प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदीले आज मणिपुरको चुराचाँदपुरमा 7,300 करोड रुपियाँभन्दा अधिक मूल्यका धेरै विकास परियोजनाहरूको शिलान्यास गरे। सो अवसरमा भेलालाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्रीले मणिपुरको भूमि साहस र दृढ सङ्कल्पको भूमि भएको टिप्पणी गरे अनि मणिपुरका पहाडहरू प्रकृतिको एक अमूल्य उपहार भएको कुरा प्रकाश पारे। उनले थप भने अनुसार यी पहाडहरू जनताको निरन्तर कडा परिश्रमका पनि प्रतीक हुन्। मणिपुरका जनताको भावनालाई अभिवादन गर्दै श्री मोदीले यति ठूलो सङ्ख्यामा आएकोमा जनताप्रति कृतज्ञता व्यक्त गरे तथा उनीहरूको स्नेहको लागि धन्यवाद दिए।

यस क्षेत्रको संस्कृति, परम्परा, विविधता र जीवन्तता भारतको प्रमुख शक्ति हो भन्ने कुरामा जोड दिँदै श्री मोदीले टिप्पणी गरे अनुसार मणिपुर नाममा नै मणि शब्द रहेको छ, जुन एक रत्नको प्रतीक हो जसले आगामी समयमा सम्पूर्ण उत्तर पूर्वको चमक बढाउनेछ। प्रधानमन्त्रीले भने अनुसार भारत सरकारले मणिपुरको विकास यात्रालाई तीव्र बनाउनका लागि निरन्तर काम गरेको छ। उनले भने कि यही भावनामा, उनी आज मणिपुरका जनतामाझ आएका थिए। श्री मोदीले जानकारी दिए अनुसार लगभग 7,000 करोड रुपियाँका परियोजनाहरूको उद्घाटन गरिएको छ, जसले मणिपुरका जनता, विशेष गरी पहाडमा बस्ने आदिवासी समुदायहरूको जीवनमा सुधार ल्याउनेछ। उनले भने, यी परियोजनाहरूले यस क्षेत्रको लागि स्वास्थ्य र शिक्षामा नयाँ सुविधाहरू सिर्जना गर्नेछन् र यी नयाँ पहलहरूको लागि मणिपुर र चुराचाँदपुरका जनतालाई हार्दिक बधाई दिए।

मणिपुर एक सीमावर्ती राज्य हो जहाँ कनेक्टिभिटी सधैं एक प्रमुख चुनौती रहेको कुरालाई जोड दिँदै प्रधानमन्त्रीले राम्रो सडकको अभावका कारण जनताले सामना गर्नुपरेको कठिनाइलाई स्वीकार गरे र उनीहरूको चिन्ता बुझेको बताए। उनले जोड दिँदै भने अनुसार 2014 देखि, उनले मणिपुरमा कनेक्टिभिटी सुधार गर्न निरन्तर ध्यान केन्द्रित गरेका छन् र भारत सरकारले यो मुद्दालाई सम्बोधन गर्न दुई तहमा काम गरेको छ। श्री मोदीले पहिलो, मणिपुरमा रेल र सडक पूर्वाधारको लागि बजेट धेरै गुणा बढाइएको बताए। दोस्रो, शहरहरू मात्र नभई गाउँहरूसम्म पनि सडक सम्पर्क विस्तार गर्ने प्रयास गरिएको थियो।

हालैका वर्षहरूमा यस क्षेत्रका राष्ट्रिय राजमार्गहरूमा 3,700 करोड रुपियाँ खर्च भइसकेको कुरालाई जोड दिँदै श्री मोदीले 8,700 करोड रुपियाँका नयाँ राजमार्ग परियोजनाहरू द्रुत गतिमा अगाडि बढिरहेको जानकारी दिए। उनले टिप्पणी गरे अनुसार पहिले यस क्षेत्रका गाउँहरूमा पुग्न अत्यन्तै गाह्रो थियो - यो तथ्य जनतालाई राम्ररी थाहा छ। प्रधानमन्त्रीले सडक सम्पर्क अब सयौं गाउँहरूमा विस्तार भएको कुरामा जोड दिए। उनले जोड दिए अनुसार यसले पहाडी गाउँहरू र आदिवासी समुदायहरूलाई धेरै फाइदा पुऱ्याएको छ।

“हाम्रो सरकारको अधीनमा, मणिपुरमा रेल सम्पर्क विस्तार भइरहेको छ, जिरीबाम-इम्फाल रेलवे लाइनले चाँडै नै राजधानी इम्फाललाई राष्ट्रिय रेल नेटवर्कमा जोड्नेछ”, प्रधानमन्त्रीले भने। सरकारले यस परियोजनामा 22,000 करोड रुपियाँ लगानी गरिरहेको कुरामा प्रकाश पार्दै उनले सरकारले यस परियोजनामा 22,000 करोड रुपियाँ लगानी गरिरहेको कुरामा जोड दिए। 400 करोड रुपियाँको लागतमा निर्माण गरिएको नवनिर्मित इम्फाल विमान स्थलले यस क्षेत्रमा हवाई सम्पर्कलाई उकास्दै गएको उल्लेख गर्दै उनले यस विमान स्थलबाट देशका अन्य भागहरूमा हेलिकप्टर सेवा पनि शुरु गरिएको बताए। श्री मोदीले यो बढ्दो सम्पर्कले मणिपुरका जनताका लागि सुविधाहरूमा सुधार गरिरहेको र युवाहरूका लागि नयाँ रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गरिरहेको कुरामा जोड दिए।

“भारत द्रुत गतिमा विकास भइरहेको छ र चाँडै नै विश्वको तेस्रो ठूलो अर्थतन्त्र बन्नेछ। हाम्रो निरन्तर प्रयास भनेको विकासको फाइदा देशको हरेक कुनामा पुग्नु हो”, श्री मोदीले जोड दिए। उनले सम्झना गरे अनुसार एक समय थियो जब दिल्लीमा गरिएका घोषणाहरू मणिपुर जस्ता क्षेत्रहरूमा पुग्न दशकौँ लाग्थ्यो। उनले टिप्पणी गरे अनुसार आज, चुराचाँदपुर र मणिपुर देशको बाँकी भागसँगै प्रगति गरिरहेका छन्। प्रधानमन्त्रीले सरकारले गरीबहरूका लागि पक्की घर निर्माण गर्न राष्ट्रव्यापी योजना शुरु गरेको कुरामा प्रकाश पारे अनि मणिपुरका हजारौँ परिवारहरूले यस पहलबाट लाभान्वित भएको जानकारी दिए, जसमध्ये लगभग 60,000 घरहरू पहिले नै निर्माण भइसकेका छन्। श्री मोदीले उल्लेख गरे अनुसार यस क्षेत्रले पहिले गम्भीर बिजुलीको अभावको सामना गरेको थियो। उनले भने कि सरकारले जनतालाई यो कठिनाइबाट मुक्त गर्नका लागि सङ्कल्प गरेको थियो र फलस्वरूप मणिपुरका एक लाखभन्दा अधिक परिवारहरूले नि:शुल्क बिजुली जडान प्राप्त गरेका छन्।

मणिपुरका माता र दिदीबहिनीहरूले लामो समयदेखि पानीसम्म पहुँचमा कठिनाइहरूको सामना गरिरहेको बताउँदै प्रधानमन्त्रीले भने कि सरकारले यो समस्यालाई सम्बोधन गर्न ‘हर घर नल से जल’ योजना शुरु गरेको छ। उनले पछिल्ला केही वर्षहरूमा देशभरिका 15 करोडभन्दा अधिक नागरिकले धाराबाट पानी जडान गरेको कुरामा जोड दिए। श्री मोदीले थप टिप्पणी गरे कि 7-8 वर्ष पहिले, मणिपुरमा 25,000 देखि 30,000 परिवारमा मात्र पाइपबाट पानी थियो। उनले उल्लेख गरे अनुसार आज राज्यका 3.5 लाखभन्दा अधिक परिवारमा धाराबाट पानीको पहुँच छ। उनले चाँडै नै मणिपुरका प्रत्येक परिवारको घरमा पाइपबाट पानी आउने विश्वास व्यक्त गरे।

सामाजिक पूर्वाधारको बारेमा चर्चा गर्दै प्रधानमन्त्रीले भने अनुसार पहिलेको समयमा पहाडी र आदिवासी क्षेत्रहरूमा राम्रा विद्यालय, कलेज र अस्पतालहरू केवल सपना मात्र थिए। उनले टिप्पणी गरे कि यदि कोही बिरामी परे भने अस्पताल पुग्न धेरै समय लाग्थ्यो। श्री मोदीले जोड दिँदै भने अनुसार भारत सरकारको प्रयासका कारण अब परिस्थिति परिवर्तन हुँदैछ र चुराचाँदपुरमा मेडिकल कलेज स्थापना भएको छ। उनले भने अनुसार अब त्यहाँ नयाँ डाक्टरहरूलाई तालिम दिइँदैछ र स्वास्थ्य सेवामा सुधार भइरहेको छ। प्रधानमन्त्रीले मानिसहरूलाई स्वतन्त्रतापछि धेरै दशकसम्म मणिपुरको पहाडी क्षेत्रहरूमा कुनै मेडिकल कलेज थिएन भन्ने तथ्यमा मनन गर्न आग्रह गरे। उनले यो उपलब्धि वर्तमान सरकारको कारणले सम्भव भएको बताए। पीएम-डिभाइन योजना अन्तर्गत उल्लेख गर्दै उनले भने कि सरकारले पाँच पहाडी जिल्लाहरूमा आधुनिक स्वास्थ्य सेवा विकास गरिरहेको छ। श्री मोदीले थप जनाए अनुसार आयुष्मान भारत योजना अन्तर्गत सरकारले गरीब परिवारहरूलाई 5 लाख रुपियाँसम्मको निःशुल्क उपचार प्रदान गरिरहेको छ। उनले जानकारी दिए अनुसार मणिपुरमा लगभग 2.5 लाख बिरामीहरूले यस योजना अन्तर्गत निःशुल्क उपचार प्राप्त गरेका छन्। उनले टिप्पणी गरे कि यो सुविधा बिना राज्यका गरीब परिवारहरूले आफ्नै खल्तीबाट 350 करोड रुपियाँ खर्च गर्नुपर्थ्यो। प्रधानमन्त्रीले जोड दिए कि सम्पूर्ण लागत भारत सरकारले वहन गरेको छ। उनले थप बताए अनुसार प्रत्येक गरीब नागरिकको चिन्तालाई सम्बोधन गर्नु सरकारको सर्वोच्च प्राथमिकता हो।

प्रधानमन्त्रीले भने, “मणिपुरको भूमि र क्षेत्र आशा र आकांक्षाको माटो हो।” उनले भने कि दुर्भाग्यले यस उल्लेखनीय क्षेत्रमा हिंसा व्यक्त छ। उनले भने अनुसार केही समय अघि उनले शिविरहरूमा बसोबास गर्ने प्रभावित व्यक्तिहरूसँग भेट गरे। आफ्नो अन्तरक्रियापछि, प्रधानमन्त्रीले विश्वास व्यक्त गरे कि मणिपुरमा आशा र विश्वासको नयाँ बिहानी आइरहेको छ।

“कुनै पनि क्षेत्रमा विकासको लागि शान्ति स्थापना गर्नु आवश्यक छ र पछिल्ला एघार वर्षमा, पूर्वोत्तरमा धेरै लामो समयदेखि चल्दै आएका द्वन्द्व र विवादहरू समाधान भइसकेका छन्”, प्रधानमन्त्रीले जोड दिए। उनले मानिसहरूले शान्तिको बाटो रोजेको र विकासलाई प्राथमिकता दिएको टिप्पणी गरे। श्री मोदीले हालै पहाडी र उपत्यका क्षेत्रहरूमा विभिन्न समूहहरूसँग वार्ता भएकोमा सन्तुष्टि व्यक्त गरे। उनले भने कि यी प्रयासहरू भारत सरकारको दृष्टिकोणको अंश हुन्, जसले शान्ति स्थापना गर्न संवाद, सम्मान र पारस्परिक समझदारीलाई जोड दिन्छ। प्रधानमन्त्रीले सबै संस्थाहरूलाई शान्तिको बाटोमा अगाडि बढ्न र उनीहरूको आकांक्षा पूरा गर्नका लागि अपील गरे। उनले आफ्नो समर्थन पुष्टि गर्दै भने अनुसार उनी जनताको साथमा उभिएका छन् र भारत सरकार मणिपुरको साथमा छ।

भारत सरकारले मणिपुरमा जीवनलाई फेरि ट्रयाकमा ल्याउन हरसम्भव प्रयास गरिरहेको कुरा पुष्टि गर्दै श्री मोदीले विस्थापित परिवारहरूका लागि 7,000 नयाँ घरहरू निर्माण गर्न सरकारले सहयोग प्रदान गरिरहेको जानकारी दिए। प्रधानमन्त्रीले घोषणा गरे अनुसार हालै लगभग 3,000 करोड रुपियाँको विशेष प्याकेज स्वीकृत गरिएको छ। उनले थप जनाए अनुसार विस्थापित व्यक्तिहरूलाई सहयोग गर्न 500 करोड रुपियाँ विशेष रूपमा विनियोजन गरिएको छ।

मणिपुरका आदिवासी युवाहरूको सपना र सङ्घर्षहरूबारे आफू राम्ररी जानकार रहेको स्वीकार गर्दै प्रधानमन्त्रीले उनीहरूको चिन्तालाई सम्बोधन गर्न धेरै समाधानहरू कार्यान्वयन भइरहेको जानकारी दिए। उनले जोड दिए कि सरकारले स्थानीय शासन निकायहरूलाई बलियो बनाउनका लागि काम गरिरहेको छ र उनीहरूको विकासको लागि उपयुक्त कोषको व्यवस्था गरिएको छ।

“प्रत्येक आदिवासी समुदायको विकास राष्ट्रिय प्राथमिकता हो”, प्रधानमन्त्रीले भने। उनले पहिलो पटक आदिवासी क्षेत्रहरूको विकासको लागि धरती आबा जनजातीय ग्राम उत्कर्ष अभियान लागू भइरहेको छ। यस पहल अन्तर्गत, मणिपुरभरि 500 भन्दा अधिक गाउँहरूमा विकास कार्य भइरहेको छ। उनले आदिवासी क्षेत्रहरूमा एकलव्य मोडेल आवासीय विद्यालयहरूको सङ्ख्या बढाइँदैछ भनी बताए। श्री मोदीले मणिपुरमा 18 वटा एकलव्य मोडेल आवासीय विद्यालयहरू निर्माण भइरहेको पनि बताए। उनले विद्यालय र कलेजहरूको आधुनिकीकरणले पहाडी जिल्लाहरूमा शैक्षिक सुविधाहरूमा उल्लेखनीय वृद्धि हुने कुरामा जोड दिए।

मणिपुरको संस्कृतिले सधैँ महिला सशक्तिकरणलाई प्रवर्द्धन गरेको कुरामा जोड दिँदै श्री मोदीले सरकार महिला सशक्तिकरणको लागि सक्रिय रूपमा काम गरिरहेको कुरामा जोड दिए। उनले मणिपुरका छोरीहरूलाई सहयोग गर्न सरकारले काम गर्ने महिला छात्रावास निर्माण गरिरहेको जानकारी दिए।

“हामी मणिपुरलाई शान्ति, समृद्धि र प्रगतिको प्रतीक बनाउने लक्ष्यका साथ काम गरिरहेका छौँ”, प्रधानमन्त्रीले पुष्टि गरे। उनले जनतालाई आश्वासन दिँदै आफ्नो भाषणको अन्त्य गरे कि मणिपुरको विकास, विस्थापित परिवारहरूको पुनर्वास र शान्ति स्थापनाको लागि भारत सरकारले मणिपुर सरकारलाई हरसम्भव सहयोग गरिरहनेछ।

यस कार्यक्रममा मणिपुरका राज्यपाल श्री अजय कुमार भल्ला सहित विशिष्ट व्यक्तिहरू उपस्थित थिए।

पृष्ठभूमि

यो परियोजनाहरूमा 3,600 करोड रुपियाँभन्दा अधिक मूल्यका मणिपुर शहरी सडक, ढल निकास र परिसम्पत्ति प्रबन्धन सुधार परियोजनाहरू सामेल छन्; जसमा 2,500 करोड रुपियाँभन्दा अधिक मूल्यका 5 राष्ट्रिय राजमार्ग परियोजनाहरू; मणिपुर इन्फोटेक विकास (एमआईएनडी) परियोजना, 9 स्थानमा कार्यरत महिला छात्रावास आदि सामेल छन्।

******

एमजेपीएस/एसआर