प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको अध्यक्षतामा आर्थिक मामिलाको मन्त्री मण्डलीय समितिद्वारा (सीसीईए) आज बिहारको कोशी-मेची अन्तर राज्यीय लिङ्क परियोजनालाई जलशक्ति मन्त्रालयको प्रधानमन्त्री कृषि सिञ्चाई योजना/ त्वरित सिञ्चाई लाभ कार्यक्रम (पीएमकेएसवाई-एआइबीपी) अन्तर्गत सामेल गर्न स्वीकृत गरिएको छ।

सीसीईएले ₹6,282.32  करोडको अनुमानित लागत रहेको यस परियोजनालाई मार्च 2029 सम्म पूरा गर्न बिहारलाई ₹3,652.56 करोड केन्द्रिय सहायता पनि स्वीकृत गरेको छ।

कोशी-मेची अन्तर राज्यीय सम्पर्क परियोजनामा वर्तमान पूर्वी कोशी मुख्य नहरको (ईकेएमसी) पुनर्निर्माणको माध्यमद्वारा बिहारस्थित महानन्दा घाटीमा सिञ्चाई विस्तार गर्न कोशी नदीको अधिशेष जलको एक भागलाई पथान्तरण गर्ने र ईकेएमसीको आरडी 41.30 केमि.मा यसको अन्तिम विन्दुदेखि अघि आरडी 117.50 किमि.मा मेची नदीसम्म विस्तारित गर्ने परिकल्पना गरिएको छ, ताकि बिहारबाट भएर बग्ने कोशी अनि मेची नदीलाई बिहारभित्र एकसाथ जोड्न सकियोस्।

लिङ्क परियोजनाबाट बिहारको अररिया, पूर्णिया, किशनगञ्ज र कटिहार जिल्लामा खरिफ मौसममा 2,10,516 हेक्टर क्षेत्रमा अतिरिक्त वार्षिक सिञ्चाई उपलब्ध हुनेछ। यस परियोजनामा प्रस्तावित लिङ्क नहरको माध्यमद्वारा कोशीको करिब 2,050 मिलियन क्युबिक मिटर अधिशेष जललाई पथान्तरण/ उपयोग गर्ने क्षमता छ। यसका अतिरिक्त, वर्तमान ईकेएमसीको पुनर्निर्माणपछि विद्यमान पूर्वी कोशी मुख्य नहरको 1.57 लाख हेक्टर कमाण्डमा आपूर्तिको कमी समाप्त हुनेछ।

पृष्ठभूमि :

प्रधानमन्त्री कृषि सिञ्चाई योजना (पीएमकेएसवाई) वर्ष 2015-16 मा शुरु गरिएको थियो, जसको उद्देश्य खेतहरूसम्म पानीको पहुँच बढाउनका साथै सुनिश्चित सिञ्चाई अन्तर्गत कृषियोग्य क्षेत्रको विस्तार गर्नु, खेतहरूमा जल उपयोग दक्षतामा सुधार गर्नु, स्थायी जल संरक्षण पद्धति लागू गर्नु आदि रहेका छन्।

केन्द्र सरकारले 2021-26 अवधिका लागि ₹93,068.56 करोडको (₹37,454 करोडको केन्द्रिय सहायता) समग्र परिव्ययका साथ पीएमकेएसवाई कार्यान्वयनलाई स्वीकृति दिएको छ। पीएमकेएसवाईको त्वरित सिञ्चाई लाभ कार्यक्रम (एआइबीपी) घटक, प्रमुख अनि मध्यम सिञ्चाई परियोजनाको माध्यमद्वारा सिञ्चाई क्षमता निर्माण गर्नका लागि निहित छ।

पीएमकेएसवाई-एआइबीपी अन्तर्गत हालसम्म 63 परियोजना पूरा गर्नका साथै अप्रेल 2016 देखि 26.11 लाख हेक्टरको अतिरिक्त सिञ्चाई क्षमता सिर्जना गरिएको छ। वर्ष 2012-22 देखि पीएमकेएसवाई 2.0 को एआइबीपी घटकपछि, नौवटा परियोजना सामेल गरिसकिएको छ। कोशी-मेची अन्तर राज्यीय लिङ्क परियोजना यस सूचीमा सामेल दसौं परियोजना हो।

*******