ભારતીય રેલવેએ દિલ્હી-મુંબઈ રૂટના મથુરા-કોટા સેક્શન પર સ્વદેશી રેલવે સુરક્ષા પ્રણાલી કવચ 4.0 શરૂ કરી છે. દેશમાં રેલવે સુરક્ષા પ્રણાલીઓના આધુનિકીકરણ તરફ આ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે.

કેન્દ્રીય રેલવે મંત્રી શ્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે જણાવ્યું હતું કે, “રેલવેએ માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીજીના 'આત્મનિર્ભર ભારત' વિઝનમાંથી પ્રેરણા લઈને કવચ ઓટોમેટિક ટ્રેન પ્રોટેક્શન સિસ્ટમ સ્વદેશી રીતે ડિઝાઇન, વિકસાવી અને તેનું ઉત્પાદન કર્યું છે. કવચ 4.0 એક ટેકનોલોજી-સઘન સિસ્ટમ છે. તેને જુલાઈ 2024માં રિસર્ચ ડિઝાઇન્સ એન્ડ સ્ટાન્ડર્ડ્સ ઓર્ગેનાઇઝેશન (RDSO) દ્વારા મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. ઘણા વિકસિત દેશોએ ટ્રેન પ્રોટેક્શન સિસ્ટમ વિકસાવવા અને ઇન્સ્ટોલ કરવામાં 20-30 વર્ષનો સમય લીધો હતો. કોટા-મથુરા સેક્શન પર કવચ 4.0નું કમિશનિંગ ખૂબ જ ટૂંકા સમયમાં પ્રાપ્ત થયું છે. આ ખૂબ જ મોટી સિદ્ધિ છે.”

આઝાદી પછીના છેલ્લા 60 વર્ષોમાં દેશમાં આંતરરાષ્ટ્રીય કક્ષાની અદ્યતન ટ્રેન સુરક્ષા પ્રણાલીઓ સ્થાપિત કરવામાં આવી ન હતી. ટ્રેન અને મુસાફરોની સલામતી સુનિશ્ચિત કરવા માટે, કવચ સિસ્ટમ તાજેતરમાં કાર્યરત કરવામાં આવી છે.

6 વર્ષના ટૂંકા ગાળામાં દેશભરના વિવિધ રૂટ પર કવચ 4.0 શરૂ કરવા માટે તૈયારી કરી રહી છે. 30,000 થી વધુ લોકોને કવચ સિસ્ટમ્સ પર તાલીમ આપવામાં આવી છે. IRISET (ઇન્ડિયન રેલવે ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ સિગ્નલ એન્જિનિયરિંગ એન્ડ ટેલિકોમ્યુનિકેશન્સ) એ 17 AICTE માન્ય એન્જિનિયરિંગ કોલેજો, સંસ્થાઓ, યુનિવર્સિટીઓ સાથે તેમના BTech કોર્સ અભ્યાસક્રમના ભાગ રૂપે કવચનો સમાવેશ કરવા માટે MOU પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે.

કવચ અસરકારક બ્રેક લગાવીને લોકો પાઇલટ્સને ટ્રેનની ગતિ જાળવી રાખવામાં મદદ કરશે. ધુમ્મસ જેવી ઓછી દૃશ્યતાવાળી સ્થિતિમાં પણ, લોકો પાઇલટ્સને સિગ્નલ માટે કેબિનમાંથી બહાર જોવાની જરૂર રહેશે નહીં. પાઇલટ્સ કેબિનની અંદર સ્થાપિત ડેશબોર્ડ પર માહિતી જોઈ શકે છે.

કવચ શું છે ?

● કવચ એ સ્વદેશી રીતે વિકસિત ટ્રેન સલામતી પ્રણાલી છે. તે ટ્રેનની ગતિનું નિરીક્ષણ અને નિયંત્રણ કરીને અકસ્માતો અટકાવવા માટે રચાયેલ છે.

● તે સેફ્ટી ઇન્ટિગ્રિટી લેવલ 4 (SIL 4) પર ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે. આ સેફ્ટી ડિઝાઇનનું ઉચ્ચતમ સ્તર છે.

કવચનો વિકાસ 2015 માં શરૂ થયો. આ સિસ્ટમનું 3 વર્ષથી વધુ સમય સુધી વ્યાપક પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું.

● ટેકનિકલ સુધારાઓ પછી, સિસ્ટમ દક્ષિણ મધ્ય રેલવે (SCR) માં સ્થાપિત કરવામાં આવી. પ્રથમ ઓપરેશનલ સર્ટિફિકેટ 2018 માં આપવામાં આવ્યું હતું.

● દક્ષિણ મધ્ય રેલવેમાં મેળવેલા અનુભવોના આધારે, 'કવચ 4.0'નું અપગ્રેડેડ વર્ઝન વિકસાવવામાં આવ્યું. તેને મે 2025માં 160 કિમી પ્રતિ કલાકની ઝડપે મંજૂરી આપવામાં આવી.

● કવચના ઘટકોનું ઉત્પાદન સ્વદેશી રીતે કરવામાં આવી રહ્યું છે.

કવચની જટિલતા

કવચ એક અત્યંત જટિલ સિસ્ટમ છે. કવચનું કમિશનિંગ એ ટેલિકોમ કંપની સ્થાપવા સમાન છે. તેમાં નીચેની પેટા-સિસ્ટમ્સ સામેલ છે:

RFID ટૅગ્સ: ટ્રેકની સમગ્ર લંબાઈ સાથે દર 1 કિમીના અંતરે ઇન્સ્ટોલ કરવામાં આવે છે. દરેક સિગ્નલ પર પણ ટૅગ્સ ઇન્સ્ટોલ કરવામાં આવે છે. આ RFID ટૅગ્સ ટ્રેનોનું ચોક્કસ સ્થાન પ્રદાન કરે છે.

(ટ્રેક પર RFID ટૅગ્સનું ઇન્સ્ટોલેશન)

ટેલિકોમ ટાવર્સ: ઓપ્ટિકલ ફાઇબર કનેક્ટિવિટી અને પાવર સપ્લાય સહિત પૂર્ણ-સુવિધાવાળા ટેલિકોમ ટાવર્સ દર થોડા કિલોમીટરના અંતરે ટ્રેક લંબાઈ પર સ્થાપિત થાય છે. સ્ટેશનો પર લોકો અને કવચ કંટ્રોલર્સ પર સ્થાપિત કવચ સિસ્ટમ્સ આ ટાવર્સનો ઉપયોગ કરીને સતત વાતચીત કરે છે. તે ટેલિકોમ ઓપરેટર જેવું સંપૂર્ણ નેટવર્ક સ્થાપિત કરવા સમાન છે.

(ટેલિકોમ ટાવર્સ સ્થાપિત)

લોકો કવચ : તે ટ્રેક પર સ્થાપિત RFID ટેગ્સ સાથે ક્રિયાપ્રતિક્રિયા કરે છે અને ટેલિકોમ ટાવર્સ પર માહિતી રિલે કરે છે અને સ્ટેશન કવચથી રેડિયો માહિતી મેળવે છે. લોકો કવચ લોકોમોટિવ્સની બ્રેકિંગ સિસ્ટમ સાથે પણ સંકલિત છે. આ સિસ્ટમ ખાતરી કરે છે કે કટોકટીની પરિસ્થિતિમાં બ્રેક લગાવવામાં આવે છે.

(કવચની સ્થાપના )

સ્ટેશન કવચ : દરેક સ્ટેશન અને બ્લોક વિભાગ પર સ્થાપિત. તે લોકો કવચ અને સિગ્નલિંગ સિસ્ટમમાંથી માહિતી મેળવે છે અને સલામત ગતિ માટે લોકો કવચને માર્ગદર્શન આપે છે.

(કવચની સ્થાપના )

(સ્ટેશન કવચ )

ઓપ્ટિકલ ફાઇબર કેબલ (OFC): ઓપ્ટિકલ ફાઇબર ટ્રેક પર નાખવામાં આવે છે જે હાઇ-સ્પીડ ડેટા કમ્યુનિકેશન માટે આ બધી સિસ્ટમોને જોડે છે.

સિગ્નલિંગ સિસ્ટમ: સિગ્નલિંગ સિસ્ટમ લોકો કવચ, સ્ટેશન કવચ, ટેલિકોમ ટાવર્સ વગેરે સાથે સંકલિત છે.

(સ્ટેશન મેનેજરનું ઓપરેશન પેનલ)

આ સિસ્ટમોને મુસાફરો અને માલસામાન ટ્રેનોની ભારે અવરજવર સહિત રેલવે કામગીરીમાં વિક્ષેપ પાડ્યા વિના ઇન્સ્ટોલ, તપાસ અને પ્રમાણિત કરવાની જરૂર છે.

કવચ પ્રગતિ

ભારતીય રેલવે દર વર્ષે સલામતી સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓ પર 1 લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુનું રોકાણ કરે છે. કવચ એ મુસાફરો અને ટ્રેનોની સલામતી વધારવા માટે લેવામાં આવેલી ઘણી પહેલોમાંની એક છે. કવચની કામગીરીમાં થયેલી પ્રગતિ અને તેની ગતિ ભારતીય રેલવેની રેલવે સલામતી સુનિશ્ચિત કરવા માટેની પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

AP/IJ/GP/JD