પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે હરિયાણાના કુરુક્ષેત્ર ખાતે શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુરજીના 350મા શહીદી દિવસની ઉજવણીના કાર્યક્રમને સંબોધિત કર્યો. આ પ્રસંગે, પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી કે આજનો દિવસ ભારતના વારસાના એક નોંધપાત્ર સંગમ તરીકે આવ્યો છે. તેમણે પ્રકાશિત કર્યું કે સવારે તેઓ રામાયણના શહેર અયોધ્યામાં હતા, અને હવે તેઓ ગીતાના શહેર કુરુક્ષેત્રમાં છે. તેમણે જણાવ્યું કે બધા શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુરજીને તેમના 350મા શહીદી દિવસના અવસરે શ્રદ્ધાંજલિ આપી રહ્યા છે. પ્રધાનમંત્રીએ કાર્યક્રમમાં સંતો અને આદરણીય સંગતની હાજરીને સ્વીકારી અને સૌને આદરપૂર્વક વંદન વ્યક્ત કર્યા હતા.

5-6 વર્ષ પહેલાં બનેલો બીજો એક અદ્ભુત સંયોગ યાદ કરતાં શ્રી મોદીએ કહ્યું કે 9 નવેમ્બર, 2019ના રોજ, જ્યારે સુપ્રીમ કોર્ટે રામ મંદિર પર પોતાનો ચુકાદો આપ્યો, ત્યારે તેઓ કરતારપુર કોરિડોરના ઉદ્ઘાટન માટે ડેરા બાબા નાનકમાં હતા. પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી કે તે દિવસે તેઓ રામ મંદિરના નિર્માણનો માર્ગ સ્પષ્ટ થાય અને કરોડો રામ ભક્તોની આકાંક્ષાઓ પૂર્ણ થાય તેવી પ્રાર્થના કરી રહ્યા હતા. તેમણે જણાવ્યું કે રામ મંદિરની તરફેણમાં ચુકાદો તે જ દિવસે આવતા તેમની પ્રાર્થનાઓનો જવાબ મળ્યો. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું કે હવે, જ્યારે અયોધ્યામાં ધર્મ ધ્વજાની સ્થાપના કરવામાં આવી છે, ત્યારે તેમને ફરી એકવાર શીખ સંગત પાસેથી આશીર્વાદ લેવાની તક મળી છે.

શ્રી મોદીએ જણાવ્યું કે થોડા સમય પહેલાં કુરુક્ષેત્રની ભૂમિ પર ‘પંચજન્ય મેમોરિયલ’ નું ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું. તેમણે પ્રકાશિત કર્યું કે આ જ ભૂમિ પર ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ સત્ય અને ન્યાયનું રક્ષણ કરવું એ સર્વોચ્ચ ફરજ હોવાનું જાહેર કર્યું હતું. કૃષ્ણના શબ્દોનું પઠન કરતાં, શ્રી મોદીએ કહ્યું કે સત્યના માર્ગ માટે અને પોતાની ફરજ માટે પોતાનું જીવન આપવું સર્વોપરી છે. તેમણે ટિપ્પણી કરી કે શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુર જીએ પણ સત્ય, ન્યાય અને શ્રદ્ધાનો બચાવ તેમના ધર્મ તરીકે માન્યો, અને તેમણે પોતાનું જીવન બલિદાન આપીને આ ધર્મને જાળવી રાખ્યો. આ ઐતિહાસિક અવસર પર, ભારત સરકારને શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુર જીના ચરણોમાં એક સ્મારક ટપાલ ટિકિટ અને એક વિશેષ સિક્કો સમર્પિત કરવાનો લહાવો મળ્યો છે. પ્રધાનમંત્રીએ તેમની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી કે સરકાર આ રીતે ગુરુ પરંપરાની સેવા કરવાનું ચાલુ રાખે.

પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી કે કુરુક્ષેત્રની પવિત્ર ભૂમિ શીખ પરંપરાનું એક મહત્વપૂર્ણ કેન્દ્ર છે. તેમણે પ્રકાશિત કર્યું કે શીખ પરંપરાના લગભગ તમામ ગુરુઓએ તેમની પવિત્ર યાત્રાઓ દરમિયાન આ ભૂમિની મુલાકાત લીધી હતી. તેમણે યાદ કર્યું કે જ્યારે નવમા ગુરુ, શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુરજી, આ પવિત્ર ભૂમિ પર આવ્યા, ત્યારે તેમણે ઊંડી તપસ્યા અને નિર્ભય હિંમતની ગહન છાપ છોડી.

શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું, “શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુરજી જેવા વ્યક્તિત્વો ઇતિહાસમાં દુર્લભ છે, અને તેમનું જીવન, બલિદાન અને ચારિત્ર્ય પ્રેરણાનો એક મહાન સ્રોત રહે છે.” તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે મુઘલ આક્રમણોના સમયગાળા દરમિયાન, ગુરુ સાહેબે બહાદુરીનો આદર્શ સ્થાપિત કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું કે શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુરજીની શહીદી પહેલાં, કાશ્મીરી હિંદુઓને મુઘલ આક્રમણકારો દ્વારા બળજબરીથી ઇસ્લામમાં ધર્માંતરિત કરવામાં આવી રહ્યા હતા. આ સંકટમાં, પીડિતોના એક જૂથે ગુરુ સાહિબનો ટેકો માંગ્યો. પ્રધાનમંત્રીએ યાદ કર્યું કે ગુરુ સાહેબે તેમને ઔરંગઝેબને સ્પષ્ટપણે જણાવવા કહ્યું હતું કે જો શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુર પોતે ઇસ્લામ સ્વીકારશે, તો તેઓ પણ ધર્મ અપનાવશે.

શ્રી મોદીએ જણાવ્યું કે આ શબ્દો શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુરજીની નિર્ભયતાની ટોચને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેમણે ટિપ્પણી કરી કે જેનો ડર હતો તે આખરે થયું, કારણ કે ક્રૂર ઔરંગઝેબે ગુરુ સાહિબને બંદી બનાવવા આદેશ આપ્યો, પરંતુ ગુરુ સાહેબે પોતે દિલ્હી જવાનો તેમનો નિર્ણય જાહેર કર્યો. પ્રધાનમંત્રીએ પ્રકાશિત કર્યું કે મુઘલ શાસકોએ તેમને લાલચ આપીને લલચાવવાનો પ્રયાસ કર્યો, છતાં શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુર અડગ રહ્યા અને તેમની શ્રદ્ધા અને સિદ્ધાંતો પર સમાધાન કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે તેમના સંકલ્પને તોડવા અને તેમને તેમના માર્ગથી વિચલિત કરવા માટે, મુઘલોએ તેમના ત્રણ સાથીઓ — ભાઈ દયાલાજી, ભાઈ સતી દાસજી, અને ભાઈ મતી દાસજી — ને તેમની નજર સમક્ષ ક્રૂરતાપૂર્વક ફાંસી આપી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું કે તેમ છતાં ગુરુ સાહિબ અડગ રહ્યા, તેમનો સંકલ્પ અતૂટ રહ્યો. તેમણે રેખાંકિત કર્યું કે ગુરુ સાહેબે ધર્મનો માર્ગ છોડ્યો નહીં અને, ઊંડી ધ્યાનની સ્થિતિમાં, શ્રદ્ધાના બચાવમાં પોતાનું મસ્તક બલિદાન આપ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી કે મુઘલો ત્યાં અટક્યા નહીં, કારણ કે તેમણે ગુરુ મહારાજના પવિત્ર મસ્તકનું અપમાન કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. તેમણે પ્રકાશિત કર્યું કે ભાઈ જૈતાજી, તેમની વીરતા દ્વારા, ગુરુનું મસ્તક આનંદપુર સાહિબ લઈ ગયા હતા. પ્રધાનમંત્રીએ શ્રી ગુરુ ગોવિંદ સિંહજીના શબ્દો યાદ કર્યા, જેનો અર્થ છે કે શ્રદ્ધાનો પવિત્ર તિલક જાળવી રાખવામાં આવ્યું, લોકોની માન્યતાઓનું જુલમથી રક્ષણ કરવામાં આવ્યું, અને આ માટે ગુરુ સાહેબે સર્વસ્વ બલિદાન આપ્યું હતું.

આજે, ગુરુ સાહિબના બલિદાનની આ જ ભૂમિ દિલ્હીના સીસ ગંજ ગુરુદ્વારા તરીકે ઊભી છે, જે પ્રેરણાનું એક જીવંત સ્થળ છે, શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે આનંદપુર સાહિબની યાત્રા આપણી રાષ્ટ્રીય ચેતનાનું શક્તિ કેન્દ્ર છે. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું કે ભારતનું જે સ્વરૂપ આજે છે તે ગુરુ સાહિબ જેવા યુગપ્રવર્તક વ્યક્તિઓના બલિદાન અને સમર્પણને મૂર્તિમંત કરે છે. તેમણે રેખાંકિત કર્યું કે આ સર્વોચ્ચ બલિદાનને કારણે જ શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુર સાહિબને ‘હિન્દ દી ચાદર’ તરીકે પૂજવામાં આવે છે.

"આપણા ગુરુઓની પરંપરા રાષ્ટ્રના ચારિત્ર્ય, સંસ્કૃતિ અને મૂળ ભાવનાનો પાયો બનાવે છે", શ્રી મોદીએ સંતોષ વ્યક્ત કર્યો કે છેલ્લા 11 વર્ષોમાં સરકારે આ પવિત્ર પરંપરાઓ અને દરેક શીખ ઉજવણીને રાષ્ટ્રીય તહેવારો તરીકે સ્થાપિત કરી છે. પ્રધાનમંત્રીએ પ્રકાશિત કર્યું કે તેમની સરકારને શ્રી ગુરુ નાનક દેવજીનો 550મો પ્રકાશ પર્વ, શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુર સાહિબજીનો 400મો પ્રકાશ પર્વ, અને શ્રી ગુરુ ગોબિંદ સિંહજીનો 350મો પ્રકાશ પર્વ ભારતીય એકતા અને અખંડિતતાના તહેવારો તરીકે ઉજવવાનો લહાવો મળ્યો છે. તેમણે નોંધ્યું કે દેશભરના લોકો, તેમની શ્રદ્ધા, પરંપરાઓ અને માન્યતાઓથી ઉપર ઊઠીને, આ ઉજવણીઓમાં ભાગ લીધો છે.

ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે તેમની સરકારને ગુરુઓ સાથે સંકળાયેલા પવિત્ર સ્થળોને સૌથી ભવ્ય અને દિવ્ય સ્વરૂપ આપવાનો લહાવો મળ્યો છે, શ્રી મોદીએ પ્રકાશિત કર્યું કે છેલ્લા દાયકામાં ઘણા પ્રસંગો બન્યા છે જ્યારે તેઓ વ્યક્તિગત રીતે ગુરુ પરંપરા સાથે જોડાયેલા કાર્યક્રમોનો ભાગ બન્યા છે. પ્રધાનમંત્રીએ યાદ કર્યું કે થોડા સમય પહેલાં, જ્યારે ગુરુ ગ્રંથ સાહિબના ત્રણ મૂળ સ્વરૂપો અફઘાનિસ્તાનથી ભારત આવ્યા, ત્યારે તે દરેક નાગરિક માટે ગૌરવની ક્ષણ બની હતી.

ગુરુઓના દરેક તીર્થસ્થળને આધુનિક ભારતની દ્રષ્ટિ સાથે જોડવાનો સરકારે પ્રયાસ કર્યો છે તેના પર ભાર મૂકતા, શ્રી મોદીએ વધુમાં નોંધ્યું કે પછી તે કરતારપુર કોરિડોરનું કામ પૂર્ણ કરવું હોય, હેમકુંડ સાહિબ ખાતે રોપ-વે પ્રોજેક્ટનું નિર્માણ હોય, અથવા આનંદપુર સાહિબ ખાતે વિરાસત-એ-ખાલસા સંગ્રહાલયનું વિસ્તરણ હોય, આ તમામ કાર્યો ગુરુઓની ભવ્ય પરંપરાને માર્ગદર્શક આદર્શ તરીકે રાખીને, સંપૂર્ણ ભક્તિ સાથે હાથ ધરવામાં આવ્યા છે.

બહાદુર સાહિબજાદાઓ સાથે પણ મુઘલોએ ક્રૂરતાની બધી હદો કેવી રીતે વટાવી દીધી તે દરેક જાણે છે તે દર્શાવતા, પ્રધાનમંત્રીએ ભાર મૂક્યો કે સાહિબજાદાઓએ જીવતા ઇંટો મારવાનો સ્વીકાર કર્યો હતો પરંતુ તેમની ફરજ કે શ્રદ્ધાનો માર્ગ છોડ્યો ન હતો. પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું કે આ આદર્શોના સન્માનમાં, દર વર્ષે 26 ડિસેમ્બરે, વીર બાળ દિવસ મનાવવામાં આવે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે સરકારે શીખ પરંપરાના ઇતિહાસ અને ગુરુઓના ઉપદેશોને રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમમાં પણ સામેલ કર્યા છે જેથી સેવા, હિંમત અને સત્યના આદર્શો નવી પેઢીની વિચારસરણીનો પાયો બને.

પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો કે બધાએ ‘જોડા સાહિબ’ના પવિત્ર દર્શન કર્યા હશે. તેમણે યાદ કર્યું કે જ્યારે પ્રથમ વખત તેમના કેબિનેટ સહયોગી અને કેન્દ્રીય મંત્રી, શ્રી હરદીપ સિંહ પુરીએ તેમની સાથે આ મહત્વપૂર્ણ અવશેષો વિશે ચર્ચા કરી, ત્યારે તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે તેમના પરિવારે ગુરુ ગોબિંદ સિંહજી અને માતા સાહિબ કૌરજીના પવિત્ર ‘જોડા સાહિબ’ને લગભગ ત્રણસો વર્ષથી સાચવ્યા છે. શ્રી મોદીએ પ્રકાશિત કર્યું કે હવે આ પવિત્ર વારસો સમગ્ર રાષ્ટ્ર અને વિશ્વભરના શીખ સમુદાયને સમર્પિત કરવામાં આવી રહ્યો છે. તેમણે જણાવ્યું કે ત્યાર બાદ, પવિત્ર ‘જોડા સાહિબ’ નું સંપૂર્ણ આદર અને ગૌરવ સાથે વૈજ્ઞાનિક પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું જેથી તેને ભવિષ્યની પેઢીઓ માટે સાચવી શકાય. તમામ તથ્યોને ધ્યાનમાં રાખીને, પવિત્ર ‘જોડા સાહિબ’ ને તખ્ત શ્રી પટના સાહિબને સમર્પિત કરવાનો સામૂહિક નિર્ણય લેવામાં આવ્યો, જ્યાં ગુરુ મહારાજે તેમના બાળપણનો નોંધપાત્ર ભાગ વિતાવ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી કે ગયા મહિને, એક પવિત્ર યાત્રાના ભાગરૂપે, પૂજનીય ‘જોડા સાહિબ’ ને દિલ્હીથી પટના સાહિબ લઈ જવામાં આવ્યા હતા, અને ત્યાં તેમને પણ તેની સમક્ષ માથું નમાવવાનો અવસર મળ્યો હતો. તેમણે તેને ગુરુઓની વિશેષ કૃપા માની કે તેમને આ સેવા, સમર્પણ અને આ પવિત્ર વારસા સાથે જોડાવાની તક આપવામાં આવી છે.

તેમણે નોંધ્યું કે શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુર સાહિબજીની સ્મૃતિ આપણને શીખવે છે કે ભારતની સંસ્કૃતિ કેટલી વિશાળ, ઉદાર અને માનવતા-કેન્દ્રિત રહી છે, શ્રી મોદીએ પ્રકાશિત કર્યું કે ગુરુ સાહેબે તેમના જીવન દ્વારા સરબત દા ભલા ના મંત્રને માન્યતા આપી. પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું કે આજનો કાર્યક્રમ માત્ર આ યાદો અને પાઠોનું સન્માન કરવાનો ક્ષણ નથી પણ આપણા વર્તમાન અને ભવિષ્ય માટે એક મહત્વપૂર્ણ પ્રેરણા પણ છે. તેમણે ગુરુ સાહિબના ઉપદેશને યાદ કર્યો, જેનો અર્થ છે કે જે વિપરીત સંજોગોમાં પણ અડગ રહે છે તે જ સાચો જ્ઞાની અને સાચો શોધક છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે આ પ્રેરણાથી આપણે દરેક પડકારને દૂર કરવો જોઈએ અને આપણા રાષ્ટ્રને આગળ વધારવું જોઈએ, ભારતને વિકસિત બનાવવું જોઈએ. તેમણે નોંધ્યું કે ગુરુ સાહેબે આપણને એ પણ શીખવ્યું કે આપણે કોઈને ડરાવવું જોઈએ નહીં કે કોઈના ડરમાં જીવવું જોઈએ નહીં. તેમણે ટિપ્પણી કરી કે આ નિર્ભયતા સમાજ અને રાષ્ટ્રને મજબૂત બનાવે છે, અને આજે ભારત પણ આ સિદ્ધાંત પર ચાલે છે. પ્રધાનમંત્રીએ રેખાંકિત કર્યું કે ભારત વિશ્વ સાથે ભાઈચારાની વાત કરે છે જ્યારે તેની સરહદોનું પણ રક્ષણ કરે છે. તેમણે જણાવ્યું કે જ્યારે ભારત શાંતિની ઇચ્છા રાખે છે, ત્યારે તે ક્યારેય તેની સુરક્ષા પર સમાધાન કરતું નથી, જેમાં ઓપરેશન સિંદૂર સૌથી મોટું ઉદાહરણ છે. શ્રી મોદીએ પુષ્ટિ કરી કે સમગ્ર વિશ્વએ જોયું છે કે નવું ભારત ન તો ડરે છે, ન તો અટકે છે, ન તો આતંકવાદ સમક્ષ નમે છે. તેમણે ઉમેર્યું કે આજનું ભારત સંપૂર્ણ શક્તિ, હિંમત અને સ્પષ્ટતા સાથે આગળ વધી રહ્યું છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી કે આ મહત્વપૂર્ણ અવસર પર તેઓ સમાજ અને યુવાનોને લગતા એક વિષય પર વાત કરવા માગે છે, જે ગુરુ સાહિબ માટે પણ ચિંતાનો વિષય હતો — વ્યસન અને ડ્રગ્સનો મુદ્દો. તેમણે પ્રકાશિત કર્યું કે વ્યસનની આદતે ઘણા યુવાનોના સપનાને ગહન પડકારોમાં ધકેલી દીધા છે. પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું કે સરકાર આ સમસ્યાને તેના મૂળમાંથી નાબૂદ કરવા માટે તમામ પ્રયાસો કરી રહી છે, પરંતુ ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે તે સમાજ અને પરિવારોની પણ લડાઈ છે. તેમણે નોંધ્યું કે આવા સમયે, શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુર સાહિબના ઉપદેશો પ્રેરણા અને ઉકેલ બંને તરીકે સેવા આપે છે. પ્રધાનમંત્રીએ યાદ કર્યું કે જ્યારે ગુરુ સાહેબે આનંદપુર સાહિબથી તેમની યાત્રા શરૂ કરી, ત્યારે તેમણે અસંખ્ય ગામોને સંગત સાથે જોડ્યા, તેમની ભક્તિ અને શ્રદ્ધાનો વિસ્તાર કર્યો જ્યારે સમાજના આચરણમાં પણ પરિવર્તન લાવ્યા. તેમણે ટિપ્પણી કરી કે આ ગામોના લોકોએ તમામ પ્રકારની નશાકારક ખેતી છોડી દીધી અને પોતાનું ભવિષ્ય ગુરુ સાહિબના ચરણોમાં સમર્પિત કર્યું. શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે ગુરુ મહારાજે બતાવેલા માર્ગ પર ચાલીને, જો સમાજ, પરિવારો અને યુવાનો સાથે મળીને વ્યસન સામે નિર્ણાયક લડાઈ લડે, તો આ સમસ્યાને તેના મૂળમાંથી નાબૂદ કરી શકાય છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી કે શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુર સાહિબના ઉપદેશો આપણા આચરણમાં શાંતિ, આપણી નીતિઓમાં સંતુલન અને આપણા સમાજમાં વિશ્વાસનો પાયો બનવા જોઈએ, અને આ જ આ પ્રસંગનો સાર છે. તેમણે પ્રકાશિત કર્યું કે જે રીતે શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુરનો શહીદી દિવસ સમગ્ર દેશમાં મનાવવામાં આવી રહ્યો છે તે દર્શાવે છે કે ગુરુઓના ઉપદેશો સમાજની ચેતનામાં આજે પણ કેટલા જીવંત છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે આ ભાવનાથી, આ ઉજવણીઓ યુવાનોને ભારતને આગળ વધારવા માટે અર્થપૂર્ણ પ્રેરણા તરીકે સેવા આપવી જોઈએ અને ફરી એકવાર સૌને તેમની શુભેચ્છાઓ પાઠવી હતી.

આ કાર્યક્રમમાં હરિયાણાના રાજ્યપાલ, પ્રો. અશિમ કુમાર ઘોષ, હરિયાણાના મુખ્યમંત્રી, શ્રી નાયબ સિંહ સૈની, કેન્દ્રીય મંત્રીઓ, શ્રી મનોહર લાલ, શ્રી રાવ ઇન્દ્રજિત સિંહ, શ્રી કૃષ્ણ પાલ અન્ય મહાનુભાવો સાથે ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

પૃષ્ઠભૂમિ

પ્રધાનમંત્રીએ ભગવાન કૃષ્ણના પવિત્ર શંખના સન્માનમાં નવનિર્મિત ‘પંચજન્ય’ નું ઉદ્ઘાટન કર્યું. ત્યાર બાદ, તેમણે મહાભારત અનુભવ કેન્દ્રની મુલાકાત લીધી, જે એક ઇમર્સિવ અનુભવાત્મક કેન્દ્ર છે જ્યાં સ્થાપનો મહાભારતના નોંધપાત્ર એપિસોડ્સનું નિરૂપણ કરે છે, જે તેના સ્થાયી સાંસ્કૃતિક અને આધ્યાત્મિક મહત્વને પ્રકાશિત કરે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ વધુમાં પૂજનીય નવમા શીખ ગુરુ શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુરજીના 350મા શહીદી દિવસની યાદગીરીમાં એક વિશેષ કાર્યક્રમમાં ભાગ લીધો. કાર્યક્રમ દરમિયાન, પ્રધાનમંત્રીએ પૂજનીય ગુરુના 350મા શહીદી દિવસને ચિહ્નિત કરતો એક વિશેષ સિક્કો અને સ્મારક ટિકિટ બહાર પાડી હતી. ગુરુ તેગ બહાદુરના 350મા શહીદી દિવસના સન્માનમાં, ભારત સરકાર એક વર્ષ લાંબી સ્મૃતિ ઉજવણી કરી રહી છે.

SM/IJ/GP/JD