વર્ષ 2025 દરમિયાન સંસ્કૃતિ મંત્રાલયની મુખ્ય પહેલ અને સિદ્ધિઓ નીચે મુજબ છે:

કાશી તમિલ સંગમ 3.0, 15 થી 24 ફેબ્રુઆરી 2025 દરમિયાન વારાણસીમાં યોજવામાં આવ્યું હતું, જે તમિલનાડુ અને કાશી વચ્ચેના સાંસ્કૃતિક અને સભ્યતાના બંધનની ઉજવણી કરે છે. 869 થી વધુ કલાકારો અને 190 સ્થાનિક લોક અને શાસ્ત્રીય જૂથોના પ્રદર્શન સાથે, KTS 3.0 એ લગભગ 2 લાખ મુલાકાતીઓને આકર્ષ્યા, સાંસ્કૃતિક અને બૌદ્ધિક સંબંધોને મજબૂત બનાવ્યા અને એક ભારત શ્રેષ્ઠ ભારતની ભાવનાને પ્રોત્સાહન આપ્યું.

સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે 7 નવેમ્બર 2025ના રોજ નવી દિલ્હીના ઇન્દિરા ગાંધી ઇન્ડોર સ્ટેડિયમ ખાતે રાષ્ટ્રીય ગીત "વંદે માતરમ" ના 150 વર્ષની ઉજવણીના ઉદ્ઘાટન સમારોહનું આયોજન કર્યું. આ પ્રસંગે માનનીય પ્રધાનમંત્રી મુખ્ય અતિથિ તરીકે ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. આ કાર્યક્રમ 7 નવેમ્બર 2025 થી 7 નવેમ્બર 2026 સુધી એક વર્ષ લાંબી રાષ્ટ્રવ્યાપી સ્મૃતિની ઔપચારિક શરૂઆત દર્શાવે છે, જે આ કાલાતીત રચનાના 150 વર્ષની ઉજવણી કરે છે જેણે ભારતની સ્વતંત્રતા ચળવળને પ્રેરણા આપી હતી અને રાષ્ટ્રીય ગૌરવ અને એકતાને જગાડવાનું ચાલુ રાખ્યું છે. મંત્રાલય દ્વારા વેબસાઇટ https://vandemataram150.in/ પર એક સમર્પિત ઝુંબેશ શરૂ કરવામાં આવી છે જેમાં 1.60+ કરોડ ભારતીયોએ વંદે માતરમના તેમના ગીતો રેકોર્ડ કર્યા છે.

માહિતી અને પ્રસારણ રાજ્ય મંત્રી ડૉ. એલ. મુરુગન રાષ્ટ્રીય ગીત "વંદે માતરમ" ના ગાનમાં ભાગ લેતા, સંસ્કૃતિ મંત્રાલય દ્વારા આયોજિત 150 વર્ષની ઉજવણી પ્રસંગે.

2025ની પ્રજાસત્તાક દિવસની પરેડમાં 'જયતિ જય મમહ ભારતમ (JJMB)' રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું, જે સંસ્કૃતિ મંત્રાલય દ્વારા ભારતના સમૃદ્ધ આદિવાસી અને લોક વારસાને દર્શાવતી એક ભવ્ય સાંસ્કૃતિક રજૂઆત હતી. 5,000 થી વધુ કલાકારોએ 50 થી વધુ વિવિધ નૃત્ય સ્વરૂપો રજૂ કર્યા હતા, જે યુવા શક્તિ, કલાત્મક વારસો અને મહિલા સશક્તિકરણનું પ્રતીક છે, જ્યારે 'વિકાસિત ભારત', વિરાસત ભી વિકાસ ભી', 'એક ભારત શ્રેષ્ઠ ભારત' જેવી થીમ અપનાવી હતી. ગિનિસ વર્લ્ડ રેકોર્ડ્સ દ્વારા માન્યતા પ્રાપ્ત આ પ્રદર્શન સૌથી મોટું ભારતીય લોક વિવિધતા નૃત્ય છે, જે જીવંત પોશાક અને સુમેળ કોરિયોગ્રાફી દ્વારા ભારતની વિવિધતામાં એકતાને પ્રકાશિત કરે છે.

‘જયતિ જય મમહ ભારતમ્’, સંસ્કૃતિ મંત્રાલય દ્વારા પ્રજાસત્તાક દિવસ પરેડ 2025 માં દર્શાવવામાં આવેલી એક ભવ્ય સાંસ્કૃતિક રજૂઆત, જેણે ભારતનો સમૃદ્ધ આદિવાસી અને લોક વારસો પ્રદર્શિત કર્યો.

સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે પ્રયાગરાજમાં મહાકુંભની સેક્ટર-7 માં 10.24 એકર જમીન પર (13 જાન્યુઆરીથી 26 ફેબ્રુઆરી, 2025 સુધી) કલાગ્રામની સ્થાપના કરી હતી, જ્યાં કરોડો શ્રદ્ધાળુઓ ભાગ લઈ રહ્યા હતા. 12.01.2025 ના રોજ કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ મંત્રી દ્વારા ઉદ્ઘાટન કરાયેલા કલાગ્રામે 45 થી વધુ દિવસો માટે દેશભરના આશરે 15,000 સહભાગી કલાકારો અને કારીગરોને નૃત્ય, સંગીત, વાનગીઓ, કલા અને હસ્તકલા વગેરેમાં ભારતની વિવિધ પરંપરાઓનું પ્રદર્શન કરીને એક અસરકારક પ્લેટફોર્મ પૂરું પાડ્યું હતું. તેણે મુલાકાતીઓને આ કાર્યક્રમમાં સક્રિયપણે સાક્ષી બનવાની અને ભાગ લેવાની અનોખી તક જ નહોતી આપી, પરંતુ મહાકુંભની મુલાકાત લેતા જનસમૂહ માટે સમુદાયના સંબંધોને મજબૂત કરવાની સાથે આર્થિક અને ટકાઉ વૃદ્ધિને પ્રોત્સાહન આપવાની પણ તક હતી. વધુમાં, તેણે આપણી ‘વિવિધતામાં એકતા’ની સુંદરતાને બહાર લાવીને અને “એક ભારત શ્રેષ્ઠ ભારત” ને પોષીને વિવિધ સમુદાયો વચ્ચે સાંસ્કૃતિક પરંપરાઓ અને પ્રથાઓની પ્રશંસા માટે અનુકૂળ વાતાવરણ પણ બનાવ્યું હતું. મહાકુંભ લોગોનું પ્રોજેક્શન મેપિંગ, 2025: મહાકુંભ લોગો વિવિધ કેન્દ્રીય સંરક્ષિત સ્મારકો પર પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યો હતો.

• આ કલાગ્રામની કેટલીક ખાસિયતો આ પ્રમાણે છે:
• મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર: 635 ફૂટ પહોળો, 54 ફૂટ ઊંચો, 12 જ્યોતિર્લિંગ અને ભગવાન શિવ દ્વારા હળાહળ ગ્રહણ કરવાની વાર્તા દર્શાવતો, કલા અને આધ્યાત્મિકતાનો સંગમ.
• અનુભૂત મંડપમ: 360° ઊંડાણમાં ગંગાના સ્વર્ગમાંથી પૃથ્વી પર ઉતરાણનું વર્ણન કરતો અનુભવ.
• અવિરલ શાશ્વત કુંભ: ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI), રાષ્ટ્રીય આર્કાઇવ્ઝ ઓફ ઇન્ડિયા (NAI) અને ઇન્દિરા ગાંધી રાષ્ટ્રીય કલા કેન્દ્ર (IGNCA) દ્વારા ડિજિટલ પ્રદર્શન.
• ફૂડ ઝોન: પ્રયાગરાજના સ્થાનિક ભોજન ઉપરાંત તમામ ઝોનલ સાંસ્કૃતિક કેન્દ્રોમાંથી સાત્વિક ભોજન.
• સંસ્કૃતિ આંગણ: સાત ઝોનલ સાંસ્કૃતિક કેન્દ્રોના પ્રાંગણમાં પરંપરાગત ભારતીય હસ્તકલા અને હાથવણાટનું પ્રદર્શન અને વેચાણ.

સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે પ્રયાગરાજના સેક્ટર-7 ખાતે 10.24 એકર જમીનમાં મહાકુંભ કલાગ્રામની સ્થાપના કરી હતી.

ગૌડિય મિશનના સ્થાપક શ્રીલ પ્રભુપાદના 150મા અવતરણની ઉજવણીનો સમાપન સમારોહ 28 ફેબ્રુઆરી, 2025ના રોજ પશ્ચિમ બંગાળના કોલકાતામાં સાયન્સ સિટી ખાતે યોજાયો હતો. ભારતના માનનીય ઉપરાષ્ટ્રપતિ સમાપન સમારોહમાં મુખ્ય મહેમાન હતા. આ કાર્યક્રમમાં શ્રીલ પ્રભુપાદના જીવન પર એક પ્રદર્શન રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું જેમાં તેમના જીવન સાથે જોડાયેલી વસ્તુઓ અને કલાકૃતિઓનો સમાવેશ થતો હતો.

અન્ય એક મહત્વપૂર્ણ ઘટનાક્રમમાં, 18 માર્ચ, 2025ના રોજ કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ મંત્રી દ્વારા શ્રીરંગમ મંદિરમાં કંભ રામાયણ મહોત્સવના ઉદ્ઘાટન સાથે તમિલનાડુમાં કંભ રામાયણ પરંપરાને પુનર્જીવિત કરવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ 20 મંદિરોમાં કંભ રામાયણનું પ્રદર્શન કરવામાં આવ્યું, જેનો સમાપન 6 એપ્રિલ, 2025ના રોજ રામ નવમીના દિવસે કંબન મેડુ ખાતે ભવ્ય સમાપન સાથે થયો. આ એક મહિનાનો ઉત્સવ હવે વાર્ષિક વિશેષતા બનશે જે દર વર્ષે માર્ચમાં તિરુચિરાપલ્લીના શ્રીરંગમ મંદિરમાં શરૂ થશે, અને દર વર્ષે એપ્રિલમાં કંબન મેડુ ખાતે રામ નવમી ઉજવણી અને પ્રદર્શન સાથે સમાપ્ત થશે.

તમિલનાડુના શ્રીરંગમ મંદિર ખાતે કંભ રામાયણ મહોત્સવનો ઉદ્ઘાટન સમારોહ

31 મે, 2025ના રોજ, ભારત સરકારના સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે મધ્યપ્રદેશ સરકારના સહયોગથી, લોકમાતા અહિલ્યાબાઈ હોલકરની 300મી જન્મજયંતિ ભોપાલના જંબુરી મેદાન ખાતે ભવ્ય રીતે ઉજવી. આ પ્રસંગે, માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ લોકમાતા દેવી અહિલ્યાબાઈ મહિલા સશક્તિકરણ મહાસંમેલનને સંબોધિત કર્યું અને અહિલ્યાબાઈના શાશ્વત વારસાને શ્રદ્ધાંજલિ આપી. પ્રધાનમંત્રીએ તેમના માનમાં એક સ્મારક ટપાલ ટિકિટ અને એક ખાસ સિક્કો પણ બહાર પાડ્યો. ઉજવણીના ભાગ રૂપે, માનનીય પ્રધાનમંત્રીએ આદિવાસી, લોક અને પરંપરાગત કલાઓમાં તેમના યોગદાન બદલ પ્રતિષ્ઠિત મહિલા કલાકાર ડૉ. જયમતી કશ્યપને દેવી અહિલ્યાબાઈ પુરસ્કાર અર્પણ કર્યો. તેમની મુલાકાત દરમિયાન, માનનીય પ્રધાનમંત્રીએ સંસ્કૃતિ મંત્રાલય દ્વારા આયોજિત અહલ્યાબાઈ હોલ્કરના જીવન અને વારસા પર ખાસ તૈયાર કરાયેલ પ્રદર્શનની મુલાકાત પણ લીધી અને ભારતના સાંસ્કૃતિક વારસાને આકાર આપવામાં તેમની નોંધપાત્ર ભૂમિકાને ઉજાગર કરતી એક ટૂંકી ફિલ્મ જોઈ.

દિલ્હી સરકારના સહયોગથી સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે 25 જૂન, 2025ના રોજ નવી દિલ્હીના ત્યાગરાજ સ્ટેડિયમ ખાતે 1975માં ભારતમાં કટોકટી લાદવાની 50 વર્ષ પૂર્ણ થવા નિમિત્તે 'સંવિધાન હત્યા દિવસ' ઉજવ્યો. આ દિવસ લોકશાહી મૂલ્યો અને બંધારણીય અધિકારોના રક્ષણના મહત્વની યાદ અપાવે છે.

દિલ્હી સરકારના સહયોગથી સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે 25 જૂન, 2025ના રોજ નવી દિલ્હીના ત્યાગરાજ સ્ટેડિયમ ખાતે 'સંવિધાન હત્યા દિવસ' ઉજવ્યો.

મંત્રાલયે ચોલ સમ્રાટ રાજેન્દ્ર ચોલ I ની જન્મજયંતિ નિમિત્તે 23 થી 27 જુલાઈ 2025 દરમિયાન તમિલનાડુના ગંગાઈકોંડા ચોલાપુરમ ખાતે આદિ તિરુવતિરાય ઉત્સવનું આયોજન કર્યું હતું. આ કાર્યક્રમ ચોલના દરિયાઈ અભિયાનની 1,000 વર્ષની વર્ષગાંઠની પણ ઉજવણી કરે છે, જે ભારતીય નૌકાદળના ઇતિહાસમાં એક સીમાચિહ્નરૂપ છે. આ ઉત્સવ તમિલ આધ્યાત્મિક પરંપરાઓ અને શિવ સિદ્ધાંતના પાસાઓમાં ઊંડે સુધી મૂળ ધરાવે છે. આ 5 દિવસનો ઉત્સવ યુનેસ્કો દ્વારા માન્યતા પ્રાપ્ત સ્મારક ગંગાઈકોંડા ચોલીશ્વરમ મંદિર ખાતે યોજાયો હતો જેમાં સ્થાનિક કલાકારો અને સ્થાનિક લોકોની મોટી ભાગીદારી હતી. આ કાર્યક્રમને યાદ કરવા માટે એક સ્મારક સિક્કો પણ બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો. માનનીય પ્રધાનમંત્રીએ સમાપન દિવસે કાર્યક્રમમાં હાજરી આપી હતી.

9 જુલાઈ 2025ના રોજ ડૉ. શ્યામા પ્રસાદ મુખર્જીની 125મી જન્મજયંતિની ઉજવણી માટે નવી દિલ્હીના સિરી ફોર્ટ ઓડિટોરિયમ ખાતે રાષ્ટ્ર પ્રત્યેના તેમના યોગદાનને રાષ્ટ્રીય શ્રદ્ધાંજલિ તરીકે એક ઉદ્ઘાટન સમારોહનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. આ ઉદ્ઘાટન સમારોહ જુલાઈ 2025 થી જુલાઈ 2027 સુધી ચાલનારા બે વર્ષ લાંબા સ્મારક ઉજવણીનો એક ભાગ હતો અને તેમાં માનનીય કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ અને પર્યટન મંત્રી મુખ્ય અતિથિ તરીકે ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. ડૉ. શ્યામા પ્રસાદ મુખર્જીના માનમાં એક સ્મારક સ્ટેમ્પ અને સિક્કો બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો.

9 જુલાઈ 2025 ના રોજ નવી દિલ્હીના સિરી ફોર્ટ ઓડિટોરિયમ ખાતે ડૉ. શ્યામા પ્રસાદ મુખર્જીની 125મી જન્મજયંતિની ઉજવણી માટે ઉદ્ઘાટન સમારોહ

1898 માં ઉત્તર પ્રદેશના પિપ્રાહવામાં મળી આવેલા ભગવાન બુદ્ધના પવિત્ર અવશેષોનો એક ભાગ સોથેબી દ્વારા હરાજીમાં મૂકવામાં આવ્યો હતો. મંત્રાલયે મજબૂત વલણ અપનાવ્યું અને હરાજી રોકવા માટે કાનૂની નોટિસ જારી કરી. કાનૂની અને નૈતિક દબાણને કારણે હરાજી બંધ થઈ ગઈ અને મંત્રાલયે તેને વાટાઘાટોની તક તરીકે લીધી. આ અમૂલ્ય અવશેષો 127 વર્ષ પછી 30 જુલાઈ 2025 ના રોજ ભારત પરત કરવામાં આવ્યા છે. હોંગકોંગમાં તેમની હરાજી રોકવા માટે સંકલિત કાનૂની અને રાજદ્વારી પ્રયાસો પછી ભારતીય ઔદ્યોગિક ગૃહ દ્વારા ખાનગી સંપાદન દ્વારા અવશેષો ભારત સરકારને સોંપવામાં આવ્યા હતા. સોનું, ગાર્નેટ અને સ્ફટિક આભૂષણો સહિત અવશેષોને સફળતાપૂર્વક ભારતમાં પરત મોકલવામાં આવ્યા છે.

1898માં ઉત્તર પ્રદેશના પિપ્રાહવામાંથી શોધાયેલા ભગવાન બુદ્ધના પવિત્ર અવશેષોને સંસ્કૃતિ મંત્રાલય દ્વારા સફળતાપૂર્વક સુરક્ષિત કરવામાં આવ્યા હતા.

યુનેસ્કોએ વર્લ્ડ હેરિટેજ કમિટીના તેના 47મા સત્રમાં, 2024-25 વર્ષ માટે ભારતનું સત્તાવાર નામાંકન જાહેર કર્યું, 'ભારતના મરાઠા લશ્કરી લેન્ડસ્કેપ્સ' ને યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ લિસ્ટમાં સામેલ કરવા માટે. નિષ્ણાત સમિતિ ICOMOS એ નકારાત્મક અહેવાલ આપ્યો હતો. મંત્રાલયે વિદેશ મંત્રાલય સાથે સહયોગમાં અસરકારક હસ્તક્ષેપ કર્યો અને સભ્ય દેશોને ભારતને ટેકો આપવા માટે રાજી કર્યા. આ માન્યતા પ્રાપ્ત કરનારી આ ભારતની 44મી ધરોહર બની ગઈ છે. યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ્સ માટે ભારત હવે વૈશ્વિક સ્તરે છઠ્ઠા ક્રમે છે અને એશિયા-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં બીજા ક્રમે છે.

‘ભારતના મરાઠા લશ્કરી લેન્ડસ્કેપ્સ’ યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ લિસ્ટમાં સામેલ થશે

ભારતનો 79મો સ્વતંત્રતા દિવસ 15 ઓગસ્ટ, 2025 ના રોજ "નયા ભારત" (નવી દિલ્હી) થીમ સાથે ઉજવવામાં આવ્યો હતો, જેમાં વિવિધ ક્ષેત્રોમાં પ્રગતિ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો અને સ્વતંત્રતા સેનાનીઓના પ્રયાસોને સ્વીકારવામાં આવ્યા હતા. આ પ્રસંગને ચિહ્નિત કરવા માટે, દેશભરમાં 'હર ઘર તિરંગા' અભિયાનનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. સંરક્ષિત સ્મારકો પર નીચેની પ્રવૃત્તિઓ પણ હાથ ધરવામાં આવી હતી-

a. તબક્કો I (2જી - 8 ઓગસ્ટ, 2025): તિરંગા રંગોળી

b. તબક્કો II (9મી - 12 ઓગસ્ટ, 2025): સેલ્ફી બૂથની સ્થાપના, બેનરો પ્રદર્શિત કરવા અને તિરંગા યાત્રા

c. તબક્કો III (13મી - 15 ઓગસ્ટ, 2025): સંરક્ષિત સ્મારકો પર ત્રિરંગી રોશની અને રાષ્ટ્રધ્વજનું પ્રક્ષેપણ

સંસ્કૃતિ મંત્રાલય દ્વારા આયોજિત આ વર્ષે હર ઘર તિરંગા અભિયાન અનોખું હતું. સ્વચ્છતા પર સંયુક્ત અભિયાન માટે મંત્રાલયે પીવાના પાણી અને સ્વચ્છતા વિભાગ સાથે પણ જોડાણ કર્યું હતું. આ વર્ષના અભિયાનમાં, આર્થિક પગલાં પણ લેવામાં આવ્યા હતા, જેના પરિણામે ખર્ચમાં 15% ઘટાડો થયો હતો, જ્યારે કવરેજ અને સેલ્ફી અપલોડ ગયા વર્ષના અભિયાન કરતા 50% વધુ હતા. આ સમગ્ર સરકારનો અભિગમ અપનાવીને અને રાજ્યો અને રાજ્ય સંસ્થાઓને ભાગ લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરીને કરી શકાય છે. હર ઘર તિરંગા અભિયાન હેઠળ, 12 ઓગસ્ટ, 2025 ના રોજ નવી દિલ્હીના ભારત મંડપમ ખાતે એક બાઇક રેલીનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જે ભારતના સ્વતંત્રતા દિવસની ઉજવણીની શરૂઆત દર્શાવે છે. આ રેલીમાં હજારો બાઇકર્સ ભારતીય ધ્વજ પ્રદર્શિત કરતા હતા, જેમાં કેન્દ્રીય મંત્રીઓ, દિલ્હી સરકારના મંત્રીઓ અને સંસદ સભ્યોની ભાગીદારીનો સમાવેશ થતો હતો.

ભારતના 79મા સ્વતંત્રતા દિવસની ઉજવણી નિમિત્તે, સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે દેશભરમાં 'હર ઘર તિરંગા' અભિયાનનું આયોજન કર્યું.

રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘે 1 ઓક્ટોબર, 2025 ના રોજ તેની 100મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી કરી. આ પ્રસંગે, માનનીય પ્રધાનમંત્રીએ ₹100 નો એક ખાસ સ્મારક સિક્કો બહાર પાડ્યો, જે સ્વતંત્ર ભારતમાં "ભારત માતા" (ભારત માતા) ની છબી દર્શાવતો પ્રથમ સિક્કો અને 1963 ના પ્રજાસત્તાક દિવસની પરેડની યાદમાં એક ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડી, જેમાં RSS સ્વયંસેવકોએ શતાબ્દીના સન્માનમાં ભાગ લીધો હતો.

માનનીય પ્રધાનમંત્રીએ 1963ના પ્રજાસત્તાક દિવસની પરેડની યાદમાં 100 રૂપિયાનો એક ખાસ સ્મારક સિક્કો અને ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડી, જેમાં આરએસએસ સ્વયંસેવકોએ શતાબ્દીનું સન્માન કરવા ભાગ લીધો હતો.

મંત્રાલય 'જ્ઞાન ભારતમ' ના ભાગ રૂપે, ભારતના હસ્તપ્રત વારસાને સાચવવા, ડિજિટાઇઝ કરવા અને પ્રસારિત કરવા માટે એક સીમાચિહ્નરૂપ રાષ્ટ્રીય પહેલ છે. આ લોન્ચિંગને ચિહ્નિત કરવા માટે, 11-13 સપ્ટેમ્બર, 2025 દરમિયાન નવી દિલ્હીના વિજ્ઞાન ભવન ખાતે આઠ થીમ્સ ધરાવતા "હસ્તપ્રત વારસા દ્વારા ભારતમાં જ્ઞાનના વારસાને પુનઃસ્થાપિત કરવું”" પર પ્રથમ જ્ઞાન ભારતમ આંતરરાષ્ટ્રીય પરિષદનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં ભારત અને વિદેશના 1100થી વધુ સહભાગીઓ એકઠા થયા હતા. 12 સપ્ટેમ્બર, 2025ના રોજ, માનનીય પ્રધાનમંત્રીએ ઔપચારિક રીતે જ્ઞાન ભારતમ વેબ પોર્ટલ શરૂ કર્યું, જેમાં ભાર મૂક્યો કે ભારતની જ્ઞાન પરંપરા ત્રણ પોર્ટલ પર આધારિત છે - સંરક્ષણ, નવીનતા અને ઉમેરણ અને અનુકૂલન. આ પરિષદ 13 સપ્ટેમ્બર, 2025ના રોજ દિલ્હી ઘોષણાપત્ર સાથે સમાપ્ત થઈ, જેમાં ભારતની હસ્તપ્રત વારસાના રક્ષણ અને પુનર્જીવિત થવાની પ્રતિબદ્ધતાને પુનઃપુષ્ટિ કરવામાં આવી, જે વિક્ષિત ભારત 2047ની ભાવનામાં છે.

માનનીય પ્રધાનમંત્રીએ જ્ઞાન ભારતમ વેબ પોર્ટલનું ઔપચારિક લોન્ચિંગ કર્યું, જેમાં ભાર મૂક્યો કે ભારતની જ્ઞાન પરંપરા ત્રણ પોર્ટલ પર આધારિત છે - સંરક્ષણ, નવીનતા અને ઉમેરણ અને અનુકૂલન

સંસ્કૃતિ મંત્રાલયની મુખ્ય પહેલ, જ્ઞાન ભારતમ, 25.10.2025 ના રોજ દેશભરની 17 અગ્રણી સંસ્થાઓ સાથે સમજૂતી કરાર (MoU) પર હસ્તાક્ષર કરીને એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ બની. આ સમારોહ નેશનલ ગેલેરી ઓફ મોર્ડન આર્ટ (જયપુર હાઉસ), નવી દિલ્હી ખાતે યોજાયો હતો.

સેવા પર્વ 2025 17 સપ્ટેમ્બરથી 2 ઓક્ટોબર 2025 દરમિયાન સફળતાપૂર્વક ઉજવવામાં આવ્યો, જે તેને સેવા, સર્જનાત્મકતા અને નાગરિકોની ભાગીદારીના મોટા પાયે ચળવળમાં પરિવર્તિત કરે છે. ઉજવણીના ભાગ રૂપે, મંત્રાલયે, તેના નોડલ સંસ્થાઓ દ્વારા, દેશભરમાં 75 ઓળખાયેલા સ્થળોએ "વિકસિત ભારત કે રંગ, કલા કે સંગ" થીમ હેઠળ એક દિવસીય કલા કાર્યશાળાઓનું આયોજન કર્યું. દરેક વર્કશોપમાં શાળાના વિદ્યાર્થીઓ, કોલેજના યુવાનો, વ્યાવસાયિક કલાકારો અને પરંપરાગત કારીગરોને "સેવા પર્વ - વિકાસ ભારતનું વિઝન" થીમ પર કલાકૃતિઓ બનાવવા માટે એકત્ર કરવામાં આવ્યા હતા. વધુમાં, મંત્રાલય હેઠળની સંસ્થાઓએ અગ્રણી વારસા સ્થળોએ સ્વચ્છતા હી સેવા અભિયાન હાથ ધર્યું હતું. આ પહેલોએ સેવા અને વારસા સંરક્ષણને સાંસ્કૃતિક અભિવ્યક્તિ સાથે સંકલિત કર્યું હતું, જે સર્જનાત્મકતાને નાગરિક ચેતના સાથે જોડવાના આદેશને મજબૂત બનાવે છે.

સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે તેની નોડલ સંસ્થાઓ દ્વારા સેવા પર્વ 2025 પર દેશભરમાં 75 ઓળખાયેલા સ્થળોએ "વિકસિત ભારત કે રંગ, કલા કે સંગ" થીમ હેઠળ એક દિવસીય કલા કાર્યશાળાઓનું આયોજન કર્યું.

કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે રાષ્ટ્રીય એકતા દિવસ (31 ઓક્ટોબર, 2025) પર સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલની 150મી જન્મજયંતિ નિમિત્તે શાનદાર સાંસ્કૃતિક પ્રદર્શનોની શ્રેણી રજૂ કરી. માનનીય પ્રધાનમંત્રી આ પ્રસંગે મુખ્ય અતિથિ હતા. આ પ્રસંગે, માનનીય પ્રધાનમંત્રી દ્વારા એક સ્મારક સિક્કો અને ટપાલ ટિકિટ પણ બહાર પાડવામાં આવી. આ કાર્યક્રમનું મુખ્ય આકર્ષણ સંગીત નાટક અકાદમી અને સંસ્કૃતિ મંત્રાલય હેઠળના પશ્ચિમ ઝોન સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર દ્વારા ક્યુરેટ કરાયેલ "લોહ પુરુષ નમસ્તુભ્યમ" નામનું ભવ્ય નૃત્ય નૃત્ય નિર્દેશન હતું, જેમાં ભારતભરના 800 થી વધુ કલાકારો ભાગ લઈ રહ્યા હતા.

માનનીય પ્રધાનમંત્રીએ રાષ્ટ્રીય એકતા દિવસ પર સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલની 150મી જન્મજયંતિ નિમિત્તે એક સ્મારક સિક્કો અને ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડી.

સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે ઇ-કચરાના નિકાલ પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને અને જાહેર ફરિયાદો અને પીજી-અપીલના નિકાલમાં 100% સિદ્ધિઓ સાથે ખાસ ઝુંબેશ 5.0 પૂર્ણ કરી અને મધ્યપ્રદેશ સંદર્ભોમાં 74%, પીએમઓ સંદર્ભમાં 68%, રાજ્ય સરકાર સંદર્ભોમાં 64% સિદ્ધિઓ મેળવી.; વધુમાં, 599 સ્થળોએ સ્વચ્છતા અભિયાનમાં 100% સિદ્ધિઓ જોવા મળી.

સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે ઇ-વેસ્ટ નિકાલ પર ખાસ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને ખાસ ઝુંબેશ 5.0 પૂર્ણ કરી.

12 નવેમ્બર, 2025 ના રોજ નવી દિલ્હીના દ્વારકામાં યશોભૂમિ ખાતે આયોજિત આદિવાસી વ્યાપાર સંમેલન 2025 ના સફળ આયોજનમાં સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી. આ સંમેલન ભારતના આદિવાસી સમુદાયોની કલાત્મક શ્રેષ્ઠતા, સાહિત્યિક વિવિધતા અને સર્જનાત્મક સાહસની ઉજવણી માટે એક જીવંત પ્લેટફોર્મ તરીકે સેવા આપી હતી, જે જનજાતિય ગૌરવ વર્ષ અને વિકસીત ભારત @2047 ના રાષ્ટ્રીય દ્રષ્ટિકોણ સાથે સુસંગત છે. આદિવાસી બાબતોના મંત્રાલય, ઉદ્યોગ અને આંતરિક વેપાર પ્રમોશન વિભાગ (DPIIT), વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રાલય અને સંસ્કૃતિ મંત્રાલય દ્વારા સંયુક્ત રીતે આયોજિત, આ સંમેલન ભગવાન બિરસા મુંડાની 150મી જન્મજયંતિની યાદમાં જનજાતિય ગૌરવ વર્ષ દરમિયાન એક સીમાચિહ્નરૂપ ક્ષણ હતું. આ સંમેલનનું મુખ્ય આકર્ષણ સંસ્કૃતિ મંત્રાલય દ્વારા આયોજિત પેનલ ચર્ચા હતી, જેનું શીર્ષક "આદિવાસી વારસા થી ઉદ્યોગ: ટકાઉ ઉદ્યોગસાહસિકતાને પ્રોત્સાહન આપવું" હતું.

સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે 12 નવેમ્બર, 2025ના રોજ યશોભૂમિ, દ્વારકા, નવી દિલ્હી ખાતે ટ્રાઇબલ બિઝનેસ કોન્ક્લેવ 2025નું સફળતાપૂર્વક આયોજન કર્યું.

ઇન્ડિયન નેશનલ ટ્રસ્ટ ફોર આર્ટ એન્ડ કલ્ચરલ હેરિટેજ (INTACH) એ પ્રોજેક્ટ ગજ-લોક: એલિફન્ટ લેન્ડ્સ એન્ડ ધેર કલ્ચરલ સિમ્બોલિઝમ ઇન એશિયા, એક અગ્રણી આંતરરાષ્ટ્રીય પહેલની શરૂઆતની જાહેરાત કરતા ગર્વ અનુભવે છે. આ સંસ્કૃતિ-પ્રકૃતિ કાર્યક્રમ એશિયન હાથીની આસપાસના ગહન જોડાણોનું દસ્તાવેજીકરણ અને અન્વેષણ કરવા માટે સમર્પિત છે, જે સમગ્ર ખંડમાં સંસ્કૃતિ, ઇતિહાસ, ઇકોલોજી અને આબોહવા સ્થિતિસ્થાપકતાના એકબીજા સાથે જોડાયેલા વર્ણનોને પ્રકાશિત કરે છે. પ્રોજેક્ટ ગજ-લોક સત્તાવાર રીતે 19 થી 25 નવેમ્બર 2025 દરમિયાન જાહેર પ્રદર્શન અને 20 નવેમ્બર 2025ના રોજ નવી દિલ્હીના INTACH ખાતે એક રાઉન્ડ ટેબલ સાથે શરૂ થશે. આ કાર્યક્રમો, અમૂર્ત સાંસ્કૃતિક વારસો (ICH) વિભાગ દ્વારા આયોજિત.

કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ મંત્રીએ 18.11.2025ના રોજ 'પ્રોજેક્ટ મૌસમ' પર બે દિવસીય રાષ્ટ્રીય વર્કશોપનું ઉદ્ઘાટન કર્યું. "હિંદ મહાસાગર ક્ષેત્રની અંદર દરિયાઈ નેટવર્ક્સના ક્રોસરોડ્સ પર ટાપુઓ" શીર્ષકવાળી આ વર્કશોપનું આયોજન ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI) દ્વારા હુમાયુના મકબરા વિશ્વ ધરોહર સ્થળ સંગ્રહાલય ખાતે કરવામાં આવી રહ્યું છે. આ પ્રોજેક્ટ વારસા અભ્યાસ, વૈજ્ઞાનિક સંશોધન અને સમુદાય જોડાણનું એક અનોખું સંકલન રજૂ કરે છે, જે દરિયાઈ વારસાના સંરક્ષણ પ્રત્યે ભારતની પ્રતિબદ્ધતા પર ભાર મૂકે છે. મંત્રીએ સમુદ્ર સાથે જોડાયેલા સાંસ્કૃતિક લેન્ડસ્કેપ્સના દસ્તાવેજીકરણ અને રક્ષણ માટે નવા રસ્તાઓ ખોલવાના પહેલના ધ્યેય પર પ્રકાશ પાડ્યો, તેને ગતિશીલ, સહયોગી ચળવળ તરીકે સ્થાન આપ્યું.

18.11.2025ના રોજ કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ મંત્રીએ 'પ્રોજેક્ટ મૌસમ' પર બે દિવસીય રાષ્ટ્રીય કાર્યશાળાનું ઉદ્ઘાટન કર્યું.

બુદ્ધ ધમ્મની માતૃભૂમિ અને બૌદ્ધ વારસાના વૈશ્વિક કેન્દ્ર તરીકે ભારતની અપ્રતિમ સ્થિતિને પુનરાવર્તિત કરીને, દેશ ફરી એકવાર દક્ષિણપૂર્વ એશિયા અને ભારતમાં સૌથી મોટા આંતરરાષ્ટ્રીય બૌદ્ધ કાર્યક્રમ - આંતરરાષ્ટ્રીય ત્રિ-પિટક જાપ સમારોહ - 2 થી 13 ડિસેમ્બર 2025 દરમિયાન બોધગયા, બિહારમાં યોજાશે, જેમાં જેથિયાન ખીણથી રાજગીરમાં વેણુવનના પવિત્ર વાંસના ઝાડ સુધી બુદ્ધના પગલાંને યાદ કરતી પદયાત્રાનો સમાવેશ થશે. બોધગયા ખાતે 12 દિવસીય આધ્યાત્મિક મેળાવડો - જ્ઞાનનું પવિત્ર સ્થાન - આંતરરાષ્ટ્રીય બૌદ્ધ સંઘ (IBC) દ્વારા ભારત સરકારના સંસ્કૃતિ મંત્રાલય અને લાઇટ ઓફ બુદ્ધ ધર્મ ફાઉન્ડેશન ઇન્ટરનેશનલ (LBDFI), યુએસએ સાથે ભાગીદારીમાં યોજાશે.

12 દિવસના કાર્યક્રમના મુખ્ય આકર્ષણો:

• પવિત્ર બોધિ વૃક્ષ નીચે પાલી ગ્રંથોનું દૈનિક પઠન

• પ્રખ્યાત ધમ્મ ગુરુઓ દ્વારા પ્રવચનો

• ઇન્ટરેક્ટિવ પ્રશ્ન-જવાબ સત્રો

• ભારત અને વિદેશના કલાકારો દર્શાવતી એક આર્ટ ગેલેરી અને સાંસ્કૃતિક પ્રદર્શન

• શરૂઆતના દિવસે IBC-પ્રાયોજિત જૂથ દ્વારા સાંસ્કૃતિક પ્રદર્શન

.

દક્ષિણપૂર્વ એશિયા અને ભારતમાં સૌથી મોટા આંતરરાષ્ટ્રીય બૌદ્ધ કાર્યક્રમ - આંતરરાષ્ટ્રીય ત્રિ પિટક જાપ સમારોહ - ની ઇવેન્ટ પહેલાની પ્રેસ કોન્ફરન્સ નવી દિલ્હીમાં યોજાઈ.

અમૂર્ત સાંસ્કૃતિક વારસાના રક્ષણ માટેની આંતર-સરકારી સમિતિનું વીસમું સત્ર 8 થી 13 ડિસેમ્બર, 2025 દરમિયાન નવી દિલ્હી, ભારતમાં યોજાશે. આ સત્રની અધ્યક્ષતા યુનેસ્કોમાં ભારતના રાજદૂત અને કાયમી પ્રતિનિધિ કરશે.

SM/IJ/DK/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com