नवी दिल्‍ली, 26 सप्‍टेंबर 2025

तुम्हा सर्वांना नमस्कार!

नवरात्रीच्या या मंगलमय दिवसांमध्ये मला आज बिहारच्या स्त्रीशक्ती सोबत, त्यांच्या आनंदात सहभागी होण्याची संधी मिळाली आहे. मी येथे पडद्यावर बघत होतो, लाखो महिला-भगिनी दिसत आहेत. नवरात्रीच्या या पवित्र काळात तुम्हा सर्वांचे आशीर्वाद ही आम्हां सर्वांसाठी फार मोठी ताकद आहे. मी आज तुमचे मनापासून आभार मानतो. आणि आजपासूनच ‘मुख्यमंत्री महिला रोजगार योजना’ सुरु होत आहे. मला सांगितल्यानुसार, आतापर्यंत या योजनेत 75 लाख भगिनी सहभागी झाल्या आहेत. आत्ताच या सर्व 75 लाख भगिनींच्या बँक खात्यांमध्ये एकाच वेळी 10-10 हजार रुपये पाठवण्यात आले आहेत.

मित्रांनो,

जेव्हा ही प्रक्रिया सुरु होती, तेव्हा मी बसल्या-बसल्या दोन गोष्टींबाबत विचार करत होतो. एक तर असे की, आज बिहारच्या भगिनी-कन्यांसाठी खरोखरीच किती मोठे, किती महत्त्वाचे पाऊल नितीशजींनी उचलले आहे. जेव्हा एखादी भगिनी किंवा कन्या रोजगार मिळवते, स्वयंरोजगार करते, तेव्हा तिच्या स्वप्नांना नवे पंख मिळतात, समाजात तिचा मान आणखीनच वाढतो. दुसरी गोष्ट माझ्या मनात आली ती म्हणजे 11 वर्षांपूर्वी जेव्हा तुमची सेवा करण्यासाठी तुम्ही मला मुख्य सेवकाच्या रुपात निवडले तेव्हा जर आम्ही जनधन योजनेचा विडा उचलला नसता, जर देशात जनधन योजनेतून भगिनी-कन्यांची 30 कोटीहून अधिक बँक खाती उघडली नसती, या बँक खात्यांना तुमच्या मोबाईल आणि आधार क्रमांकाशी जोडून घेतले नसते, तर आज इतके पैसे आज आम्ही थेट तुमच्या खात्यात पाठवू शकलो असतो का? हे शक्यच झाले नसते. आणि आजकाल ज्या लुटालूटीची चर्चा सुरु आहे, त्याबद्दल पूर्वी एका पंतप्रधानांनी म्हटले होते, तेव्हा तर पंचायतीपासून संसदेपर्यंत सर्वत्र त्यांचेच राज्य होते. तर त्या पंतप्रधानांनी एकदा म्हटले होते की दिल्लीहून केंद्राने गरजू व्यक्तीसाठी एक रुपया पाठवला तर त्याला केवळ 15 पैसेच मिळत असत, 85 पैशांवर कोणीतरी डल्ला मारत असे. आज जे पैसे पाठवण्यात येत आहेत ना, ते सगळेच्या सगळे 10 हजार रुपये तुमच्या खात्यांमध्ये जमा होणार आहेत, त्यातला एक रुपया देखील कोणी उडवून नेऊ शकत नाही. जर हे पैसे मधल्यामध्ये लंपास झाले असते तर तुमच्यावर किती मोठा अन्याय झाला असता.

मित्रांनो,

एखाद्या भावाची बहिण निरोगी असेल, आनंदी असेल, बहिणीचे कुटुंब आर्थिक दृष्ट्या सशक्त असेल तेव्हाच त्या भावाला आनंद मिळतो, आणि त्यासाठी तो भाऊ जे करावे लागेल ते करतो. आज तुमचे दोन दोन भाऊ, नरेंद्र आणि नितीश एकत्र येऊन तुमची सेवा, समृद्धी आणि तुमच्या स्वाभिमानासाठी सतत प्रयत्न करत आहेत. आजचा कार्यक्रम देखील याचेच एक उदाहरण आहे.

माता-भगिनींनो,

मला जेव्हा या योजनेबद्दल माहिती देण्यात आली तेव्हा त्यामागची दूरदृष्टी बघून मी प्रभावित झालो होतो. प्रत्येक कुटुंबातील एका महिलेला या योजनेचा निश्चितच लाभ मिळणार आहे.आणि सुरुवातीला हे 10 हजार रुपये दिल्यानंतर, जर ती महिला या 10 हजार रुपयांचा योग्य वापर करत असेल, एखादा रोजगार निर्माण करत असेल, स्वतःच्या पायांवर उभे राहण्यासाठी एखादे काम सुरु करत असेल, आणि ते चांगले असेल, आणि चांगली प्रगती असेल तर त्या महिलेला आणखी 2 लाख रुपयांची आर्थिक मदत दत येऊ शकेल. जरा विचार करा, तुमच्यासाठी हे किती महान कार्य झाले आहे. कॉर्पोरेट विश्वात याला सीड मनी म्हणतात. या योजनेच्या मदतीने बिहारमधील माझ्या भगिनी किराणा, भांडी, सौंदर्य प्रसाधने, खेळणी, स्टेशनरी अशा विविध प्रकारच्या वस्तूंच्या विक्रीची दुकाने उघडू शकतात, स्वतःचा व्यवसाय सुरु करू शकतात. या महिला गायी-गुरे पाळू शकतात, कुक्कुटपालन करू शकतात, मत्स्यशेती करु शकतात, बकऱ्या पाळण्याचा व्यवसाय करु शकतात. अशा अनेक व्यवसायांच्या माध्यमातून त्या प्रगती करू शकतात. आणि या सर्व उद्योगांसाठी तुम्हाला प्रशिक्षणाची गरज आहे. आता तुम्हाला वाटेल, पैसे तर हातात आले, आता पुढे कसे काय करणार? तर मी तुम्हाला शब्द देऊ इच्छितो की केवळ पैसे देऊन आम्ही थांबलेलो नाही तर तुम्हाला लागेल ते प्रशिक्षण देखील देण्यात येईल, नेमके काम कसे करतात हे तुम्हाला शिकवले जाईल. बिहार मध्ये तर जीविका स्वयंसहाय्यता बचत गटाची सशक्त यंत्रणा आधीपासूनच अस्तित्वात आहे. यामध्ये सुमारे 11 लाख बचत गट कार्यरत आहेत, म्हणजेच एक सुस्थापित प्रणाली आधीपासूनच तयार आहे. या महिन्याच्या सुरुवातीलाच मला जीविका निधी पत सहकारी संघाची सुरुवात करण्याची संधी मिळाली होती. आता त्या यंत्रणेची ताकद मुख्यमंत्री महिला रोजगार योजनेशी जोडली जाईल.म्हणजेच, सुरुवातीपासूनच ही योजना संपूर्ण बिहारमध्ये, बिहारच्या कानाकोपऱ्यात आणि प्रत्येक कुटुंबासाठी परिणामकारक ठरणार आहे.

मित्रांनो,

मुख्यमंत्री महिला रोजगार योजनेने केंद्र सरकारच्या लखपती दीदी अभियानाला देखील नवे बळ दिले आहे. केंद्र सरकारने देशात 3 कोटी लखपती दीदी निर्माण करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे. आतापर्यंत 2 कोटीहून अधिक भगिनी लखपती दीदी झाल्या आहेत. आणि मी हे गावातील महिलांबद्दल बोलतो आहे. त्यांच्या कष्टांमुळे गावांमध्ये बदल घडून आले, समाजात परिवर्तन झाले आणि समाजात कुटुंबाचे स्थान देखील बदलले आहे. बिहारमध्ये देखील लाखोंच्या संख्येने महिला लखपती दीदी बनत आहेत. आणि ज्या पद्धतीने बिहारमधील दुहेरी इंजिनाचे सरकार या योजनेला पुढे नेत आहे त्यावरून मला असा दृढ विश्वास वाटतो की संपूर्ण देशात सर्वात जास्त लखपती दीदी कुठे असतील तर मला वाटते सर्वाधिक लखपती दीदी माझ्या बिहारमध्येच असतील आणि तो दिवस आता फार दूर नाही. 

माता-भगिनीनो,

केंद्र सरकारची मुद्रा योजना, ड्रोन दीदी अभियान, विमा सखी अभियान, बँक दीदी अभियान हे देखील तुमच्यासाठी रोजगार आणि स्वयंरोजगाराच्या संधी वाढवत आहेत. आमचे एकच लक्ष्य आहे, आम्ही आज एकच उद्दिष्ट निश्चित करून काम करत आहोत- तुमची स्वप्ने पूर्ण व्हावीत, तुमच्या कुटुंबाची जी स्वप्ने आहेत, तुमच्या मुलांच्या उज्ज्वल भविष्याचे जे स्वप्न तुम्ही तुमच्या मनात पाहिले आहे ते पूर्ण करण्यासाठी तुम्हाला अधिकाधिक संधी मिळाव्यात.

मित्रांनो,

आज केंद्र आणि राज्य सरकारच्या प्रयत्नांमुळे भगिनी-कन्यांसाठी नवनवी क्षेत्रे खुली होत आहेत. आज आपल्या मुली मोठ्या संख्येने सैन्यदलात आणि पोलीस दलात सहभागी होत आहेत, प्रत्येक महिलेला हे ऐकून अभिमान वाटेल की आज आपल्या मुली लढाऊ विमाने देखील चालवत आहेत.

पण मित्रांनो,

बिहारमध्ये जेव्हा राष्ट्रीय जनता दलाचे सरकार होते, कंदिलाचे राज्य होते ते दिवस आपल्याला विसरून चालणार नाही. त्या दरम्यान अराजकता आणि भ्रष्टाचाराचा सर्वात मोठा फटका बिहारमधील माझ्या माता-भगिनींनाच बसला होता, येथील महिलांनाच सोसावे लागले होते. जेव्हा बिहारमधील मोठमोठे रस्ते उखडलेले असत, पुलांची तर नावनिशाणी नव्हती, त्यावेळी सर्वात जास्त त्रास कोणाला होत होता, इतक्या अडचणी होत्या. आपल्या सर्वांनाच हे माहित आहे की या सगळ्या अडचणींचा त्रास सर्वात आधी आपल्या महिलांना, आपल्या माता-भगिनींना भोगावा लागत होता. आणि तुम्हा सर्वांनाच माहित आहे, पुराच्या काळात तर ही संकटे किती प्रमाणात वाढत असत. गर्भवती महिला वेळेवर रुग्णालयात पोहोचू शकत नसत. गंभीर परिस्थितीत त्यांना योग्य उपचार मिळत नसे. अशा कठीण परिस्थितीतून तुम्हाला बाहेर काढण्यासाठी आमच्या सरकारने अहोरात्र काम केले आहे. या अडचणींतून तुम्ही बाहेर पडावे अशीच आमची इच्छा आहे आणि बऱ्याचशा प्रमाणात आज आम्ही हे करू शकलो आहे. तुम्ही पाहताच आहात, दुहेरी इंजिनाचे सरकार आल्यापासून बिहारमध्ये रस्ते तयार होऊ लागले. आम्ही आज देखील बिहारमध्ये जोडणी यंत्रणा सुधारण्याचे काम करत आहोत आणि त्यातून बिहारच्या महिलांसाठी खूप सोयीसुविधा निर्माण होऊ लागल्या आहेत.

माता-भगिनींनो,

सध्या बिहारमध्ये एक प्रदर्शन सुरु आहे, आणि मी असे म्हणेन की, 30 वर्षांहून कमी वय असलेल्या माता-भगिनींनी हे प्रदर्शन नक्की बघावे. मला सांगण्यात आले आहे की या प्रदर्शनात जुन्या वर्तमानपत्रांमधील मथळे प्रदर्शित करण्यात येत आहेत. जेव्हा आम्ही ते वाचतो, आणि 30 वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या लोकांना, तेव्हा   परिस्थिती किती वाईट होती हे कळणार नाही. आणि जेव्हा वृद्ध लोक हे वाचतील तेव्हा त्यांनाही ते जाणवेल, त्यांना आठवेल की आरजेडीच्या राजवटीत बिहारमध्ये कशा प्रकारची भीती होती, कोणतेही घर सुरक्षित नव्हते. नक्षलवादी हिंसाचाराची दहशत सर्वत्र पसरली होती. आणि महिलांना या वेदनांचा सर्वाधिक फटका सहन करावा लागला. गरिबांपासून ते डॉक्टर आणि आयएएस अधिकाऱ्यांच्या कुटुंबांपर्यंत, राजद नेत्यांच्या अत्याचारांपासून कोणीही वाचले नाही.

मित्रांनो,

आता नितीश कुमार यांच्या नेतृत्वाखाली कायद्याचे राज्य परत आले आहे, त्यामुळे माझ्या माता, बहिणी, मुली आणि महिलांना सर्वात जास्त दिलासा मिळाला आहे. आज, बिहारच्या मुली निर्भयपणे आपल्या घरातून बाहेर पडतात. मी केवळ चार बहिणींचे म्हणणे ऐकले. ज्या पद्धतीने या सर्व भगिनी म्हणजे  रंजिता,  रीता, नूरजहाँ बानू आणि आमच्या पुतुल देवी यांनी त्यांचे विचार इतक्या आत्मविश्वासाने व्यक्त केले आहेत, ते नितीशकुमार यांच्या सरकारसमोर शक्य झाले नसते.

त्यांना रात्री उशिरापर्यंत काम करण्याची सोयही मिळाली नाही. मी जेव्हा जेव्हा बिहारला भेट देतो तेव्हा इतक्या मोठ्या संख्येने महिला पोलिस अधिकारी तैनात असल्याचे पाहून मला खूप समाधान वाटते. म्हणूनच, आज आपण सर्वांनी मिळून प्रतिज्ञा केली पाहिजे की आपण पुन्हा कधीही बिहारला त्या अंधारात पडू देणार नाही. माता आणि भगिनींनो, कृपया हे शब्द लिहून ठेवा. आपल्या मुलांना विनाशापासून वाचवण्याचा हा एकमेव मार्ग आहे.

माता आणि भगिनींनो,

जेव्हा सरकार महिलांना केंद्रस्थानी ठेवून धोरणे आखते तेव्हा त्याचे फायदे समाजातील प्रत्येक घटकाला, संपूर्ण कुटुंबाला मिळतात. उदाहरणार्थ, उज्ज्वला योजनेमुळे झालेला मोठा बदल संपूर्ण जग पाहत आहे. एक काळ असा होता की खेड्यांमध्ये गॅस कनेक्शन घेणे हे एक दूरचे स्वप्न होते आणि शहरांमध्येही अशीच परिस्थिती होती. माझ्या गरीब माता, बहिणी आणि मुली स्वयंपाकघरात खोकण्यात आयुष्य घालवत असत. फुफ्फुसांचे आजार महिलांमध्ये सामान्य होते, ज्यामुळे अनेकांची दृष्टीही गेली. काही विद्वान असेही म्हणतात की जर माता आणि बहिणी चुलीच्या धुरात बराच वेळ घालवत असतील तर त्या दिवसाला 400 सिगारेट चा धूर असलेला श्वास घेतात. आता मला सांगा, यामुळे कर्करोग नाही होणार तर काय होईल? हे सर्व रोखण्यासाठी, आम्ही उज्ज्वला योजना सुरू केली, प्रत्येक घरात गॅस सिलिंडर पोहोचवले. बिहारमध्ये, आमच्या बहिणींचे आयुष्य लाकूड वाहून नेण्यात गेले. आणि केंवळ याच अडचणी कमी नव्हत्या. पाऊस पडला की ओले लाकूड जळत नव्हते आणि पूर आला की लाकूड पाण्यात बुडत असे. घरातील मुले किती वेळा उपाशी झोपायची किंवा भुजा खाऊन रात्र घालवायची.

मित्रांनो,

ही वेदना कोणत्याही पुस्तकात लिहिलेली नाही; ती बिहारमधील माझ्या बहिणींनी सहन केली आहे. माझ्या प्रत्येक बहिणीला या कठीण प्रसंगातून जावे लागले आहे. पण जेव्हा केंद्रातील आपल्या बहिणींसोबत एनडीए सरकारने विचार आणि नियोजन सुरू केले तेव्हा चित्र बदलू लागले. एकाच वेळी लाखो घरांमध्ये गॅस कनेक्शन पोहोचले. आज लाखो बहिणी गॅस वर आरामात स्वयंपाक करत आहेत. त्या धुरापासून मुक्त आहेत, फुफ्फुस आणि डोळ्यांच्या आजारांपासून मुक्त आहेत. आता, घरी मुलांना दररोज गरम अन्न मिळत आहे. उज्ज्वला गॅस कनेक्शनने केवळ बिहारच्या स्वयंपाकघरांनाच नव्हे तर महिलांचे जीवनही उजळवले आहे.

माता आणि भगिनींनो, तुमच्या सर्व चिंता दूर करणे ही आमची जबाबदारी आहे. कोरोना व्हायरस साथीच्या कठीण काळात आम्ही मोफत धान्य योजना सुरू केली. माझे ध्येय होते: एकही मूल उपाशी झोपू नये. पण या योजनेने तुम्हाला इतकी मदत केली की आम्ही ती सुरू ठेवण्याचा निर्णय घेतला. पंतप्रधान गरीब कल्याण योजना आजही कार्यरत आहे आणि या योजनेमुळे बिहारमधील 85 दशलक्षाहून अधिक गरजू लोकांना मोफत रेशन मिळत आहे. या योजनेमुळे तुमची बरीच चिंता कमी झाली आहे. मी तुम्हाला आणखी एक उदाहरण देतो. बिहारच्या मोठ्या भागात  उसना  तांदूळ पसंत केला जातो. परंतु पूर्वी, आमच्या माता आणि भगिनींना सरकारी रेशनमध्ये अरवा  तांदूळ दिला जात असे. सक्तीमुळे, माता आणि बहिणी बाजारात उसना तांदळाच्या जागी तोच अरवा तांदूळ वापरत असत. पण बेईमानी पहा: 20 किलो कच्च्या तांदळाऐवजी त्यांना फक्त 10 किलो उकडलेला उसना मिळत असे. आम्ही या मुद्द्यावर गांभीर्याने विचार केला. आता, सरकारने रेशनमध्ये उसना तांदूळ देण्यास सुरुवात केली आहे.

माझ्या माता आणि भगिनींनो,

आपल्या देशात महिलांनी मालमत्ता घेण्याची परंपराही नाही. घर पुरूषाच्या नावावर, दुकान पुरूषाच्या नावावर, जमीन पुरूषाच्या नावावर, गाडी पुरूषाच्या नावावर, स्कूटर पुरूषाच्या नावावर - सर्व काही पुरूषाच्या नावावर होते. पण जेव्हा मी पंतप्रधान आवास योजना सुरू केली तेव्हा मी असा नियम बनवला की माझ्या माता, बहिणी आणि मुली देखील पंतप्रधान आवास घरांच्या मालक असतील. आज बिहारमध्ये 50 लाखांहून अधिक पंतप्रधान आवास घरे बांधली गेली आहेत. त्यापैकी बहुतेक महिलांच्या मालकीची आहेत. तुम्ही तुमच्या घराच्या खऱ्या मालक आहात.

मित्रांनो,

आपल्या सर्वांना माहिती आहे की जेव्हा एखाद्या बहिणीची तब्येत बिघडते तेव्हा त्याचा परिणाम संपूर्ण कुटुंबावर होतो. एक काळ असा होता की महिला आजारांना तोंड देत असत आणि कुटुंबाला ते सांगत नसत. त्यांना कितीही त्रास झाला, कितीही ताप आला किंवा पोटदुखी झाली तरी त्या काम करत राहिल्या. का? कारण त्यांना घरातील पैसे त्यांच्या उपचारांवर खर्च होऊ नयेत असे वाटत होते. त्यामुळे त्यांच्या मुलांवर आणि त्यांच्या कुटुंबावर भार पडेल, म्हणून माता आणि बहिणींनी सहन केले. तुमच्या मुलाने आयुष्मान भारत योजनेद्वारे ही चिंता दूर केली. आज बिहारमधील लाखो महिलांना 5 लाख रुपयांपर्यंत मोफत उपचार मिळत आहेत. गर्भवती महिलांसाठी मातृ वंदना योजना देखील थेट त्यांच्या खात्यात पैसे हस्तांतरित करते. यामुळे त्या नऊ महिन्यांच्या कालावधीत त्यांना पुरेसे पोषण मिळते, त्यांच्या गर्भाशयातील बाळाचे पोषण होते आणि प्रसूतीदरम्यान कोणतीही गुंतागुंत टाळता येते, ज्यामुळे आई आणि मुल सुखरूप राहते.

माझ्या माता आणि भगिनींनो,

तुमचे आरोग्य हे आमचे प्राधान्य आहे. 17 सप्टेंबर, विश्वकर्मा जयंतीपासून आम्ही महिलांचे आरोग्य सुधारण्यासाठी एक मोठी मोहीम सुरू केली आहे. त्याला ‘स्वस्थ नारी, सशक्त परिवार अभियान’ असे म्हणतात. या मोहिमेअंतर्गत गावागावात आणि शहरांमध्ये 4,50,000 हून अधिक आरोग्य शिबिरे आयोजित केली जात आहेत. अशक्तपणा, रक्तदाब, मधुमेह आणि कर्करोग यासारख्या गंभीर आजारांसाठी तपासणी केली जात आहे. आतापर्यंत या मोहिमेद्वारे 1  कोटींहून अधिक महिलांनी मोफत तपासणी केली आहे. आज, मी बिहारमधील सर्व महिलांना या शिबिरांना भेट देऊन स्वतःची तपासणी करण्याचे आवाहन करतो. काही लोकांना गैरसमज असतात की चाचणी करून घेऊ नये. परंतु रोगाचे निदान होणे फायदेशीर आहे, हानिकारक नाही. म्हणून, चाचणी केली पाहिजे.

मित्रांनो,

सणांचा हंगाम सुरू आहे, नवरात्र सुरू आहे. दिवाळी जवळ आली आहे आणि छठ पूजा आता फार दूर नाही. आपल्या बहिणी आपला घरखर्च कसा व्यवस्थापित करायचा आणि पैसे कसे वाचवायचे याचा विचार करण्यात दिवसरात्र वेळ घालवतात. ही चिंता कमी करण्यासाठी, एनडीए सरकारने एक मोठे पाऊल उचलले आहे. 22 सप्टेंबर, नवरात्रीच्या पहिल्या दिवसापासून देशभरात जीएसटीचे दर कमी करण्यात आले आहेत. आता टूथपेस्ट, साबण, शाम्पू, तूप आणि अन्नपदार्थ यासारख्या दैनंदिन वस्तू पूर्वीपेक्षा स्वस्त होतील. मुलांच्या शिक्षणासाठी स्टेशनरी, सणांसाठी कपडे आणि शूजच्या किमतीही कमी करण्यात आल्या आहेत. घर आणि स्वयंपाकघराचे बजेट सांभाळणाऱ्या महिलांसाठी हा एक मोठा दिलासा आहे. डबल इंजिन सरकार आपल्या बहिणींचा भार कमी करणे आणि सणांच्या वेळी त्यांच्या चेहऱ्यावर आनंद आणणे ही आपली जबाबदारी मानते.

मित्रांनो,

बिहारच्या महिलांना जेव्हा जेव्हा संधी मिळाली आहे, तेव्हा त्यांनी त्यांच्या धाडस आणि दृढनिश्चयाच्या माध्यमातून महत्त्वपूर्ण बदल घडवून आणले आहेत. तुम्ही हे सिद्ध केले आहे की जेव्हा महिला प्रगती करतात तेव्हा संपूर्ण समाज प्रगती करतो. मी पुन्हा एकदा मुख्यमंत्री महिला रोजगार योजनेबद्दल बिहारच्या जनतेचे अभिनंदन करतो. तुम्हा सर्वांना माझ्या शुभेच्छा.

खूप खूप धन्यवाद. 

* * *

शैलेश पाटील/संजना चिटणीस/हेमांगी कुलकर्णी/दर्शना राणे

सोशल मिडियावर आम्हाला फॉलो करा:@PIBMumbai    /PIBMumbai    /pibmumbai  pibmumbai[at]gmail[dot]com  /PIBMumbai    /pibmumbai