dalade ha ki kam jong ka jingshngain jong ka ri.

Da kaba kdew ba ha kine ki snem ba la dep, ka pyrthei ka la sakhi ïa ka jingmih jong ka India ha ka dur ba shisha jong ka, u Myntri Rangbahduh u la pynpaw ïa ka jingkiew ka bym pat ju jia mynno mynno ruh jong ka India ha ki liang ka science bad technology bad ka jingkiew jong ka kum ka ri kaba san ha ka ïoh ka kot ha ka pyrthei. U la ong ba haba ki nongshun ki nud ban hiar thma ïa ka jingshngaiñ bad burom jong ka India lyngba ki kam lehnoh, ka pyrthei ka la ïohi ba katba ka India Bathymmai ka pynpaw ïa ka mynsiem jong ka Kamala bad ka Vimala ha ka jingshakri ïa ka longbriew manbriew, ka nang ruh kumno ban long ka Durga—ka nongbat ïa ki shiphew tylli ki tiar ialeh—na ka bynta ban pynjot ïa ka kam lehnoh.

Haba kren shaphang kawei pat ka bynta kaba kongsan kaba ïadei bad ka Vande Mataram, da kaba ban jur ïa ka jingdonkam jong ka, u Modi u la ong ba ka mynsiem jong ka Vande Mataram ka la pynshai ïa ka ri baroh kawei ha ka por jong ka jingïaleh laitluid. Hynrei u la pynpaw ka jingsngewsih ba ha u snem 1937, la pyniakhlad noh ia ki dkhot ba kongsan jong ka Vande Mataram — ka mynsiem jong ka. Ka jingrwai ka la long kaba la phiah. U la pynskhem ba kane ka jingphiah ka la bet ia u symbai jong ka jingphiah ia ka ri. U Myntri Rangbahduh u la buh jingkylli balei la leh ïa kum kane ka jingbymhok ïa kane ka mantra ba khraw jong ka ri bad u la ban jur ba ka pateng mynta ka dei ban sngewthuh ïa kane ka histori. U la maham ba kajuh ka jingmut jingpyrkhat kaba pynpait pynpra ka dang iai bteng ban buh jingeh ia ka ri wat haduh kine ki sngi.

Haba ban jur ba ngi dei ban pynlong ïa kane ka spah snem kum ka spah snem jong ka ri India, u Myntri Rangbahduh u la pynskhem ba ka bor ban pynurlong ïa kane ka shong hapoh ka ri bad ki briew jong ka. U la ban jur ia ka jingdonkam jong ka jingngeit halade ban pynurlong ia kane ka jingkut jingmut. U Modi u la maham ba ha kane ka jingiaid lynti, ngin ïakynduh ïa kito kiba ialeh ban ïalam bakla ïa ngi bad kito kiba don ïa ka jingmut jingpyrkhat kaba sniew ki ban pyrshang ban bet ïa ka jingartatien. Ha kum kine ki khyllipmat, u la kyntu ïa ka ri ban pynkynmaw biang ïa ka bynta na ka Anandamath, ha kaba u Bhavanand u rwai ïa ka Vande Mataram bad uwei pat u buh jingkylli kaei kaba tang uwei u briew u lah ban pynurlong. Ka jingpynshlur na ka Vande Mataram nangta ka mih— kumno ka kmie kaba don da ki klur ki khun bad ki klur ki kti kan long kaba khlem bor? U Myntri Rangbahduh u la ong ba mynta, ka Bharat Mata ka don 140 klur ki khun bad 280 klur ki kti, ha kaba palat 60 percent na kine ki dei ki samla. U la ban jur ba ka India ka don ïa ka jingmyntoi kaba khraw tam ha ka jingbun briew ha ka pyrthei, kaba long ka jingkhlain jong ka ri jong ngi bad ka Maa Bharati. Haba buh jingkylli, u Modi u la kylli kaei kaba lah ban long na ka bynta jong ngi mynta? Kaei kaba lah ban khanglad ia ngi ban pyndep ia ka jingangnud tynrai jong ka Vande Mataram?

Da kaba pynpaw ba mynta, katba ka jingthmu jong ka Atmanirbhar Bharat ka dang shem ïa ka jingjop, katba ka ri ka nang ïaid shaphrang ryngkat bad ka jingkut jingmut jong ka Make in India, bad katba ngi nang ïaid shaphrang sha ka thong jong ka India kaba la kiew ha u snem 2047, u Modi u la ong ba man la ka jingjop kaba thymmai ha kane ka juk ka bym pat ju jia mynno mynno ka pynmih ïa ka jingong dalade—Vande Mataram! U la pynpaw ba haba ka India ka kylla long ka ri kaba nyngkong ban poi sha South Pole jong u Bnai, haba ka jingsawa jong ka New India ka poi sha ki jaka ba jngai tam jong ka haw haw, uwei pa uwei u nongshong shnong u pyrta da ka jingsngew sarong— Vande Mataram! U Myntri Rangbahduh u la ong shuh shuh ba haba ngi iohi ia ki khun kynthei jong ngi ba ki poi sha ka kyrdan kaba hakhmat eh ha ki kam naduh ka space technology haduh ki kam ialehkai, haba ngi sakhi ia ki ba ki pynher ia ki liengsuin iapom, ka jingpyrta kaba mih na uwei pa uwei u nong India ka long—Vande Mataram!

Haba kdew ba mynta ka sngi ka dap 11 snem naduh ba la pyntreikam ia ka One Rank One Pension, u Modi u la pynpaw ba haba ki shipai jong ngi ki pynpra ia ki jingthmu ba sniew jong u nongshun, haba ki kam lehnoh, ki Naxalism, bad ki lehnoh Maoist ki shah rem, ki shipai iada jong ngi ki pynbna—Vande Mataram!

Da kaba ban jur ba kane ka mynsiem burom ïa ka Maa Bharati kan ïalam ïa ngi sha ka thong jong ka ri India kaba kiew shaphrang, u Myntri Rangbahduh u la pynpaw ïa ka jingngeit skhem ba ka mantra jong ka Vande Mataram kan ïai bteng ban ai bor bad ai mynsiem ïa ki khun ba bun jong ka Maa Bharati ha baroh kawei kane ka jingïaid lynti jong ka Amrit Kaal. Haba pynkut, sa shisien u la ai khublei kyrpang ïa baroh ki nongshong shnong halor ka jingdap 150 snem jong ka Vande Mataram.

U Myntri Sorkar Pdeng, Gajendra Singh Shekawat, Lieutenant Governor jong ka Delhi, u Vinai Kumar Saxena, Myntri Rangbah jong ka Delhi, ka Rekha Gupta ki la iadonlang lem bad kiwei kiwei ki kynrem ki lyndan ha kane ka sngi.

Ka Nongrim

U Myntri Rangbahduh u pyllait paidbah ruh ia ka Stamp ba Kyrpang bad ka Pisa Nar ha kane ka sngi. Kane ka prokram ka dei ka dak jong ka jingsdang ia ka jingrakhe kaba shi snem ha baroh kawei ka ri naduh ka 7 tarik u Naiwieng 2025 haduh ka 7 tarik u Naiwieng 2026, kum ka jingrakhe ia ka jingdap 150 snem kane ka jingrwai kaba la ai mynsiem ia ka jingiakhih na ka bynta ka jinglaitluid ka India bad kaba bteng ban wanrah ia ka jingsngew sarong na ka bynta ka ri bad ruh ka jingiatylli.

Ka jingrakhe kan kynthup ia ka jingiarwai lang ia baroh kawei ka jingrwai “Vande Mataram” ha ki jaka paidbah ha kaba ki nongshong shnong kin iashim bynta ryngkat bad ka prokram ba la buh kyrpang.

Ka jingrwai Vande Mataram ka dap 150 snem ha u snem 2025. Ka jingrwai jong ka ri jong ngi “Vande Mataram”, da u Bankimchandra Chatterji ka dei kaba la thoh ha ka por jong ka Akshaya Navami kaba long ha ka 7 tarik u Naiwieng 1875. Ka Vande Mataram ka la mih nyngkong ha ka kot Bangadarshan kum shi bynta jong ka kot Anandamath jong u. Kane ka jingrwai, kaba peit ia ka ri kum ka dak jong ka jingkhlain, ka jingriewspah bad ka jinglong kyntang, ka la long kum ka dak jong ka jingkhie ka India ha ka mynsiem jong ka jingiatylli bad ka jingburom ialade. Hadien kane, ka la kylla kum ka dak jong ka jingieid ia ka ri.

*****