Ko para nongshong shnong,

Nga ai ka jingkhublei ia phi baroh ha ka sngi shuwa ka sngi ioh Jinglaitluid. Ka long ka kam kaba sngew sarong ia ngi baroh ba ia ka Sngi ioh Jinglaitluid bad ia ka Republic Day la rakhe da uwei pa uwei u nong India da ka mynsiem shitrhem. Kine ki dei ki sngi kiba pynkynmaw kyrpang ia ngi ia ka jinglong ki nong India kiba sngew sarong.

Ka tarik kaba khatsan jong u bnai Nailar ka dei ka tarik kaba la buh ha ka jingkynmaw lang jong ngi. Ha ki snem kiba bun jong ka jingsynshar ki phareng, ki pateng jong ki nong India ki la thrang ia ka sngi jong ka jinglaitluid. Ki shynrang bad kynthei, ki riewtymmen bad ki samla, na kylleng ki jaka jong ka ri, ki la thrang ban kyntait noh ia ka jingban khia jong ka jingsynshar nongwei. Ka jingialeh jong ki ka la paw da ka jingkyrmen kaba skhem, kaba la iai bteng ban pynkhih ia ka jingkiew shaphrang jong ngi naduh ka jinglaitluid ruh. Katba ngi dang pyndon burom ia ka lama jong ka ri lashai ka sngi, ngin sa ai burom ruh ia ka jingkynmaw ia baroh ki nongialeh laitluid kiba ka jingaiti jong ki ka la pynjop ia ka jinglaitluid jong ka ri India ha ka 15 tarik u Nailar, 78 snem mynshwa.

Hadien ba ngi la ioh biang ia ka jinglaitluid, ngi la kylla long ruh ka ri synshar paidbah kaba ai ka hok ia baroh ki rangbah ban jied ia ki nongmihkhmat. Ha kiwei pat ki kyntien, ngi ki briew jong ka India ngi buh ia ka bor ban saindur ia la ka jong ka lawei ha ka kti jong ngi iwei pa iwei, khlem kino kino ki jingkhanglad hapdeng kynthei ne shynrang, ka niam bad kiwei kiwei ki bynta kiba la khanglad ia kiba bun ki briew ban thep vote ha kiwei pat ki ri synshar paidbah. Hapdeng ki jingeh kiba bun, ki briew jong ka India ki la pynurlong ia ka jingkylla kaba jop sha ka synshar paidbah. Ka jingkylla ka la long ka jingpynpaw tynrai jong ka rukom synshar paidbah hyndai jong ngi. Ka India ka don ia ki ri Republic kiba rim tam ha ka pyrthei. La ithuh ia ka kum ka kmie jong ka synshar paidbah. Haba ngi la pdiang ia ka Riti Synshar, ka la ai ia ka jingtei jong ka synshar paidbah. Ngi la tei ia ki jaka treikam ba synshar paidbah kiba pynkhlain ia ka jingtreikam jong ka synshar paidbah. Ngi khein kor ia ka Riti Synshar jong ngi bad ia ka synshar paidbah jong ngi halor kiei kiei baroh.

Katba ngi dang peit biang sha ki por ba la leit, ngim dei ban klet ia ka jingkthang ka jingsngewsih kaba la mih da ka Jingphiah ia ka ri. Mynta ngi rakhe ia ka Vibhajan Vibhishika Smriti Diwas. La sakhi ia ka jingleh donbor kaba shyrkhei, bad da ki million ki la hap ban leit sah sha kiwei pat ki jaka namar ka Jingphiah. Mynta, ngi ai burom ia ki lanot ba la shah ktah ha kane ka jingleh bym shym la pyrkhat bha ha ki por ba la dep.

Ko para nongshong shnong,

Ka Riti Synshar jong ngi ka don saw tylli ki jinglong kum ki saw tylli ki rishot kiba pynskhem ia ka synshar paidbah jong ngi. Ki long - ka hok, ka jinglaitluid, ka jingryntih bad ka jingiatylli. Kine ki dei ki nongrim jong ka imlang sahlang jong ngi kiba ngi la lap biang ha ka por jong ka jingiakhun ia ka jinglaitluid. Hapdeng jong ki baroh, nga ngeit, ka don ka jingmut jong ka burom briew. Uwei pa uwei u briew u long uba iaryngkat kyrdan, bad baroh ki dei hok ban ioh ia ka burom. Baroh ki dei ban ioh ia ka lad kaba mar katjuh ha ka koit ka khiah bad ka pule puthi. Baroh ki dei ban ioh ia ka lad kaba marryngkat. Kito kiba la don ha ka jingeh naduh mynshuwa ki donkam ban ioh jingiarap.

Da kaba buh ha khmat eh ia kine ki nongrim, ngi la sdang ia ka jingiaid lynti kaba thymmai ha ka snem 1947. Hadien bun bun snem jong ka jingsynshar nongwei, ka ri India ka la don ha ka jingduk kaba khraw ha ka por ba ioh ia ka jinglaitluid. Hynrei ha ki 78 snem naduh kata ka por, ngi la kiew shaphrang ha baroh ki liang. Ka India ka don ha ka lynti kaba bha ban long ka ri kaba lah ban kyrshan dalade bad ka iaid shakhmat da ka jingskhem jingmut.

Ha ka liang ka ioh ka kot, ki jingjop jong ngi ki kham paw bha. Da ka jingkiew jong ka GDP kaba long 6.5 percent ha u snem mang tyngka ba la dep, ka India ka dei kaba kiew stet tam napdeng ki ri kiba heh ka ioh ka kot ha ka pyrthei. Wat hapdeng ka jingeh ha ka ioh ka kot ha ka pyrthei, ka jingdawa ha la iing ka nang kiew stet. La lah ban tehlakam ia ka jingkiew dor. Ka jingshalan shabar ri ka nang kiew. Baroh ki dak ba kongsan ki pyni ia ka ioh ka kot kaba bit ba biang. Kane ka long namar ki jingpynkylla ba la pynbeit bha bad ka jingpyniaid kaba stad ia ka ioh ka kot kumjuh ruh namar ka jingtrei shitom bad ka jingaiti lut jong ki nongtrei bad ki nongrep jong ngi.

La lah ban pyllait ia bun ki briew na ka jingduk lyngba ka jingsynshar kaba bha. Ka sorkar ka la pynlong ïa ki sienjam kiba bun kiba iadei bad ka bha ka miat jong ki briew kiba duk bad kumjuh ruh na ka bynta kito kiba la lait na u lain ka jingduk hynrei kiba dang mad jingjynjar, khnang ba kin nym hiar biang shapoh u lain ka jingduk. Kane ka paw ha ka jingkiew ka jingpynlut ha ki kam ai jingshakri ha ka imlang sahlang. Ka jingbym iaryngkat ha ka ioh ka kot ka nang hiar. Ki jingiapher ha ki thain ruh ki nang duh noh. Ki Jylla bad ki thain, kiba la tip mynshuwa ba ki kham tlot ha ka liang ka ioh ka kot, mynta ki pyni ia ka lad jong ki bad ki iaid ryngkat bad kiba don hakhmat eh.

Ki nongialam jong ka kam khaii pateng jong ngi, ki karkhana barit bad kiba pdeng bad ki nongkhaii ki ju pynpaw ia ka mynsiem kaba lah ban leh; kaba donkam ka long ban weng ia ki jingkhanglad ha ka lynti jong ka jingthaw ia ka spah. Kata ka paw bha haba iadei bad ka jingpynroi ia ki jingdon jingem ha kine ki shiphew snem ba la leit. Ngi la pyniar bad pynkhlain ia ka jingdon ki surok bah jong ka ri hapoh ka Bharatmala Pariyojana. Ki Railways ruh ki la saindur thymmai, ki la wanrah ia ki jait rel ba thymmai kiba la bit la biang katkum ki teknoloji ka juk mynta. Ka jingplie ia ka lynti rel ha ka them Kashmir ka dei ka jingjop kaba khraw. Ka jingpyniasoh lynti rel bad ka them kan kyntiew ia ka khaii pateng bad ka kam jngohkai pyrthei ha ka thain bad kan plie ki lad kamai kajih ba thymmai. Kane ka kam ba phyla jong ki engineer ha Kashmir ka long u mawjam ba kongsan na ka bynta ka ri jong ngi.

Ka ri ka la nang kiew stet ha ka jingpynkylla sor. Kumta ka Sorkar ka phaihmat kyrpang ban kyntiew ia ki jinglong jingman jong ki nongbah. Haba pynbeit ia ka bynta ba kongsan jong ka leit ka wan ha ki jaka sor, ka Sorkar ka la pyniar ia ki lad rel metro. Ka jingdon jong ki nongbah kiba don ka jingshakri rel metro ka la kiew bun shah ha ki shiphew snem. Ka Atal Mission for Rejuvenation and Urban Transformation, lane  ka AMRUT, ka la pynthikna shuh shuh ba bun ki longing kin ioh ia ki kor um lyngba ka jingpynbiang um kaba thikna bad ka jingpyniaiaid ia ka um jakhlia.

Ka Sorkar ka sngew ba ki jingdonkam ba kongsan ha ka jingim ki dei ka hok jong ki nongshong shnong. Ka Jal Jeevan Mission ka iaid shaphrang ha kaba pynbiang kor um sha ki longiing ha ki jaka nongkyndong.

Ha ka liang ka koit ka khiah, ngi la sakhi ïa ka jingkylla ha ka rukom treikam lyngba ki sienjam bapher bapher hapoh ka Ayushman Bharat, ka skhim ai jingsumar kaba heh tam ha ka pyrthei. Kane ka skhim ka la dep ban ai jingïarap ïa palat 55 klur ngut ki briew. Ka sorkar ka la bteng ia kane ka jingmyntoi sha baroh ki riew rangbah kiba la 70 snem shaneng, khlem da khein ia ka ioh ka kot jong ki. Katba nang weng noh ia ka jingbym ryntih ha ka jinglah ban ioh, ki baduk bad ki briew kiba pdeng ka ioh ka kot ruh ki ioh jingmyntoi na ki jaka sumar kiba bha tam.

Ha kane ka juk Digital, ka long kaba dei ba kawei ka bynta ha ri India kaba la iohi ia ka jingkiew kaba khraw ka dei ka Information Technology. La jan baroh ki shnong ki don 4G mobile, bad ia ki katto katne hajar kiba dang sah yn sa pyndep shen. Kane ka la pynlong ia ka jingpyndonkam kaba heh ia ki rukom siew digital, ha kaba ka India ka la kylla long ka nongialam ha ka pyrthei ha ka por kaba lyngkot. Ka la kyrshan ruh ia ka Direct Benefit Transfer, kaba pynthikna ba ki jingmyntoi jong ka bha ka miat kin poi sha ki nongioh jingmyntoi ba la thmu khlem jingthut. Palat shiteng na ka jingdon ki jingsiew jingdiah lyngba ki lad digital ha ka pyrthei baroh kawei ka dei ha India. Kine ki jingkylla ki la wanrah ïa ka ïoh ka kot digital kaba iar kaba ka jingnoh synñiang jong ka sha ka GDP jong ka ri ka nang kiew man la u snem.

Ka Artificial intelligence ka dei ka kyrdan kaba bud jong ka jingkiew stet ka teknoloji bad ka la dep rung ha ka jingim jong ngi. Ka sorkar ka la sdang ia ka India-AI mission ban pynkhlain ia ki bor jong ka ri ha kaba iadei bad ka AI. Ka dang iarap ruh ban shna ia ki AI model kiba jubab ia ki jingdonkam ba kyrpang jong ka India. Katba ngi angnud ban long ka jaka pdeng ha ka pyrthei ha kaba iadei bad ka AI shuwa u snem 2047, ka jingphaikhmat jong ngi kan sah ha kaba pyndonkam bha ïa ki jingkiew ha ka teknoloji na ka bynta ki riew paidbah, ban kyntiew ïa ka jingim jong ki da kaba pynbha ïa ka jingsynshar.

Na ka bynta ka jingbha jong ka jingim jong ki riew paidbah ka don ka jingpynleit jingmut kaba ryntih ban kyntiew ia ka jingsuk ban leh ia ka kam khaii pateng bad kumjuh ruh ban kyntiew ia ka rukom im kaba suk. Ka roi ka par ka urlong tang haba ka iarap ia kito kiba she jingeh bad ka plie lad thymmai ia ki. Nalor kata, ngi nang kyntiew ia ka jinglah kyrshan dalade ha man la ki bynta. Kane ka la nang kyntiew ia ka jingskhem jingmut jong ngi bad ka la nang kyntiew ia ka jingiaid lynti jong ngi sha ka jinglong Viksit Bharat.

Ha ka taiew ba la dep, ha ka 7 tarik u Nailar, ka ri ka la rakhe ia ka ‘National Handloom Day’ kaba pyndonburom ia ki nongthain jain jong ngi bad ia ki mar jong ki. Naduh u snem 2015, ngi la rakhe ia kane ka sngi ban kynmaw burom ia ka Swadeshi Movement kaba la sdang ha ka por jong ka jingiakhun ia ka jinglaitluid jong ngi ha u snem 1905. Ia ka mynsiem jong ka Swadeshi la pynkhlain da u Mahatma Gandhi ban kyntiew ia ki mar ba la shna shitom da ki nongtrei kti jong ka ri. Ka jingmut jong ka Swadeshi ka la ai mynsiem ia ki jingpyrshang jong ka ri kum ka sienjam Make-in-India bad ka Atmanirbhar Bharat Abhiyan. To ngin kut jingmut ban thied bad pyndonkam ia ki mar ba la shna ha India.

Ko para nongshong shnong,

Ka jingroi ka ioh ka kot ha baroh ki liang ba la iarap da ki sienjam ha ka imlang sahlang ka la buh ia ka India ha ka lynti ban long ka ri kaba la kiew ha ka ioh ka kot shuwa u snem 2047. Lyngba ka jingiaid shakhmat ka ri ha ka Amrit Kaal, nga iohi ba baroh ngi noh synniang katba lah. Nga ngeit, ki don lai bynta jong ka imlang sahlang ki ban ialam ia ngi ha kane ka lynti – ki samla, ki kynthei bad ki shnong ki thaw kiba la sah slem ha ka jingshah ieh bein.

Ki samla jong ngi khatduh ki la shem ia ka jaka kaba biang na ka bynta ban pynurlong ia ki jingangnud jong ki. Ka National Education Policy ka la wanrah ia ki jingkylla kiba khraw, kaba pyniadei ia ka jingpule bad ki jinglong, bad ki jingtbit bad ka dustur. Ki lad ioh kam ki nang kiew. Na ka bynta kito kiba don ki jingangnud ban seng kam seng jam, ka Sorkar ka la thaw ia ka jinglong jingman kaba biang tam. La kyntiew da ki jingmut jingpyrkhat jong ki samla, ka prokram jong ngi ba iadei bad ka haw haw ka la sakhi ia ka jingpyniar ka bym pat ju jia mynno mynno ruh. Nga sngewskhem ba ka jingleit u Shubhanshu Shukla sha ka haw haw sha ka International Space Station ka la ai mynsiem ia ki pateng ban wan ba kin don ki jingthmu kiba kham heh. Kan pynshisha ba ka long kaba ïarap haduh katta katta na ka bynta ka prokram jong ka India ban phah briew sha ka haw haw kaba dang wan, ka ‘Gaganyaan’. Lyngba ka jingskhem jingmut kaba thymmai, ki samla jong ngi ki leh bha ha ki kam ialehkai. Kum ka nuksa, ka Chess mynta ka la bun bha ki samla jong ka ri India ka bym pat ju long mynno mynno ruh. Ngi ïohi lypa ïa ki jingkylla kiba pynkylla dur ki ban pynskhem ïa ka India kum ka bor ha ka kam ïalehkai ha ka pyrthei hapoh ka jingthmu kaba don ha ka National Sports Policy 2025.

Ki khun kynthei jong ngi ki long ka jingsarong jong ngi. Ki dang pynkhein ia ki jingkhanglad ha man la ki bynta, kynthup ha ki bynta jong ka kam iada ri bad ka jingshngain. Ki jingialehkai ki dei napdeng ki dak kiba kongsan jong ka jingtbit, ka jingpynkupbor bad ka lad kaba don. Kawei ka khynnah kynthei kaba dang 19 snem ka rta bad kawei ka kynthei kaba dang 38 snem ka rta na India ki dei kiba la poi sha ka phainal ha ka FIDE Women’s World Cup na ka bynta ka chess championship. Kane ka pynpaw ia ka jinglong ba tbit bad kaba lah ban ianujor ha ka pyrthei ha ki pateng hapdeng ki kynthei jong ngi. Ka jingïapher hapdeng shynrang bad kynthei ha ka kam ruh ka la nang hiar. Lyngba ka ‘Nari Shakti Vandan Adhiniyam’ ka jingpynkupbor ïa ki kynthei kam dei shuh ka jingpyrta hynrei ka long ka jingshisha.

Ki briew kiba dei na ka bynta kaba kongsan jong ka imlang sahlang jong ngi kaba kynthup ia ki Scheduled Caste, Scheduled Tribe, Backward Class bad kiwei kiwei ki jaitbynriew ki iehnoh ia ka nam jong kiba shah kyntait. Ka Sorkar ka la iarap ia ki ban pynurlong ia ki jingangnud jong ki ha ka imlang sahlang bad ka ioh ka kot lyngba ki katto katne ki sienjam.

Ka India ka iaid shakhmat ha ka jingstet ban pynurlong ia ka lad kaba ka don. Katba ki jingpynkylla bad ki polisi jong ngi ki dang thaw ia ka rynsan kaba bit ba biang, nga lah ban iohi ia ka lawei kaba phyrnai shakhmat ha kaba uwei pa uwei na ngi un noh synniang da ka bor sha ka roi ka par bad jingkmen jong ngi baroh.

Ngi iaid shakhmat sha kata ka lawei da ka jingsynshar kaba bha kaba neh, bad ka jingbym ailad ia ka jingbamsap. Hangne nga pynkynmaw ia kawei ka jingkren kaba kongsan jong u Mahatma Gandhi. U la buh jingthoh, bad nga shim na ka:

“Ka jingbamsap bad ka jingleh arsap kim dei ban long ki jingmih bym lah ban kiar jong ka synshar paidbah.”

To ngin bam smai ban pynurlong ia ka jingthmu jong u Gandhiji bad ban pynduh jait ia ka jingbamsap.

Ko para nongshong shnong,

Mynta u snem ngi la hap ban iakynduh ia ka jingeh jong ki kam pyntriem. Ka jingpyniap ia ki nongshong shnong ba lui lui ha ka jingleit kai shuti ha Kashmir ka long kaba shyrkhei bad. Ka India ka la jubab ha ka rukom kaba kut jingmut bad da ka jingkut jingmut kaba skhem. Ka Operation Sindoor ka la pyni ba ki shipai jong ngi ki long kiba la pynkhreh ban iakynduh ia kano kano ka jingjia haba iadei bad ka jingiada ia ka ri. Da ka jingshai ha ka rukom treikam bad ka jingtbit ha ka teknoloji, ki la pynpra ia ki ktem lehnoh ha kylleng ka thain khappud. Nga ngeit, ka Operation Sindoor kan rung ha ka histori kum ka nuksa ha ka jingïakhun jong ki briew baroh pyrshah ïa ki kam lehnoh.

Ha ka jubab jong ngi, kaei kaba la paw bha ka long ka jingiatylli jong ngi, kaba long ruh ka jubab kaba iadei bha bad kito kiba kwah ban pyniakhlad ia ngi. Ka jingiatylli jong ngi ka la paw ruh ha ki kynhun ba don ki dkhot na ki seng bapher bapher kiba long ki Dkhot ka Iing Dorbar thawain Parliament kiba la leit sha ki ri bapher bapher ban batai ia ka jingsngew jong ka India. Ka pyrthei ka la shim khia ia ka jingsngew jong ka India, ba ngin ym long ki nongleh donbor, hynrei ngin ym artatien ban pynphai kylla ban iada ia ki nongshong shnong jong ngi.

Ka Operation Sindoor ka la long ruh kum ka jingpyrshang jong ka Atmanirbhar Bharat mission ha ka kam iada ri. Ka jingmih ka la pynshisha ba ngi don ha ka lynti kaba dei. Ka jingshna tiar jong ngi hapoh ri ka la poi sha ka kyrdan kaba kongsan kaba pynlong ia ngi ban lah ban kyrshan dalade ha kaba pynbiang ia kiba bun ki jingdonkam jong ngi ha ka liang ka jingshngain. Kine ki dei ki jingjop kiba kongsan ha ka histori jong ka India naduh ba la ïoh ïa ka jinglaitluid.

Ko para nongshong shnong,

Nga shim ia kane ka kabu ban kyntu ia phi baroh ba phin leh katba phi lah, ban iada ia ka mariang. Ban jubab ia ka jingeh jong ka jingkylla ka suinbneng, ngi dei ruh ban kylla. Ngi dei ban pynkylla ia ki jingmlien jong ngi bad ka jingpeit jong ngi ia ka pyrthei. Ngi dei ban pynkylla ia ka jingiadei jong ngi bad ka khyndew ka shyiap, ki wah, ki lum, bad bad ki jingthung jingtep bad ki mrad ki mreng jong ngi. Lyngba ka jingnoh synniang na ngi baroh, ngin ieh shadien ia ka pyrthei ha kaba ka jingim kan nangroi ha ka jinglong tynrai.

Ko para nongshong shnong,

Nga don ha ka jingmut khamtam ia ki shipai kiba pahara ia ki khappud jong ngi, bad ki pulit bad kumjuh ruh ki Central Armed Police Forces. Nga ai khublei ia ki dkhot jong ka iing bishar bad ki ophisar sorkar. Ka jingaikhublei sngi laitluid jong nga sha ki ophisar sorkar India kiba trei shabar ka ri bad kumjuh ruh sha ki nong India kiba sah shabar ri!

Khublei Shibun.

Jai Hind!

Jai Bharat!

****