• କେନ୍ଦ୍ର ଅର୍ଥ ଓ କର୍ପୋରେଟ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରମତୀ ନିର୍ମଳା ସୀତାରମଣ ଆଜି ସଂସଦରେ 2020-21ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷର ଅର୍ଥନୈତିକ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ରିପୋର୍ଟ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ରିପୋର୍ଟକୁ କୋଭିଡ୍‍ ଯୋଦ୍ଧାଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉତ୍ସର୍ଗ କରାଯାଇଛି । ଏହାର ମୁଖ୍ୟାଂଶ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।
• ଶତାବ୍ଦୀରେ ଥରେ ଦେଖାଦେଇଥିବା ମହାମାରୀ ଭଳି ସଂକଟ ମଧ୍ୟରେ ଜୀବନ ଓ ଜୀବିକାର ସୁରକ୍ଷା
• ଭାରତ କୋଭିଡ ମହାମାରୀ ଆରମ୍ଭରେ ଜୀବନ ଓ ଜୀବିକା ରକ୍ଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲା ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ ଦୀର୍ଘମିଆଦୀ ଲାଭ ନିମନ୍ତେ ସ୍ୱଳ୍ପକାଳୀନ ଯନ୍ତ୍ରଣାକୁ ଆଦରି ନେବାକୁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ।
• ମାନବିକ ନୀତିରୁ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ପାଇଁ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉଦ୍ରେକ ହୋଇଥିଲା ।
• ମଣିଷ ଜୀବନ ଚାଲିଗଲେ ତାହାକୁ ଫେରାଇ ଅଣାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ସେଥିପାଇଁ ସରକାର ଏହି ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଥିଲେ ।
• ଜିଡିପି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ମହାମାରୀର ସାମୟିକ ଆଘାତ ପରେ ପୁଣି ସ୍ୱାଭାବିକ ହେବ ।
• ଆଗୁଆ କଠୋର ଲକ୍‍ଡାଉନ ଲାଗୁ କରାଯିବା ଫଳରେ ଏହା ଏକ ଜିତାପଟ ରଣନୀତି ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ଫଳରେ ଜୀବନରକ୍ଷା ହେବା ସହିତ ମଧ୍ୟମରୁ ଦୀର୍ଘମିଆଦି ଅର୍ଥନୈତିକ ପୁନରୁଦ୍ଧାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ଜୀବିକା ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇପାରିଲା ।
• ଏହି ରଣନୀତି ପଛରେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ଗବେଷଣା ଯାହା ହାନ୍‍ସେନ ଓ ସର୍ଜେଣ୍ଟ (2001)ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିଲା  ତାହାର ପ୍ରେରଣା ଥିଲା । ଏହି ନୀତି ଅନୁସାରେ ସବୁଠୁ ଖରାପ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଯଥାସମ୍ଭବ କ୍ଷତିକୁ ସର୍ବନିମ୍ନରେ ସୀମିତ ରଖିବା ଏବଂ ଅନିଶ୍ଚିତତାର ମୁକାବିଲା କରିବାକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଏ ।
• ଏହି ରଣନୀତି କରୋନା ସଂକ୍ରମଣର ଧାରାକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହି ସଂକ୍ରମଣ ସେପ୍‍ଟେମ୍ବର 2020ରେ ଶୀର୍ଷରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ନିମ୍ନଗାମୀ ହେଲା ।
• ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ଶିଖର ପରେ ଭାରତରେ ସଂକ୍ରମଣର ଧାରା ହ୍ରାସ ପାଇବା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଗଲା ଏବଂ ଗତାଗତ କ୍ରମଶଃ ବଢିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଦେଶ କରୋନା ନିମ୍ନଗାମୀ ହେବାର ଅଦ୍ୱିତୀୟ ଅନୁଭବ ପାଇଲା ।
• ଉପରୁ ତଳକୁ ଖସି ପୁଣି ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବମୁଖୀ ଅର୍ଥନୀତି, ଯାହା ଦ୍ୱିତୀୟ ତ୍ରୟମାସିକରେ ଜିଡିପିର 7.5 ପ୍ରତିଶତ ହ୍ରାସରେ ଦେଖାଦେଇଥିଲା ସେଥିରେ କ୍ରମଶଃ ଉନ୍ନତି ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଲା ଏବଂ ଅର୍ଥନୀତିର ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉନ୍ନତିର ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାଗଲା । ତ୍ରୟମାସିକ-1ରେ ଜିଡିପିର ସଂକୋଚନ 1.9 ଶତାଂଶରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା ।
• କେଭିଡ୍‍ ମହାମାରୀ ଉଭୟ ଚାହିଦା ଓ ଯୋଗାଣକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା ।
• ଭାରତ ବିଶ୍ୱର ଏକମାତ୍ର ଦେଶ ଯିଏ କି ପ୍ରଥମେ ଢାଞ୍ଚାଗତ ସଂସ୍କାର ଘୋଷଣା କରି ଯୋଗାଣ ବଢାଇବାକୁ ମଧ୍ୟମ ଓ ଦୀର୍ଘମିଆଦି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲା । ଏଥିସହିତ ଉତ୍ପାଦନ ଦକ୍ଷତା ଯେପରି ଦୀର୍ଘକାଳ ପାଇଁ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ନ ହୁଏ ସେଥିପ୍ରତି ମଧ୍ୟ ଯତ୍ନବାନ ହୋଇଥିଲା ।
• ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଯୋଗାଣ ନୀତି ଦ୍ୱାରା ଏହା ନିଶ୍ଚିତ କରାଯାଇଥିଲା ଯେ ଆର୍ଥିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଉପରୁ କଟକଣା ଉଠିବା ମାତ୍ରେ ଦେଶରେ ଚାହିଦା ବଢିବ ।
• ଜାତୀୟ ଭିତ୍ତିଭୂମି ପାଇପ ଲାଇନ ଉପରେ ସରକାରୀ ନିବେଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କେନ୍ଦ୍ରୀକୃତ ହୋଇଥିଲା । ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ଚାହିଦାକୁ ଅଧିକ ବଢାଇ ଆର୍ଥିକ ପୁନରୁଦ୍ଧାରକୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରିବା ।
• ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ସଂକ୍ରମଣକୁ ଏଡାଇ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସୁଧାରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ରଣକୌଶଳାତ୍ମକ ନୀତିନିର୍ଦ୍ଧାରଣରେ ଏକ ଅନୁପମ ଘଟଣା । ଶତାବ୍ଦୀରେ ଥରେ ଘଟିଥିବା ଏକ ମହାମାରୀ କାଳରେ ଏହା ଏକ ଅଦ୍ୱିତୀୟ କଥା ।
• 2020-21ରେ ଅର୍ଥନୀତିର ସ୍ଥିତି ଏକ; ସିଂହାବଲୋକନ
• କରୋନା ମହାମାରୀ ବିଶ୍ୱ ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଭୁଲୁଣ୍ଠିତ କରିଥିଲା । ବିଶ୍ୱ ଆର୍ଥିକ ସଂକଟ ପରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥାର ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ଏଭଳି କେବେ ହୋଇ ନ ଥିଲା ।
• ଲକ୍‍ଡାଉନ ଓ ସାମାଜିକ ଦୂରତ୍ୱ ନିୟମ ମନ୍ଥର ବିଶ୍ୱ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ଅଚଳ କରିଦେଇଥିଲା ।
• ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠିର ଜାନୁୟାରୀ 2021 ଆକଳନ ଅନୁସାରେ ବିଶ୍ୱ ଆର୍ଥିକ ଉତ୍ପାଦନ 2020ରେ 3.5 ଶତାଂଶ ହ୍ରାସ ପାଇବ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଇଛି ।
• ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ସରକାର ଓ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକ ନିଜ ନିଜର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସୁରକ୍ଷିତ କରିବା ପାଇଁ ନାନା ନୀତି ଓ ପଦକ୍ଷେପ ମାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେଥିମଧ୍ୟରେ ପଲିସି ରେଟ ହ୍ରାସ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ କୋହଳ ନୀତି ଅନ୍ୟତମ ।
• ଭାରତ ଏଥିପାଇଁ ଚଉମୁଖୀ ରଣନୀତି ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । ସେଥିମଧ୍ୟରେ ବିତ୍ତୀୟ ଆର୍ଥିକ ପଦକ୍ଷେପ ଦୀର୍ଘମିଆଦୀ ନୀତି, ଢାଞ୍ଚାଗତ ସଂସ୍କାର ଓ ମହାମାରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିଲା ।
• ସୁସଂହତ ବିତ୍ତୀୟ ଓ ମୁଦ୍ରାନୀତି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହା ଫଳରେ ଲକ୍‍ଡାଉନ କାଳରେ ଦୁର୍ବଳବର୍ଗଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷିତ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇ ଉଭୟ ଉପଯୋଗ ଏବଂ ନିବେଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା । ଅନ୍‍ଲକିଂ ପରେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟ ଜାରି ରହିଥିଲା ।
• ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କର ଏକ ଅନୁକୂଳ ମୁଦ୍ରାନୀତି ଦ୍ୱାରା ବଜାରକୁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ନଗଦ ଯୋଗାଣ ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ଫଳରେ ଋଣ କରିଥିବା ଲୋକ ତୁରନ୍ତ ଉପକୃତ ହେଲେ ।
• ଏନ୍‍ଏସଓ ଦ୍ୱାରା ହୋଇଥିବା ଆଗୁଆ ଆକଳନ ଅନୁସାରେ ଭାରତର ଜିଡିପି ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ 21ରେ (-) 7.7 ପ୍ରତିଶତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାସଲ କରିବ । ଅନୁକ୍ରମିକ 23 ପ୍ରତିଶତର ବିରାଟ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଏହା ଫଳରେ 21 ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ହ୍ରାସ ହୋଇପାରିବ ।
• ଭାରତର ବାସ୍ତବ ଜିଡିପି 2021-22 ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ରେକର୍ଡ 11 ଶତାଂଶ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାସଲ କରିବ ଏବଂ ନାମକୁ ମାତ୍ର ଜିଡିପିର ଅଭିବୃଦ୍ଧି 15.4 ଶତାଂଶ ହେବ । ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ଏହି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସର୍ବାଧିକ ।
• ଅର୍ଥନୀତିର ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନରେ ମୌଳିକ ଭିତ୍ତି ସ୍ୱଳ୍ପ ରହିବ ଏବଂ କ୍ରମଶଃ ଏହା ବଢି ବଢି ସ୍ୱାଭାବିକ ହେବ । କୋଭିଡ୍‍ ଟିକାଦାନ ପରେ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହେବା ପରେ ଏହା ଆହୁରି ଗତିଶୀଳ ହେବ ।
• ସରକାରୀ ଉପଭୋଗ ଏବଂ ନିଟ୍‍ ରପ୍ତାନୀ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ସୁହାଇବ । ଏହା ଫଳରେ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶ ବଢିବ ଏବଂ ଘରୋଇ ଉପଭୋଗ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ ।
• 2020-21ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷର ଆର୍ଥିକ ପୁନରୁଦ୍ଧାର ନିମନ୍ତେ ସରକାରୀ ଉପଭୋଗ ବା କଞ୍ଜପ୍‍ସନ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବ । ଏହାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ବାର୍ଷିକ ହାର ଭିତ୍ତିରେ 17 ଶତାଂଶ ହୋଇପାରେ ।
• ରପ୍ତାନୀ 5.8 ଶତାଂଶ ହ୍ରାସ ପାଇବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଥିବାବେଳେ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ 21ର ଦ୍ୱିତୀୟାର୍ଦ୍ଧରେ 11.30 ଶତାଂଶ କମିବ।
• ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ 21ରେ ଭାରତର ଚାଲୁଖାତା ବା କରେଣ୍ଟ ଆକାଉଣ୍ଟରେ ବଳକା ପରିମାଣ ଜିଡିପିର 2 ଶତାଂଶ ହେବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଏ । 17 ବର୍ଷ ପରେ ଏହା ଏକ ଐତିହାସିକ ବୃଦ୍ଧି ହେବ ।
• ଯୋଗାଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗ୍ରସଭ୍ୟାଲୁ ଏଡେଡ ଅଭିବୃଦ୍ଧି - 7.2 ଶତାଂଶ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ 21ରେ ହେବ ବୋଲି ଆକଳନ କରାଯାଇଛି । ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ 20ରେ ଏହା ଥିଲା 3.9 ଶତାଂଶ ।
• ମହାମାରୀ ଯୋଗୁଁ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ଯେଉଁ ଆଘାତ ପହଞ୍ଚିଛି କୃଷିକ୍ଷେତ୍ର ତାହାକୁ ଲାଘବ କରିବ । 21 ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ କୃଷି ଅଭିବୃଦ୍ଧି 3.4 ଶତାଂଶ ହେବ ।
• ଉଦ୍ୟୋଗ ଓ ସେବା କ୍ଷେତ୍ର 21 ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଯଥାକ୍ରମେ 9.6 ଓ 8.7 ଶତାଂଶ ସଂକୁଚିତ ହେବ ବୋଲି ଆକଳନ କରାଯାଇଛି ।
• ଚୁକ୍ତିଭିତ୍ତିକ ସେବା, ମ୍ୟାନୁଫାକ୍‍ଚରିଂ, ନିର୍ମାଣ କ୍ଷେତ୍ର କରୋନା ଦ୍ୱାରା ବିଶେଷ ପ୍ରଭାବିତ ହେବା ପରେ ଏବେ କ୍ରମଶଃ ସୁଧୁରିଛି । ତେବେ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରୁ ସୁସମ୍ବାଦ ମିଳିଲାଣି ।
• 2020-21ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଭାରତ ନିବେଶର ସବୁଠୁ ଅଗ୍ରାଧିକାର ଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଥଳୀ ହେବ । ଏହି ବର୍ଷ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରୁ ବିପୁଳ ପୁଞ୍ଜି ଭାରତରେ ନିବେଶ ହୋଇଥିଲା ।
• ନେଟ୍‍ ଏଫ୍‍ପିଆଇ ପ୍ରବାହ 2020 ନଭେମ୍ବରରେ ସର୍ବକାଳୀନ ମାସିକ ରେକର୍ଡ ହାସଲ କରିଥିଲା । ସେହି ମାସରେ 9.8 ବିଲିୟନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ଭାରତରେ ନିବେଶ ହୋଇଥିଲା ।
• 2020ରେ ଭାରତ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍‍ଥାନମୁଖୀ ବଜାର ଥିଲା; ଯେଉଁଠି ଏଫ୍‍ଆଇଆଇ ପୁଞ୍ଜି ଇକ୍ୟୁଟିରେ ନିବେଶ ହୋଇଥିଲା ।
• ସେନ୍‍ସେକ୍ସ ଓ ନିଫ୍‍ଟି ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱମୁଖୀ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଜିଡିପି ଅନୁପାତରେ ମାର୍କେଟ କ୍ୟାପ୍‍ ଶତପ୍ରତିଶତ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ 2010 ଅକ୍‍ଟୋବର ପରେ ହାସଲ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟସୂଚୀ ଭିତ୍ତିକ ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତି ନରମ ରହିବାରୁ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଯୋଗାଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି । ଏହା ଫଳରେ ଖାଦ୍ୟ ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତି ହ୍ରାସ ପାଉଛି ।
• ରାଜ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଓ ରାଜ୍ୟ ଭିତରେ ସାମଗ୍ରୀ ପରିବହନ କଟକଣା ଉଚ୍ଛେଦ ଫଳରେ ମାସିକ ଜିଏସ୍‍ଟି ସଂଗ୍ରହ ବଢିଛି । ଅନ୍‍ଲକିଂ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପରେ ଶିଳ୍ପ ଓ ବ୍ୟାବସାୟିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।
• ବାହ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ର ଭାରତୀୟ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ସହାୟତା ଯୋଗାଇଛି । ଏହା ଫଳରେ 21 ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧରେ ଭାରତର କରେଣ୍ଟ ଆକାଉଣ୍ଟ ବଳକା ଜିଡିପିର 3.1 ଶତାଂଶ ହେବ ।
• ବୈଦେଶିକ ବିନିମୟ ମୁଦ୍ରା ପରିମାଣ ଡିସେମ୍ବର 20 ସୁଦ୍ଧା ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏବେ ଦେଶ ପାଖରେ ଯେତେ ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ମହଜୁଦ ଅଛି ତାହା 18 ମାସର ଆମଦାନୀକୁ ସମ୍ଭାଳିବାକୁ ସକ୍ଷମ ।
• ଭାରତର ବୈଦେଶିକ ଋଣ ଅନୁପାତ 2020 ସେପ୍ଟେମ୍ବର ସୁଦ୍ଧା ଜିଡିପିର 21.6 ଶତାଂଶକୁ ବଢିଛି । 2020 ମାର୍ଚ୍ଚ ଶେଷସୁଦ୍ଧା ଏହା ଥିଲା 20.6 ଶତାଂଶ ।
• ବୈଦେଶିକ ବିନିମୟ ମୁଦ୍ରା ଭଣ୍ଡାର ଅନୁପାତ ମୋଟ ଏବଂ ସ୍ୱଳ୍ପମିଆଦୀ ଋଣ ତୁଳନାରେ ବଢିଛି ।
• ନିମ୍ନମୁଖୀ ଅର୍ଥନୀତି ପୁଣି ଉପରମୁହାଁ ହୋଇ ଆର୍ଥିକ ପୁନରୁଦ୍ଧାର ପଥରେ ଏବେ ଚାଲିଛି । ଉର୍ଜ୍ଜା, ଚାହିଦା, ଇ-ୱେବିଲ୍‍, ଜିଏସ୍‍ଟି ସଂଗ୍ରହ ଓ ବର୍ଦ୍ଧିତ ଷ୍ଟିଲ ବ୍ୟବହାରରୁ ଏହାର ସୂଚନା ମିଳୁଛି ।
• ଭାରତ ବିଶ୍ୱର ପ୍ରଥମ ଦେଶଭାବେ ମାତ୍ର 6 ଦିନ ମଧ୍ୟରେ 10  ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କୁ କରୋନା ଟିକା ଦେବାର ସଫଳତା ହାସଲ କରିଛି ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ପଡୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବ୍ରାଜିଲକୁ ପ୍ରମୁଖ ଟିକା ଯୋଗାଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି ।
• ଅର୍ଥନୀତି ସ୍ୱାଭାବିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ଫେରିବାକୁ ଯାଉଥିବାବେଳେ ବୃହତ୍‍ ଟିକାଦାନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ।
• ସେବା କ୍ଷେତ୍ର, ଉପଭୋଗ ଏବଂ ନିବେଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବଡ଼ ଧରଣର ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ ଆଶା କରାଯାଉଛି ।
• ମହାମାରୀର ପ୍ରଭାବକୁ ଦୂର କରିବା ତଥା ନିଜର ଦକ୍ଷତା ଅନୁସାରେ ବିକାଶ ପଥରେ ଅଗ୍ରସର ହେବା ପାଇଁ ଭାରତକୁ ସଂସ୍କାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଜାରି ରଖିବାକୁ ପଡିବ ।
• ଶତାବ୍ଦୀରେ ଥରେ ଦେଖାଦେଇଥିବା ମହାମାରୀ ଭଳି ଏକ ସଂକଟକାଳରେ ଭାରତର ପୋଖତ ନୀତିଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ବିଭିନ୍ନ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ବଡ଼ ଶିକ୍ଷା ଦେଇଛି । ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିବାଦୀ ନୀତି ପରିବର୍ତ୍ତେ ଦୀର୍ଘମିଆଦୀ ଲାଭ ପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣର ଯଥାର୍ଥତା ଏବଂ ବାସ୍ତବତା ଭାରତ ଅନେକ ଦେଶକୁ ଶିଖାଇଛି ।
• ଅଭିବୃଦ୍ଧି କ’ଣ ଋଣ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିପାରିବ ? ହଁ, କିନ୍ତୁ ଏହା ଓଲଟା ନୁହେଁ ।
• ଭାରତୀୟ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଦ୍ୱାରା ଋଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଥିରତା ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଆସିପାରିବ । ତେବେ ଏହା ଠିକ୍‍ ଓଲଟା ନୁହେଁ । ଋଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଥିରତା, ସୁଧହାର, ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ପାର୍ଥକ୍ୟ ବା ଆଇଆରଜିଡି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ଓ ସୁଧହାର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ବଢିଲେ ଋଣ ସ୍ଥିରତା ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ।
• ଭାରତରେ ଋଣ ଉପରେ ସୁଧହାର, ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାରଠାରୁ କମ୍‍ । ଏହା କେବଳ ନୀତିରେ ଅଛି; ଏକ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ନୁହେଁ ।
• ଭାରତରେ ନେଗେଟିଭ ଆଇଆରଜିଡି- ସ୍ୱଳ୍ପ ସୁଧହାର ନୁହେଁ, ବରଂ ବହୁ ଅଧିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ଯୋଗୁଁ ବିତ୍ତୀୟ ନୀତି ଉପରେ ବିତର୍କର ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ବିଶେଷକରି ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ସଂକଟକାଳରେ ଏହା ବେଶି ବିତର୍କିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଋଣକୁ ସ୍ଥିର ରଖେ ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ ଉଚ୍ଚ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ଆବଶ୍ୟକ । ଯେଉଁସବୁ ଦେଶରେ ସ୍ୱଳ୍ପ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ରହିଛି ସେ ଦେଶରେ ଏହା ସମ୍ଭବ ହୁଏ ନାହିଁ ।
• ସକ୍ରିୟ ବିତ୍ତୀୟ ନୀତି ଦ୍ୱାରା ସଂସ୍କାରର ସୁଫଳ ମିଳିଥାଏ । ଏହାଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପାଦନ ଦକ୍ଷତା ପ୍ରତି ଥିବା ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିପଦକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରିହୁଏ ।
• ଭାରତର ସଭରେନ କ୍ରେଡିଟ ରେଟିଂ
• ଭାରତର ସଭରେନ କ୍ରେଡିଟ ରେଟିଂ ଏହାର ମୌଳିକତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ ନାହିଁ ।
• ବିଶ୍ୱର ପଞ୍ଚମ ବୃହତ୍‍ ଅର୍ଥନୀତି ହିସାବରେ ଭାରତ କେବେହେଲେ ଇନ୍‍ଭେଷ୍ଟମେଣ୍ଟ ଗ୍ରେଡର ସର୍ବନିମ୍ନ ରେଟିଂ ତଳକୁ ଯାଇନାହିଁ ।
• ଭାରତ ଋଣ ପରିଶୋଧ କରିବା ସହ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ନୀତିନିୟମକୁ ପାଳନ କରି ସବୁବେଳେ ଏଏଏ ମାନ୍ୟତା ପାଇଛି ।
• ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଭୟ ଭାରତ ଓ ଚୀନ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥିତି ହାସଲ କରିଛନ୍ତି ।
• ଅଭିବୃଦ୍ଧିରେ ଅସମତା
• ଅଭିବୃଦ୍ଧିରେ ଅସମତା ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ ନା ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ? ଏହା ଏକ ବଡ଼ ପ୍ରଶ୍ନ । ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥିକ ଉପଲବ୍‍ଧି ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ଅସମତା ପ୍ରାୟ ରହେ । ତେବେ ଭାରତ ଭଳି ଦେଶରେ ଏହା ଏକ  ବ୍ୟତିକ୍ରମ ।
• ଏଠାରେ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟରେ ଅସମତାର ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥିକ ସୂଚକାଙ୍କ ସହିତ ସଂପର୍କ ରହିଛି; ଯାହା ବିକଶିତ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।
• ଆର୍ଥିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ଅଧିକ ପ୍ରଭାବ ଅସମତା ଦୂର ଅପେକ୍ଷା ଦାରିଦ୍ର‌୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ଉପରେ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି ।
• ଲୋକଙ୍କୁ ଦାରିଦ୍ର‌୍ୟରୁ ଉପରକୁ ଉଠାଇବା ପାଇଁ ଭାରତକୁ ଆର୍ଥିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବାକୁ ପଡିବ ।
• ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ର
• କରୋନା ମହାମାରୀ ଭାରତରେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ର ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ର ସହ ଏହାର ସଂପର୍କକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବାର ବାଟ ଫିଟାଇଲା । କାରଣ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଂକଟ ଏକ ଆର୍ଥିକ ଓ ସାମାଜିକ ସଂକଟରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଅତଏବ ଭାରତକୁ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରତି ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବାକୁ ପଡିବ ଏବଂ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ନୀତି ଓ ଭିତ୍ତିଭୂମିକୁ ଆହୁରି ଦୃଢତର କରିବାକୁ ହେବ ।
• ଜାତୀୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ମିଶନ, ଆୟୁଷ୍ମାନ ଭାରତ ଓ ସେହିଭଳି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସବୁକୁ ଭାରତକୁ ଜାରି ରଖିବାକୁ ହେବ ।
• ଏବେ ଭାରତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜିଡିପିର 1 ଶତାଂଶ ଅର୍ଥ ଖର୍ଚ୍ଚ କରୁଛି । ଏହାକୁ 2.5ରୁ 3 ଶତାଂଶକୁ ବଢାଇବାକୁ ପଡିବ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକେ ନିଜ ପକେଟରୁ ଯେଉଁ 65 ପ୍ରତିଶତ ଅର୍ଥ ଖର୍ଚ୍ଚ କରୁଛନ୍ତି, ତାହାକୁ 35 ପ୍ରତିଶତକୁ କମାଇବାକୁ ହେବ।
• ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ରେଗୁଲେଟର ବା ନିୟାମକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି ବିଷୟକୁ ବିଚାରକୁ ନେବାକୁ  ପଡିବ ।
• ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ବୀମା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ ଲୋକଙ୍କୁ ସୁଲଭ ପ୍ରିମିୟମ ଯୋଗାଇ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବାକୁ ହେବ ।
• ଟେଲି ମେଡିସିନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ଉପଯୋଗ କରିବା ସହ ଇଣ୍ଟରନେଟ କନେକ୍ଟିଭିଟି ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଭିତ୍ତିଭୂମି ପାଇଁ ଅଧିକ ନିବେଶ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।
• ପ୍ରୋସେସ (ପ୍ରକ୍ରିୟା) ସଂସ୍କାର
• ଭାରତରେ ଅର୍ଥନୀତିର ମାତ୍ରାଧିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଫଳରେ ସଂସ୍କାରର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଏବଂ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସଫଳ ହେଉନାହିଁ ।
• ଏହି ସମସ୍ୟାର ମୂଳ କାରଣ ହେଲା ମାତ୍ରାଧିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ।
• ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଜଟିଳତା ଏବଂ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ।
• ଏହାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ନୀତିନିୟମକୁ ସରଳ କରିବାକୁ ହେବ ଏବଂ ତଦାରଖ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେବାକୁ ପଡିବ ।
• ଶ୍ରମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂସ୍କାର ପାଇଁ ଇତିମଧ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ବିପିଓ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଥିବା କଠୋର ନିୟମକୁ ମଧ୍ୟ ଦୂର କରିବାକୁ ପଡିବ ।
• ସ୍ଥିତି ପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ
• ବୈଶ୍ୱିକ ଆର୍ଥିକ ସଂକଟକାଳରେ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଓ ସଂଯମ ଭଳି ନୀତିନିୟମ ଅସୁବିଧା ଦୂର କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି ନୀତି ଅର୍ଥନୈତିକ ପୁନରୁଦ୍ଧାର ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମଧ୍ୟ ସହାୟକ ହୁଏ ।
• ବ୍ୟାଙ୍କ ସମୂହ ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ନିଜର ଖାତାପତ୍ରକୁ ଠିକ୍‍ କରିବା ପାଇଁ ଋଣକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପାତ୍ରଙ୍କୁ ନ ଦେଲେ ଅର୍ଥନୀତିର ଲାଭ ହେବ ନାହିଁ । କାରଣ ଏହା ଅପାତ୍ରରେ ଯିବ ।
• ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ସମ୍ବଳ ବା ସମ୍ପତ୍ତିର ଉପଯୁକ୍ତ ଗୁଣ ଓ ମୂଲ୍ୟର ସମୀକ୍ଷା କରି ଏହାକୁ ଉଚିତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିନିଯୋଗ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏଥିସହିତ ମଧ୍ୟ ଋଣ ଅସୁଲ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଆଇନଗତ ଭିତ୍ତିଭୂମି ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ପଡିବ ।
• ଘରୋଇ ଉଦ୍ୟୋଗ ପାଇଁ ନବସୃଜନ
• 2020ରେ ଭାରତ ବିଶ୍ୱର ଶ୍ରେଷ୍ଠ 50ଟି ନବସୃଜନକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିଲା । 2007 ମସିହାରେ ଗ୍ଳୋବାଲ ଇନୋଭେସନ ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ଆରମ୍ଭ ହେବା ପରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଏସୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଭାବେ ଏହି  ବର୍ଗରେ ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଛି । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ମଧ୍ୟମ ଆୟକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟରେ ଭାରତ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତୃତୀୟ ଦେଶର ମାନ୍ୟତା ପାଇଛି ।
• ଭାରତକୁ ଗବେଷଣା ଓ ଉନ୍ନୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଧିକ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବାକୁ ପଡିବ । ବିଶ୍ୱର 10ଟି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର ଏ ବାବଦ ଅର୍ଥ ବିନିଯୋଗ ହାର ସର୍ବନିମ୍ନ ।
• ଭାରତର ବ୍ୟବସାୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଗବେଷଣା ଓ ଉନ୍ନୟନଜନିତ ନିବେଶ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବଡ଼ଧରଣର ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ ଲୋଡା ।
• ଏବେ ଭାରତରେ ମୋଟ ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ ପରିମାଣ 36 ପ୍ରତିଶତ ରହିଛି । ଏହାକୁ ବଢାଇବାକୁ ହେବ; କାରଣ ବିଶ୍ୱର ବଡ଼ ବଡ଼ ଅର୍ଥନୀତି ତୁଳନାରେ ଭାରତ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବହୁ ପଛୁଆ ।
• ଭାରତକୁ ଏହାର ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଓ ବ୍ୟବସାୟ ଆଧୁନିକୀକରଣର ନବସୃଜନ ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବାକୁ ପଡିବ ।
• ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଉତ୍ତମ ଫଳ
• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜନଆରୋଗ୍ୟ ଯୋଜନାର ଉତ୍ତମ ପ୍ରଭାବ ଖୁବ୍‍ କମ ଦିନରେ ଦେଶର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଓ ଯତ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଛି । 2018ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଏହି ଅଭିଳାଷୀ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଦ୍ୱାରା ସମାଜର ଦୁର୍ବଳ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକେ ବିଶେଷ ଉପକୃତ ହୋଇଛନ୍ତି ।
• ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଅଧୀନରେ ସ୍ୱଳ୍ପ ମୂଲ୍ୟରେ ଡାଏଲେସିସ, କୋଭିଡ୍‍ ମହାମାରୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜଟିଳ ରୋଗର ଉତ୍ତମ ଚିକିତ୍ସା ଲୋକଙ୍କୁ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି ।
• ସରକାରଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଯୋଜନା ଫଳରେ ଦେଶରେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟବୀମାକାରୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟ ବଢୁଛି । ବିହାର, ଆସାମ ଓ ସିକ୍କିମ ଭଳି ରାଜ୍ୟରେ ଏହା 3 ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ 89 ଶତାଂଶକୁ ବଢିଥିବାବେଳେ ଏହି ସମୟରେ କେବଳ ପଶ୍ଚିମବଂଗରେ 12 ଶତାଂଶ କମିଛି । ଶିଶୁ ମୃତ୍ୟୁହାର ମଧ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । 2015-16ରୁ 19-20 ମଧ୍ୟରେ ପଶ୍ଚିମବଂଗରେ ଏହି ହାର 20 ଶତାଂଶ ଏବଂ 3ଟି ପଡୋଶୀ ରାଜ୍ୟରେ 28 ଶତାଂଶକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।
• ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷରୁ କମ୍‍ ଶିଶୁ ମୃତ୍ୟୁହାର ମଧ୍ୟ କମିଛି । ପଶ୍ଚିମବଂଗରେ  ଏହା 20 ଶତାଂଶ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଡୋଶୀ ରାଜ୍ୟରେ 27 ଶତାଂଶ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।
• ମହିଳାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଧୁନିକ ଗର୍ଭନିରୋଧକ, ପରିବାର ନିୟୋଜନ  ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ମଧ୍ୟ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ ବଢିଛି ।
• ଦେଶରେ ମା’ ଓ ଶିଶୁଙ୍କ ସେବାଯତ୍ନ ସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ଉନ୍ନତି ଆସିଛି ।
• ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା
• 2012 ତୁଳନାରେ 2018ରେ ଦେଶରେ ଲୋକଙ୍କ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା  ପୂରଣରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅଗ୍ରଗତି ଘଟିଛି ।
• କେରଳ, ପଞ୍ଜାବ, ହରିଆନା ଏବଂ ଗୁଜରାଟରେ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସର୍ବାଧିକ ଉନ୍ନତି ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଓଡିଶା, ଝାଡଖଣ୍ଡ, ପଶ୍ଚିମବଂଗ ଓ ତ୍ରିପୁରା ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତଳେ ରହିଛନ୍ତି ।
• ଯେଉଁ 5ଟି ପ୍ରମୁଖ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସଫଳତା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଛି ସେ ଗୁଡିକ ହେଲା- ଜଳ, ଆବାସ, ପରିଚ୍ଛନ୍ନତା, ଉତ୍ତମ ପରିବେଶ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କେତେକ ମୌଳିକ ସୁବିଧା ।
• ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ରାଜ୍ୟ-ରାଜ୍ୟ ଓ ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ ବୈଷମ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । ସହର ଓ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ବୈଷମ୍ୟ ପଛୁଆ ରାଜ୍ୟଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରେ ବଢିଛି ।
• ମୌଳିକ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଯୋଗାଣ ଫଳରେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁକୂଳ ପ୍ରଭାବ ପଡିଛି । ଶିଶୁ ଓ ମାତୃ ମୃତ୍ୟୁହାର ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।
• ଅତଏବ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ ବୈଷମ୍ୟ ରହିଛି ସେ ଗୁଡିକ ପାଇଁ କାମ କରିବାକୁ ପଡିବ । ଜଳ ଜୀବନ ମିଶନ, ଏସ୍‍ବିଏମ୍‍ଜି, ପିଏମ୍‍ଏୱାଇଜି ଆଦିକୁ ଉପଯୁକ୍ତଭାବେ ନୂଆ ରୂପ ଦେବାକୁ ପଡିବ ।
• ବିତ୍ତୀୟ ବିକାଶ
• ମାସିକ ଜିଏସ୍‍ଟି ସଂଗ୍ରହ କ୍ରମାଗତଭାବେ 3 ମାସ ପାଇଁ 1 ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କାରୁ ଅଧିକ ହୋଇ 2020 ଡିସେମ୍ବରରେ ରେକର୍ଡସ୍ତରରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା ।
• ଟିକସ ପ୍ରଶାସନରେ ସଂସ୍କାର ଫଳରେ ସଚ୍ଚୋଟ ଟିକସଦାତାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢିଛି ଏବଂ ସେମାନେ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ ହୋଇଛନ୍ତି ।
• ମହାମାରୀ ଭଳି ଆହ୍ୱାନମୂଳକ ସମୟରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନଙ୍କୁ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସାହାଯ୍ୟ ସହଯୋଗ ଯୋଗାଇଛନ୍ତି।
• ବାହ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ର
• କରୋନା ମହାମାରୀ ଯୋଗୁଁ ବିଶ୍ୱ ବାଣିଜ୍ୟ ଗୁରୁତରଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥଲା । ସାମଗ୍ରୀର ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଇବା ସହ ବିଦେଶରୁ ପୁଞ୍ଜି ଆଣିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଜଟିଳ ହୋଇପଡିଥିଲା । କରେଣ୍ଟ ଆକାଉଣ୍ଟରେ ଅର୍ଥ ହ୍ରାସ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ମୁଦ୍ରା ମଧ୍ୟରେ ମୂଲ୍ୟଗତ ତଫାତ୍‍ ଯୋଗୁଁ ପରିସ୍ଥିତି ଜଟିଳ ଆକାର ଧାରଣ କରିଥିଲା ।
• ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ଭାରତ ମହାମାରୀ ସମୟରେ ନିଜର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରଖିବାକୁ ଅନେକାଂଶରେ ସଫଳ ହୋଇଛି ।
• 2021 ଜାନୁୟାରୀ 8 ସୁଦ୍ଧା ଭାରତର ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ମହଜୁଦ ପରିମାଣ 586.1 ବିଲିୟନ ଡଲାର ଥିଲା; ଯାହା 18 ମାସର ଆମଦାନୀ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ।
• ଏବେ ଭାରତର କରେଣ୍ଟ ଆକାଉଣ୍ଟ ବଳକା ବେଶ୍‍ ଭଲ ଅଛି ଏବଂ ବିଦେଶରୁ ପୁଞ୍ଜି ପ୍ରବାହ ଉତ୍ତମ ରୂପେ ଚାଲିଛି ।
• ଏଫ୍‍ଡିଆଇ ଓ ପିଏଫ୍‍ଆଇ ନିବେଶ ଫଳରେ କ୍ୟାପିଟାଲ ଆକାଉଣ୍ଟର ଜମା ବଢୁଛି । ଏପ୍ରିଲ-ଅକ୍‍ଟୋବର 2020 ମଧ୍ୟରେ ଭାରତକୁ ମୋଟ 27.5 ବିଲିୟନ ଡଲାର ଏଫ୍‍ଡିଆଇ ଆସିଥିଲା । ପୂର୍ବବର୍ଷ ତୁଳନାରେ ଏହି 14.8 ଶତାଂଶ ଅଧିକ । ସେହିଭଳି ପୂର୍ବବର୍ଷ ତୁଳନାରେ 2020ରେ ଭାରତକୁ ନେଟ୍‍ ଏଫ୍‍ପିଆଇ ପରିମାଣ ଦୁଇଗୁଣରୁ ଅଧିକ ହୋଇଛି । 2019ରେ ଏହା 12.3 ବିଲିୟନ ଥିବାବେଳେ 2020 ଏପ୍ରିଲ-ଡିସେମ୍ବରରେ 28.5 ବିଲିୟନ ଡଲାର ହୋଇଥିଲା ।
• ଭାରତର ଏବେକାର କରେଣ୍ଟ ଆକାଉଣ୍ଟ ବଳକା ଜିଡିପିର 3.1 ଶତାଂଶ ବା 34.7 ବିଲିୟନ ଡଲାର ରହିଛି ।
• ଦେଶର ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର 2019-20ରେ କରୋନା ପ୍ରଭାବରୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।
• ତେବେ ଏହି ସମୟରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ଓ ଲୁବ୍ରିକାଣ୍ଟର ଆମଦାନୀ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।
• ଚୀନ ଓ ଆମେରିକା ସହିତ ଭାରତର ଯେଉଁ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ଥିଲା ସେ ସ୍ଥିତିରେ ଉନ୍ନତି ଘଟିଛି ଏବଂ ଭାରତର ଆମଦାନୀ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।
• ସୁନା ମୂଲ୍ୟ
• ମହାମାରୀ ସମୟରେ ଆର୍ଥିକ ଅସ୍ଥିରତାକୁ ଦେଖି ଲୋକେ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ପରିମାଣର ସୁନା କିଣିବାରୁ ଏହାର ମୂଲ୍ୟ ଯଥେଷ୍ଟ ବଢିଛି।
• ସେହିଭଳି ଏହି ସମୟରେ ଖାଦ୍ୟ ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତି ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।
• ସରକାର ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ମୂଲ୍ୟ ସ୍ଥିର ରଖିବା ପାଇଁ ପିଆଜ ରପ୍ତାନୀକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରିଛନ୍ତି । ଏହାର ଷ୍ଟକ ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଛି ଓ ଡାଲି ଆମଦାନୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଥିବା କଟକଣାକୁ କୋହଳ କରାଯାଇଛି ।
• କୃଷି ଓ ଖାଦ୍ୟ ପରିଚାଳନା
• 2019-20 ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ କରୋନା ମହାମାରୀର ପ୍ରତିକୂଳ ପ୍ରଭାବ ସତ୍ତ୍ୱେ କୃଷି କ୍ଷେତ୍ର ସ୍ଥିତିସ୍ଥାପକ ଗୁଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଛି ।  ସ୍ଥିର ମୂଲ୍ୟସୂଚୀ ଅନୁସାରେ 2020-21ରେ କୃଷିଷକ୍ଷତ୍ରର ଅଭିବୃଦ୍ଧି  ହାର 3.4 ପ୍ରତିଶତ ହେବ ବୋଲି ହିସାବ କରାଯାଇଛି ।
• ଭାରତର ଜିଭିଏରେ କୃଷି ଓ ତତ୍‍ସଂଲଗ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରର ଅବଦାନ ଥିଲା 17.8 ଶତାଂଶ ।
• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଫସଲ ବୀମା ଯୋଜନାରେ 5.5 କୋଟି ଚାଷୀଙ୍କୁ ବର୍ଷୱାରୀଭିତ୍ତିରେ ସାମିଲ କରାଯାଇଛି ଓ ସେମାନଙ୍କୁ 2021 ଜାନୁୟାରୀ 12 ସୁଦ୍ଧା 90 ହଜାର କୋଟି ଟଙ୍କାର ବୀମାରାଶି ଦିଆଯାଇଛି ।
• ବୀମାଭୁକ୍ତ ଚାଷୀଙ୍କୁ ଆଧାର ସଂଯୋଗ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ତୁରନ୍ତ 8741.30 କୋଟି ଟଙ୍କାର ବୀମାରାଶି ମିଳିଛି ।
• ଲକ୍‍ଡାଉନ ସମୟରେ ଏହି ଅର୍ଥ ପ୍ରାୟ 70 ଲକ୍ଷ ଚାଷୀ ପାଇଛନ୍ତି ।
• ପିଏମ୍‍ କିଷାନ ଯୋଜନାରେ ଡିସେମ୍ବର 2020 ସୁଦ୍ଧା ସପ୍ତମ କିସ୍ତିରେ 9 କୋଟି ଚାଷୀଙ୍କୁ 18 ହଜାର କୋଟି ଟଙ୍କାର ସହାୟତା ସିଧାସଳଖ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି; ଯାହା ସେମାନଙ୍କ ବ୍ୟାଙ୍କଖାତାରେ ଜମା ହୋଇଛି ।
• 2019-20 ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ମାଛ ଉତ୍ପାଦନ 14.16 ନିୟୁତ ମେଟ୍ରିକ ଟନ ହୋଇ ସର୍ବକାଳୀନ ରେକର୍ଡ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି ।
• ଦେଶର ଜାତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରର ଅବଦାନ 2,12,915 କୋଟି ଟଙ୍କା ବା ଜିଭିଏର 1.24 ଶତାଂଶ ।
• ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ ଉଦ୍ୟୋଗ ମଧ୍ୟ ଏହି ବର୍ଷ 9.99 ଶତାଂଶ ବାର୍ଷିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି  ହାର ହାସଲ କରିଛି ।
• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗରିବ କଲ୍ୟାଣ ଯୋଜନାରେ 80.96 କୋଟି ହିତାଧିକାରୀଙ୍କୁ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଏନ୍‍ଏଫ୍‍ଏସଏର ଆବଶ୍ୟକତା ବାହାରେ 2020 ନଭେମ୍ବର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି; ଯାହାର ମୂଲ୍ୟ 75 ହଜାର କୋଟି ଟଙ୍କା ।
• ଆତ୍ମନିର୍ଭର ଭାରତ ପ୍ୟାକେଜରେ 2020ର ମେ ମାସରୁ ଅଗଷ୍ଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ 8 କୋଟି ପ୍ରବାସୀ ଶ୍ରମିକଙ୍କୁ ମୁଣ୍ଡପିଛା 5 କେଜି ଲେଖାଏଁ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଅତିରିକ୍ତଭାବେ ମାଗଣାରେ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି; ଯାହାର ମୂଲ୍ୟ 3109 କୋଟି ଟଙ୍କା ।
• ଶିଳ୍ପ ଓ ଭିତ୍ତିଭୂମି
• ନିମ୍ନଗାମୀ ହୋଇଥିବା ଅର୍ଥନୀତି ପୁଣି କ୍ରମଶଃ ଉତ୍‍ଥାନମୁଖୀ ହୋଇଛି ।
• ଆତ୍ମନିର୍ଭର ଭାରତ ଅଭିଯାନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଶିଳ୍ପ ଓ ଉଦ୍ୟୋଗ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଯେଉଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି ତାହା ଦେଶର ଜିଡିପିର 15 ଶତାଂଶ ସହ ସମାନ ।
• ବେପାର ବଣିଜକୁ ସୁଗମ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତର ପ୍ର୍ରୟାସ ସଫଳ ହୋଇଛି ।
• 2019ରେ ଇଜ୍‍ ଅଫ୍‍ ଡୁଇଂ ବିଜିନେସ୍‍ ତାଲିକାରେ ଭାରତ 77ରୁ ଉପରକୁ ଉଠି 63ରେ ପହଞ୍ଚିଛି ।
• ସାମାଜିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି, ନିଯୁକ୍ତି ଓ ମାନବ ବିକାଶ
• 2020-21ବର୍ଷରେ ସାମାଜିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ବ୍ୟୟ ପୂର୍ବବର୍ଷ ତୁଳନାରେ ବଢିଛି । ଏଚ୍‍ଡିଆଇ 2019ର ତାଲିକାରେ ଭାରତର ସ୍ଥାନ 179ଟି ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ 131ରେ ରହିଛି ।
• ଭାରତର ଜିଏନ୍‍ଆଇ ପର କେପିଟା; ଯାହା 2018ରେ 6427 ଡଲାର ଥିଲା 2019ରେ ତାହା 6681 ଡଲାରକୁ ବଢିଛି ।
• ଜନ୍ମ ସମୟରେ ଶିଶୁମାନଙ୍କର ଯେଉଁ ପରମାୟୁ ଆକଳନ କରାଯାଉଥିଲା ସେଥିରେ ଉନ୍ନତି ଘଟିଛି । 2018ରେ ଏହା 69.4 ଥିବାବେଳେ 2019ରେ ଏହା 69.7କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।
• ସେହିଭଳି ପାଠ ପଢିବା ଓ ପଢାଇବା କ୍ଷେତ୍ରରେ କମ୍ପ୍ୟୁଟର, ଲାପଟ୍ୟାପ ଓ ସ୍ମାର୍ଟଫୋନ ଆଦିର ବ୍ୟବହାର ବଢିଛି ଏବଂ  ଡାଟା ନେଟୱାର୍କ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।
• ଅଧିକାଂଶ ଲୋକଶକ୍ତି ନିୟମିତ ମଜୁରି ବା ବେତନରେ ଏହି ସମୟରେ ସହରାଞ୍ଚଳରେ କାମ କରୁଥିଲେ ।
• ଆତ୍ମନିର୍ଭର ଭାରତ ରୋଜଗାର ଯୋଜନା ଏବଂ ଶ୍ରମ ଆଇନର ସଂଶୋଧନ କରି 4ଟି ଶ୍ରମ ସଂହିତା ମାଧ୍ୟମରେ ସରକାର ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ବୃଦ୍ଧି କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରୁଛନ୍ତି ।
• ମହିଳାମାନେ ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ବିନା ରୋଜଗାରରେ ଘରେ କାମ କରୁଛନ୍ତି ଏବଂ ପରିବାରର ସେବା ଯତ୍ନରେ ସମୟ ବିତାଉଛନ୍ତି।
• ପୁରୁଷମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ସେମାନେ ଅଧିକ ସମୟ ଏଥିପାଇଁ ଦେଉଛନ୍ତି ଏବଂ ସେଥିପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ କୌଣସି ଅର୍ଥ ମିଳୁନାହିଁ ।
• କର୍ମସ୍ଥଳୀରେ ମହିଳା କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତି ଥିବା ବାଛବିଚାର ନୀତିର ଅବସାନ ଘଟାଇବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ପୁରୁଷ ସହକର୍ମୀଙ୍କ ସହ ସମାନ ବେତନ, ପଦୋନ୍ନତି ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୁବିଧା ଏବଂ ସର୍ବୋପରି ନିରାପତ୍ତା ସେମାନଙ୍କୁ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।
• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗରିବ କଲ୍ୟାଣ ଯୋଜନାରେ ବୃଦ୍ଧ, ବିଧବା ଓ ଅକ୍ଷମ ହିତାଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ଜାତୀୟ ସାମାଜିକ ସହାୟତା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ 1000 ଟଙ୍କା ଲେଖାଏଁ ଗତବର୍ଷ ମାସିକ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।
• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜନଧନ ଯୋଜନାରେ 3 ମାସ ପାଇଁ 500 ଟଙ୍କା ଲେଖାଏଁ ସଂପୃକ୍ତ ହିତାଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ସରକାର ଯୋଗ।।ଇ ଦେଇଛନ୍ତି ଏବଂ ଏ ବାବଦରେ ମୋଟ 20.64 କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଛି ।
• ଏହି 3 ମାସ ମଧ୍ୟରେ 8 କୋଟି ପରିବାରକୁ ମାଗଣାରେ ରନ୍ଧନ ଗ୍ୟାସ୍‍ ସିଲିଣ୍ଡର ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।
• ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ନରେଗା ଯୋଜନାରେ ମଜୁରି ପରିମାଣକୁ ଏପ୍ରିଲ 2020 ପହିଲାରୁ 20 ଟଙ୍କା ଲେଖାଏଁ ବଢାଇ 202 ଟଙ୍କା କରାଯାଇଛି ।
• କୋଭିଡ୍‍ ବିରୋଧରେ ସଂଗ୍ରାମ
• ଲକ୍‍ଡାଉନ ଭଳି ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପଦକ୍ଷେପ, ସାମାଜିକ ଦୂରତା ରକ୍ଷା, ଯାତ୍ରା କଟକଣା, ହାତଧୁଆର ଅଭ୍ୟାସ ଓ ମାସ୍କର ବ୍ୟବହାର ଫଳରେ କରୋନା ସଂକ୍ରମଣ ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା ।
• ଦେଶ ମଧ୍ୟ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଔଷଧପତ୍ରରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଥିଲା । ଖୁବ୍‍ କମ ସମୟରେ ଭାରତ ଔଷଧପତ୍ର, ହ୍ୟାଣ୍ଡ ସାନିଟାଇଜର, ମାସ୍କ, ପିପିଇ କିଟ୍ସ, ଭେଣ୍ଟିଲେଟର୍ସ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆତ୍ମ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହୋଇପାରିଲା ।  ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁସାରେ ଦେଶରେ କୋଭିଡ୍‍ ଟେଷ୍ଟିଂ ସେଣ୍ଟର ଓ କୋଭିଡ୍‍ ହସ୍‍ପିଟାଲ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ଦେଶ ସମର୍ଥ ହେଲା ।
• ବିଶ୍ୱର ସର୍ବବୃହତ୍‍ କୋଭିଡ୍‍ ଟିକାଦାନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ 16 ଜାନୁୟାରୀ 2021ରୁ ଦେଶରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ଏଥିରେ ଦେଶରେ ତିଆରି ଦୁଇଟି ଟିକା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଛି ।

*********

TM