કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહે આજે લોકસભામાં ત્રિભુવન સહકારી યુનિવર્સિટી બિલ, 2025 પરની ચર્ચાનો જવાબ આપ્યો. ચર્ચા બાદ ગૃહે બિલ પસાર કર્યું.

ચર્ચાનો જવાબ આપતા, કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રીએ કહ્યું કે સહકાર એ એક એવો વિષય છે જે દેશના દરેક પરિવારને સ્પર્શે છે. દરેક ગામમાં કોઈને કોઈ એકમ હોય છે જે સહકાર દ્વારા કૃષિ વિકાસ, ગ્રામીણ વિકાસ અને સ્વરોજગારમાં રોકાયેલ હોય છે અને દેશના વિકાસમાં ફાળો આપે છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે આઝાદીના 75 વર્ષ પછી, આજે દેશને તેની પ્રથમ સહકારી યુનિવર્સિટી મળી રહી છે. તેમણે કહ્યું કે આ બિલ પસાર થયા પછી, ગ્રામીણ અર્થતંત્ર મજબૂત થશે, સ્વરોજગાર અને નાના ઉદ્યોગસાહસિકતાનો વિકાસ થશે, સામાજિક સમાવેશ વધશે અને નવીનતા અને સંશોધનમાં ઘણા નવા ધોરણો સ્થાપિત કરવાની તકો મળશે. શ્રી શાહે કહ્યું કે આ રીતે સમગ્ર દેશને સહકારની ભાવનાથી ભરપૂર અને આધુનિક શિક્ષણથી સજ્જ એક નવું સહકારી નેતૃત્વ મળશે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે આ સહકારી યુનિવર્સિટીનું નામ ત્રિભુવન સહકારી યુનિવર્સિટી રાખવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. સરદાર પટેલ જેવા મહાન નેતાના માર્ગદર્શન હેઠળ ભારતમાં સહકારનો પાયો નાખનારા લોકોમાં ત્રિભુવન દાસ પટેલ એક હતા. તેમણે કહ્યું કે ગુજરાત રાજ્ય સહકારી દૂધ માર્કેટિંગ ફેડરેશન (GCMMF), જેને આપણે બધા આજે અમૂલ તરીકે ઓળખીએ છીએ, તે ત્રિભુવનજીના વિચારનું પરિણામ છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે 1946માં ગુજરાતના એક શહેરમાં 250 લિટર દૂધ સાથે શરૂ થયેલી અમૂલની સફર આજે ભારતની સૌથી મોટી ડેરી બ્રાન્ડ બની છે અને વિશ્વ સમક્ષ ઉભરી છે. તેમણે કહ્યું કે 2003માં અમૂલનું ટર્નઓવર 2882 કરોડ રૂપિયા હતું જે આજે 60 હજાર કરોડ રૂપિયાને વટાવી ગયું છે. તેમણે કહ્યું કે વિપક્ષ વિરોધ કરી રહ્યો છે કારણ કે કોઈ ચોક્કસ પરિવારના નામે આ યુનિવર્સિટી નથી; તેઓ જાણતા નથી કે ત્રિભુવન દાસ પટેલ પણ તેમના નેતા હતા.

કેન્દ્રીય સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં 2014માં સરકારની રચના પછીના 10 વર્ષનો સમયગાળો દેશના ગરીબો માટે સુવર્ણ અક્ષરોમાં લખાશે. આ 10 વર્ષોમાં જ દેશના ગરીબોને ઘર, શૌચાલય, પીવાનું પાણી, 5 કિલો મફત અનાજ, ગેસ કનેક્શન, 5 લાખ રૂપિયા સુધીની મફત સારવાર અને વીજળી આપવાનું કામ થયું છે. તેમણે કહ્યું કે આ 10 વર્ષમાં દેશના 25 કરોડ લોકો ગરીબી રેખામાંથી બહાર આવ્યા છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે પહેલા દેશના લાખો ગરીબ લોકોને આ જરૂરી વસ્તુઓ એકઠી કરવામાં પોતાનું જીવન વિતાવવું પડતું હતું, પરંતુ છેલ્લા 10 વર્ષમાં, પ્રધાનમંત્રી મોદીએ તે બધી વસ્તુઓ પૂરી પાડી છે. તેમણે કહ્યું કે કરોડો લોકો એવા છે જે આગળ વધવા માંગે છે, બહાર નીકળવા માંગે છે અને દેશના વિકાસમાં યોગદાન આપવા માંગે છે પરંતુ તેમની પાસે મૂડી નથી. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે સહકારી સંસ્થાઓ એ મૂડી વગરની વ્યક્તિને ઉદ્યોગસાહસિકતા સાથે જોડવાનો એકમાત્ર રસ્તો છે. સહકારી સંસ્થાઓ દ્વારા, નાની મૂડી ધરાવતા કરોડો લોકો વ્યવસાય કરવા, ગૌરવ સાથે જીવવા અને સ્વરોજગાર મેળવવા માટે ભેગા થઈ રહ્યા છે.

શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે 130 કરોડની વસ્તી ધરાવતા ભારત જેવા દેશમાં, GDP ની સાથે, રોજગાર પણ દેશના અર્થતંત્રના સ્વાસ્થ્યનું એક મુખ્ય સૂચક છે. તેમણે કહ્યું કે સહકારી ક્ષેત્ર એકમાત્ર એવું ક્ષેત્ર છે જે 130 કરોડ લોકોને સ્વરોજગાર દ્વારા દેશના વિકાસ સાથે જોડે છે અને તેમના ગૌરવનું પણ રક્ષણ કરે છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી મોદીએ સાડા ત્રણ વર્ષ પહેલાં સહકાર મંત્રાલયની રચના કરી હતી, જેનાથી ખેડૂતો, ગ્રામજનો અને સહકારી નેતાઓની દાયકાઓ જૂની માંગણી પૂર્ણ થઈ હતી. તેમણે કહ્યું કે સહકાર મંત્રાલયની રચના પછી, સહકારના વિકાસનો એક નવો અધ્યાય શરૂ થયો છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રીએ કહ્યું કે આજે ભારતમાં 8 લાખ સહકારી મંડળીઓ છે અને 30 કરોડ લોકો તેમના સભ્યો છે. એક રીતે, દેશનો દરેક પાંચમો વ્યક્તિ સહકારી સાથે જોડાયેલો છે, પરંતુ 75 વર્ષથી તેના વિકાસ માટે કોઈ પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા નથી. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે સહકારી સંસ્થાઓ સમગ્ર દેશમાં અસમાન રીતે ચાલી રહી છે અને સહકારી ચળવળમાં અસંગતતાઓ દેખાવા લાગી હતી. તેમણે કહ્યું કે આ જ કારણ છે કે મોદીજીએ સહકારી મંત્રાલયની સ્થાપના કરી. સ્થાપનાથી લઈને અત્યાર સુધી, સહકાર મંત્રાલયે છેલ્લા સાડા ત્રણ વર્ષમાં ઘણું કામ કર્યું છે. તેમણે કહ્યું કે સહકારી સંસ્થાઓ વિકસાવવા માટે, બધા રાજ્યોને સાથે લઈને એક સહકારી ડેટાબેઝ તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે અને આજે આ ડેટાબેઝમાં દરેક રાજ્ય, જિલ્લા અને ગામની સહકારી સંસ્થાઓની માહિતી ઉપલબ્ધ છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે દેશમાં 2 લાખ નવી પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ સોસાયટીઓ (PACS) બનાવવામાં આવશે અને દેશમાં એક પણ પંચાયત એવી નહીં હોય જ્યાં PACS ન હોય. તેમણે કહ્યું કે મોદી સરકારે પીએસીના બાય- લોમાં ફેરફાર કરવાનો નિર્ણય લીધો અને કાશ્મીરથી કન્યાકુમારી અને ઉત્તરપૂર્વથી દ્વારકા સુધીના સમગ્ર દેશે મોડેલ બાય- લો સ્વીકાર્યા. આ દ્વારા, 25 થી વધુ આર્થિક પ્રવૃત્તિઓને PAC સાથે જોડવામાં આવી, ચૂંટણી પ્રક્રિયાને એકીકૃત કરવામાં આવી અને એક સામાન્ય એકાઉન્ટિંગ સોફ્ટવેર બનાવવામાં આવ્યું જે દેશની બધી ભાષાઓમાં ઉપલબ્ધ છે. તેમણે કહ્યું કે દેશમાં 43 હજાર કોમન સર્વિસ સેન્ટર્સ (CSCs) સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે જ્યાં કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારની 300થી વધુ યોજનાઓના લાભો અને સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે આજે દેશમાં 36 હજાર PACS પીએમ સમૃદ્ધિ કેન્દ્રો તરીકે કાર્યરત છે, 4 હજાર PACS જન ઔષધિ કેન્દ્રો બની ગયા છે અને 400 PACS પેટ્રોલ પંપ પણ ચલાવી રહ્યા છે.

સહકારિતા મંત્રીએ કહ્યું કે મોદી સરકારે વિશ્વની સૌથી મોટી સંગ્રહ યોજના શરૂ કરી અને અત્યાર સુધીમાં 576 PAC એ વેરહાઉસ બનાવવાનું કામ શરૂ કર્યું છે. આમાંથી 11 પર કામ પૂર્ણ થઈ ગયું છે અને હવે PACS દ્વારા ખરીદેલ ડાંગર અને ઘઉં ત્યાં સંગ્રહિત કરવામાં આવે છે. તેમણે કહ્યું કે દેશમાં 67 હજારથી વધુ PAC ને કમ્પ્યુટર, સોફ્ટવેર અને ડેટા સ્ટોરેજ સાથે જોડવામાં આવ્યા છે. આજે આ 67,930 PAC માંથી, 43,658 PAC કમ્પ્યુટર દ્વારા કામ કરી રહ્યા છે. હવે તેમના ખાતા સાંજે મેળ ખાય છે, ઓનલાઈન ઓડિટની સાથે, બધો જ વ્યવસાય પણ ઓનલાઈન થાય છે. તેમણે કહ્યું કે કોમ્પ્યુટરાઇઝેશનથી સહકારી ક્ષેત્રમાં ક્રાંતિ આવી છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે દરેક પંચાયતમાં 2 લાખ પીએસીના આગમન સાથે, આપણા દેશની સહકારી ચળવળ ફરી એકવાર સંતુલિત રીતે ઊભી થશે. તેમણે કહ્યું કે સરકારી ઈ-માર્કેટિંગ (GeM) પર ખરીદી માટે 550થી વધુ સહકારી મંડળીઓને સામેલ કરવામાં આવી છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે પાછલી સરકાર દરમિયાન આવકવેરામાં પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ સોસાયટીઓ (PACS) સાથે ઘણો અન્યાય થયો હતો. મોદી સરકારે સહકારી સંસ્થાઓ માટે આવકવેરા પરનો સરચાર્જ 12થી ઘટાડીને 7 ટકા કર્યો છે, MAT (લઘુત્તમ વૈકલ્પિક કર) 18.5થી ઘટાડીને 15 ટકા કર્યો છે, 2 લાખ રૂપિયાથી ઓછાના વ્યવસાયિક વ્યવહારો પર આવકવેરા દંડમાંથી મુક્તિ આપી છે અને ઉત્પાદનમાં રોકાયેલા સહકારી સંસ્થાઓ માટે દર 30થી ઘટાડીને 15 ટકા કર્યો છે. તેમણે કહ્યું કે પીએસી અને અન્ય લોકો માટે રોકડ જમા કરાવવાની મર્યાદા 20 હજાર રૂપિયાથી વધારીને 2 લાખ રૂપિયા કરવામાં આવી છે. ઉપરાંત, ટીડીએસમાંથી મુક્તિની મર્યાદા 1 કરોડ રૂપિયાથી વધારીને 3 કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવી.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે મોદી સરકારે ત્રણ નવી રાષ્ટ્રીય સ્તરની સહકારી મંડળીઓ બનાવી છે જે પાછળ અને આગળના જોડાણો પર કામ કરશે. તેમણે કહ્યું કે લગભગ 8 હજાર પીએસીને નેશનલ કોઓપરેટિવ એક્સપોર્ટ્સ લિમિટેડ (NCEL) સાથે જોડવામાં આવ્યા છે અને તેમના દ્વારા આપણા ખેડૂતોના ઉત્પાદનો વિદેશમાં નિકાસ કરવામાં આવી રહ્યા છે. અત્યાર સુધીમાં, NCEL દ્વારા વિશ્વભરના બજારોમાં 12 લાખ ટન સામગ્રી વેચીને, તેનો નફો સીધો ખેડૂતોના ખાતામાં જમા થઈ રહ્યો છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે આ સાથે, આપણા પરંપરાગત અને મીઠા બીજને ભારતીય બીજ સહકારી સોસાયટી લિમિટેડ (BBSSL) દ્વારા સુરક્ષિત અને સંગ્રહિત કરીને સાચવવામાં આવી રહ્યા છે. નેશનલ કોઓપરેટિવ ઓર્ગેનિક લિમિટેડ (NCOL) દ્વારા ઓર્ગેનિક ઉત્પાદનોને બ્રાન્ડ ભારત તરીકે પ્રમાણિત કરવામાં આવી રહી છે. તેમણે કહ્યું કે 'ભારત બ્રાન્ડ'ના નામ હેઠળ દેશભરમાં 100% ઓર્ગેનિક ઉત્પાદનો ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવી રહ્યા છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રીએ કહ્યું કે જો કોઈ નાનો ખેડૂત અને ગ્રામીણ વ્યક્તિ લોન લે છે, તો તે વ્યાજ સાથે તેને ચૂકવે છે. તેમણે કહ્યું કે આ જ કારણ છે કે રાષ્ટ્રીય સહકારી વિકાસ નિગમ (NCDC) એ શૂન્ય NPA સાથે 90 હજાર કરોડ રૂપિયાનો વ્યવસાય કર્યો છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે NCDC એ ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રના માછીમારોને 44 દરિયાઈ ટ્રોલર આપ્યા છે. 48 સહકારી ખાંડ મિલોને 10 હજાર કરોડ રૂપિયા આપવામાં આવ્યા છે. લગભગ 3 હજાર ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FPO) અને 1 હજાર 70 માછીમાર ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FFPO) બનાવવામાં આવ્યા છે. તેમણે કહ્યું કે NCDC એ આ વખતે 800 કરોડ રૂપિયાનો નફો કર્યો છે. NCDC એ લોન વધારવામાં અને શૂન્ય NPA જાળવવામાં સફળતા મેળવી છે અને નફો પણ 100 કરોડથી વધારીને રૂ. 800 કરોડ કર્યો છે.

કેન્દ્રીય સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે સહકારી ક્ષેત્રના તમામ ભંડોળનો પ્રવાહ સહકારી બેંકોમાં સુનિશ્ચિત કરવા માટે, ગુજરાતના પંચમહાલ અને બનાસકાંઠા જિલ્લામાં 'સહકારમાં સહકાર'ની પહેલ હાથ ધરવામાં આવી હતી. આ અંતર્ગત, એ સુનિશ્ચિત કરવામાં આવ્યું હતું કે દરેક સહકારી સંસ્થા અને સહકારી મંડળીના સભ્યોના સહકારી બેંકમાં બેંક ખાતા હોય. શ્રી શાહે જણાવ્યું કે તેમણે સહકારી બેંકમાં પણ પોતાનું ખાતું ખોલાવ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે 'સહકારમાં સહકાર'ની પહેલને કારણે ગુજરાતની બેંકોમાં થાપણોમાં લગભગ 8 હજાર કરોડ રૂપિયાનો વધારો થયો છે. આ બધા પગલાંને કારણે, સહકારી બેંકોમાં લોકોનો વિશ્વાસ વધ્યો છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે અગાઉ શહેરી સહકારી બેંકો (UCBs)ને 2003 થી નવી શાખાઓ ખોલવાની મંજૂરી નહોતી, પરંતુ હવે તેમને ભારતીય રિઝર્વ બેંક દ્વારા 10 ટકા સુધી નવી શાખાઓ પોતાના દમ પર ખોલવાની પરવાનગી મળી છે. પહેલા તેમણે 'ડોરસ્ટેપ બેંકિંગ' એટલે કે લોકોને બેંકિંગ સુવિધાઓ ઘરઆંગણે પૂરી પાડવાની મંજૂરી નહોતી, પરંતુ હવે શહેરી સહકારી બેંકો 'ડોરસ્ટેપ બેંકિંગ'ની સુવિધા પૂરી પાડી શકે છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે અગાઉ શહેરી સહકારી બેંકોને 'વન ટાઇમ સેટલમેન્ટ' કરવાની મંજૂરી નહોતી, પરંતુ હવે તેઓ પણ રાષ્ટ્રીયકૃત અને અનુસૂચિત બેંકોની જેમ 'વન ટાઇમ સેટલમેન્ટ' કરી શકે છે. પહેલા RBIમાં સહકારી બેંકોની કોઈ સુનાવણી નહોતી, પરંતુ હવે ત્યાં એક નોડલ અધિકારીની નિમણૂક કરવામાં આવી છે જે સહકારી બેંકોની સમસ્યાઓ સાંભળશે. તેમણે કહ્યું કે શહેરી સહકારી બેંકો દ્વારા આપવામાં આવતી ગૃહ લોનની મર્યાદા બમણી કરવામાં આવી છે. કોમર્શિયલ રિયલ એસ્ટેટને ધિરાણ આપવાની પણ મંજૂરી આપવામાં આવી છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે નોન-શિડ્યુલ્ડ બેંકોને મજબૂત બનાવવા માટે પણ ઘણું કામ કરવામાં આવ્યું છે.

કેન્દ્રીય સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે નેશનલ ફેડરેશન ઓફ અર્બન કોઓપરેટિવ બેંક્સ એન્ડ ક્રેડિટ સોસાયટીઝ લિમિટેડ (NAFCUB)ની એક છત્ર સંસ્થાની રચના કરવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે જ્યારે પણ કોઈ સહકારી બેંક નબળી પડે છે, ત્યારે અમ્બ્રેલા સંગઠન તેને ધિરાણ આપશે અને તેને બંધ થવાથી બચાવશે. મોદીજીએ થાપણદારોનો વીમો પણ 1 લાખ રૂપિયાથી વધારીને 5 લાખ રૂપિયા કર્યો છે, જેનાથી સહકારી બેંકોમાં વિશ્વાસ વધ્યો છે.

શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે છેલ્લા ઘણા વર્ષોથી ઘણા મોટા સહકારી નેતાઓ કૃષિ મંત્રી રહ્યા છે, પરંતુ સહકારી ખાંડ મિલોની આવકવેરાની સમસ્યાનો અંત આવ્યો નથી. પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીજીએ સહકાર મંત્રાલયની રચના પછી 2022માં આવકવેરાના મૂલ્યાંકનની સમસ્યાનો કાયમ માટે અંત લાવ્યો. ખાંડ મિલોની રૂ. 4600 કરોડની માંગ પૂરી થઈ અને દર વર્ષે રૂ. 8000 કરોડની નવી માંગ ઊભી થઈ નહીં. સ્વતંત્રતા પછી, સહકારી ખાંડ મિલોએ ભાગ્યે જ આટલો મોટો નફો કર્યો હોત. તેમણે કહ્યું કે 84 મિલોને 10 હજાર કરોડ રૂપિયાની લોન મંજૂર કરવામાં આવી હતી. ઇથેનોલ બ્લેન્ડિંગ કાર્યક્રમમાં સહકારી ખાંડ મિલોને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવી હતી. મોલાસીસ આધારિત ઇથેનોલ પ્લાન્ટ અને મલ્ટી ફીલ્ડ પ્લાન્ટ માટે પણ નાણાકીય યોજના શરૂ કરવામાં આવી હતી. મોદી સરકારે મોલાસીસ પરનો GST દર 28 ટકાથી ઘટાડીને 5 ટકા કર્યો. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, સેન્ટ્રલ રજિસ્ટ્રાર ઓફ કોઓપરેટિવ સોસાયટીઝ (CRCS)ની ઓફિસ, રાજ્યોમાં રજિસ્ટ્રાર ઓફિસો અને ગ્રામીણ વિકાસ બેંકોની શાખાઓનું કોમ્પ્યુટરાઇઝેશન કરવામાં આવી રહ્યું છે જેના માટે ભારત સરકાર નાણાકીય સહાયતા પ્રદાન કરી રહી છે.  

કેન્દ્રીય સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે શ્વેત ક્રાંતિ 2.0 હેઠળ, 2028-29માં દૂધની ખરીદી વર્તમાન 660 લાખ લિટર પ્રતિ દિવસથી વધારીને 1000 લાખ લિટર પ્રતિ દિવસ કરવાનો લક્ષ્યાંક નક્કી કરવામાં આવ્યો છે. તેમણે કહ્યું કે છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં ભારત વિશ્વનો સૌથી મોટો દૂધ ઉત્પાદક દેશ બન્યો છે. વિશ્વના કુલ દૂધ ઉત્પાદનનો ચોથો ભાગ ભારતમાં થાય છે. વર્ષ 2023-24માં તે વધીને લગભગ 24 કરોડ ટન થયું છે. તેમણે કહ્યું કે વર્ષ 2014-15માં આ આંકડો 14.6 કરોડ ટન હતો. છેલ્લા 10 વર્ષમાં દૂધનું ઉત્પાદન 14.6 કરોડ ટનથી વધીને 24 કરોડ ટન થયું છે. આજે 23 રાષ્ટ્રીય સ્તરના અને 240 જિલ્લા સ્તરના યુનિયનો છે, સાથે 28 માર્કેટિંગ ડેરીઓ છે અને 2.30 લાખ ગામડાઓમાં પ્રાથમિક દૂધ ઉત્પાદન સમિતિઓની પણ રચના કરવામાં આવી છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે સહકારી ડેરીઓ હવે ખાનગી રીતે દૂધ વેચતા ખેડૂતોને પશુ આહાર પૂરો પાડશે. સહકારી ડેરીઓ પણ પ્રાણીઓને રસી આપશે. સહકારી ડેરીઓ તેમના છાણનો સંગ્રહ કરીને ગેસ ઉત્પન્ન કરશે. જ્યારે પ્રાણી મૃત્યુ પામે છે, ત્યારે તેની ચામડી અને હાડકાં પણ સહકારી ડેરીઓ દ્વારા બજારમાં મોકલવામાં આવશે અને બદલામાં ખેડૂતને વધુ ભાવ મળશે. તેમણે કહ્યું કે 10 હજાર કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે આ તમામ પ્રોજેક્ટ્સ પર કામ શરૂ થઈ ગયું છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે ડેરી ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલા 70 ટકાથી વધુ લોકો મહિલાઓ છે અને ડેરી ઉદ્યોગમાં આર્થિક લાભો પણ મહિલા સશક્તિકરણ તરફ દોરી જશે.

કેન્દ્રીય સહકારિતા મંત્રીએ કહ્યું કે વર્ષોથી લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP) પર કઠોળ ખરીદવાની માંગ કરવામાં આવી રહી હતી પરંતુ અગાઉની સરકારોએ કંઈ કર્યું નહીં. પરંતુ અમે તે કર્યું અને ભારત સરકાર ત્રણ કઠોળમાંથી 100 ટકા MSP પર ખરીદશે. તેમણે કહ્યું કે આ સુવિધા રાષ્ટ્રીય કૃષિ સહકારી માર્કેટિંગ ફેડરેશન (NAFED) અને રાષ્ટ્રીય સહકારી ગ્રાહક ફેડરેશન (NCCF)ની વેબસાઇટ પર નોંધણી કરાવનારાઓને ઉપલબ્ધ રહેશે. તેવી જ રીતે, મકાઈના ખેડૂતોએ NAFED અને NCCF ની વેબસાઇટ પર પણ નોંધણી કરાવવી પડશે જેથી ભારત સરકાર તેને 100 ટકા MSP પર ખરીદી શકે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે સહકારી ક્ષેત્રમાં પ્રથમ વખત સહકારી રેન્કિંગ ફ્રેમવર્ક બનાવવામાં આવ્યું છે, જેમાં સાત મુખ્ય પરિમાણો છે. આમાં PACS, ડેરી, મત્સ્યઉદ્યોગ, શહેરી સહકારી મંડળીઓ, હાઉસિંગ ક્રેડિટ અને ખાદી અને ગ્રામોદ્યોગ સમિતિઓનો સમાવેશ થશે. તેમણે કહ્યું કે હવે શ્રેષ્ઠતા માટે પુરસ્કારો જિલ્લા, રાજ્ય અને રાષ્ટ્રીય સ્તરે આપવામાં આવશે અને તેઓ તેમના રેન્કિંગ અનુસાર સહકારી બેંકો પાસેથી લોન મેળવી શકશે.

કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રીએ કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી મોદીનું 'સહકાર દ્વારા સમૃદ્ધિ' માત્ર એક સૂત્ર નથી; સહકાર મંત્રાલયે છેલ્લા સાડા ત્રણ વર્ષમાં તેને જમીન પર લાવવા માટે દિવસ-રાત કામ કર્યું છે. તેમણે કહ્યું કે થોડા મહિનામાં એક ખૂબ મોટી સહકારી ટેક્સી સેવા શરૂ કરવામાં આવશે જેમાં ટુ વ્હીલર, ટેક્સી, રિક્ષા અને ફોર વ્હીલરનું રજિસ્ટ્રેશન કરાવી શકાશે અને નફો સીધો ડ્રાઇવરને જશે. તેમણે કહ્યું કે ટૂંક સમયમાં એક સહકારી વીમા કંપનીની પણ રચના કરવામાં આવશે જે દેશની સહકારી વ્યવસ્થામાં વીમાનું કામ કરશે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે ટુંક સમયમાં તે ખાનગી ક્ષેત્રની સૌથી મોટી વીમા કંપની બનશે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે સહકારી ક્ષેત્રના વિકાસ અને વિસ્તરણને ધ્યાનમાં રાખીને, પ્રશિક્ષિત માનવ સંસાધનોની જરૂર છે અને ત્રિભુવન સહકારી યુનિવર્સિટી આ જરૂરિયાતને પૂર્ણ કરવાનું કામ કરશે. સહકારી યુનિવર્સિટી બન્યા પછી, તેના ડિપ્લોમા અને ડિગ્રી ધારકોને નોકરીઓ મળશે. આ યુનિવર્સિટી દ્વારા, અમે સ્થાનિક તેમજ વૈશ્વિક મૂલ્ય શૃંખલામાં મોટું યોગદાન આપીશું. આ યુનિવર્સિટીમાંથી નવા યુગની સહકારી સંસ્કૃતિ પણ શરૂ થશે. તેમણે કહ્યું કે દેશભરમાં હજારો સહકારી શિક્ષણ તાલીમ સંસ્થાઓ ફેલાયેલી છે, પરંતુ તેમના અભ્યાસક્રમોમાં કોઈ માનકીકરણ નથી. યુનિવર્સિટીની સ્થાપના થાય તે પહેલાં જ, અમે સહકારી ક્ષેત્રની જરૂરિયાતોને ધ્યાનમાં રાખીને કોર્સ ડિઝાઇનનું કામ શરૂ કરી દીધું છે. તેમણે કહ્યું કે યુનિવર્સિટીમાં ડિગ્રી અને ડિપ્લોમા અભ્યાસક્રમો હશે અને પીએચડીની ડિગ્રી પણ આપવામાં આવશે. સહકારી ક્ષેત્રમાં કાર્યરત તમામ કર્મચારીઓ માટે ટૂંકા ગાળાનો પ્રમાણપત્ર અભ્યાસક્રમ પણ હશે.

કેન્દ્રીય સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે આ બિલ દ્વારા સહકારી સિદ્ધાંતો અને સહકારી પ્રવૃત્તિઓનો વિસ્તાર થશે, સહકારી ક્ષેત્રને નવી ટેકનોલોજીનો લાભ મળશે અને ગ્રામીણ અર્થતંત્ર પણ મજબૂત બનશે. આ ઉપરાંત, સંશોધન અને નવીનતામાં પણ વધારો થશે અને સહકારી ક્ષેત્ર પાયાના સ્તરે વધુ મજબૂત બનશે. શ્રી શાહે કહ્યું કે ત્રિભુવન દાસ જેવા મહાન વ્યક્તિના નામ સાથે સંકળાયેલ હોવાથી, આ સહકારી યુનિવર્સિટી એક ઉચ્ચ કક્ષાની યુનિવર્સિટી સાબિત થશે. આ દેશમાં ખૂબ સારા સહકારી કાર્યકરો પૂરા પાડવાનું કામ કરશે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, સહકારી ક્ષેત્રને સમર્પિત દેશની પ્રથમ યુનિવર્સિટી આઝાદીના 75 વર્ષ પછી બનાવવામાં આવશે અને તે દર વર્ષે લગભગ 8 લાખ લોકોને ડિપ્લોમા, ડિગ્રી અથવા પ્રમાણપત્ર સાથે સ્નાતક થશે ત્યારે સહકારી ચળવળમાં નવા લોહીનો પ્રવાહ આવશે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે તેઓ 18 વર્ષની ઉંમરથી સહકારી સાથે જોડાયેલા છે અને તેની શક્તિઓ અને નબળાઈઓનો અનુભવ કર્યો છે. તેમણે કહ્યું કે મોદીજી સમૃદ્ધ ભારતનો પાયો નાખી રહ્યા છે અને આ બિલ તેમાં એક મજબૂત માળખું પૂરું પાડશે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે ત્રિભુવનદાસ પટેલજીનું વિઝન હતું કે સહકારી ક્ષેત્રનો નફો દરેક ગરીબ મહિલા સુધી પહોંચે, તેથી આ યુનિવર્સિટીનું નામ તેમના નામ પરથી રાખવાનો પ્રસ્તાવ મૂકવામાં આવ્યો છે.

AP/IJ/GP/JD