Ko Para Nongshong Shnong,

Nga ai khublei ia phi baroh na ka bynta ka lyngkhuh Sngi Ioh Jinglaitluid.

Nga kmen ban iohi ia ka ri ba ka pynkhreh ban rakhe ia ka lyngkhuh Sngi Ioh Jinglaitluid kaba 78. Ngi dap da ka jingkmen haba ngi iohi ia ka jingpynher ia ka lama jong ka ri ha kane ka sngi, la ka dei na Red Fort, ha ki nongbah jong ki jylla lane ha ka shnong ka thaw. Ka dei ka dak jong ka jingkmen ban long ki dkhot jong ka ri kaba khraw jong ngi ha ryngkat ki 1.4 billion ngut ki para nongshong shnong. Kumba ngi rakhe ia ki jinglehkmen bad kiba haiing jong ngi, ngi rakhe ruh ia ka lyngkhuh Sngi Ioh Jinglaitluid bad ka Republic Day bad kiba haiing kiba long baroh ki nongshong shnong jong ka ri.

Ha ka 15 tarik u Nailar, ha baroh ki bynta jong ka ri bad shabar ri, ki briew jong ka India ki iashim bynta ha ki prokram pynher lama jong ka ri, ki jingrwai ieid ri bad ka jingsam ia ki mithai. Ki khynnah ki iashim bynta ha ki prokram pyni deiriti. Haba ngi iohsngew ia ki jingkren shaphang kane ka ri kaba khraw bad ka jingdonbok ban long nongshong shnong jong ka, ngi shem ba ki kyntien jong ki, ki iahap bad ki kyntien jong kito kiba la iakhun na ka bynta ka jinglaitluid jong ka ri. Hangta ngi sngewthuh ba ngi dei shi bynta jong u kynjri uba tehsong ia ki jingthrang jong kito kiba la iashim bynta ha ka jingiakhih na ka bynta ka jinglaitluid bad ki jingthrang jong kito ki ban sa iohi ia ka ri haba ka poi biang sha ka jingkhraw ba pura ha kine ki snem ban wan.

Ka jingsngewthuh ba ngi dei ki dkhot jong une u kynjri ka dei kaba pynmyllung mynsiem bha. Ka pynkynmaw ia ngi shaphang ki por ba ka ri ka don hapoh ka jingsynshar nabar ri. Kito kiba ieid ri bad kiba shlur ki la aiti ia la ka jingim. Ngi nguh ha ka jingkynmaw ia ki. Namar ka jingtrei shitom jong ki, ka mynsiem jong ka India ka la khie na ki spah snem jong ka jingshong kyllain kti. Ki jinglong tynrai kiba sah ha ka mynsiem ki la mih shaphrang ha ki nongialam. Uba la pyniatylli ia kine ki jinglong tynrai u dei u Mahatma Gandhi, u Kpa jong ka Ri.

Ha ryngkat la don lang ki nongialam ba khraw kum u Sardar Patel, Netaji Subhas Chandra Bose bad Babasaheb Ambedkarha ryngkat u Bhagat Singh, Chandrashekhar Azad bad kiwei kiwei. Kane ka la dei ka jingiakhih ha kylleng ka ri, ha kaba ki jaitbynriew bapher bapher ki la iashim bynta. Ha ryngkat ki riewlum, ki la don ki Tilka Manjhi, Birsa Munda, Laxman Naikbad Phulo- Jhano bad kiwi kiwei bad ngi niewkor ia ka jinglenlade jong ki. Ngi la sdang ban rakhe ia ka lyngkhuh sngi kha jong u Bhagwan Birsa Munda kum ka Janjatiya Gaurav Divas. Ka jingrakhe ia la lyngkhuh sngikha ba 150 jong u ha une u snem ban wan kan dei ka lad ban burom shuh shuh ia ka jingnohsynniang jong u sha ka jingkhyllie im biang ia ka ri.

Ko Para Nongshong Shnong,

Mynta, ha ka 14 tarik u Nailar, ka ri ka dang rakhe ia ka Vibhajan Vibhishika Smriti Diwas, ka sngi ban kynmaw ia ki jingeh ha ki por ka jingphiah ia ka ri. Haba la phiah ia ka ri kaba khraw, da ki million ngut ki briew ki hap ban phet wir, da ki lak ki la duh ia la ka jingim. Shi sngi shuwa ba ngin rakhe ia ka Sngi Ioh Jinglaitluid, ngi kynmaw ia kane ka jingjia ba sngewsih bad ngi don ka jingsngem ia kito ki longiing kiba la pait la pra. 

Ngi dang rakhe ia ka jingdap 75 snem ka Riti Synshar. Ka jingiaid lynti jong ka ri ba dang shu ioh jinglaitluid kam shym la dei kaba lait na ki jingeh. Da kaba bat skhem ia ki jingngeit katkum ka Riti Synshar ha ka hok, ka jingryntih kyrdan, ka jinglaitluid bad ka jinglong shipara, ngi dang trei borbah ban plié lad ia ka India ba kan poi sha ka kyrdan ba ka dei ban don ha ka pyrthei.

Haba la pynlong ia ka elekshon ha ka ri jong ngi mynta u snem, la don 97 klur ngut ki briew jong ka ri kiba la long ban thep vote. Kane ka dei ka rekod kaba la pynlong ba kane ka dei ka kam thep vote kaba heh tam ha ka pyrthei. Ngi dei ban ai jingiaroh ia ka Election Commission of India kaba la pynthikna ka jingiaid beit iaid ryntih kane ka kam kaba heh bha. Nga ai ka jingsngewnguh ia baroh ki ophisar bad ki nongpahara kiba la shah ia ka jingshit ban iarap ia ki nongthep vote. Haba kane ngut ki briew ki leit thep vote, kane ka dei ka dak jong ka jingshaniah ha ka synshar paidbah. Ka jingjop jong ka India ha ka jingpynlong elekshon ka pynkhlain ia ka synshar paidbah ha kylleng ka pyrthei.

Ko Para Nongshong Shnong,

Naduh u 2021 haduh 2024, ka India ka la dei kawei na ki ri ba don ka ioh ka kot kaba kiew sted tam, ha kaba ka jingkiew ka long 8 percent ha ka shi snem. Kane ka la wanrah ia ka pisa ha ka kti jong ki briew bad ka la pynduna ia ka jingdon kito kiba duk tasam. Ha kaba iadei bad kito kiba dang hap mad ia ka jingduk, la leh ia kaba donkam ban ai jingiarap ia ki bad ruh ban kyntiew ia ki na kane ka jingduk. Kum ban shu kdew, ka PM Garib Kalyan Anna Yojana, kaba la sdang ha ka por ba dang sdang ka khlam Covid-19, ka dang bteng ban ai ei ki mar bam ia kumba 80 klur ngut ki briew bad kane ka pynthikna ruh ba kito kiba dang shu lait na ka jingduk kim leit phai biang sha ka jingduk.

Ka dei kaei kaei kaba sngew sarong ba ka India ka la poi sha ka kyrdan kaba san ha ka pyrthei ha kaba iadei bad ka jingiar ka ioh ka kot bad ngi don mynta ha ka khep ban poi shen sha ka kyrdan kaba lai. Kane ka la jia namar ka jingtrei shitom ki nongtrei bad ki nongrep, ka jingshemphang jong kito kiba pynkhreh kam bad kito kiba wanrah ia ka spah bad ruh ka jingialam lynti kaba don ka jingthmu.

Ki nongrep, ki Annadata jong ngi, ki la pynthikna ba ka jingseisoh ki kam rep ki tam ia ki jingantad. Lyngba kane, ki la nohsynniang bha sha ka jingpynlong ia ka India kaba lah ban pyndap ia la ki jingdonkam ha ka kam rep bad pynbiang mar bam ia ki briew jong ngi. Ki jingdon jingem ki la kiew bha ha kine ki snem ba la dep. Ka jingpynkhreh kam bad ki jaka treikam kiba seisoh ki la iarap ban pyniar ia ka rynsan ki surok bad ki surok bah, ki lynti rel bad ki kad lieng. Da kaba sngewthuhia ka lad kaba don ha ka teknoloji thymmai, ka Sorkar ka la kyntiew ia ki kam bapher bapher kum ki semiconductor bad Artificial Intelligence, ha ryngkat ka jingwanrah ia ka jinglong jingman kaba plié lad ia ki startup ba kin kiew shaphrang. Lyngba ka jingshai kaba kham bha, ki kam bank bad ki kam pisa ki la kham seisoh. Baroh kine ki la pynkhreh ia ka juk ka ban wan jong ki jingkylla ha ka ioh ka kot bad ka jingkiew ka ioh ka kot ka ban kyntiew ia ka India sha ka kyrdan jong ki ri kiba la kiew shaphrang.

Kane ka roi ka par kaba sted bad kaba ryntih ka la kyntiew kyrdan ia ka India ha ka pyrthei. Hadien ka jingjop jong ka G-20 Presidency, ka India ka la pynskhem ia ka bynta jong ka kum ka sur jong ka thain Shathie jong ka Pyrthei. Ka India ka thmu ban pyndonkam ia ka kyrdan jong ka ban pyniar ia ka lad ban don ka shongsuk shongsain bad ka jingriewspah ha kane ka pyrthei.

Ko Para Nongshong shnong,

Ngi dei ban kynmaw ia ki kyntien jong u Dr. B.R Ambedkar, u nongsaindur ia ka Riti Synshar jong ngi. U la ong, bad nga kdew hangne, “Ngi dei ban pynlong ia ka synshar paidbah da ki seng sain pyrthei sha ka synshar paidbah da ka imlang sahlang ruh kumjuh. Ka Synshar paidbah da ki seng sain pyrthei kam lah ban neh tang lada ka don ha ka nongrim jong ka sain pyrthei da ka imlang sahlang jong ka.” Ka jingkiew shaphrang jong ka synshar paidbah lyngba ki seng sain pyrthei kalong ka dak jong ka jingkiew shaphrang sha ka jingiasohlang ka synshar paidbah da ka imlang sahlang. Ka mynsiem jong ka jingkynthup lang ka don ha baroh ki bynta jong ka imlang sahlang jong ngi. Ngi iaid lang kum ka ri kaba iatylli bad ka jingiar bad ka jingbun bynta. Dei ban pynkhlain ia ka sienjam kaba skhem kum ka atiar jong ka jingkynthuplang ia baroh. Nga ngeit skhem ba ha ka ri kaba iar kum ka ri jong ngi, dei ban kyntait ia ki jingmlien ban wanrah ia ki jingiathut ba don nongrim ha ki jingsngewthuh bakla ia ki kyrdan ha ka imlang sahlang.

Ka hok ha ka imlang sahlang kalong ka jingphaikhmat ba kyrpang jong ka Sorkar, bad ka la shim shibun ki sienjam na ka bynta ka bha ka miat jong ki Scheduled Caste, Scheduled Tribe bad kiwei kiba duna ka ioh ka kot ha ka imlang sahlang. Ka Pradhan Mantri Samajik Utthan evam Rozgar Adharit Jankalyan, kaba long ka PM-SURAJ, kum ka nuksa, ka thmu ban ai jingiarap pisa beit beit sha ki briew kiba dei na ki jaitbynriew ba kham duna ka ioh ka kot. Ka Pradhan Mantri Janjati Adivasi Nyaya Maha Abhiyan lane ka PM-JANMAN ka la long ha ka dur jong ka jingialap paidbah na ka bynta ki kam ba kongsan ban kyntiew ia ki jinglong ha ka imlang sahlang bad ka ioh ka kot jong ki Particularly Vulnerable Tribal Group lane ki PVTG. Ka skhim National Action for Mechanized Sanitation Ecosystem lane ka NAMASTE kan pynthikna ba kin nym don ki nongpynkhuid kiba hap ban trei ha ki kam kiba don jingma ban pynkhuid ia ki nala bad ki septic tank.

Ka kyntien ‘hok’, haba shim ha ka jingmut kaba iar, ka kynthup ia shibun ki bynta ha ka imlang sahlang. Nga kwah ban ban jur kyrpang tang artylli na kine, ka hok hapdeng kynthei bad shynrang bad ka hok ba iadei bad ka suin bneng.

Ha ka imlang sahlang jong ngi, la shim ba ki kynthei ym tangba ki iaryngkat kyrdan, hynrei ki tam ia kane. Hynrei, ki la mad ruh ia ki jingshahniew bein namar ki riti dustur. Hynrei nga sngewkmen ban ong ba ka Sorkar ka la ai kajuh ka jingdonkam na ka bynta ka bha ka miat jong ki longkmie bad ka jingpynkupbor ia ki longkmie. Ka jingmang tyngka na ka bynta kane ka kam ka la long palat lai shah ha ki shiphew snem ba la leit. Ka jingiashim bynta jong ki ha ka kam ka la kiew. Kaba kham ai mynsiem shuh shuh ha kane ka kam kalong ka jingkiew kaba kongsan ha ka jingdon ki khun shynrang ne kynthei ba la kha.La saindur shibun ki skhim ba kyrpang jong ka sorkar da kaba phaikhmat kyrpangia ki longkmie. Ka Nari Shakti VandanAdhiniyam ka thmu ban pynthikna ia ka jingpynkupbor ia ki longkmie.

Ka jingkylla ka suinbneng ka la long ka jingshisha. Ka la long kaba kham eh ia ki ri ba dang kiew ban pynkylla ia ka jinglong ka ioh ka kot jong ki. Hynrei, ngi la kiewshaphrang ha kata ka bynta palat ia kaei kaba la khmih lynti. Ka India ka sngewsarong ban don hakhmat ha ka jingiakhun ban iada ia ka mariang na ki jingktah jong ka jingkhluit kylleng ka pyrthei. Nga kyntu ia phi baroh ban wanrah ki jingkylla kiba rit hynrei kiba myntoi ha ka rukom im jong phi bad ban nohsynniang sha ka daw ban tehlakam ia ka jingeh jong ka jingkylla ka suinbneng.

Haba kren shaphang ka hok, ngan kdew hangne ba ha ka jingmynjur ia ka Bharatiya Nyaya Sanhita naduh u Naitung mynta u snem, ngi la weng sa kawei kaba sah na ki por ka jingsynshar ki mynder. Kane ka code kaba thymmai ka phaikhmat sha kajingpynthikna ka hok ia ki lanot jong ka kam beain ha ka jaka ban phaikhmat tang ha ka jingpynshitom. Nga iohi ia kane ka jingkylla kum ka jingburom ia ki nongiakhun jinglaitluid.

Ko Para Nongshong shnong,            

Ka Amrit Kaal, ka samoi ba dang iaid jong ka arphew san snem ka ba ialam sha ka jingdap shispah snem ka jingioh jinglaitluid jong ngi, yn sa saindur da ki samla jong kane ka juk mynta. Kadei ka bor bad ka mynsiem shitrhem jong ki ka ban iarapia ka ri ban poi sha ki kliar kiba thymmai. Ka jingialam lynti ia kiba dang khynnah bad ka jingwanrah ia ka rukom pyrkhat kaba thymmai kaba pdiang ia ki bynta ba bha tam jong ki jingngeit tynrai jong ngi ha ryngkat ki jingnang jingstad ba mynta ka dei kaba kongsan. Na ka bynta kane, ka National Education Policy kaba la sdang naduh u 2020, ka la sdang ban pyni ia ki resol.

Ban pynseisoh ia ka sap jong ki, ka sorkar ka la sdang ia ki sienjam ban iarap ha ka jingpyntbit ia ki sap treikam, ka lad ioh kam ioh jam bad kiwei kiwei ki kabu na ka bynta jong ki. Ka  Prime Minister’s package na ka bynta san tylli ki skhim ba iadei bad ka ioh kam ioh jam bad ka jingpyntbit ha ki sap treikam kan long ka jingmyntoi ia 4.1 klur ki samla ha ki san snem. Hapoh ka sienjam ba thymmai jong ka sorkar, shiklur ki samla kin leh ia ka internship bad ki kompani ba pawkhmat ha ki san snem. Baroh kine ki long ka nongrim sha ka jingtei ia ka Viksit Bharat.

Ha India, ngi peit ia ka science bad technology kum shi bynta ka kam ban ioh jingnang jingstad bad ruh ka atiar na ka bynta ka jingkiew shaphrang ki briew. Ki jingjop jong ngi ha ki jingpyndonkam ia ki lad digital, kum ka nuksa, la pyndonkam kum ki template ha kiwei kiwei ki ri. Ha ki khyndiat snem, ka India ka la kiew shaphrang ha ki kam ba iadei bad ka haw haw. Ryngkat bad phi baroh, nga phaikhmat sha ka jingsdang ia ka Gaganyaan Mission ha u snem ban wan, ka ban ialam ka kynhun jong ki astronaut na India sha haw haw ha ka kam phah briew ba nyngkong jong ka India sha ka haw haw.

Ka kam ialehkai kalong sa kawei ka bynta ha kaba ka ri ka la kiew shaphrang ha ki shiphew snem ba la leit. Ka sorkar ka la phaikhmat kyrpang sha ka jingkyntiew ia ki jingdon jingem ba iadei bad ki kam ialehkai, bad kane ka la long kaba jop. Ki nongialehkai jong ka India ki la leh bha ha ka lympung ialehkai Paris Olympic ba dang shu kut shen. Nga iaroh ia ka mynsiem aiti bad ka jingtreishitom jong ki nongialehkai. Ki la ai mynsiem ia ki samla. Ha ka cricket, ka India ka la jop ia ka T-20 World Cup bad ka la long ka jingkmen kaba khraw ia ki riewieid ia kane ka jingialehkai. Ha ka chess, ki khynnah ba don sap ki la pyndap ia ka ri da ka jingsngewsarong. La ong ba kane kalong ka jingsdang jong ka juk jong ka India ha ka chess. Ha ka badminton, tennis bad kiwei kiwei ki jingialehkai, ki samla jong ngi ki la paw ha ka rynsan ialehkai kylleng ka pyrthei. Ki jingjop jong ki, ki ai mynsiem ia ka pateng ban wan ruh kumjuh.

Ko Para Nongshong shnong,

Katba ka ri ka la pynkhreh ban rakhe ia ka sngi ioh jinglaitluid, sa shisien nga ai khublei ia phi, khamtam ki shipai ba shlur jong ngi kiba iada ia ka jinglaitluid jong ngi, da kaba buh ia la ka jingim ha ka jingma. Nga pynpaw ia ki jingai khublei jong nga sha ki pulit bad ki nongpaharakiba peitngor kylleng ka ri. Nga ai khublei ruh ia ki dkhot jong ka kam ain bad ki nongpyniaid kam, kumjuh ruh ki ophisar jong ki mission jong ngi shabar ri. Nga ai khublei ruh ia ki briew jong ka India kiba don sha kiwei kiwei ki ri: Phi dei shi bynta ka longiing jong ngi, phi la pyndap ia ngi da ka jingsngew sarong namar ki jingjop jong phi. Phi long ki dkhot ba khraw jong ka deiriti bad ka pateng jong ka India.

Sashisien, nga ai khublei ia baroh ka Sngi ioh jinglaitluid kaba kmen!

khublei.

Jai Hind!

Jai Bharat!