ગુજરાત સરકારના વન અને પર્યાવરણ વિભાગના સહયોગથી પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલયે આજે ગુજરાતના દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લામાં બરડા વન્યજીવન અભયારણ્ય ખાતે વિશ્વ સિંહ દિવસ - 2025ની ઉજવણી કરી હતી. આ કાર્યક્રમમાં ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ, કેન્દ્રીય પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવ, ગુજરાતના વન મંત્રી શ્રી મૂળુભાઈ બેરા, રાજ્યના સાંસદો, ધારાસભ્યો અને અન્ય જનપ્રતિનિધિઓ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

સભાને સંબોધતા, કેન્દ્રીય પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવે ભારતમાં સિંહોની વસ્તીમાં નોંધપાત્ર વધારો થવા પર ખુશી વ્યક્ત કરી, જે 2020માં 674થી વધીને 891 થઈ ગઈ છે. કેન્દ્રીય મંત્રી શ્રી યાદવે વધુમાં ઉમેર્યું કે, "એશિયાઈ સિંહ (પેન્થેરા લીયો પર્સિકા) સફળ વન્યજીવન સંરક્ષણનું વૈશ્વિક પ્રતીક છે, અને આ વિશ્વ સિંહ દિવસ પર આપણે તેમની નોંધપાત્ર વૃદ્ધિની ઉજવણી કરીએ છીએ. 1990માં ફક્ત 284 સિંહો હતા, જે 2025માં વધીને 891 થવાનો અંદાજ છે - 2020થી 32% અને છેલ્લા દાયકામાં 70%થી વધુનો વધારો નોંધાયો છે."

તેને "અદ્ભુત સંરક્ષણ સફળતા" તરીકે વર્ણવતા, મંત્રીએ આ સિદ્ધિનો શ્રેય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના દૂરંદેશી નેતૃત્વને આપ્યો, જેમણે ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી તરીકે અને પછી પ્રધાનમંત્રી તરીકે પ્રોજેક્ટ લાયનને કાર્યનું પ્રાથમિકતા ક્ષેત્ર બનાવ્યું.

કેન્દ્રીય મંત્રી શ્રી યાદવે આ સફળતાની વાર્તામાં ભૂમિકા ભજવવા બદલ દરેક વન અધિકારી, વન્યજીવન પ્રેમી અને પર્યાવરણ ઉત્સાહીઓને અભિનંદન આપ્યા હતા. તેમણે કહ્યું, "એ નોંધવું આનંદદાયક છે કે આ નોંધપાત્ર પ્રગતિ ફક્ત સામૂહિક ઇચ્છાશક્તિ, સમર્પણ અને સહઅસ્તિત્વ પર આધારિત નીતિઓ દ્વારા જ શક્ય બની છે."

મંત્રીએ એક વિકસિત ભારતનું નિર્માણ કરવાની સરકારની પ્રતિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો જ્યાં માનવ અને વન્યજીવ એકસાથે વિકાસ કરી શકે અને આવનારી પેઢીઓ સુધી સંરક્ષણની ગતિ ચાલુ રહે તે સુનિશ્ચિત કરે.

શ્રી યાદવે એમ પણ કહ્યું, “આજે જો વિશ્વમાં ક્યાંય પણ એશિયાઈ સિંહો અસ્તિત્વમાં છે, તો તે ગુજરાતના ગીરમાં છે એ ખૂબ જ રાષ્ટ્રીય ગૌરવની વાત છે. અમારા અવિરત સંરક્ષણ પ્રયાસોએ છેલ્લા દાયકામાં તેમની વસ્તી બમણી કરી છે, જેનાથી વૈશ્વિક વન્યજીવન સંરક્ષણને આશા મળી છે. આજના ઉદ્ઘાટનથી દરેકને આ ભવ્ય પ્રાણીનું રક્ષણ કરવા પ્રેરણા મળે - જે ગુજરાતના વારસા અને ભારતની પર્યાવરણીય શક્તિનું સાચું પ્રતીક છે.”

આ પ્રસંગે બોલતા, મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલે એશિયાઈ સિંહોની વસ્તીના સંરક્ષણ અને વૃદ્ધિ માટે ગુજરાતની પ્રતિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો અને કહ્યું કે રાજ્ય આ પ્રતિષ્ઠિત પ્રજાતિનું વૈશ્વિક નિવાસસ્થાન બની રહ્યું છે.

મુખ્યમંત્રીએ માહિતી આપી કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના દૂરંદેશી માર્ગદર્શન હેઠળ, વૈજ્ઞાનિક સંરક્ષણ પગલાં અને સતત સમુદાય ભાગીદારી દ્વારા તાજેતરના વર્ષોમાં ગુજરાતમાં સિંહોની વસ્તી 674થી વધીને 891 થઈ છે.

શ્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલે જણાવ્યું હતું કે, નવા નિવાસસ્થાનો, અદ્યતન પશુચિકિત્સા સુવિધાઓ અને ₹180 કરોડના ખર્ચે ઇકો-ટુરિઝમ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનું ઉદ્ઘાટન રાજ્યમાં સિંહ સંરક્ષણ માટે એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ છે. તેમણે કહ્યું કે 143 વર્ષ પછી, સિંહો બરડા ક્ષેત્રમાં પાછા ફર્યા છે – જેનાથી પર્યાવરણીય સંતુલન પુનઃસ્થાપિત થયું છે અને રાજ્યના કુદરતી વારસામાં વધારો થયો છે.

તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ગુજરાત સ્થાનિક સમુદાયો માટે સક્રિય રહેઠાણ વ્યવસ્થાપન, માનવ-વન્યજીવ સંઘર્ષ ઘટાડવા અને આજીવિકાની તકોમાં અગ્રણી ભૂમિકા ભજવવાનું ચાલુ રાખશે અને ખાતરી કરશે કે "એશિયાઈ સિંહની ગર્જના ગુજરાતનું ગૌરવ અને ભારતનો વારસો રહે."

મુખ્યમંત્રીએ આ સીમાચિહ્નો પ્રાપ્ત કરવામાં વન વિભાગ, સ્થાનિક સમુદાયો અને સંરક્ષણ ભાગીદારોની ભૂમિકાની પ્રશંસા કરી હતી.

દર વર્ષે 10 ઓગસ્ટે ઉજવાતા વિશ્વ સિંહ દિવસનો ઉદ્દેશ્ય સમગ્ર વિશ્વમાં સિંહોના સંરક્ષણ અને સંરક્ષણ અંગે જાગૃતિ લાવવાનો છે. ગુજરાતમાં, એશિયાઈ સિંહ એક અનોખો પર્યાવરણીય અને સાંસ્કૃતિક વારસો છે, જે ફક્ત સૌરાષ્ટ્ર ક્ષેત્રમાં જોવા મળે છે. પ્રોજેક્ટ લાયન હેઠળ મંત્રાલય અને રાજ્યના સતત પ્રયાસો અને ગુજરાત સરકારના નેતૃત્વમાં આ પ્રતિષ્ઠિત પ્રજાતિના અસ્તિત્વ અને વિકાસને સુનિશ્ચિત કરવામાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ થઈ છે.

15 ઓગસ્ટ, 2020ના રોજ લાલ કિલ્લા પરથી 74મા સ્વતંત્રતા દિવસના સંબોધન દરમિયાન, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ એશિયાઈ સિંહોના લાંબા ગાળાના સંરક્ષણને સુનિશ્ચિત કરવા માટે પ્રોજેક્ટ લાયનની જાહેરાત કરી હતી. ભારત સરકારના પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલયે સિંહ સંરક્ષણ માટે 10 વર્ષના પ્રોજેક્ટને મંજૂરી આપી છે, જેનું કુલ બજેટ ₹2,927.71 કરોડ છે. પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય દ્વારા વન્યજીવન આરોગ્ય સંભાળ માટે રાષ્ટ્રીય રેફરલ સેન્ટરને મંજૂરી આપવામાં આવી છે, જેના માટે રાજ્ય સરકાર દ્વારા જૂનાગઢ જિલ્લાના નવા પીપળીયા ખાતે 20.24 હેક્ટર જમીન ફાળવવામાં આવી છે. આ પ્રોજેક્ટ હાલમાં પ્રગતિમાં છે.

'જંગલના રાજા' એશિયાઈ સિંહના સંરક્ષણ અને સંરક્ષણ અંગે જાગૃતિ લાવવા માટે ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્રના 11 જિલ્લાઓમાં 'વિશ્વ સિંહ દિવસ'ની ભવ્ય ઉજવણીનું પણ આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. સૌરાષ્ટ્રના 11 જિલ્લાઓમાં લગભગ 35,000 ચોરસ કિલોમીટરના વિસ્તારમાં આ ભવ્ય પ્રાણીઓ તેમના કુદરતી નિવાસસ્થાનમાં મુક્તપણે વિચરે છે. મે 2025ના સિંહ વસ્તી અંદાજ મુજબ, ગુજરાતમાં સિંહોની વસ્તી 2020થી 32% વધી છે, જે 2020માં 674થી વધીને 891 થઈ ગઈ છે.

બરડા વન્યજીવન અભયારણ્ય પોરબંદર અને દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લામાં 192.31 ચોરસ કિલોમીટરમાં ફેલાયેલું છે. બરડા એશિયાઈ સિંહોના બીજા ઘર તરીકે ઉભરી રહ્યું છે. 2023માં આ પ્રદેશમાં સિંહોના કુદરતી સ્થળાંતર પછી, સિંહોની વસ્તી વધીને 17 થઈ ગઈ છે, જેમાં 6 પુખ્ત વયના અને 11 બચ્ચાનો સમાવેશ થાય છે. આ અભયારણ્ય જૈવવિવિધતાનું એક મહત્વપૂર્ણ કેન્દ્ર છે અને એશિયાઈ સિંહોના સંરક્ષણ માટે એક મુખ્ય ક્ષેત્ર છે. દ્વારકા-પોરબંદર-સોમનાથ પ્રવાસન સર્કિટની નજીક હોવાથી, બરડા પ્રદેશમાં પ્રવાસનની અપાર સંભાવનાઓ છે. લગભગ 248 હેક્ટર વિસ્તારમાં સફારી પાર્ક શરૂ કરવાની યોજના છે, જેના માટે રાજ્ય સરકાર દ્વારા જમીન ફાળવવામાં આવી છે. આ કાર્યક્રમમાં લગભગ 180.00 કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે વન્યજીવન સંરક્ષણ કાર્યો પણ શરૂ કરવામાં આવશે.

ભારત સરકારે બરડા સફારી પાર્ક અને પ્રાણી સંગ્રહાલયના વિકાસ માટે પણ સૈદ્ધાંતિક મંજૂરી આપી છે, જે આ પ્રદેશમાં ઇકોટુરિઝમને પ્રોત્સાહન આપશે અને બરડા ક્ષેત્રમાં સિંહ સંરક્ષણના પ્રયાસોને નોંધપાત્ર પ્રોત્સાહન આપશે.

ગ્રેટર ગીર સિંહ શ્રેણીના 11 જિલ્લાઓની શાળાઓ અને કોલેજોના લાખો વિદ્યાર્થીઓએ પણ સેટેલાઇટ કોમ્યુનિકેશન દ્વારા આ કાર્યક્રમમાં હાજરી આપી હતી. 2024માં વિશ્વ સિંહ દિવસ પર, 18.63 લાખ વિદ્યાર્થીઓએ આ કાર્યક્રમમાં હાજરી આપી હતી.

SM/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com