Ki Excellency, Ki Delegate ba don burom, bad kito kiba nga iatrei lang,

Ka long ka burom ia nga ban mihkhmat na ka India ha kane ka rynsan kaba heh.

30 snem mynshuwa, ka Copenhagen Declaration la buh ia ki briew ha pdeng jong ka roi ka par, da kaba peit bniah ia ka jingpynduna ia ka jingduk, ka jingioh kam kaba pura bad ka kam kaba don burom, bad ka jingai bynta ha ka imlang sahlang. Ka rukom treikam jong ka India na ka bynta ka roi ka ioh ka kot bad ka jingkiew ha ka imlang sahlang ka iahap bad kane ka jingpynbna.

Ka khana jong ka roi ka par jong ka India ka dei kawei na ki jingkylla ha kaba la wanrah ha ka rukom kaba heh. Ha kine ki 10 snem ba la leit noh, lyngba ki jingpynkylla kiba iai bteng, ka jingpyniasoh lang ia ki prokram ai jingiarap, bad ka jingsaindur thymmai ha ki kam digital, kumba 250 million ngut ki nong India ki la shah pyllait na ka jingduk kaba bun jait.

Ki Excellency,

Ka jingiaid lynti jong ka India ka long kaba la ialam da ka jingmut jingpyrkhat kaba jylliew jong ka Antyodaya, kaba mut, kaba ai bor ia u briew uba khatduh eh. Ka jingkiew jong ngi ka dei ka jingmih na ka rukom treikam kaba pynshong nongrim ha ka jingim ha kaba u khynnah u ioh ia ka nongrim kaba koit ba khiah, u samla rangbah u shem ia ka jingkyrshan na ka bynta ka jingpule bad ka jingim, u nongtrei u ioh ia ka kam kaba biang, bad u tymmen u ioh ia ka jingkular ia ka burom bad ka jingshngain ha ka ioh ka kot ha ka jinglong tymmen.

Mynta, 118 million ngut ki khynnah skul ki ioh ia ka jingbam shiteng sngi kaba tei met, palat 800 million ngut ki nongshong shnong ki la ioh ia ka jingbam kaba biang. La pynbiang ia ka koit ka khiah na ka bynta ki 425 million ngut ki nong India bad palat 37 million ki iing la pynbiang ia kito kiba duna ka ioh ka kot.

Hapdeng u snem 2017–18 bad 2023–24, ka jingbym don kam jong ngi ka la hiar na ka 6% sha ka 3.2% bad ka jingioh kam ki kynthei ka la kiew haduh ar shah. Da ki million ki kynthei ki la srung ha ki Self Help Group. Ka jingai ram ka la kyrshan ia ka bor jong kine ki jaka treikam ba la ialam da ki kynthei.

Ka jingpynbiang jingshngain ia ka imlang sahlang jong ka ri India ka la kiew na ka 19% ha u snem 2015 sha ka 64.3% ha u snem 2025. Da kaba ithuh ia ka jingpyrshang jong ngi, ka International Social Security Association ka la ai ia ka India ia ka “ISSA Award for Outstanding Achievement in Social Security” mynta u snem.

Ka bynta kaba kongsan jong ki jingpyrshang jong ngi ka long ka jingpyrkhat ban pynpoi khlem jingeh ia kine ki prokram. Lyngba ka jingïadei jong ki bank, ka jinglong trai ïa ka internet mobile bad ki ID nongshong shnong ba kyrpang, ngi la pynthikna ïa ka jingpynpoi kaba paka sha baroh ki jaka lyngba ka Direct Benefit Transfer.

Ki Excellency,

Ka Political Declaration ba ngi pdiang ha kane ka jingialang ka sawa ia ki jingthmu ba kongsan jong ka pyrthei, khamtam eh ka jingithuh ia ka roi ka par ba la ialam da ki kynthei, ki rukom sumar tynrai, ki jingtei digital na ka bynta ki paidbah, bad ki seng treilang, kum ki kor na ka bynta ka roi ka par kaba kynthup lang.

Ka jingkiew ka ioh ka kot bad ki lynti jong ka roi ka par ha ka imlang sahlang jong ngi ki iadei bad ki thong sustainable development goals bad ki jingkular jong ngi ha kaba iadei bad ka jingkylla ka suinbneng. Ngi dang iai neh ha ka agenda jong ki 17 tylli ki thong Sustainable Development Goals jong ka UN.

Ngi pyrshah da kaba jur ia ki katto katne ki jingkren bym don nongrim ba la kren da u President ka Pakistan hynnin ka sngi shaphang ka India ha ka jingkren jong u.

Kane ka dei ka jingpyndonkam bakla ia ka jingialang jong ka pyrthei ban pynthut ia ka pyrthei na kaba pynleit jingmut ha ka roi ka par ha ka imlang sahlang da kaba pynsaphriang ia ki jingialam bakla pyrshah ia ka ri India. Ngi kwah ban pynbeit ia kane.

Ha kaba iadei bad ka Indus Water Treaty, ka Pakistan ka la ktah ia ka mynsiem jong ka lyngba ka jingleh pyrshah kaba neh bad ka jingleh donbor kaba na shiliang pud. Ka la pyndonkam bakla ruh bunsien ia ki lad jingiateh ban khanglad ia ki projek ba dei hok jong ka India.

Ha kaba ïadei bad ka Jammu bad Kashmir kaba dei jong ka India, ka Pakistan kam don hok ban kren eiei halor ki kam ïing jong ka India. Kane ka long khamtam haba ka pynleit jingmut ha ki kam lehnoh na shiliang pud pyrshah ia ki nongshong shnong jong ka ri India.

Ka Pakistan kan leh bha ban bishar bniah ia lade bad ban weng ia la ki jong ki jingeh kiba khraw kiba iadei bad ka roi ka par kaba la pynlong ia ka ban shaniah ha ki jingai jingiarap da ki ri ka pyrthei. Ka dei ban sangeh noh ban pyndonkam bakla ia ki rynsan jong ka pyrthei.

Ki Excellency,

Da kaba ioh mynsiem na ka mantra jong u Myntri Rangbahduh jong ngi, u Narendra Modi ji “Sabka Saath, Sabka Vikas” kaba mut ‘Ryngkat ngi baroh, Ka roi ka par na ka bynta baroh’, ngi ngeit ba ka jingkiew ha ka imlang sahlang ka long kaba lah ban ioh haba ki briew ki don ha ka bynta kaba pdeng jong ki polisi, haba ka jingpynthymmai ka iakynduh ia ka jingai bynta lang, bad haba ka roi ka par ka kylla long ka jingpyrshang kaba iasam lang.

Ka long ruh kaba kongsan ba kane ka rynsan kan ithuh bad pdiang ia ki jinglong bapher bapher, ki jingdonkam ha ka ioh ka kot, bad ki jingdonkam ha ka imlang sahlang jong man la ka ri.

Ka lynti jong ka India ha ka roi ka par ka ai ka rukom kyntiew kaba lah ban long ka nuksa na ka bynta ka Global South. Katba ngi dang tei lang ia ka lynti jong ka roi ka par ha ka imlang sahlang ha ki por ban wan, ka India ka long kaba kloi ban iasam ia ki rukom treikam ba bha tam jong ka bad ban pynskhem ia ki jingiatreilang ha ka pyrthei.

Nga ai jingsngewnguh ia ka United Nations bad ia ka sorkar Qatar, na ka bynta ka jingpynlong ia kane ka jingialang kaba biang por kaba ai lad ia ki nongialam ka pyrthei ban pynthymmai ia ka jingkular jong ki na ka bynta ban thaw ia ka pyrthei kaba hok bad kaba kynthup lang ia baroh ha ka imlang sahlang.

Khublei shibun.

***