कृषि मन्त्रालय र किसान कल्याण
azadi ka amrit mahotsav

प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदीले दिल्लीमा भारत रत्न डा. एम.एस. स्वामीनाथन शताब्दी अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनको उद्घाटन गरे


प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदीको प्रेरणामा ‘ल्याब टु ल्याण्ड’ अभियान सहित धेरै पहलहरू सञ्चालन भइरहेका छन् - श्री शिवराज सिंह

डा. स्वामीनाथनले बताएको मार्ग अनुसरण गरेर हामी आफ्नो देश न त विश्व नै भोकमरी र अभावबाट पीडित हुने कुरा सुनिश्चित गर्नेछौँ - केन्द्रीय मन्त्री श्री शिवराज सिंह

राष्ट्रिय प्राकृतिक खेती मिशन अभियान भावी पुस्ताहरूलाई ध्यानमा राखेर शुरु गरिएको छ - श्री शिवराज सिंह चौहान

Posted On: 07 AUG 2025 5:21PM by PIB Gangtok

प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदीले आज नयाँ दिल्लीको पुसामा भारत रत्न डा. एम.एस. स्वामीनाथन शताब्दी अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनको उद्घाटन गरे। केन्द्रीय कृषि तथा किसान कल्याण तथा ग्रामीण विकास मन्त्री श्री शिवराज सिंह चौहानले समारोहको अध्यक्षता गरे। 7-9 अगस्त, 2025 सम्म नयाँ दिल्लीको पुसा क्याम्पसमा आयोजना गरिएको यो सम्मेलनले कृषि विज्ञानका प्रतिष्ठित व्यक्तित्व र खाद्य सुरक्षाका अग्रणी प्राध्यापक डा. एमएस स्वामीनाथनको जन्मशताब्दीको सम्झना गर्दछ। यो कार्यक्रम एमएस स्वामीनाथन अनुसन्धान प्रतिष्ठान, कृषि तथा किसान कल्याण मन्त्रालय, भारतीय कृषि अनुसन्धान परिषद् (आईसीएआर) र राष्ट्रिय कृषि विज्ञान प्रतिष्ठानको सहकार्यमा आयोजना गरिएको छ। सम्मेलनको विषयवस्तु ‘सदाबहार क्रान्ति - जैव सुखको मार्ग’ हो।

यस अवसरमा बोल्दै श्री शिवराज सिंहले जीवनको वास्तविक अर्थमा जोड दिँदै भने, अरूको लागि बाँच्नु नै जीवनको वास्तविक सार हो - जो राष्ट्रको लागि, समाजको लागि र अरूको लागि बाँच्छन्, उनीहरूले आफ्नो अस्तित्वलाई साँच्चै अर्थ दिन्छन्। मन्त्रीले भने, डा. स्वामीनाथन एक यस्ता व्यक्तित्व थिए जसले आफ्नो जीवन अरूको सेवामा समर्पित गरे। डा. स्वामीनाथनले तोकेको मार्ग अनुसरण गर्दा हामी के सुनिश्चित गर्नेछौं भने न भारत न त संसारले भोकमरी वा अभावको सामना गर्नुपर्‍यो, उनले थपे।

डा. स्वामीनाथनको योगदानलाई सम्झना गर्दै केन्द्रीय मन्त्रीले 1942-43 को बङ्गालको अनिकालको उल्लेख गरे, जसले लाखौँलाई भोकमरीको संघारमा पुर्‍याएको थियो, त्यसले उनलाई गहिरो रूपमा प्रभावित गरेको बताए। त्यसपछि, डा. स्वामीनाथनले आफ्नो जीवन कृषि, किसान र भोकमरी उन्मूलनमा समर्पित गरे। श्री चौहानले के सम्झना गरे भने 1966 मा 18,000 टन मेक्सिकन गहुँ आयात गरिएको थियो, जुन पञ्जाबका स्थानीय प्रजातिहरूसँग शङ्करित गरिएको थियो, जसको परिणामस्वरूप नयाँ हाइब्रिड जातको विकास भयो। यसका कारण, एक वर्षभित्र गहुँ उत्पादन 50 लाख टनबाट बढेर 1 करोड 70 लाख टन पुग्यो। डा. स्वामीनाथन हरित क्रान्तिका पिता थिए र उनले निर्माण गर्न मद्दत गरेका कृषि अनुसन्धान प्रणालीहरू आज प्रभावकारी रूपमा काम गरिरहेका छन्, श्री चौहानले भने।

कृषि विकास तथा किसान कल्याणप्रति सरकारको प्रतिबद्धतालाई दोहोराउँदै श्री चौहानले भने, प्रधानमन्त्री श्री मोदीले भनेका प्रत्येक शब्द मार्गदर्शक मन्त्र जस्तै हो। उनले उल्लेख गरे कि एक वर्ष अघि पुसाको भ्रमणको क्रममा प्रधानमन्त्री मोदीले उनीहरूलाई प्रयोगशालालाई जमिनसँग जोड्न सल्लाह दिएका थिए, विज्ञान र कृषिलाई एकीकृत नगरेसम्म कृषि सही दिशामा अगाडि बढ्न सक्दैन भनेर बताएका थिए। यसबाट प्रेरित भएर ‘प्रयोगशालाबाट जमिन’ पहल, ‘कृषि चौपाल’ र ‘विकसित कृषि संकल्प अभियान’ सहित धेरै अभियानहरू शुरु गरिएको छ।

श्री चौहानले थप जानकारी दिए उसार ‘विकसित कृषि संकल्प अभियान’ अन्तर्गत वैज्ञानिकहरूको कुल 2,170 टोली गठन गरिएको थियो। यी टोलीहरूले 64,000 भन्दा बढी गाउँहरूको भ्रमण गरे र 1 करोड (1 करोड) भन्दा बढी किसानहरूसँग प्रत्यक्ष सम्पर्क गरे।

खाद्य उत्पादनको बारेमा बोल्दै श्री चौहानले भारतको खाद्यान्न भण्डारमा उल्लेखनीय सुधार भएको कुरा प्रकाश पारे। देशमा अतिरिक्त चामल छ, गहुँमा आत्मनिर्भर छ र बलियो खाद्यान्न भण्डारण प्रणाली निर्माण गरिरहेको छ, उनले भने। प्रधानमन्त्रीको नेतृत्वमा हाल 80 करोड मानिसहरूलाई निःशुल्क राशिन प्रदान गरिँदैछ।

उनले दाल र तिलहनको प्रति हेक्टर उत्पादकत्व बढाउनमा पनि जोड दिए। मन्त्रीले प्रधानमन्त्रीको निर्देशनमा भटमास, बदाम, तोरी, तिल, चना, दाल, उड़द र अरहरको उत्पादन बढाउन प्रयास भइरहेको बताए।

आफ्नो सम्बोधनको अन्त्य गर्दै श्री चौहानले प्रधानमन्त्रीको नेतृत्वमा ‘प्राकृतिक खेतीमा राष्ट्रिय अभियान’ शुरु गरिएको बताए। यस अभियानको उद्देश्य भविष्यका पुस्ताहरूका लागि पृथ्वीले अन्न, फल र सब्जीहरू उत्पादन गरिरहने कुरा सुनिश्चित गर्नु हो र यो प्राप्त गर्न वैज्ञानिक दृष्टिकोणहरूलाई गम्भीरतापूर्वक प्रयोग गरिएको छ।

श्री शिवराज सिंहले प्रो. स्वामीनाथनको जीवन यात्रा र अमूल्य योगदान प्रदर्शन गर्ने प्रदर्शनीको पनि भ्रमण गरे।

कार्यक्रममा नीति आयोगका सदस्य डा. रमेश चन्द, डा. सौम्या स्वामीनाथन (डा. एम.एस. स्वामीनाथनकी छोरी), कृषि विशेषज्ञहरू, वैज्ञानिकहरू, किसानहरू र अन्य विशिष्ट अतिथिहरूको उपस्थिति थियो।

************


(Release ID: 2153860)