કેન્દ્રીય કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ અને ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રી શ્રી શિવરાજ સિંહ ચૌહાણે 'રાષ્ટ્રીય અવકાશ દિવસ' નિમિત્તે ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદ (ICAR) નવી દિલ્હીને પુસા ખાતે આયોજિત કાર્યક્રમને વર્ચ્યુઅલ માધ્યમથી સંબોધિત કર્યો હતો. આ કાર્યક્રમનો વિષય 'કૃષિ પરિવર્તન માટે અવકાશ ટેકનોલોજીમાં સંશોધન અને વિકાસ' હતો. આ પ્રસંગે ICARના મહાનિર્દેશક ડૉ. એમ.એલ. જાટ સહિત વરિષ્ઠ વૈજ્ઞાનિકો ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રી શ્રી શિવરાજ સિંહ ચૌહાણે સંબોધન કરતા કહ્યું કે મારી ખૂબ ઇચ્છા છે કે 'રાષ્ટ્રીય અવકાશ દિવસ'નો કાર્યક્રમ ICAR માં પણ ઉજવવામાં આવે. આજે આપણે અવકાશ વિજ્ઞાન દ્વારા દેશ અને વિશ્વમાં પરિવર્તન લાવી રહ્યા છીએ. તેમણે કહ્યું કે આપણે બધા જાણીએ છીએ કે ખેતીમાં ટેકનોલોજી અને વિજ્ઞાન કેટલું મહત્વપૂર્ણ છે. આપણે તેને વધુ આગળ લઈ જવાનું છે.

શ્રી ચૌહાણે કહ્યું કે વૈજ્ઞાનિકો આધુનિક મહર્ષિ છે. આપણે ખેતી બદલી છે, ખેતીની દિશા બદલી છે, ખેડૂતનું જીવન બદલી નાખ્યું છે. જનતા માટે ખાદ્ય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવામાં આવી છે. આપણે અનાજ ઉત્પાદનના નવા રેકોર્ડ બનાવ્યા છે અને આપણા અવકાશ વિજ્ઞાનનું આમાં અજોડ યોગદાન છે. આજે કૃષિ ક્ષેત્રે ખેડૂતોને મદદ કરવા માટે અવકાશ કાર્યક્રમનું મહત્વ ઉભરી આવ્યું છે. પાકના સરેરાશ ઉત્પાદન અંદાજનો પ્રશ્ન હોય, પાક પ્રણાલી હોય, ઘઉં, ડાંગર, સરસવ, કપાસ, શેરડી વગેરેનું ઉત્પાદન હોય, વિસ્તારનો સચોટ અંદાજ હોય ​​કે હવામાન માહિતી સહિત અન્ય વિષયો હોય, તે બધામાં અવકાશ વિજ્ઞાનની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા છે.

શ્રી ચૌહાણે કહ્યું કે એક સમય હતો જ્યારે હવામાનનો અંદાજ કહેવતો અને માન્યતાઓના આધારે કરવામાં આવતો હતો. પરંતુ આજે ઇસરો દ્વારા વિકસિત 'GEO પોર્ટલ' દ્વારા દુષ્કાળ, વરસાદ અને હવામાન વિશે લગભગ સચોટ માહિતી મળવા લાગી છે. આપણે બધા લોકોના જીવનમાં તેના મહત્વથી વાકેફ છીએ. ખેડૂત ભાઈઓ અને બહેનોએ હવે તે મુજબ ખેતી યોજનાઓ બનાવવાનું શરૂ કર્યું છે. આપણે જાણીએ છીએ કે 'જીઓ પોર્ટલ' જમીનની ભેજ વિશે પણ માહિતી આપે છે, પાકના સ્વાસ્થ્ય વિશે ડેટાને પણ એકીકૃત કરે છે અને સચોટ માહિતી પૂરી પાડવાનું કામ કરે છે.

કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રીએ કહ્યું કે અમે ઘણી ટેકનોલોજી વિકસાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. ખેડૂત દ્વારા લેવામાં આવેલા ફોટા દ્વારા જીવાતોને શોધવાના પ્રયાસો, રીઅલ ટાઇમ ઘઉંનું નિરીક્ષણ, ઘઉંનું વાવણી-લણણી વિસ્તાર વગેરે હવે સચોટ અંદાજ કાઢવાનું સરળ બન્યું છે. ઘઉંના વાવણી અને લણણીના ક્ષેત્રના કિસ્સામાં, કૃષિ મંત્રાલયનો ડેટા અને નેશનલ રિમોટ સેન્સિંગ સેન્ટર (NRSC) પરિસર દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલ કોમ્પ્રીહેન્સિવ રિમોટ સેન્સિંગ ઓબ્ઝર્વેશન ઓન ક્રોપ પ્રોગ્રેસ (CROP) ફ્રેમવર્ક બંને મેળ ખાય છે. તેમણે કહ્યું કે NISAR (NASA ISRO સિન્થેટિક એપર્ચર રડાર મિશન) ને કારણે, હવે ખેડૂતના નાના જમીન ધારણ વિસ્તારથી લઈને મોટા વિસ્તાર, જમીનની ભેજ, પાકનું આરોગ્ય, બાયોમાસ સુધી દરેક વસ્તુનો સચોટ અંદાજ લગાવવાનું શક્ય બન્યું છે.

કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રીએ કહ્યું કે 'પ્રધાનમંત્રી ફસલ વીમા યોજના' અંગે એક વિષય સતત ઉભરી રહ્યો છે કે 'પાક કાપવાના પ્રયોગો' સાચા નથી, પારદર્શિતાનો અભાવ છે. જે ખેડૂતના પાકને નુકસાન થાય છે તેને લાભ મળતો નથી અને જે નુકસાન સહન કરતું નથી તેને લાભ મળે છે. પરંતુ હવે, સેટેલાઇટ આધારિત રિમોટ સેન્સિંગ દ્વારા, પાકના નુકસાનનો પણ સચોટ અંદાજ લગાવી શકાય છે. સેટેલાઇટ છબીઓ દ્વારા ખેડૂત ભાઈ-બહેનોને યોગ્ય વળતર આપવાનું પણ સરળ બન્યું છે.

શ્રી શિવરાજ સિંહ ચૌહાણે કહ્યું કે તાપમાનમાં વધારો, તોફાન, દુષ્કાળના કિસ્સામાં સમયસર ચેતવણી પાક સંરક્ષણ અને આપત્તિ વ્યવસ્થાપનમાં મદદરૂપ થાય છે. તેમણે કહ્યું કે ખેડૂતો સુધી સાચી માહિતી પહોંચવી જોઈએ અને તેમને જાગૃત કરવામાં આપણી મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા અપેક્ષિત છે. કેન્દ્રીય મંત્રીએ કહ્યું કે 'વિકાસિત કૃષિ સંકલ્પ અભિયાન' ખેડૂતોને કૃષિ ક્ષેત્રમાં વિજ્ઞાન દ્વારા પ્રાપ્ત સિદ્ધિઓ વિશે સીધી માહિતી આપવાના ઉદ્દેશ્યથી શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું.

કેન્દ્રીય મંત્રીએ કહ્યું કે હાલમાં આપણી સામે પડકાર એ છે કે ખેડૂતોને જરૂરી માહિતી વાસ્તવિક સમયમાં વાકેફ કરવામાં આવે, જેથી આ માહિતીના આધારે ખેડૂતો ખેતીમાં લાભ મેળવી શકે. તેમણે કહ્યું કે મને દેશના વૈજ્ઞાનિકોની ક્ષમતા પર પૂર્ણ વિશ્વાસ છે. 'વિકાસિત કૃષિ સંકલ્પ અભિયાન'માં જે કંઈ પણ બાબતો સામે આવી છે તેનાથી વૈજ્ઞાનિકો વાકેફ છે. અભિયાન દરમિયાન ખેડૂતોએ વિવિધ વ્યવહારુ માંગણીઓ રજૂ કરી. એક માંગ એવી પણ કરવામાં આવી હતી કે વૈજ્ઞાનિકો એવું ઉપકરણ વિકસાવશે જે નકલી ખાતરો અને જંતુનાશકો શોધી શકે અને તેમાં કયા તત્વોનો સમાવેશ થાય છે તેની માહિતી આપી શકે. તેમણે કહ્યું કે આ સમસ્યાને કારણે ખેડૂતો મોટા પાયે પરેશાન છે. ખેતરો નાશ પામી રહ્યા છે. સોયાબીનના ખેતરમાં જંતુનાશકોના ઉપયોગને કારણે પાક બળીને નાશ પામ્યો. તેથી, હું તમને આ દિશામાં ગંભીરતાથી અને તાત્કાલિક કામ કરવા વિનંતી કરું છું.

કેન્દ્રીય મંત્રી શ્રી ચૌહાણે કહ્યું કે વિજ્ઞાનનો અર્થ ફક્ત અવકાશ વિજ્ઞાન નથી. જ્યાં જરૂર હોય ત્યાં અવકાશ વિજ્ઞાનનો ઉપયોગ થવો જોઈએ અને અન્ય જે પણ કૃષિ વિજ્ઞાન વિષયો છે, તેના પર વૈજ્ઞાનિક સંશોધન અને પ્રયોગો કરીને વિકાસના નવા પરિમાણો નક્કી કરવા જોઈએ. 'વિકસિત કૃષિ સંકલ્પ અભિયાન' દરમિયાન ઉભરી આવેલા લગભગ 500 નવા સંશોધન વિષયો પર કામ કરવાની જરૂર છે. 'એક રાષ્ટ્ર-એક ટીમ-એક ધ્યેય' ના સૂત્ર સાથે આગળ વધો. તેમણે કહ્યું કે એક ટીમે એક વિષય પર કેન્દ્રિત રીતે સંશોધન કરવું જોઈએ અને તાર્કિક પરિણામો પ્રાપ્ત કરવા માટે કામ કરવું જોઈએ. તેમણે કહ્યું કે વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને આપણે ખેડૂતોનું જીવન બદલી નાખ્યું છે, પરંતુ વધુ કામ કરવાની જરૂર છે. અવકાશ વિજ્ઞાન અને સામાન્ય વિજ્ઞાન દ્વારા નાના ખેતરોમાં વધુ શું યોગદાન આપી શકાય તે જોવા માટે અસરકારક પગલાં લેવા પડશે. શેરડી અને કપાસમાં વાયરસના હુમલા માટે ઉકેલો શોધવા પડશે. કઠોળ-તેલીબિયાં-સોયાબીનની ઉત્પાદકતા વધારવા માટે કામ કરવું પડશે.

કેન્દ્રીય મંત્રીએ કહ્યું કે આજે આપણે ગર્વથી કહી શકીએ છીએ કે અવકાશમાં આપણી સિદ્ધિઓ આજે દુનિયાને આશ્ચર્યચકિત કરી રહી છે. હું ભારતીય અવકાશયાત્રી શુભાંશુ શુક્લાજીને અભિનંદન આપું છું. તેમની અવકાશ યાત્રાની સફળતાએ આ ક્ષેત્રમાં ઝડપી ગતિએ આગળ વધવાના દરવાજા ખોલી નાખ્યા છે. ભારતનું આ મિશન માનવતા માટે હંમેશા શુભ રહેશે. આપણા દેશમાં વિજ્ઞાનની પરંપરા પ્રાચીન છે. આપણે બીજાઓ પાસેથી શીખ્યા નથી પણ શીખવ્યું છે. હજારો વર્ષ પહેલાં આર્યભટ્ટજીએ ગણિત અને ખગોળશાસ્ત્રનો પાયો નાખ્યો હતો. આજે આપણે આ જ્ઞાનની પરંપરાને આગળ વધારવા માટે કામ કરી રહ્યા છીએ. ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર ચંદ્રયાનનું ઉતરાણ પોતાનામાં ગર્વની વાત છે. કેન્દ્રીય મંત્રીએ કહ્યું કે આજે આપણે 'ગગનયાન' માટે તૈયારી કરી રહ્યા છીએ. દેશ ઝડપથી પ્રગતિ કરી રહ્યો છે.

શ્રી શિવરાજ સિંહ ચૌહાણે વૈજ્ઞાનિકોને કાર્યક્રમના વિવિધ વિષયો પર ગંભીરતાથી વિચાર કરવા વિનંતી કરી, જેમાં કૃષિ, કૃષિ સર્વેક્ષણ, પશુધન, બાગાયતી, કુદરતી સંસાધન વ્યવસ્થાપન, વિવિધ પાક વગેરે માટે અવકાશ ટેકનોલોજીના ભૂતકાળ અને ભવિષ્ય પર ચર્ચાનો સમાવેશ થાય છે, તેમને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ગણાવ્યા અને ફાયદાકારક પરિણામો પ્રાપ્ત કરવા માટે તેમને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ગણાવ્યા. તેમણે કહ્યું કે આજના સત્રમાં જે પણ વિચાર-વિમર્શ થશે તે ચોક્કસપણે અમૃત જેવી કૃષિ વિકાસ યોજનામાં પરિણમશે.

અંતમાં, કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રીએ 'રાષ્ટ્રીય અવકાશ દિવસ' પર સૌને અભિનંદન આપ્યા અને વૈજ્ઞાનિક અભિગમ રાખીને કૃષિ, ખેતી, પશુપાલન ક્ષેત્રે વધુ સારી સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરવા સૌને હાકલ કરી. કેન્દ્રીય મંત્રીએ કહ્યું કે દેશમાં પ્રતિભાની કોઈ કમી નથી, આપણા વૈજ્ઞાનિકોની ક્ષમતા અદ્ભુત છે, જેને હું વારંવાર સલામ કરું છું. મને આશા છે કે આપણા વૈજ્ઞાનિકો પોતાની કુશળતા અને ક્ષમતાના બળ પર અદ્ભુત સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરતા રહેશે.

SM/IJ/GP/JD