Ka Mang Tyngka 2025-26 ba la wanrah da ka Myntri Sorkar pdeng ba dei khmih ia ka Tnad Kam Pla Tyngka, Nirmala Sitharaman ha iing dorbar thawain Parliament mynta ka sngi, ka phaikhmat sha ki jingtyrwa custom jong ka halor ka jingpynbeit ia ki tariff bad ka jingkylla ka duty. Ka Myntri ka la ong ba ki jingtyrwa kin kyrshan ruh ia ka jingshna tiar hapoh ri bad ka jingpynbha shuh shuh ha ryngkat ka jingkyntiew ia ki kam shalan tiar, kaba plie lad khaii pateng bad iarap ia ki riewpaidbah.

Ha ka jingpynurlong ia ka jingkular ban peit bniah ia ki dor custom ba la pynbna ha u Naitung 2024, ka Mang Tyngka ka tyrwa ban weng hynniew tylli ki dor custom tariff na ka bynta ki mar ba iadei bad ki karkhana bad nalor ki hynniew tylli ki dor tariff ba la weng ha ka Mang Tyngka 2023-24. Kane kan don satang phra tylli ki dor tariff, ba kynthup ‘zero’. Ka Mang tyngka ka tyrwa ruh ban ym shim palat kawei ka cess lane ka surcharge. Kane kan pyllait ia ka Social Welfare Surcharge ha 82 tylli ki tariff line kiba hap ai ka cess.

Ka jingpyllait khajna halor ka jingwanrah ia ki dawai nabar ri

Ha ki jingtyrwa ha kane ka kam, ka Mang Tyngka ka la long ka jingiarap kaba khraw ia ki nongpang, khamtam kito kiba pang cancer, ki jingpang ba kham niar bad kiwei kiwei ki jingpang kiba iaineh. Ka Mang tyngka ka tyrwa ban bynrap sa 36 tylli ki dawai ha ka thup jong ki dawai ba lait na ka Basic Customs Duty. Ka Mang Tyngka ka tyrwa ruh ban bynrap da 6 tylli ki dawai ha ka thup kaba ioh ia ki jingpynduna bai customs duty kaba 5%. Ka jingpyllait pura bad ka jingpynduna bai duty kan treikam ruh ia ki dawai ba donkam ban shna ia kine halor.

Ki dawai ba la ithuh hapoh ka Patient Assistance Programmes ba pyniaid da ki kompani shna dawai ki lait na ka Basic Customs Duty, lada pynpoi ei ia ki dawai sha ki nongpang. Ka Mang Tyngka ka tyrwa ban bynrap ha ka thup sa 37 tylli ki dawai lem bad 13 tylli ki prokram ba thymmai ba ai jingiarap ia ki nongpang.

Ka jingkyrshan ia ka jingshna tiar hapoh ri bad ka jingpynbha shuh shuh

Ka Mang Tyngka ka tyrwa ban bynrap sa 35 tylli ki tiar ba donkam na ka bynta ka jingshna ia ki EV battery, bad sa 28 ki tiar ba donkam na ka bynta ka jingshna ia ki battery mobile phone ha ka thup jong ki tiar ba donkam ba lait na ka khajna. “Kane kan kyntiew ia ka jingshna hapoh ri ia ki lithium-ion battery na ka bynta ki mobile phone bad ki kali elektrik,” la ong ka Myntri Kam Pla Tyngka ha ka jingai jingkren.

Ka Mang Tyngka ka tyrwa ruh ban pyllait Basic Customs Duty ha u cobalt powder bad ki niut, kaba tam na u lithium-ion battery, Lead, Zinc bad sa 12 tylli ki mar poh khyndew ba kongsan. Ka Myntri Kam Pla Tyngka ka la ong ba kane kan iarap ban lah ban shna ia ki tiar ha India bad kyntiew shuh shuh ki lad ioh kam ia ki samla jong ngi. Kane ka dei ryngkat bad ki 25 tylli ki mar pohkhyndew ba kongsan ba la pyllait na ka BCD ha ka Mang Tyngka ha u Naitung 2024.

Ban kyntiew ia ka jinglah pynmih ia ki mar technical textile hapoh ri kum ki agro-textile, medical textile bad ki geo textile ha ki dor jem, ka Mang tyngka ka tyrwa ban bynrap sa ar jait ki shuttle-less loom kiba don ha ka thup jong ki kor jain ba la pyllait. “Nga tyrwa ruh ban pynthymmai ia ka dor BCD ha ki jain ba shu thain ba kynthup da khyndai tariff line na ka ‘10% lane 20% haduh ‘20% lane T. 115 shi kilo, kat kaba heh,” la ong ka Myntri Kam Pla Tyngka ha ka jingkren jong ka.

Ha kaba iadei bad ka polisi ‘Make in India, ka Mang tyngka ka tyrwa ban kyntiew ia ka BCD ha ka Interactive Flat Panel Display (IFPD) na ka 10% sha ka 20% bad pynduna ia ka BDC sha ka 5% ha ka Open Cell bad kiwei kiwei ki bynta. Ka Myntri ka la pyntip ba yn pynbeit ia ka jingkylla ka duty.

Ha ka jingkhmih ia ka por kaba jrong ban shna lieng, ka Mang Tyngka ka tyrwa ban bteng ka jingpyllait BCD ha ki mar ba donkam, ki bynta, ki tiar ban shna ia ki lieng sa shiphew snem. Ka Mang Tyngka ka tyrwa ruh kajuh ka jingmyntoi na ka bynta ka jingpynpra ia ki lieng ban pynong ia kane ka kam kaba kham ai jingmyntoi.

Ka Mang tyngka ka tyrwa ruh ban pynduna ka BCD na ka 20% sha ka 10% ha ki Carrier Grade ethernet switch ban pyniaryngkat bad ki Non-Carrier Grade ethernet switch. Ka Myntri Kam Pla Tyngka ka la ong ba kane kan iada ia ki jingiakajia.

Ka jingkyntiew ia ka jingshalan mar

Ka Mang Tyngka ka kynthup ruh katto katne ki khajna ba la tyrwa ban kyntiew ia ka jingshalan mar. Ban plie lad ia ki kam shalan ia ki tiar shna kti, ka la tyrwa ban bteng ia ka samoi shalan na ka hynriew bnai sha ka shi snem, bad bteng shuh shuh sa lai bnai, lada donkam. Ka Mang Tyngka ka tyrwa ruh ban bynrap sa khyndai tylli ki tiar shna kti ha ka thup kaba lait na ka jingsiew khajna.

Ka Mang Tyngka ka tyrwa ruh ban pyllait ia ka crust leather na ka 20% ka export duty ban plie lad shalan mar ki briew kiba trei ha ki kam barit baria kiba iadei bad ki snieh, da kaba pyllait pura ia ka BCD ha ka Wet Blue leather ban plie lad ia ka jingshalan mar nabar ka ri ban pynbha shuh shuh ia ka kam bad plie lad ioh kam.

Ban kyntiew ka jingialeh jong ka India ha ka iew ba iadei bad ki mar duriaw ha kylleng ka pyrthei, ka Mang Tyngka ka tyrwa ban pynduna ia ka BCD na ka 30% sha ka 5% ha ka  Frozen Fish Paste (Surimi) na ka bynta ka jingshna bad shalan ia ki mar kiba shna na ka. Ka tyrwa ruh ban pynduna ia ka BCD na ka 15% sha ka 5% ha kaba iadei bad ka fish hydrolysate na ka bynta ka jingshna ia ki jingbam dohkha bad shymprong.

Ban kyntiew ia ki MRO hapoh ri na ka bynta ki liengsuin bad ki lieng, ka Mang tyngka ha u Naitung 2024 ka bteng ia ka por ba la buh ban shalan ia ki mar nabar ri ba la thied ban maramot, na ka 6 bnai sha ka shi snem bad la bteng shuh shuh sa shi snem. Ka Mang Tyngka 2025-26 ka tyrwa ban bteng kajuh ka jingmyntoi ia ki mar ba pynkit da ki rel.

Ka jingplie lad khaii pateng bad pynsuk ban sdang ia ki kam khaii pateng

Mynta, ka Customs Act, 1962 kam don ka jingbuh por ban pyndep ia ki Provisional Assessment kaba ialam sha ka jingbym thikna bad ktah ia ka khaii pateng. Kum ka sienjam ban kyntiew ia ka jingsuk ban sdang ia ki kam khaii pateng, ka Mang Tyngka ka la tyrwa ban buh por ar snem, kaba lah ban bteng sha ka shi snem, ban pyndep ia ka jingpeit bniah.

Ka Mang Tyngka ka tyrwa ruh ban wanrah ka kyndon ba thymmai ka ban iarap ia ki nongthied mar nabar ri lane ki nongshalan mar, hadien ba ka jingioh jingmynjur ia ki mar, ban ai jingtip shaphang ki mar bad siew ka duty bad ka sut khlem ka jingdain kuna. “Kane kan ai jingmyntoi haba bud dalade ia ki kyndon. Hynrei kane kan treikam ha ki case ha kaba ka tnad ka ladep sdang ia ka audit lane ki jingtohkit,” la ong ka Sitharaman.

Ka Mang Tyngka ka tyrwa ban bteng ia ka jingbuh por na ka bynta ka jingpyndonkam ia ki mar ba shalan nabar ha ki ain ba iadei bad kane, na ka hynriew bnai sha ka shi snem. Kane ym tangba ka plie lad ia ki karkhana ban pynkhreh bha ia ki jingthied mar jong ki, hynrei ka ai ka jinglaitluid ha ka rukom treikam ha kaba iadei bad ka dor bad ka jingartatien halor ka jinglah pynbiang mar. Shuh shuh, ki nongthied mar mynta kin hap ban ai jingtip shisien ha ka lai bnai ha ka jaka ban ai jingtip man u bnai.

****