কেন্দ্ৰীয় বিত্ত আৰু কৰ্পৰেট পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰী শ্ৰীমতী নিৰ্মলা সীতাৰমণে আজি সংসদত ২০২৪-২৫ চনৰ অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা উপস্থাপন কৰি কয় যে ভাৰতৰ মুদ্ৰা আৰু বিত্তীয় খণ্ডই ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষৰ প্ৰথম ৯ মাহত ভাল প্ৰদৰ্শন কৰিছে।

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা অনুসৰি, চলিত বিত্তীয় বৰ্ষত বেংক ঋণৰ বৃদ্ধি সুস্থিৰ হাৰত হৈছে। অনুসূচিত বাণিজ্যিক বেংক (এছচিবি)ৰ লাভজনকতা ক্ৰমাগতভাৱে উন্নত হৈছে, যিটো মূলধন-বিপদ ওজনযুক্ত সম্পত্তি অনুপাত (চিআৰএআৰ) বৃদ্ধিৰ লগতে মুঠ নন-পাৰফৰ্মিং সম্পত্তি (জিএনপিএ) হ্ৰাস পোৱাত প্ৰতিফলিত হৈছে। এছচিবিৰ জিএনপিএ অনুপাত ক্ৰমাগতভাৱে হ্ৰাস পাই ২০২৪ চনৰ ছেপ্টেম্বৰৰ শেষৰ ফালে, ১২ বছৰৰ নিম্নতম ২.৬ শতাংশ হৈছে। বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৫ৰ প্ৰথমাৰ্ধত এছচিবিৰ লাভজনকতা উন্নত হৈছে আৰু কৰ পৰৱৰ্তী লাভ (পিএটি) ২২.২ শতাংশ (বছৰৰ পিছত বছৰ) বৃদ্ধি পাইছে।

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাই বেংকত জমা ধনত দুটা সংখ্যাৰ বৃদ্ধি জাৰি থকাৰ তথ্য ৰেখাংকিত কৰিছে। ২০২৪ চনৰ নৱেম্বৰৰ শেষলৈকে, এছচিবিৰ সামগ্ৰিক জমা ধন বছৰেকীয়া ভিত্তিত ১১.১ শতাংশ বৃদ্ধি পাইছে। খণ্ডভিত্তিকভাৱে চলিত বিত্তীয় বৰ্ষত ২০২৪ চনৰ ২৯ নৱেম্বৰলৈকে, কৃষি ঋণৰ বৃদ্ধি ৫.১ শতাংশ। ঔদ্যোগিক ঋণ বৃদ্ধি পাইছে আৰু ই ২০২৪ চনৰ নৱেম্বৰৰ শেষলৈকে ৪.৪ শতাংশ হয়, যিটো এবছৰৰ পূৰ্বে নথিভুক্ত ৩.২ শতাংশতকৈ অধিক। সকলো উদ্যোগতে সূক্ষ্ম, লঘু আৰু মজলীয়া উদ্যোগ (এমএছএমই)ক দিয়া বেংক ঋণ বৃহৎ উদ্যোগক দিয়া ঋণ বিতৰণৰ তুলনাত দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পাইছে। ২০২৪ চনৰ নৱেম্বৰৰ শেষলৈকে এমএছএমইসমূহক প্ৰদান কৰা ঋণৰ ক্ষেত্ৰত বছৰৰ পিছত বছৰ ধৰি ১৩ শতাংশ বৃদ্ধি নথিভুক্ত হৈছে, ইয়াৰ বিপৰীতে বৃহৎ উদ্যোগসমূহৰ বাবে এই বৃদ্ধি ৬.১ শতাংশ আছিল।

গ্ৰাম্য বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানসমূহেও তুলনামূলকভাৱে কম এনপিএ আৰু উন্নত ঋণ বিতৰণ নথিভুক্ত কৰিছে। আৰআৰবিৰ একত্ৰিত সমন্বিত নিকা লাভ ২০২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত ৪,৯৭৪ কোটি টকাৰ পৰা বৃদ্ধি পাই ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত ৭,৫৭১ কোটি টকা। একত্ৰিত চিআৰএআৰ  ২০২৩ চনৰ মাৰ্চ মাহলৈকে ১৩.৪ শতাংশৰ পৰা বৃদ্ধি পাই ২০২৪ চনৰ ৩১ মাৰ্চলৈকে সৰ্বকালৰ সৰ্বোচ্চ ১৪.২ শতাংশ হয়গৈ। আৰআৰবিৰ ক্ৰেডিট ডিপ’জিট ৰেচিঅ’  ২০২৩ চনৰ মাৰ্চ মাহত ৬৭.৫ শতাংশৰ পৰা বৃদ্ধি পাই ২০২৪ চনৰ মাৰ্চ মাহৰ ভিতৰত ৭১.২ শতাংশ হয়গৈ।

আৰবিআইৰ মুদ্ৰানীতি সমিতি (এমপিচি)য়ে বিকাশ অব্যাহত ৰখা আৰু মুদ্ৰাস্ফীতি গ্ৰহণযোগ্য সীমাৰ ভিতৰত ৰখাৰ যমজ লক্ষ্যত উপনীত হোৱাৰ লক্ষ্যৰে ২০২৫ বিত্তীয় বৰ্ষ (২০২৪ চনৰ এপ্ৰিল–২০২৪ চনৰ ডিচেম্বৰ)ৰ প্ৰথম ৯ মাহৰ ভিতৰত নিজৰ বিভিন্ন বৈঠকত নীতিগত ৰেপো হাৰ ৬.৫ শতাংশত অপৰিৱৰ্তিত ৰাখিবলৈ সিদ্ধান্ত লয়।

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাই এই তথ্য ৰেখাংকিত কৰে যে লিকুইডিটি এডজাষ্টমেণ্ট ফেচিলিটিৰ অধীনত সামগ্ৰিক অৱস্থাৰ দ্বাৰা প্ৰতিফলিত হোৱা ব্যৱস্থাগত লিকুইডিটিও ২০২৪ চনৰ অক্টোবৰ-নৱেম্বৰৰ ভিতৰত উদ্বৃত্ত (ছাৰপ্লাছ) হৈয়েই আছে।

সমীক্ষাত জনোৱা হৈছে যে চৰকাৰে বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তিৰ ক্ষেত্ৰতো যথেষ্ট অগ্ৰগতি লাভ কৰিছে আৰু ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংক (আৰবিআই)ৰ বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তি সূচকাংক ২০২১ চনৰ মাৰ্চ মাহত ৫৩.৯ৰ পৰা বৃদ্ধি পাই ২০২৪ চনৰ মাৰ্চৰ শেষত ৬৪.২ হয়গৈ। ভাৰতৰ বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তি যাত্ৰাক সুগম কৰি তোলাত গ্ৰামীণ বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানসমূহ (আৰএফআই)ৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে। উন্নয়ন বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানসমূহে (ডিএফআই) আন্তঃগাঁথনি উন্নয়ন প্ৰকল্পৰ বিত্তীয় সাহায্যৰ জৰিয়তে দেশৰ অৰ্থনৈতিক প্ৰগতিৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখযোগ্য অৱদান আগবঢ়াইছে।

মূলধনী বজাৰ

২০২৪-২৫ চনৰ অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে মূলধনী বজাৰসমূহে বাস্তৱ অৰ্থনীতিৰ বাবে পুঁজি নিৰ্মাণক অনুপ্ৰাণিত কৰি ঘৰুৱা সঞ্চয়ৰ বিত্তীয়কৰণ বৃদ্ধি কৰিছে আৰু সম্পদ সৃষ্টিত সহায় কৰি শক্তিশালী প্ৰদৰ্শন কৰিছে। শক্তিশালী সূক্ষ্ম অৰ্থনৈতিক কাৰক, উন্নত কৰ্পৰেট উপাৰ্জন, সহায়ক প্ৰতিষ্ঠানিক বিনিয়োগ, এছআইপিৰ ফালৰ পৰা শক্তিশালী প্ৰবাহ আৰু উন্নত আনুষ্ঠানিককৰণ, ডিজিটেলাইজেচন আৰু প্ৰৱেশে বজাৰৰ বৰ্তমানৰ বৃদ্ধিত ইন্ধন যোগাইছে।

সমীক্ষাই এই তথ্যক ৰেখাংকিত কৰে যে বজাৰৰ অস্থিৰতা আৰু ভূ-ৰাজনৈতিক অনিশ্চয়তাৰ মাজতো ২০২৫ বিত্তীয় বৰ্ষত প্ৰাথমিক বজাৰসমূহত তালিকাভুক্তকৰণৰ কাৰ্যকলাপ আৰু বিনিয়োগকাৰীৰ উৎসাহ বৃদ্ধি পোৱা দেখা গৈছে। বিশ্বব্যাপী আইপিঅ’ তালিকাভুক্তকৰণত ভাৰতৰ অংশীদাৰিত্ব ২০২৩ চনত ১৭ শতাংশৰ পৰা বৃদ্ধি পাই ২০২৪ চনত ৩০ শতাংশ হয়গৈ, যাৰ ফলত ই বিশ্বজুৰি অগ্ৰণী অৱদানকাৰী হিচাপে পৰিগণিত হয়। ২০২৪ চনৰ এপ্ৰিলৰ পৰা ডিচেম্বৰলৈকে প্ৰাথমিক বজাৰ (ইকুইটি আৰু ঋণ)ৰ পৰা মুঠ ১১.১ লাখ কোটি টকাৰ সম্পদ সংগ্ৰহ কৰা হৈছে, যিটো ২০২৪ চনৰ সমগ্ৰ বিত্তীয় বৰ্ষত সংগ্ৰহ কৰা ধনৰ তুলনাত ৫ শতাংশ অধিক।

২০২৪ চনৰ ডিচেম্বৰৰ শেষৰ ফালে বিএছইৰ বজাৰ মূলধন আৰু জিডিপি অনুপাত আছিল ১৩৬ শতাংশ, যিটো যোৱা ১০ বছৰত যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে। ভাৰতীয় ষ্টকৰ ইতিবাচক প্ৰদৰ্শনৰ মূলতে আছিল শক্তিশালী লাভজনক বৃদ্ধি, ডিজিটেল বিত্তীয় আন্তঃগাঁথনিৰ দ্ৰুত বৃদ্ধি, বিনিয়োগকাৰীৰ ভিত্তি সম্প্ৰসাৰণ আৰু সামগ্ৰী আৰু প্ৰক্ৰিয়াৰ যথেষ্ট উন্নতি।

মূলধনী বজাৰত বিনিয়োগকাৰীৰ অংশগ্ৰহণ ক্ৰমাগতভাৱে বৃদ্ধি পাইছে আৰু ২০২০ বিত্তীয় বৰ্ষত বিনিয়োগকাৰীৰ সংখ্যা ৪.৯ কোটিৰ পৰা বৃদ্ধি পাই ২০২৪ চনৰ ৩১ ডিচেম্বৰলৈকে ১৩.২ কোটি হয়গৈ। এই বৃদ্ধিৰ লগতে সক্ৰিয় তালিকাভুক্তকৰণ কাৰ্য্যকলাপ আৰু ভাৰতীয় ছিকিউৰিটিজ এণ্ড এক্সচেঞ্জ ব’ৰ্ড (ছেবি)ৰ দৰে নিয়ন্ত্ৰকসকলৰ দ্বাৰা অতিৰিক্ততা নিয়ন্ত্ৰণৰ লক্ষ্যৰে শেহতীয়াকৈ লোৱা ব্যৱস্থাসমূহে বজাৰখনৰ অবিৰত সম্প্ৰসাৰণৰ সূচনা কৰিব বুলি আশা কৰা হৈছে।

বীমা আৰু পেঞ্চন খণ্ড

সমীক্ষা অনুসৰি, ভাৰতৰ বীমা খণ্ডই ভাল প্ৰদৰ্শন কৰি আছে আৰু আগন্তুক পাঁচ বছৰ (২০২৪-২০২৮)ৰ ভিতৰত জি-২০ৰ অন্যান্য দেশৰ তুলনাত আটাইতকৈ দ্ৰুত গতিত বৃদ্ধি পাব বুলি আশা কৰা হৈছে। ইয়াৰ অগ্ৰগতি অব্যাহত আছে আৰু ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত মুঠ বীমা প্ৰিমিয়াম ৭.৭ শতাংশ বৃদ্ধি পাই ১১.২ লাখ কোটি টকা হৈছে। সামগ্ৰিকভাৱে বীমাৰ প্ৰৱেশৰ হাৰ ৩.৭ শতাংশ, যিটো বিশ্বৰ গড় ৭ শতাংশৰ তলত, কভাৰেজৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট ব্যৱধান আছে, যিয়ে বীমা কোম্পানীসমূহৰ বাবে নিজৰ প্ৰসাৰতা বৃদ্ধি কৰাৰ সুযোগৰ সৃষ্টি কৰিছে। টিয়েৰ ২ আৰু ৩ চহৰ আৰু গ্ৰাম্য অঞ্চলসমূহক লক্ষ্য কৰি য’ত সজাগতা আৰু প্ৰৱেশ সীমিত, বীমা কোম্পানীসমূহে নতুন গ্ৰাহকৰ অংশত উপনীত হ’ব পাৰে আৰু বৃদ্ধিৰ সূচনা কৰিব পাৰে।

এই সমীক্ষাই এই কথাটোকে আলোকপাত কৰিছে যে ৰাষ্ট্ৰীয় পেঞ্চন ব্যৱস্থা (এনপিএছ) আৰু অটল পেঞ্চন যোজনা (এপিৱাই) প্ৰৱৰ্তনৰ পিছৰে পৰা ভাৰতৰ পেঞ্চন খণ্ডৰ যথেষ্ট বৃদ্ধি হৈছে। ২০২৪ চনৰ ছেপ্টেম্বৰৰ ভিতৰত মুঠ গ্ৰাহকৰ সংখ্যা ৭৮৩.৪ লাখ হৈছে, যিয়ে ২০২৩ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত ৬৭৫.২ লাখৰ তুলনাত বছৰৰ পিছত বছৰ ধৰি ১৬ শতাংশ বৃদ্ধিৰ প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। নিম্ন মধ্যম আয়ৰ দেশৰ পৰা উচ্চ মধ্যম আয়ৰ দেশলৈ অৰ্থনীতিৰ ৰূপান্তৰে পেঞ্চন খণ্ডৰ বৃদ্ধিৰ সূচনা কৰিব বুলি আশা কৰা হৈছে। সাৰ্বজনীন কভাৰেজ আৰু বিত্তীয় পৰিৱেশ ব্যৱস্থা শক্তিশালী কৰাৰ দৃষ্টিভংগীৰে বীমা আৰু পেঞ্চন খণ্ডই ভাল প্ৰদৰ্শন কৰি যাব।

দেউলীয়া আইন

ইনছলভেন্সি এণ্ড দেউলীয়া সংহিতা, ২০১৬ (আইবিচি/কোড)-এ দুৰ্দশাগ্ৰস্ত সত্তাসমূহৰ বাবে আধুনিক আৰু ব্যাপক ইনছলভেন্সি সমাধানৰ কাঠামো প্ৰৱৰ্তন কৰিছে। বিত্তীয় সংকট আৰু এনপিএসমূহৰ সৈতে মোকাবিলা কৰি দেশৰ বেংকিং খণ্ডৰ সংস্কাৰ আৰু ঋণী-পাওনাদাৰৰ সম্পৰ্কক পুনৰ সংজ্ঞায়িত কৰাত সংহিতাই অমলিন প্ৰভাৱ পেলাইছে। এই সংহিতাৰ অধীনত আৰবিআইয়ে সমাধানৰ বাবে প্ৰেৰণ কৰা ১২টা বৃহৎ একাউণ্টৰ ভিতৰত ১০টা সফলতাৰে সমাধান কৰা হৈছে। ২০২৪ চনৰ মাৰ্চ মাহৰ ভিতৰত ১০.২ লাখ কোটি টকাৰ অন্তৰ্নিহিত ডিফল্ট থকা কৰ্পৰেট ঋণগ্ৰহণকাৰীসকলৰ বাবে কৰ্পৰেট দ্বিধাহীনতা সমাধান প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভ কৰাৰ বাবে ২৮,৮১৮খন আবেদন তেওঁলোকৰ নামভৰ্তিৰ পূৰ্বে প্ৰত্যাহাৰ কৰা হয়। আইনী, অৰ্থনৈতিক আৰু বিত্তীয় ব্যৱস্থাৰ দৰে উচ্চ পৰ্যায়ৰ ব্যৱস্থাৰ সৈতে ইয়াৰ পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়াৰ জৰিয়তে সংহিতাই অন্যান্য সুদূৰপ্ৰসাৰী প্ৰভাৱ পেলাইছে।

বিত্তীয় খণ্ড

বিত্তীয় খণ্ডটো মূলতঃ স্বতন্ত্ৰ নিয়ন্ত্ৰক সংস্থাসমূহৰ জৰিয়তে পৰিচালিত হয়— ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংক, ভাৰতীয় ছিকিউৰিটিজ এণ্ড এক্সচেঞ্জ ব’ৰ্ড, ভাৰতীয় বীমা নিয়ন্ত্ৰণ উন্নয়ন কৰ্তৃপক্ষ, পেঞ্চন ফাণ্ড নিয়ন্ত্ৰণ উন্নয়ন কৰ্তৃপক্ষ আৰু ভাৰতৰ ইনছলভেন্সি এণ্ড দেউলীয়া ব’ৰ্ড। বিত্তীয় স্থিতিশীলতা আৰু উন্নয়ন পৰিষদৰ এক বহল বিত্তীয় স্থিতিশীলতাৰ আদেশ আছে, যিয়ে আন্তঃনিয়ন্ত্ৰণমূলক সমন্বয় সক্ষম কৰে আৰু বিত্তীয় খণ্ডৰ উন্নয়নক প্ৰসাৰিত কৰে। প্ৰতিটো আইআৰবিৰ ডিজাইন, প্ৰত্যায়িত কাৰ্য্যৰ প্ৰকৃতি আৰু স্বায়ত্তশাসনৰ মাত্ৰা ভিন্ন, প্ৰত্যেকটোৱেই ইয়াৰ বিকাশ আৰু নিয়ন্ত্ৰিত ডমেইনৰ আৰ্থ-ৰাজনৈতিক প্ৰেক্ষাপটৰ বাবে অনন্য। কিন্তু কিছুমান মৌলিক গাঁথনিগত উপাদান সকলো নিয়ন্ত্ৰণকাৰী সংস্থাৰ বাবে সাধাৰণ: ইহঁত এটা বিধিৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত, বিধায়িনী দলৰ ওচৰত জবাবদিহি, চৰকাৰৰ পৰা কিছু পৰিমাণে স্বায়ত্তশাসন লাভ কৰে, বিধানসভা, কাৰ্যবাহী আৰু অৰ্ধ-ন্যায়িক কাম-কাজ সম্পাদন কৰে আৰু কৰিবলৈ ক্ষমতা লাভ কৰে কাৰিকৰী সিদ্ধান্তসমূহ বিশেষ কাৰ্য্য যেনে প্ৰক্ৰিয়াত নিয়োজিত হয়।

নিয়মাৱলী হৈছে আইনৰ মৌলিক আহিলা যাৰ জৰিয়তে আইআৰবিয়ে নিজৰ কাম-কাজ চলায় আৰু নিজৰ নিৰপেক্ষতা পালন কৰে। নিয়ন্ত্ৰণমূলক ব্যৱস্থাৰ কাৰ্যক্ষমতা আৰু ফলপ্ৰসূতা প্ৰত্যক্ষভাৱে নিয়মৰ মানদণ্ডৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। এই আইআৰবিসমূহৰ প্ৰধান দায়িত্ব হৈছে নিয়ম প্ৰণয়ন, যাৰ বাবে ক্ষমতা আইআৰবিসমূহক বিধি অনুসৰি অৰ্পণ কৰা হয় আৰু ই আইআৰবিৰ স্বায়ত্তশাসনৰ এক অপৰিহাৰ্য উপাদান।

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাই কয় যে নিয়ন্ত্ৰণৰ মানদণ্ড মূলতঃ পাঁচটা পৰিমাপৰ ওপৰত মূল্যায়ন কৰা হয়—গণতান্ত্ৰিক যথাযথতা, নিয়ন্ত্ৰণমূলক জবাবদিহিতা, নিৰপেক্ষ, সুলভ আৰু মুক্ত প্ৰক্ৰিয়া, বিশেষজ্ঞতা আৰু দক্ষতা।

ভাৰতৰ বিত্তীয় খণ্ডৰ চাইবাৰ ছিকিউৰিটি

ভাৰতীয় বিত্তীয় খণ্ডই প্ৰযুক্তিগত উন্নতিৰ লগে লগে ডিজিটেল ৰূপান্তৰৰ সাক্ষী হৈ পৰিছে, যাৰ ফলত দক্ষতা আৰু সুলভতা বৃদ্ধি পাইছে আৰু বিভিন্ন চাইবাৰ ভাবুকিৰ প্ৰতি দুৰ্বলতা বৃদ্ধি পাইছে। ফিছিং আৰু ৰেনছমৱেৰৰ পৰা আৰম্ভ কৰি বিতৰণ কৰা সেৱা অস্বীকাৰ আক্ৰমণ, এছএমএছ হেকিং, আৰু ভুৱা ক্ষতিকাৰক মোবাইল এপ্লিকেচনলৈকে এই ভাবুকিসমূহে বিত্তীয় ব্যৱস্থাৰ স্থিতিশীলতাৰ বাবে গুৰুতৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ সৃষ্টি কৰে। বিত্তীয় খণ্ডৰ ক্ৰমবৰ্ধমান ডিজিটেলাইজেচনৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি এফএছডিচিয়ে চাইবাৰ সুৰক্ষাৰ বিষয়সমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে, কিয়নো বিত্তীয় খণ্ডৰ চাইবাৰ দুৰ্বলতা শক্তিশালী কৰাটো বিত্তীয় স্থিতিশীলতা বজাই ৰখাৰ মূল চাবিকাঠি।

গ্ল’বেল চাইবাৰ ছিকিউৰিটি ইনডেক্স (জিচিআই) ২০২৪ত ১০০ৰ ভিতৰত ৯৮.৪৯ প্ৰশংসনীয় স্ক’ৰেৰে ভাৰতৰ টিয়েৰ-১ ৰেংকিং ইয়াৰ চাইবাৰ ছিকিউৰিটি যাত্ৰাৰ এক উল্লেখযোগ্য মাইলৰ খুঁটি। এই স্বীকৃতিয়ে ভাৰতক চাইবাৰ সুৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত বিশ্বৰ ‘আদৰ্শ’ দেশৰ ভিতৰত স্থান দিছে। জিচিআইয়ে ভাৰতৰ সামগ্ৰিক দৃষ্টিভংগীক উজ্জ্বল কৰি পাঁচটা স্তম্ভ – আইনী, কাৰিকৰী, সাংগঠনিক, সামৰ্থ্য বিকাশ আৰু সহযোগিতাৰ মাজেৰে ৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰচেষ্টাসমূহৰ মূল্যায়ন কৰে। ভাৰতে শক্তিশালী আইনী কাঠামো, লক্ষ্যভিত্তিক শিক্ষা কাৰ্যসূচী, আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতাৰ জৰিয়তে নিজৰ চাইবাৰ সুৰক্ষা পৰিৱেশ ব্যৱস্থা শক্তিশালী কৰিছে। সজাগতা, দক্ষতা বিকাশ আৰু গৱেষণাক প্ৰসাৰিত কৰি দেশখনে উদীয়মান প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ বাবে প্ৰস্তুতি চলোৱাৰ লগতে বৰ্তমানৰ চাইবাৰ ভাবুকিসমূহ ফলপ্ৰসূভাৱে মোকাবিলা কৰে, যাৰ ফলত ডিজিটেল আন্তঃগাঁথনি সুৰক্ষিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত নিজৰ নেতৃত্ব পুনৰ দৃঢ় কৰে।

ভাৰতীয় বিত্তীয় খণ্ড ইউপিআই, মুক্ত ঋণ সক্ষমতা নেটৱৰ্ক (OCEN) আৰু টি+১ নিষ্পত্তিৰ দৰে বিভিন্ন বিত্তীয় উদ্ভাৱনৰ সাক্ষী হৈ আছে। এই উদ্ভাৱনসমূহে ভাৰতত ঋণৰ সুবিধা বহুত সহজ কৰি তুলিছে। অর্থনৈতিক সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে উপৰোক্ত উদীয়মান লক্ষণসমূহে ভাৰতৰ বিত্তীয় খণ্ডত এক নতুন যুগৰ আৰম্ভণি ঘটায়৷

**********

NB/AD/NS/ST