કેન્દ્રીય નાણાં અને કોર્પોરેટ બાબતોના મંત્રી શ્રીમતી નિર્મલા સીતારમણે આજે સંસદમાં રજૂ કરેલા કેન્દ્રીય બજેટ 2025-26માં ટેરિફ માળખાને તર્કસંગત બનાવવા અને ફરજ ઉલટફેરને દૂર કરવા પર તેની કસ્ટમ્સ દરખાસ્તો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવી છે. મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, આ દરખાસ્તો નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવાની સાથે-સાથે વેપારને સરળ બનાવવા અને સામાન્ય લોકોને રાહત પ્રદાન કરતી વખતે સ્થાનિક ઉત્પાદન અને મૂલ્ય સંવર્ધનને પણ ટેકો આપશે.

જુલાઈ 2024માં જાહેર કરવામાં આવેલા કસ્ટમ્સ રેટ સ્ટ્રક્ચરની સમીક્ષા કરવાના વચનને પૂર્ણ કરતા, બજેટમાં બજેટ 2023-24માં દૂર કરવામાં આવેલા સાત ટેરિફ દરો ઉપરાંત ઔદ્યોગિક ચીજવસ્તુઓ માટેના સાત કસ્ટમ્સ ટેરિફ દરોને દૂર કરવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે. આનાથી 'શૂન્ય' દર સહિત માત્ર આઠ ટેરિફ દરો બાકી રહેશે. અંદાજપત્રમાં એક કરતા વધુ સેસ અથવા સરચાર્જ વસૂલવાની પણ દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે. આ સેસને આધિન 82 ટેરિફ લાઇનો પર સામાજિક કલ્યાણ સરચાર્જને છૂટ આપશે.

ઔષધિઓ/દવાઓની આયાત પર રાહત            

બજેટમાં ક્ષેત્ર વિશિષ્ટ દરખાસ્તો કરાઈ છે, જેમાં દર્દીઓ ખાસ કરીને કેન્સર જેવા દુર્લભ રોગો અને અન્ય ગંભીર ક્રોનિક રોગોથી પીડાતા લોકો માટે મોટી રાહત છે. અંદાજપત્રમાં મૂળભૂત કસ્ટમ્સ ડ્યુટીમાંથી સંપૂર્ણ મુક્તિ આપવામાં આવેલી દવાઓની સૂચિમાં 36 જીવન રક્ષક દવાઓ અને દવાઓ ઉમેરવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે. અંદાજપત્રમાં 5%ની કન્સેશનલ કસ્ટમ્સ ડ્યુટી આકર્ષિત કરતી સૂચિમાં 6 જીવન રક્ષક દવાઓ ઉમેરવાનો પણ પ્રસ્તાવ છે. ઉપરોક્તના ઉત્પાદન માટે જથ્થાબંધ દવાઓ પર સંપૂર્ણ મુક્તિ અને રાહતની ફરજ પણ લાગુ થશે.

ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીઓ દ્વારા સંચાલિત પેશન્ટ આસિસ્ટન્સ પ્રોગ્રામ હેઠળ ચોક્કસ દવાઓ અને દવાઓને બેઝિક કસ્ટમ્સ ડ્યુટીમાંથી સંપૂર્ણ મુક્તિ આપવામાં આવી છે, જો કે દર્દીઓને દવાઓ વિના મૂલ્યે સપ્લાય કરવામાં આવે. અંદાજપત્રમાં આ સૂચિમાં 13 નવા દર્દી સહાય કાર્યક્રમો સાથે વધુ 37 દવાઓ ઉમેરવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે.

સ્થાનિક ઉત્પાદન અને મૂલ્ય સંવર્ધનને ટેકો આપવો

અંદાજપત્રમાં EV બેટરી ઉત્પાદન માટે 35 વધારાના કેપિટલ ગુડ્ઝ અને મોબાઇલ ફોન બેટરી ઉત્પાદન માટે 28 વધારાના કેપિટલ ગૂડ્ઝને મુક્તિ પ્રાપ્ત કેપિટલ ગુડ્સની યાદીમાં ઉમેરવાની દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે. નાણા મંત્રીએ તેમના ભાષણમાં જણાવ્યું હતું કે, "આનાથી મોબાઇલ ફોન અને ઇલેક્ટ્રિક વાહનો બંને માટે લિથિયમ-આયન બેટરીના ઘરેલું ઉત્પાદનને વેગ મળશે."

અંદાજપત્રમાં કોબાલ્ટ પાવડર અને કચરા, લિથિયમ-આયન બેટરી, લેડ, ઝિંક અને વધુ 12 મહત્વપૂર્ણ ખનિજોના સ્ક્રેપ પર મૂળભૂત કસ્ટમ્સ ડ્યુટીને સંપૂર્ણપણે મુક્તિ આપવાનો પ્રસ્તાવ પણ મૂકવામાં આવ્યો છે. નાણાં મંત્રીએ કહ્યું કે આનાથી ભારતમાં ઉત્પાદન માટે તેમની ઉપલબ્ધતા સુરક્ષિત કરવામાં મદદ મળશે અને આપણા યુવાનો માટે વધુ નોકરીઓને પ્રોત્સાહન મળશે. આ જુલાઈ 2024ના બજેટમાં BCDથી સંપૂર્ણ મુક્તિ આપવામાં આવેલા 25 નિર્ણાયક ખનિજો ઉપરાંતના છે.

એગ્રો-ટેક્સટાઇલ્સ, મેડિકલ ટેક્સટાઇલ્સ અને જીઓ ટેક્સટાઇલ્સ જેવી ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ પ્રોડક્ટ્સના સ્પર્ધાત્મક ભાવે સ્થાનિક ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે બજેટમાં સંપૂર્ણપણે મુક્તિ પ્રાપ્ત ટેક્સટાઇલ મશીનરીની યાદીમાં વધુ બે પ્રકારના શટલ-લેસ લૂમ્સ ઉમેરવાની દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે. નાણાં મંત્રીએ તેમના ભાષણમાં જણાવ્યું હતું કે, "હું નવ ટેરિફ લાઇન દ્વારા આવરી લેવામાં આવેલા ગૂંથેલા કાપડ પરના BCD દરને "10% અથવા 20%થી સુધારીને 20% અથવા રૂ. 115 પ્રતિ કિલો, બેમાંથી જે પણ વધારે હોય તે કરવાની દરખાસ્ત કરું છું."

'મેક ઇન ઇન્ડિયા' નીતિને અનુરૂપ બજેટમાં ઇન્ટરેક્ટિવ ફ્લેટ પેનલ ડિસ્પ્લે (આઇએફપીડી) પર બીસીડીને 10 ટકાથી વધારીને 20 ટકા કરવાની અને ઓપન સેલ અને અન્ય ઘટકો પર બીસીડીને ઘટાડીને 5 ટકા કરવાની દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે. મંત્રીશ્રીએ માહિતી આપી હતી કે તે ઇન્વર્ટેડ ડ્યુટી સ્ટ્રક્ચરને સુધારશે.

જહાજ નિર્માણના લાંબા ગાળાના સમયગાળાને ધ્યાનમાં રાખીને અંદાજપત્રમાં કાચા માલ, ઘટકો, ઉપભોક્તાઓ અથવા જહાજોના ઉત્પાદન માટેના ભાગો પર BCDની છૂટને વધુ દસ વર્ષ સુધી ચાલુ રાખવાની દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે. અંદાજપત્રમાં વધુ સ્પર્ધાત્મક બનાવવા માટે શિપ બ્રેકિંગ માટે સમાન વિતરણની પણ દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે.

બજેટમાં કેરિયર ગ્રેડ ઇથરનેટ સ્વિચ પર બીસીડીને 20 ટકાથી ઘટાડીને 10 ટકા કરવાની પણ દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે, જેથી તેને નોન-કેરિયર ગ્રેડ ઇથરનેટ સ્વીચોની સમકક્ષ બનાવી શકાય. નાણાં મંત્રીએ કહ્યું કે આનાથી વર્ગીકરણ વિવાદો અટકશે.

નિકાસને પ્રોત્સાહન

નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે બજેટમાં કેટલીક કર દરખાસ્તો પણ સામેલ છે. હસ્તકળાની નિકાસને સરળ બનાવવા માટે, નિકાસ માટેનો સમયગાળો 6 મહિનાથી વધારીને એક વર્ષ કરવાની દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે, જો જરૂર પડે તો તેને વધુ ત્રણ મહિના સુધી વધારી શકાય તેમ છે. અંદાજપત્રમાં નવ હસ્તકળાની ચીજોને પણ ડ્યુટી-ફ્રી ઇનપુટની યાદીમાં ઉમેરવાની દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે.

અંદાજપત્રમાં નાના ચર્મ દ્વારા નિકાસને સરળ બનાવવા માટે પોપડાના ચામડાને 20% નિકાસ ડ્યુટીમાંથી મુક્તિ આપવાનો પણ પ્રસ્તાવ મૂકવામાં આવ્યો છે, જ્યારે સ્થાનિક મૂલ્ય સંવર્ધન અને રોજગાર માટે આયાતને સરળ બનાવવા માટે વેટ બ્લુ લેધર પર બીસીડીને સંપૂર્ણ પણે મુક્તિ આપવામાં આવી છે.

વૈશ્વિક સીફૂડ માર્કેટમાં ભારતની સ્પર્ધાત્મકતા વધારવા માટે બજેટમાં તેના એનાલોગ ઉત્પાદનોના ઉત્પાદન અને નિકાસ માટે ફ્રોઝન ફિશ પેસ્ટ (સુરીમી) પર બીસીડીને 30 ટકાથી ઘટાડીને 5 ટકા કરવાની દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે. તે માછલી અને ઝીંગાના આહારના ઉત્પાદન માટે માછલીના હાઇડ્રોલિસેટ પર બીસીડીને 15 ટકાથી ઘટાડીને 5 ટકા કરવાની દરખાસ્ત પણ રજૂ કરે છે.

એરક્રાફ્ટ અને જહાજો માટે સ્થાનિક એમઆરઓના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, જુલાઈ 2024 ના બજેટમાં સમારકામ માટે આયાત કરવામાં આવતા વિદેશી મૂળના માલની નિકાસ માટેની સમયમર્યાદા 6 મહિનાથી વધારીને એક વર્ષ કરવામાં આવી હતી અને વધુ એક વર્ષ માટે લંબાવી શકાય છે. બજેટ 2025-26માં રેલવે સામાન માટે પણ આ જ વ્યવસ્થા વધારવાનો પ્રસ્તાવ છે.

વેપારની સુવિધા અને વેપાર-વાણિજ્યની સરળતા

અત્યારે કસ્ટમ્સ એક્ટ, 1962 કામચલાઉ આકારણીઓને અંતિમ સ્વરૂપ આપવા માટે કોઈ સમયમર્યાદા પ્રદાન કરતું નથી, જે અનિશ્ચિતતા અને વેપારમાં ખર્ચ તરફ દોરી જાય છે. વેપાર-વાણિજ્ય કરવામાં સરળતાને પ્રોત્સાહન આપવાનાં પગલાં સ્વરૂપે અંદાજપત્રમાં કામચલાઉ આકારણીને અંતિમ સ્વરૂપ આપવા માટે બે વર્ષની સમયમર્યાદા નક્કી કરવાની દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે, જેને એક વર્ષ સુધી લંબાવી શકાય તેમ છે.

અંદાજપત્રમાં એક નવી જોગવાઈ દાખલ કરવાની પણ દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે જે આયાતકારો અથવા નિકાસકારોને માલની મંજૂરી પછી, સ્વેચ્છાએ ભૌતિક તથ્યો જાહેર કરવા અને વ્યાજ સાથે પરંતુ દંડ વિના ડ્યુટી ચૂકવવા માટે સક્ષમ બનાવશે. "આ સ્વૈચ્છિક અનુપાલનને પ્રોત્સાહિત કરશે. જો કે, આ એવા કિસ્સાઓમાં લાગુ થશે નહીં જ્યાં વિભાગે ઓડિટ અથવા તપાસ કાર્યવાહી શરૂ કરી દીધી છે, એમ શ્રીમતી સીતારામને જણાવ્યું હતું.

અંદાજપત્રમાં પ્રસ્તુત નિયમોમાં આયાતી ઇનપુટ્સના અંતિમ ઉપયોગ માટેની સમયમર્યાદા 6 મહિનાથી વધારીને એક વર્ષ કરવાની દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે. આનાથી ઉદ્યોગોને તેમની આયાતનું વધુ સારી રીતે આયોજન કરવાની મંજૂરી મળશે એટલું જ નહીં, પરંતુ ખર્ચ અને પુરવઠાની અનિશ્ચિતતાને ધ્યાનમાં રાખીને ઓપરેશનલ ફ્લેક્સિબિલિટી પણ પૂરી પાડશે. આ ઉપરાંત આવા આયાતકારોએ હવે માસિક સ્ટેટમેન્ટને બદલે માત્ર ત્રિમાસિક સ્ટેટમેન્ટ ફાઇલ કરવાનું રહેશે.

AP/IJ/JY/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com