માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે આજે પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના–શહેરી (પીએમએવાય-યુ) 2.0ને  મંજૂરી આપી હતી, જે અંતર્ગત રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો (કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો)/પી.એલ.આઈ.ના માધ્યમથી 1 કરોડ શહેરી ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગના પરિવારોને 5 વર્ષમાં શહેરી વિસ્તારોમાં પરવડે તેવા દરે મકાન બાંધવા, ખરીદવા કે ભાડે આપવા માટે નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવામાં આવશે. આ યોજના હેઠળ ₹ 2.30 લાખ કરોડની સરકારી સહાય પૂરી પાડવામાં આવશે.

પીએમએવાય-યુ એ ભારત સરકાર દ્વારા અમલમાં મૂકવામાં આવેલા મુખ્ય કાર્યક્રમોમાંનો એક છે, જેનો ઉદ્દેશ શહેરી વિસ્તારોમાં તમામ લાયક લાભાર્થીઓને તમામ ઋતુમાં પાકા મકાનો પ્રદાન કરવાનો છે. પીએમએવાય-યુ અંતર્ગત 1.18 કરોડ મકાનોને મંજૂરી આપવામાં આવી છે, ત્યારે 85.5 લાખથી વધારે મકાનોનું નિર્માણ થઈ ગયું છે અને લાભાર્થીઓ સુધી પહોંચાડવામાં આવ્યાં છે.

આદરણીય પ્રધાનમંત્રીએ લાલ કિલ્લાની પ્રાચીરથી 15 ઓગસ્ટ, 2023ના રોજ સ્વતંત્રતા દિવસના ભાષણમાં જાહેરાત કરી હતી કે, ભારત સરકાર આગામી વર્ષો માટે એક નવી યોજના લઈને આવશે, જેનો ઉદ્દેશ નબળા વર્ગ અને મધ્યમ વર્ગના પરિવારોને ઘરની માલિકીનો લાભ પ્રદાન કરવાનો છે.

કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે 10મી જૂન, 2024ના રોજ 3 કરોડ વધારાના ગ્રામીણ અને શહેરી કુટુંબોને મકાનોના નિર્માણ માટે સહાય પૂરી પાડવાનો ઠરાવ કર્યો હતો, જેથી પાત્રતા ધરાવતા પરિવારોની સંખ્યામાં વધારાને કારણે ઊભી થયેલી આવાસોની જરૂરિયાતો પૂર્ણ કરી શકાય. માનનીય પ્રધાનમંત્રીના વિઝનને અનુસરીને પીએમએવાય-યુ 2.0 રૂ. 10 લાખ કરોડના રોકાણ સાથે એક કરોડ પરિવારોની મકાનની જરૂરિયાતો પૂર્ણ કરશે, જેથી દરેક નાગરિક વધુ સારી ગુણવત્તાયુક્ત જીવન જીવે તે સુનિશ્ચિત થશે.

આ ઉપરાંત ક્રેડિટ રિસ્ક ગેરન્ટી ફંડ ટ્રસ્ટ (સીઆરજીએફટી)ના કોર્પસ ફંડને તેમના પ્રથમ ઘરના બાંધકામ/ખરીદી માટે આર્થિક રીતે નબળા વર્ગ (ઇડબલ્યુએસ)/ઓછી આવક જૂથ (એલઆઇજી) સેગમેન્ટ્સ પાસેથી એફોર્ડેબલ હાઉસિંગ લોન પર ક્રેડિટ રિસ્ક ગેરંટીનો લાભ આપવા માટે ₹1,000 કરોડથી વધારીને ₹3,000 કરોડ કરવામાં આવ્યું છે. ક્રેડિટ રિસ્ક ગેરન્ટી ફંડનું મેનેજમેન્ટ નેશનલ હાઉસિંગ બેંક (એનએચબી) પાસેથી નેશનલ ક્રેડિટ ગેરેંટી કંપની (એનસીજીટીસી)ને હસ્તાંતરિત કરવામાં આવશે. ક્રેડિટ રિસ્ક ગેરેંટી ફંડ સ્કીમનું પુનર્ગઠન કરવામાં આવી રહ્યું છે અને આવાસ અને શહેરી બાબતોના મંત્રાલય (એમઓએચયુએ) દ્વારા સંશોધિત માર્ગદર્શિકા જારી કરવામાં આવશે.

PMAY-U 2.0 યોગ્યતા માપદંડ

ઇડબલ્યુએસ/એલઆઇજી/મિડલ ઇન્કમ ગ્રૂપ (એમઆઇજી) સેગમેન્ટનાં કુટુંબો કે જેમની પાસે દેશમાં ક્યાંય પણ પાકું મકાન નથી, તેઓ પીએમએવાય-યુ 2.0 હેઠળ મકાન ખરીદવા કે બાંધવાને પાત્ર છે.

ઈડબલ્યુએસ કુટુંબો ₹3 લાખ સુધીની વાર્ષિક આવક ધરાવતા કુટુંબો છે.

એલઆઈજી (LIG) કુટુંબો એવાં કુટુંબો છે જેમની વાર્ષિક આવક ₹3 લાખથી લઈને ₹6 લાખ સુધીની હોય છે.

એમઆઈજી કુટુંબો એવા કુટુંબો છે જેમની વાર્ષિક આવક ₹6 લાખથી લઈને ₹9 લાખ સુધીની હોય છે.

યોજનાનું કવરેજ

ત્યારબાદ અધિસૂચિત આયોજન ક્ષેત્રો, ઔદ્યોગિક વિકાસ સત્તામંડળ/વિશેષ વિસ્તાર વિકાસ સત્તામંડળ/શહેરી વિકાસ સત્તામંડળનાં કાર્યક્ષેત્ર હેઠળનાં સૂચિત આયોજન/વિકાસ વિસ્તારની અંદર આવતા વિસ્તારો અથવા શહેરી આયોજન અને નિયમનોની કામગીરી સુપરત કરવામાં આવી હોય તેવા રાજ્યનાં કાયદા હેઠળની આવી કોઈ પણ ઓથોરિટી સહિતનાં સૂચિત આયોજન/વિકાસ વિસ્તાર સહિતનાં તમામ શહેરો અને નગરોને પીએમએવાય-યુ 2.0 હેઠળ આવરી લેવા માટે પણ સામેલ કરવામાં આવશે.

PMAY-U 2.0 ઘટકો

આ યોજનાનો ઉદ્દેશ નીચેનાં વર્ટિકલ્સ મારફતે શહેરી વિસ્તારોમાં પરવડે તેવા આવાસોની જરૂરિયાતો પૂર્ણ કરવાનો છેઃ

લાભાર્થી-સંચાલિત નિર્માણ (બીએલસી): આ વર્ટિકલ હેઠળ, ઇડબલ્યુએસ કેટેગરીના વ્યક્તિગત પાત્રતા ધરાવતા પરિવારોને તેમની પોતાની ઉપલબ્ધ ખાલી જમીન પર નવા મકાનો બાંધવા માટે નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવામાં આવશે. જમીન વિહોણા લાભાર્થીઓનાં કિસ્સામાં  રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો દ્વારા જમીનનાં અધિકારો (પટ્ટા) પ્રદાન કરી શકાય છે.

એફોર્ડેબલ હાઉસિંગ ઇન પાર્ટનરશિપ (એએચપી) : એએચપી હેઠળ ઇડબલ્યુએસ લાભાર્થીઓને રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો/શહેરો/સરકારી/ખાનગી એજન્સીઓ દ્વારા વિવિધ ભાગીદારી સાથે બાંધવામાં આવેલા મકાનોની માલિકી માટે નાણાકીય સહાય પ્રદાન કરવામાં આવશે.

ખાનગી પ્રોજેક્ટ્સમાંથી મકાન ખરીદનારા લાભાર્થીઓને રિડીમેબલ હાઉસિંગ વાઉચર્સ આપવામાં આવશે. રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો/યુએલબી તમામ જરૂરી નિયમોનું પાલન કરતા ખાનગી ક્ષેત્રના પ્રોજેક્ટ્સને વ્હાઇટલિસ્ટ કરશે.

નવીન બાંધકામ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને એએચપી પ્રોજેક્ટ્સને ટેકનોલોજી ઇનોવેશન ગ્રાન્ટ (ટીઆઈજી) @₹1000 પ્રતિ ચોરસ મીટર/યુનિટ સ્વરૂપે વધારાની ગ્રાન્ટ પ્રદાન કરવામાં આવશે.

એફોર્ડેબલ રેન્ટલ હાઉસિંગ (એઆરએચ): આ વર્ટિકલ કાર્યરત મહિલાઓ/ઔદ્યોગિક કામદારો/શહેરી સ્થળાંતરકરનારાઓ/ઘરવિહોણા/નિરાધાર/વિદ્યાર્થીઓ અને અન્ય લાયક લાભાર્થીઓ માટે પર્યાપ્ત ભાડાનાં મકાનોનું સર્જન કરશે. એઆરએચ શહેરી રહેવાસીઓ કે જેઓ પોતાની માલિકીનું ઘર ધરાવવા માગતા નથી, પરંતુ ટૂંકા ગાળાનાં ધોરણે આવાસની જરૂર છે અથવા જેમની પાસે મકાનનું નિર્માણ/ખરીદી કરવાની નાણાકીય ક્ષમતા નથી, તેમને વાજબી અને આરોગ્યપ્રદ રહેવાની જગ્યા સુનિશ્ચિત કરશે.

આ વર્ટિકલનો અમલ નીચે મુજબ બે મોડલ દ્વારા કરવામાં આવશે:

મોડલ-1: શહેરોમાં સરકારી ભંડોળથી ચાલતાં વર્તમાન ખાલી મકાનોનો સરકારી-ખાનગી ભાગીદારીનાં માધ્યમ હેઠળ અથવા સરકારી એજન્સીઓ દ્વારા એઆરએચમાં રૂપાંતરિત કરીને ઉપયોગ કરવો.

મોડેલ-2: ખાનગી/જાહેર એજન્સીઓ દ્વારા ભાડાના મકાનોનું નિર્માણ, સંચાલન અને જાળવણી

નવીન ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને નિર્માણ પામેલા પ્રોજેક્ટ્સ માટે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા રૂ. 3,000 પ્રતિ ચો.મી.ના દરે ટીઆઈજી બહાર પાડવામાં આવશે, જ્યારે રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની સરકાર રૂ. 2000/ પ્રતિ ચોરસ મીટરના દરે રૂ. 2000/- પ્રદાન કરશે.

iv. ઇન્ટરેસ્ટ સબસિડી સ્કીમ (આઇએસએસ): આઇએસએસ વર્ટિકલ ઇડબલ્યુએસ/એલઆઇજી અને એમઆઇજી પરિવારો માટે હોમ લોન પર સબસિડીનો લાભ પ્રદાન કરશે. 35 લાખ સુધીની મકાન કિંમત સાથે ₹25 લાખ સુધીની લોન લેનારા લાભાર્થીઓને 12 વર્ષના કાર્યકાળ સુધીની પ્રથમ ₹8 લાખની લોન પર 4 ટકા વ્યાજ સબસિડી મળવાપાત્ર રહેશે. પાત્રતા ધરાવતા લાભાર્થીઓને પુશ બટન દ્વારા 5-વાર્ષિક હપ્તામાં વધુમાં વધુ ₹1.80 લાખની સબસિડી આપવામાં આવશે. લાભાર્થીઓ વેબસાઇટ, ઓટીપી અથવા સ્માર્ટ કાર્ડ દ્વારા તેમના એકાઉન્ટ્સ એક્સેસ કરી શકે છે.

પીએમએવાય-યુ 2.0ને કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા પ્રાયોજિત યોજના (સીએસએસ) સ્વરૂપે લાગુ કરવામાં આવશે, સિવાય કે ઇન્ટરેસ્ટ સબસિડી સ્કીમ (આઇએસએસ) ઘટક, જેને કેન્દ્રીય ક્ષેત્રની યોજના તરીકે લાગુ કરવામાં આવશે.

ભંડોળ પદ્ધતિ

આઇએસએસ સિવાય વિવિધ વર્ટિકલ્સ હેઠળ મકાન નિર્માણનો ખર્ચ મંત્રાલય, રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ/યુએલબી વચ્ચે વહેંચવામાં આવશે અને ઓળખ પાત્રતા ધરાવતા લાભાર્થીઓને વહેંચવામાં આવશે. પીએમએવાય-યુ 2.0 હેઠળ એએચપી/બીએલસી વર્ટિકલ્સમાં સરકારી સહાય યુનિટ દીઠ ₹2.50 લાખ રહેશે. આ યોજના હેઠળ રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોનો હિસ્સો ફરજિયાત રહેશે. વિધાનસભા વિનાના કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો માટે, કેન્દ્ર: રાજ્યની વહેંચણીની પેટર્ન 100:0, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો માટે વિધાનસભા (દિલ્હી, જમ્મુ અને કાશ્મીર અને પુડુચેરી), ઉત્તર-પૂર્વના રાજ્યો અને હિમાલયના રાજ્યો (હિમાચલ પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડ) માટે વહેંચણી પેટર્ન 90:10 અને અન્ય રાજ્યો માટે 60:40 હશે.  મકાનોની પરવડે તેવી ક્ષમતા સુધારવા માટે રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને યુએલબી લાભાર્થીઓને વધારાની સહાય આપી શકે છે.

આઈએસએસ વર્ટિકલ હેઠળ, પાત્ર લાભાર્થીઓને રૂ. 1.80 લાખ સુધીની કેન્દ્રીય સહાય 5-વાર્ષિક હપ્તામાં આપવામાં આવશે

 વિગતવાર શેરિંગ પેટન નીચે મુજબ છે.

ટેકનોલોજી અને નવીનીકરણ પેટા-મિશન (ટી.આઈ.એસ.એમ.)

પીએમએવાય-યુ 2.0 હેઠળ ટીઆઈએસએમની સ્થાપના કરવામાં આવશે, જેનો ઉદ્દેશ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને અન્ય હિતધારકોને આધુનિક, નવીન અને હરિયાળી ટેકનોલોજીઓ તથા મકાનોનાં ઝડપી અને ગુણવત્તાયુક્ત નિર્માણ માટે નિર્માણ સામગ્રીનો સ્વીકાર કરવા માર્ગદર્શન આપવાનો અને સુવિધા પ્રદાન કરવાનો છે. ટીઆઈએસએમ હેઠળ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો/શહેરોને આબોહવામાં સ્માર્ટ ઇમારતો અને સ્થિતિસ્થાપક આવાસો માટે આપત્તિ પ્રતિરોધક અને પર્યાવરણને અનુકૂળ ટેકનોલોજીઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને પડકારજનક સ્વરૂપે નવીન પદ્ધતિઓ અને પ્રોજેક્ટ્સ મારફતે સહાય કરવામાં આવશે.

એફોર્ડેબલ હાઉસિંગ પોલિસી

પીએમએવાય-યુ 2.0 હેઠળ લાભ મેળવવા રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ "એફોર્ડેબલ હાઉસિંગ પોલિસી" બનાવવી પડશે, જેમાં સરકારી/ખાનગી કંપનીઓની સક્રિય ભાગીદારી સુનિશ્ચિત કરવા અને એફોર્ડેબલ હાઉસિંગ ઇકોસિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વિવિધ સુધારા અને પ્રોત્સાહનો સામેલ હશે. 'એફોર્ડેબલ હાઉસિંગ પોલિસી'માં આવા સુધારા સામેલ હશે, જે 'એફોર્ડેબલ હાઉસિંગ'ની પરવડે તેવી ક્ષમતામાં સુધારો કરશે.

અસર:

પીએમએવાય-યુ 2.0 ઇડબલ્યુએસ/એલઆઇજી અને એમઆઇજી સેગમેન્ટનાં હાઉસિંગનાં સ્વપ્નોને સાકાર કરીને 'હાઉસિંગ ફોર ઓલ'નાં વિઝનને સાકાર કરશે. આ યોજના ઝૂંપડપટ્ટીમાં રહેતા લોકો, અનુસૂચિત જાતિ/અનુસૂચિત જનજાતિ, લઘુમતીઓ, વિધવાઓ, વિકલાંગતા ધરાવતી વ્યક્તિઓ અને સમાજનાં અન્ય વંચિત વર્ગોની જરૂરિયાતો પૂર્ણ કરીને વસતિનાં વિવિધ વર્ગોમાં સમાનતા સુનિશ્ચિત કરશે. સફાઇ કર્મી, પીએમએસવીએનિધિ યોજના હેઠળ ઓળખ કરાયેલા સ્ટ્રીટ વેન્ડર્સ અને પ્રધાનમંત્રી-વિશ્વકર્મા યોજના હેઠળ વિવિધ કારીગરો, આંગણવાડી કાર્યકર્તાઓ, મકાન અને અન્ય બાંધકામ કામદારો, ઝૂંપડપટ્ટી/ચાલના રહેવાસીઓ અને પીએમએવાય-યુ 2.0ની કામગીરી દરમિયાન ઓળખ કરાયેલા અન્ય જૂથો પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે.

AP/GP/JD