నమస్కారం!

మీరందరూ చారిత్రాత్మక, ప్రపంచ వారసత్వ లోథల్ వద్ద భౌతికంగా ఉన్నారు. సుదూర ఢిల్లీ నుండి సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా నేను మీతో కనెక్ట్ అయినప్పటికీ, నేను మీ అందరి మధ్య ఉన్నట్లుగా భావిస్తున్నాను. ఇప్పుడే, నేను నేషనల్ మారిటైమ్ హెరిటేజ్ కాంప్లెక్స్ వద్ద వివిధ ప్రాజెక్టులను డ్రోన్ ద్వారా చూశాను, వాటి పురోగతిని కూడా సమీక్షించాను. ఈ ప్రాజెక్ట్ చాలా వేగంగా పురోగమిస్తున్నందుకు నేను సంతృప్తి చెందాను.

మిత్రులారా,

ఈ ఏడాది ఎర్రకోట బురుజుల నుంచి జాతినుద్దేశించి ప్రసంగిస్తూ 'పంచ ప్రాణ్' (ఐదు ప్రతిజ్ఞలు)లో భాగంగా మన వారసత్వం పట్ల గర్వంగా భావించడం గురించి నేను మాట్లాడాను. మన ముఖ్యమంత్రి భూపేంద్రభాయ్ కూడా ఇప్పుడే ఆ విషయాన్ని ప్రస్తావించారు. మన పూర్వీకులు అందించిన గొప్ప వారసత్వంలో మన సముద్ర వారసత్వం ఒకటి. ఏదైనా ప్రదేశం లేదా సమయం యొక్క చరిత్ర భవిష్యత్తు తరాలకు స్ఫూర్తిని ఇవ్వడమే కాకుండా, భవిష్యత్తు గురించి మనల్ని అప్రమత్తం చేస్తుంది. మన చరిత్రకు సంబంధించిన ఇటువంటి కథలు చాలానే ఉన్నాయి, వాటిని మరచిపోయి, వాటిని సంరక్షించడానికి మరియు తరువాతి తరాలకు అందించడానికి ఎటువంటి చర్యలు తీసుకోలేదు. చరిత్రలోని ఆ సంఘటనల నుండి మనం చాలా నేర్చుకోవచ్చు.

వేలాది సంవత్సరాల క్రితం సముద్ర వాణిజ్యానికి ప్రసిద్ధి చెందిన లోథల్ మరియు ధోలావిరా వంటి గొప్ప వారసత్వం మనకు ఉందని మనం మర్చిపోయాము. దక్షిణాన చోళ సామ్రాజ్యం, చేరా రాజవంశం మరియు పాండ్య రాజవంశం ఉన్నాయి, ఇవి సముద్ర వనరుల సామర్థ్యాన్ని గుర్తించి దానికి అపూర్వమైన  ప్రాధాన్యతను ఇచ్చాయి. వారు తమ సముద్ర శక్తిని విస్తరి౦పజేయడమే కాక, సుదూర దేశాలకు వాణిజ్యాన్ని తీసుకువెళ్ళడ౦లో కూడా విజయవ౦త౦గా ఉన్నారు. ఛత్రపతి శివాజీ మహారాజ్ కూడా బలమైన నౌకాదళాన్ని ఏర్పాటు చేసి విదేశీ ఆక్రమణదారులను సవాలు చేశాడు.

ఇది భారతదేశ చరిత్రలో ఇంత గర్వించదగిన అధ్యాయం, ఇది విస్మరించబడింది. కచ్ కు వేల సంవత్సరాల క్రితం ఓడ నిర్మాణ పరిశ్రమ ఉందని మీరు ఊహించగలరా? భారతదేశంలో తయారైన పెద్ద ఓడలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా అమ్ముడయ్యాయి. వారసత్వం పట్ల ఈ ఉదాసీనత దేశానికి చాలా నష్టం కలిగించింది. ఈ పరిస్థితిని మార్చడం అవసరం. అందువల్ల, భారతదేశ గర్వకారణ కేంద్రాలుగా ఉన్న ధోలావీరా మరియు లోథల్ లను, అవి ఒకప్పుడు ప్రసిద్ధి చెందిన అదే రూపంలో మార్చాలని మేము నిర్ణయించుకున్నాము.ఈ రోజు మనం ఆ మిషన్ వేగంగా కదులుతున్నట్లు చూడవచ్చు.

మిత్రులారా,

ఈ రోజు, లోథల్ గురించి మాట్లాడుతున్నప్పుడు నాకు వేలాది సంవత్సరాల సంప్రదాయాలు కూడా గుర్తుకు వచ్చాయి.  గుజరాత్ లోని అనేక ప్రాంతాలలో సికోతార్ మాతను పూజిస్తారు. ఆమెను సముద్ర దేవతగా ఆరాధిస్తారు. లోథల్ పై పరిశోధనలు చేస్తున్న నిపుణులు ఆ సమయంలో కూడా సికోతార్ మాతను ఏదో ఒక రూపంలో ఆరాధించేవారని నమ్ముతారు. ప్రజలు సముద్రంలోకి వెళ్ళే ముందు సికోతార్ దేవిని ఆరాధించేవారని, తద్వారా ఆమె వారి ప్రయాణ సమయంలో వారిని కాపాడుతుందని చెబుతారు. చరిత్రకారుల అభిప్రాయం ప్రకారం, సికోతార్ మాతా నేడు గల్ఫ్ ఆఫ్ అడెన్ లో ఉన్న సోకోట్రా ద్వీపానికి సంబంధించినది. వేలాది స౦వత్సరాల క్రిత౦ కూడా గల్ఫ్ ఆఫ్ ఖ౦భట్ ను౦డి సముద్ర వాణిజ్య మార్గాలు దూర౦గా తెరిచి ఉ౦డేవని ఇది చూపిస్తో౦ది.

మిత్రులారా,

ఇటీవల వాద్ నగర్ సమీపంలో తవ్వకాల సమయంలో సికోతార్ మాత ఆలయం బయటపడింది. పురాతన కాలంలో ఇక్కడ సముద్ర వాణిజ్యం ఉనికిలో ఉందని సూచించే కొన్ని ఆధారాలు కూడా కనుగొనబడ్డాయి. అదేవిధంగా, సురేంద్రనగర్ లోని ఝింఝువాడ గ్రామంలో లైట్ హౌస్ ఉన్నట్లు ఆధారాలు లభించాయి. రాత్రిపూట ఓడలకు మార్గనిర్దేశం చేయడానికి లైట్ హౌస్ లు నిర్మించబడ్డాయని కూడా మీకు తెలుసు. ఝింఝువాడ గ్రామానికి 100 కిలోమీటర్ల దూరంలో సముద్రం ఉందని తెలిస్తే దేశ ప్రజలు ఆశ్చర్యపోతారు. ఈ గ్రామంలోని అనేక ఆధారాలు ఇది అనేక శతాబ్దాల క్రితం చాలా బిజీగా ఉన్న ఓడరేవును కలిగి ఉందని చూపిస్తుంది. పురాతన కాలం నుండి ఈ మొత్తం ప్రాంతంలో అభివృద్ధి చెందుతున్న సముద్ర వాణిజ్యం గురించి కూడా ఇది మనకు చెబుతుంది.

మిత్రులారా,

లోథల్ సింధూ లోయ నాగరికతకు ప్రధాన వాణిజ్య కేంద్రం మాత్రమే కాదు, ఇది భారతదేశం యొక్క సముద్ర శక్తి, శ్రేయస్సుకు చిహ్నంగా కూడా ఉంది. వేల సంవత్సరాల క్రితం లోథల్ ను ఓడరేవు నగరంగా అభివృద్ధి చేసిన తీరు ఇప్పటికీ నిపుణులను ఆశ్చర్యపరుస్తుంది. లోథల్ త్రవ్వకాలలో లభించిన నగరం, మార్కెట్ మరియు ఓడరేవు యొక్క అవశేషాలు ఆ కాలంలో పట్టణ ప్రణాళిక మరియు వాస్తుశిల్పం యొక్క అద్భుతమైన వీక్షణలను ఇస్తాయి. సహజ సవాళ్లను ఎదుర్కోవటానికి ఇక్కడ ఉనికిలో ఉన్న వ్యవస్థ యొక్క రకం, నేటి ప్రణాళిక కోసం కూడా నేర్చుకోవాల్సింది చాలా ఉంది

మిత్రులారా,

ఒక రకంగా చెప్పాలంటే, ఈ ప్రాంతాన్ని లక్ష్మీదేవి మరియు సరస్వతీ దేవి ఇద్దరూ ఆశీర్వదించారు. అనేక దేశాలతో వాణిజ్య సంబంధాల కారణంగా లోథల్ చాలా సుసంపన్నంగా ఉంది. ఆ సమయంలో లోథల్ ఓడరేవు వద్ద 84 దేశాల జెండాలను ఎగురవేసేవారని చెబుతారు. అదేవిధంగా, సమీపంలోని వలాభి విశ్వవిద్యాలయం ప్రపంచంలోని 80 కి పైగా దేశాల నుండి విద్యార్థులను ఆకర్షించేది. ఏడవ శతాబ్దంలో ఈ ప్రాంతానికి వచ్చిన చైనీస్ తత్వవేత్తలు కూడా వలభి విశ్వవిద్యాలయంలో ఆ సమయంలో 6,000 మందికి పైగా విద్యార్థులు ఉన్నారని రాశారు. అంటే ఈ ప్రాంతాన్ని సరస్వతీ దేవి కూడా అనుగ్రహించింది.

మిత్రులారా,

లోథల్ లో ప్రతిపాదిత వారసత్వ సముదాయాన్ని భారతదేశంలోని సామాన్య ప్రజలు కూడా దాని చరిత్రను సులభంగా అర్థం చేసుకునే విధంగా నిర్మిస్తున్నారు. చాలా ఆధునిక సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగించడం ద్వారా అదే శకాన్ని పునరుద్ధరించే ప్రయత్నం జరుగుతోంది. వేల సంవత్సరాల క్రితం ఇదే వైభవం మరియు శక్తి ఈ భూమిపై పునరుద్ధరించబడుతున్నాయి.

ఇది ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న పర్యాటకులకు ఒక పెద్ద ఆకర్షణ కేంద్రంగా మారుతుందని నేను ఖచ్చితంగా అనుకుంటున్నాను. రోజుకు వేలాది మంది పర్యాటకులకు స్వాగతం పలికేందుకు ఈ కాంప్లెక్స్ ను అభివృద్ధి చేస్తున్నారు. ఏక్తా నగర్ లోని స్టాట్యూ ఆఫ్ యూనిటీ ప్రతిరోజూ పర్యాటకుల రికార్డును సృష్టిస్తున్నట్లే, లోథల్ లోని ఈ వారసత్వ సముదాయాన్ని చూడటానికి దేశంలోని ప్రతి మూల నుండి ప్రజలు వచ్చే రోజు ఎంతో దూరంలో లేదు. ఇది ఇక్కడ వేలాది కొత్త ఉపాధి మరియు స్వయం ఉపాధి అవకాశాలను సృష్టిస్తుంది. అహ్మదాబాద్ నుండి చాలా దూరంలో లేనందున ఈ ప్రాంతం కూడా ప్రయోజనం పొందుతుంది. భవిష్యత్తులో, ఇతర నగరాల నుండి ఎక్కువ మంది ప్రజలు ఇక్కడకు వస్తారు మరియు ఇక్కడ పర్యాటకానికి ప్రేరణను ఇస్తారు.

మిత్రులారా,

ఈ ప్రాంతం చూసిన క్లిష్టమైన రోజులను నేను ఎప్పటికీ మరచిపోలేను. ఒకప్పుడు సముద్రం ఎంతగా విస్తరించిందంటే, చాలా పెద్ద ప్రాంతంలో ఏ పంటనైనా పండించడం కష్టంగా ఉండేది. 20-25 సంవత్సరాల క్రితం సంక్షోభ సమయంలో వందలాది ఎకరాల భూమికి కూడా ఎవరూ రుణం ఇవ్వలేదని ప్రజలు చూశారు. రుణదాత కూడా తాను భూమితో ఏమి చేస్తానో అది ఉపయోగకరంగా లేదని చెప్పేవాడు. మేము లోథల్ మరియు ఈ మొత్తం ప్రాంతాన్ని ఆ కాలం నుండి ఈ రోజు నుండి బయటకు తీసుకువచ్చాము.

మరియు స్నేహితులారా,

లోథల్ మరియు ఈ ప్రాంతాన్ని దాని గత వైభవానికి తిరిగి తీసుకురావడానికి మా దృష్టి వారసత్వ సముదాయాలకు మాత్రమే పరిమితం కాదు. నేడు గుజరాత్ తీరప్రాంతాలలో ఆధునిక మౌలిక సదుపాయాలకు సంబంధించిన చాలా పనులు జరుగుతున్నాయి మరియు తీర ప్రాంతాలలో వివిధ పరిశ్రమలు స్థాపించబడుతున్నాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల కోసం లక్షల కోట్ల రూపాయలు ఖర్చు చేస్తున్నారు.

అతి త్వరలో, సెమీకండక్టర్ ప్లాంట్ కూడా ఇక్కడ గర్వాన్ని పెంచుతుంది. వేల సంవత్సరాల క్రితం మాదిరిగానే ఈ ప్రాంతాన్ని మళ్లీ అభివృద్ధి చేయడానికి మా ప్రభుత్వం పూర్తి శక్తితో పనిచేస్తోంది. తన చరిత్ర కారణంగా మనలను గర్వంతో నింపే లోథల్, ఇప్పుడు రాబోయే తరాల భవిష్యత్తును రూపొందిస్తుంది.

మిత్రులారా,

మ్యూజియం అనేది వస్తువులను లేదా డాక్యుమెంట్లను నిల్వ చేయడానికి మరియు ప్రదర్శించడానికి ఒక సాధనం మాత్రమే కాదు. మన౦ మన వారసత్వాన్ని ఎ౦తో విలువైనదిగా ఎ౦చుకున్నప్పుడు, దానితో పాటు దానికి జతచేయబడిన భావాలను కూడా కాపాడుకు౦టా౦. దేశ వ్యాప్తంగా నిర్మిస్తున్న ట్రైబల్ ఫ్రీడమ్ ఫైటర్ మ్యూజియంలను పరిశీలిస్తే, మన గిరిజన వీరులు భారత స్వాతంత్ర్య పోరాటానికి ఎంతగా తోడ్పడ్డారో స్పష్టమవుతుంది. జాతీయ యుద్ధ స్మారక చిహ్నం మరియు జాతీయ పోలీసు స్మారక చిహ్నాన్ని చూసినప్పుడు, మన ధైర్యవంతులైన కుమారులు మరియు కుమార్తెలు దేశాన్ని రక్షించడానికి మరియు దానిని సురక్షితంగా ఉంచడానికి తమ ప్రాణాలను ఎలా త్యాగం చేస్తారో మనం గ్రహిస్తాము. ప్రధాన మంత్రి మ్యూజియాన్ని సందర్శించినప్పుడు ప్రజాస్వామ్య శక్తిని, మన దేశ 75 సంవత్సరాల ప్రయాణాన్ని గురించి తెలుసుకుందాం. ఏక్తా నగర్ లోని కెవాడియాలోని స్టాట్యూ ఆఫ్ యూనిటీ భారతదేశ ఐక్యత మరియు సమగ్రత కోసం చేసిన కృషి, పట్టుదల మరియు తపస్సును మనకు గుర్తు చేస్తుంది.

మీరు తప్పక తెలుసుకోవాలి ఎందుకంటే ఒక భారీ పరిశోధన పని జరుగుతోంది. కెవాడియాలోని సర్దార్ పటేల్ విగ్రహావిష్కరణ తరహాలోనే, దేశ ఐక్యత, సమగ్రత కోసం భారతదేశంలో విలీనమైన సంస్థానాల కోసం ఒక మ్యూజియంను కూడా నిర్మిస్తున్నాం. ప్రస్తుతం, డిజైన్ మరియు రీసెర్చ్ వర్క్ ప్రక్రియలో ఉంది. ఈ పరిశోధనలో రాచరిక రాష్ట్రాల జీవనశైలి, సమాజం మరియు దేశం యొక్క సంక్షేమంలో వాటి పాత్ర ఉంటాయి. ఏక్తా నగర్ ను సందర్శించే వ్యక్తి సంస్థానాల నుండి సర్దార్ సాహెబ్ ప్రయాణం వరకు ప్రతిదీ తెలుసుకుంటాడు మరియు సంస్థానాలను విజయవంతంగా భారతదేశంలో విలీనం చేయడం ద్వారా అతను సమైక్య భారతదేశాన్ని ఎలా సృష్టించాడో తెలుసుకుంటాడు. మ్యూజియం నిర్మాణ పనులు కూడా సమీప భవిష్యత్తులో ప్రారంభమవుతాయి.

గత ఎనిమిదేళ్లలో దేశంలో మనం అభివృద్ధి చేసిన వారసత్వం కూడా మన వారసత్వం యొక్క పరిధిని చూపిస్తుంది. లోథల్ లో నిర్మించ బడుతున్న జాతీయ మారిటైమ్ మ్యూజియం కూడా భార తీయులంద రినీ స ముద్ర వారసత్వం గురించి సగర్వంగా నింపుతుందని నేను న మ్ముతున్నాను. లోథల్ తన పాత వైభవంతో ఉద్భవిస్తుందనే నమ్మకంతో, మీ అందరికీ చాలా ధన్యవాదాలు! మీ అందరికీ శుభాకాంక్షలు.

లోథల్ లో ఉన్న సోదర, సోదరీమణులందరికీ దీపావళి శుభాకాంక్షలతో పాటుగా , దీపావళి మరుసటి రోజు గుజరాత్ లో వచ్చే నూతన సంవత్సర శుభాకాంక్షలు కూడా.  అందరికీ ధన్యవాదాలు!