আজি সংসদত উত্থাপন কৰা অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা ২০২৩-২৪ ত মূল্য আৰু মুদ্ৰাস্ফীতি নিয়ন্ত্ৰণৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে, কিয়নো 'নিম্ন আৰু স্থিৰ মুদ্ৰাস্ফীতি হৈছে অৰ্থনৈতিক বিকাশ অটুত ৰখাৰ মূল চাবিকাঠি।' সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে চৰকাৰ আৰু কেন্দ্ৰীয় বেংকে বিত্তীয় স্থিৰতা সুনিশ্চিত কৰাৰ সময়ত মুদ্ৰাস্ফীতিক মধ্যমীয়া স্তৰত ৰখাৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে। এই সূক্ষ্ম ভাৰসাম্য প্ৰাপ্তিৰ বাবে অৰ্থনৈতিক সূচকবোৰ সাৱধানে নিৰীক্ষণ কৰা আৰু উপযুক্ত আৰু সময়মতে সংশোধনমূলক পদক্ষেপ লোৱাৰ প্ৰয়োজন। মূল্য স্থিৰ কৰি ৰখাৰ ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ লক্ষ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ নীতিগত পদক্ষেপ গ্ৰহণৰ প্ৰতিশ্ৰুতিৰ ফলস্বৰূপে ভাৰতে সফলতাৰে খুচুৰা মুদ্ৰাস্ফীতি বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৪ত ৫.৪ শতাংশত ৰাখিবলৈ সক্ষম হৈছে, যি হৈছে কোভিড-১৯ মহামাৰীৰ সময়ৰ পিছত যোৱা ৪ বছৰৰ ভিতৰত সৰ্বনিম্ন স্তৰ।

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাই এই তথ্য দাঙি ধৰে যে ভাৰতৰ খুচুৰা মুদ্ৰাস্ফীতি আইএমএফৰ তথ্য অনুসৰি ২০২২-২৩ চনত উদীয়মান বজাৰ আৰু উন্নয়নশীল অৰ্থনীতি (ইএমডিইএছ) আৰু বিশ্বৰ গড়তকৈ কম। সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে প্ৰতিষ্ঠিত মুদ্ৰা নীতি, অৰ্থনৈতিক স্থিৰতা, সু-বিকশিত আৰু দক্ষ বজাৰ যি যোগান আৰু চাহিদাৰ স্থিতি সন্তুলিত কৰে, আৰু স্থিৰ মুদ্ৰাৰ দৰে কাৰকে মুদ্ৰাস্ফীতিৰ কাৰ্যকৰী ব্যৱস্থাপনাত অৰিহণা যোগায়। ঐতিহাসিকভাৱে, উন্নত অৰ্থনীতিত মুদ্ৰাস্ফীতি সাধাৰণতে উদীয়মান বজাৰ আৰু উন্নয়নশীল অৰ্থনীতিৰ তুলনাত কম হৈছে।

মুদ্ৰাস্ফীতি ব্যৱস্থাপনা

মূল্যৰ স্থিৰতা বজাই ৰখাৰ লক্ষ্যৰে, বহুতো দেশে তেওঁলোকৰ অৰ্থনৈতিক উদ্দেশ্য সফল কৰা বিভিন্ন কাৰকৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি তেওঁলোকৰ নিজা মুদ্ৰাস্ফীতিৰ লক্ষ্য স্থাপন কৰিছে। ভাৰতৰ মুদ্ৰাস্ফীতি ব্যৱস্থাপনাক প্ৰশংসা কৰি অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে আমোদজনকভাৱে, ভাৰতে ইয়াৰ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ লক্ষ্যৰ সন্দৰ্ভত বিভিন্ন উন্নত আৰু উদীয়মান অৰ্থনীতিতকৈ ভাল প্ৰদৰ্শন কৰি আছে। ২০২৩ চনত, ভাৰতৰ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ হাৰ ২ৰ পৰা ৬শতাংশৰ নিৰ্দ্ধাৰিত লক্ষ্যৰ ভিতৰত আছিল। আমেৰিকা যুক্তৰাজ্য, জাৰ্মানী আৰু ফ্ৰান্সৰ দৰে উন্নত অৰ্থনীতিৰ তুলনাত, ভাৰতে ২০২১-২০২৩ চনৰ পৰা ত্ৰিবাৰ্ষিক গড় মুদ্ৰাস্ফীতিত ইয়াৰ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ লক্ষ্যৰ পৰা সৰ্বনিম্ন বিচ্যুতি লাভ কৰিছিল। চলিত ভূ-ৰাজনৈতিক উত্তেজনাৰ বাবে বিশ্বব্যাপী চাহিদা-যোগানৰ ভাৰসাম্যহীনতাৰ দ্বাৰা উদ্ভৱ হোৱা প্ৰত্যাহ্বান সত্বেও, ভাৰতৰ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ হাৰ ২০২৩ চনত বৈশ্বিক গড়তকৈ ১.৪ শতাংশ পইণ্ট কম আছিল।

২০২০ চনৰ পৰা, বিভিন্ন দেশসমূহে মুদ্ৰাস্ফীতি নিয়ন্ত্ৰণত প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে। ভাৰতে ইয়াৰ বিচক্ষণ প্ৰশাসনিক ব্যৱস্থা আৰু মুদ্ৰা নীতিৰ জৰিয়তে হেডলাইন আৰু মূল মুদ্ৰাস্ফীতি হ্ৰাস হোৱা প্ৰৱণতা আনিবলৈ সক্ষম হৈছে।

সমীক্ষাটোৱে আৰু দাবী কৰে যে এলপিজি, পেট্ৰ'ল আৰু ডিজেলৰ বাবে মূল্য হ্ৰাসৰ দৰে প্ৰশাসনিক পদক্ষেপৰ ফলত এলপিজি আৰু পেট্ৰ'লিয়াম সামগ্ৰীৰ মুদ্ৰাস্ফীতি হ্ৰাস পাইছে। এলপিজি মুদ্ৰাস্ফীতিৰ হাৰ ২০২৩ চনৰ ছেপ্টেম্বৰৰ পৰা ডিফ্লেশ্বনেৰী পৰ্যায়লৈ গৈছে। আনহাতে পেট্ৰ'ল আৰু ডিজেলৰ খুচুৰা মুদ্ৰাস্ফীতি ২০২৪ চনৰ মাৰ্চত ডিফ্লেশ্বনেৰী পৰ্যায়লৈ গৈছিল। ইয়াৰ উপৰিও, ২০২৩ চনত বিশ্বব্যাপী সামগ্ৰীৰ মূল্য হ্ৰাস পাইছিল, যাৰ ফলত আমদানিকৃত মুদ্ৰাস্ফীতি চেনেলৰ জৰিয়তে শক্তি, ধাতু, খনিজ আৰু কৃষিজাত সামগ্ৰীৰ মূল্যৰ চাপ হ্ৰাস পাইছিল।

মূল মুদ্ৰাস্ফীতি, খাদ্য আৰু শক্তি সম্বন্ধীয় সামগ্ৰীৰ উপভোক্তা মূল্য সূচকাংক শিৰোনাম মুদ্ৰাস্ফীতিৰ পৰা বাদ দি জোখা হয় আৰু ই বিগত চাৰি বছৰৰ ভিতৰত বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৪ত সৰ্বনিম্ন প্ৰত্যক্ষ হৈছে। ভাৰতত মহামাৰীৰ সময়ত বৃদ্ধি পোৱা মুদ্ৰাস্ফীতিৰ চাপ বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২২ত হ্ৰাস পাইছিল আৰু ইয়াৰ ফলত খাদ্যৰ মুদ্ৰাস্ফীতি হ্ৰাস হোৱাত সহায় হৈছিল। বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৩ত ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধৰ ফলত মুদ্ৰাস্ফীতিৰ চাপ বৃদ্ধি পাইছিল যাৰ ফলত পুনৰুদ্ধাৰ যোগান শৃংখলা ব্যাহত হৈছিল, যাৰ ফলত খাদ্য আৰু ইন্ধনৰ মূল্য বৃদ্ধি হৈছিল। বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৪ত, মূল্যৰ পৰিস্থিতি উন্নত হৈছে। সামগ্ৰী আৰু সেৱা দুয়োটাতে মূল মুদ্ৰাস্ফীতি হ্ৰাস হোৱাৰ ফলত উপভোক্তা মূল্য সূচকাংক মুদ্ৰাস্ফীতি হ্ৰাস পাইছে। মূল সেৱাৰ মুদ্ৰাস্ফীতি বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৪ত ন বছৰৰ ভিতৰত নিম্নতম স্তৰলৈ হ্ৰাস পাইছে; একে সময়তে, মূল সামগ্ৰীৰ মুদ্ৰাস্ফীতিও চাৰি বছৰৰ ভিতৰত নিম্নতম স্তৰলৈ হ্ৰাস পাইছে।

উপভোক্তা বহনক্ষম সামগ্ৰীৰ মুদ্ৰাস্ফীতি বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২০ আৰু বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৩ৰ মাজত ক্ৰমান্বয়ে ৫শতাংশতকৈ অধিক বৃদ্ধি হৈছে, মুখ্যতঃ বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২১ত সোণৰ আৰু বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২২ আৰু বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৩ত কাপোৰৰ মূল্য বৃদ্ধিৰ বাবে। মুখ্য কেঁচা সামগ্ৰীৰ যোগান উন্নত হোৱাৰ ফলত বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৪ত উপভোক্তা বহনক্ষম সামগ্ৰীৰ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ হাৰ হ্ৰাস পাইছে। অৱশ্যে, প্ৰত্যাশিত ফেড হাৰ হ্ৰাস আৰু ভূ-ৰাজনৈতিক অনিশ্চয়তা বৃদ্ধিৰ ফলত অভিলেখ উচ্চ সোণৰ মূল্যই সামগ্ৰিক দীৰ্ঘম্যাদী মুদ্ৰাস্ফীতিৰ ওপৰত উৰ্ধমুখী চাপ প্ৰয়োগ কৰিছে।

খাদ্য মুদ্ৰাস্ফীতি যোৱা দুবছৰত এক গোলকীয় পৰিঘটনা হৈ আহিছে। গৱেষণাৰ ফলত গম পোৱা গৈছে যে জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ বাবে খাদ্যবস্তুৰ মূল্য যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে। বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৩ আৰু বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৪ত, কৃষি খণ্ড বতৰৰ প্ৰতিকূল ঘটনা, জলাশয়ৰ স্তৰ হ্ৰাস, আৰু শস্য ক্ষতিগ্ৰস্ত হোৱাৰ ফলত প্ৰভাৱিত হৈছিল, যিয়ে কৃষি উৎপাদন আৰু খাদ্যৰ মূল্যত বিৰূপ প্ৰভাৱ পেলাইছিল। সেয়েহে, উপভোক্তা খাদ্য মূল্য সূচকৰ (চিএফপিআই) ওপৰত আধাৰিত খাদ্য মুদ্ৰাস্ফীতি বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২২ত ৩.৮ শতাংশৰ পৰা বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৩ত ৬.৬শতাংশলৈ আৰু বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৪ত ৭.৫ শতাংশলৈ বৃদ্ধি হৈছে। অৱশ্যে, চৰকাৰে অত্যাৱশ্যকীয় খাদ্য সামগ্ৰীৰ পৰ্যাপ্ত যোগান নিশ্চিত কৰাৰ বাবে মুকলি বজাৰৰ বিক্ৰী, নিৰ্দিষ্ট বিপনীত খুচুৰা বিক্ৰী, আৰু সময়মতে আমদানিকে ধৰি তাৎক্ষণিক পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰে।

ইয়াৰ উপৰিও, দৰিদ্ৰ লোকসকলৰ বাবে খাদ্য সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰাৰ বাবে, ৮১ কোটিতকৈও অধিক হিতাধিকাৰীক বিনামূলীয়া খাদ্যশস্য প্ৰদান কৰা প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰিব কল্যাণ অন্ন যোজনা ২০২৪ চনৰ জানুৱাৰীৰ পৰা পাঁচ বছৰৰ বাবে বৃদ্ধি কৰা হৈছে।

বৈশ্বিক খাদ্য মূল্য আৰু ঘৰুৱা মুদ্ৰাস্ফীতি

বৈশ্বিক খাদ্য মূল্যই ঘৰুৱা মুদ্ৰাস্ফীতিৰ ওপৰতো প্ৰভাৱ পেলায়। ভাৰতত, খোৱা তেলৰ বজাৰ যথেষ্ট পৰিমাণে আমদানিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে, মুঠ খোৱা তেলৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ৫০ শতাংশতকৈ অধিক আমদানি কৰা হয়, যাৰ ফলত ই বৈশ্বিক মূল্যৰ প্ৰতি সংবেদনশীল হৈ পৰে। চৰকাৰে গ্ৰাহকসকলৰ বাবে সুলভ মূল্যত খোৱা তেলৰ উপলব্ধতা সুনিশ্চিত কৰিবলৈ বিশ্ব বজাৰৰ প্ৰৱণতা নিবিড়ভাৱে নিৰীক্ষণ কৰে। বিশ্বব্যাপী মূল্যৰ অস্থিৰতাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত বিপদাশংকা হ্ৰাস কৰিবলৈ ঘৰুৱা উৎপাদনৰ সৈতে আমদানিৰ ভাৰসাম্য ৰখাৰ প্ৰয়াস কৰা হয়।

ভৱিষ্যতৰ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ অনুমান

আৰবিআই আৰু আইএমএফে অনুমান কৰিছে যে ভাৰতৰ উপভোক্তা মূল্যৰ মুদ্ৰাস্ফীতি ২০২৬বিত্তীয় বৰ্ষত মুদ্ৰাস্ফীতিৰ লক্ষ্যৰ ফালে ক্ৰমান্বয়ে ধাৱমান হ'ব। স্বাভাৱিক বাৰিষা আৰু আৰু কোনো বাহ্যিক বা নীতিগত সংঘৰ্ষ নহয় বুলি ধৰি লৈ, আৰবিআইয়ে আশা কৰিছে যে বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৫ত হেডলাইন মুদ্ৰাস্ফীতি ৪.৫ শতাংশ আৰু বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২৬ত ৪.১ শতাংশ হ'ব। আইএমএফে ২০২৪ চনত ৪.৬ শতাংশ আৰু ভাৰতৰ বাবে ২০২৫ চনত ৪.২ শতাংশ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ হাৰ অনুমান কৰিছে। বিশ্ব বেংকে আশা কৰে যে সামগ্ৰীৰ বিশ্বব্যাপী যোগান বৃদ্ধি হ'ব, আৰু উন্নত ঔদ্যোগিক কাৰ্যকলাপ আৰু বাণিজ্য বিকাশৰ বাবে ইয়াৰৰ চাহিদাও বৃদ্ধি হ'ব।

ভাৰতৰ বাবে হ্ৰস্বম্যাদী মুদ্ৰাস্ফীতিৰ দৃষ্টিভংগী সৌহাৰ্দ্যপূৰ্ণ। অৱশ্যে, দীৰ্ঘম্যাদী মূল্য স্থিৰতাৰ দিশৰ পৰা, অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাই আগুৱাই যোৱাৰ পথ হিচাপে কেইবাটাও বিকল্পবোৰ অন্বেষণ কৰাৰ পৰামৰ্শ আগবঢ়ায়।

***************

 NB/VM/AS/KMN//KG