પ્રકાશિત થયેલા સંશોધન પેપરના આધારે કેટલાક મીડિયા અહેવાલો આવ્યા છે જેમાં આક્ષેપ કરવામાં આવ્યો છે કે ભારતમાં COVID-19ને કારણે મૃત્યુદર સત્તાવાર ગણતરી કરતાં ઘણો વધારે છે અને વાસ્તવિક સંખ્યાઓ ઓછી ગણવામાં આવી છે. અભ્યાસનો અંદાજ છે કે દેશમાં 0.46 મિલિયન (4.6 લાખ)ના નવેમ્બર 2021ના સત્તાવાર આંકડાની તુલનામાં, દેશમાં 3.2 મિલિયનથી 3.7 મિલિયન લોકોના મૃત્યુ નવેમ્બર 2021ની શરૂઆતમાં COVID-19થી થયા છે.

સમાન મીડિયા અહેવાલો માટે અગાઉ જણાવ્યા મુજબ, તે ફરીથી સ્પષ્ટ કરવામાં આવે છે કે આ અહેવાલો ભ્રામક અને સંપૂર્ણ રીતે અચોક્કસ છે. તેઓ તથ્યો પર આધારિત નથી અને માત્ર અનુમાન પર આધારિત છે.

ભારતમાં COVID-19 મૃત્યુ સહિત મૃત્યુની જાણ કરવાની એક મજબૂત સિસ્ટમ છે જે ગ્રામ પંચાયત સ્તરથી શરૂ કરીને જિલ્લા-સ્તર અને રાજ્ય સ્તર સુધીના શાસનના વિવિધ સ્તરો પર નિયમિતપણે સંકલિત કરવામાં આવે છે. મૃત્યુ અંગેનું રિપોર્ટિંગ નિયમિતપણે પારદર્શક રીતે કરવામાં આવે છે. રાજ્યો દ્વારા સ્વતંત્ર રીતે અહેવાલ આપ્યા બાદ કેન્દ્ર દ્વારા તમામ મૃત્યુનું સંકલન કરવામાં આવે છે. વૈશ્વિક સ્તરે સ્વીકાર્ય વર્ગીકરણના આધારે, ભારત સરકાર પાસે કોવિડથી મૃત્યુને વર્ગીકૃત કરવા માટે એક વ્યાપક વ્યાખ્યા છે જે રાજ્યો સાથે શેર કરવામાં આવી છે અને રાજ્યો તેને અનુસરી રહ્યા છે. તદુપરાંત, ભારત સરકાર રાજ્યોને વિનંતી કરી રહી છે કે જો અમુક મૃત્યુ ક્ષેત્રીય સ્તરે સમયસર નોંધવામાં ન આવે તો તેમના મૃત્યુઆંકને અપડેટ કરે, અને તેથી રોગચાળા સંબંધિત મૃત્યુનું સાચું ચિત્ર મેળવવા માટે સંપૂર્ણપણે સમર્પિત રહે છે. ભારત સરકારે રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને નિર્ધારિત માર્ગદર્શિકા અનુસાર મૃત્યુના સાચા રેકોર્ડિંગ માટે અનેક ઔપચારિક સંદેશાવ્યવહાર, બહુવિધ વિડિયો કોન્ફરન્સ અને ઘણી કેન્દ્રીય ટીમોની તૈનાત દ્વારા વિનંતી કરી છે. કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રાલયે દૈનિક ધોરણે જિલ્લાવાર કેસો અને મૃત્યુ પર દેખરેખ રાખવા માટે એક મજબૂત રિપોર્ટિંગ મિકેનિઝમની જરૂરિયાત પર પણ નિયમિતપણે ભાર મૂક્યો છે. તેથી, પ્રોજેક્ટ કરવા માટે કે કોવિડ મૃત્યુ ઓછા નોંધાયેલા છે તે આધાર વિના અને વાજબીપણાથી વંચિત છે.

મીડિયા અહેવાલોમાં ટાંકવામાં આવેલા અભ્યાસમાં ચાર અલગ-અલગ પેટા-વસ્તી લેવામાં આવી છે - કેરળની વસ્તી, ભારતીય રેલ્વે કર્મચારીઓ, ધારાસભ્યો અને સાંસદો અને કર્ણાટકમાં શાળાના શિક્ષકોનો તેમાં સમાવેશ થાય છે અને રાષ્ટ્રવ્યાપી મૃત્યુનો અંદાજ કાઢવા માટે ત્રિકોણીય પ્રક્રિયાનો ઉપયોગ કરે છે. મર્યાદિત ડેટા સેટ્સ અને ચોક્કસ ધારણાઓ પર આધારિત આવા કોઈપણ અંદાજોને એક જ પ્રારૂપમાં તમામ રાજ્યો અને ભારતના કદના દેશને મૂકીને સંખ્યાઓને એક્સ્ટ્રાપોલેટ કરતા પહેલા અત્યંત કાળજી સાથે વ્યવહાર કરવો જોઈએ. આ કવાયત એકસાથે આઉટલીઅર્સના ક્રોસ ડેટાને મેપ કરવાનું જોખમ ચલાવે છે અને ખોટા અંદાજો આપવા માટે બંધાયેલા છે જેનાથી ખોટા તારણો તરફ દોરી જાય છે. તેના તારણો/અંદાજો અન્ય અભ્યાસ સાથે સુસંગત હોવાને કારણે અભ્યાસમાં વિશ્વાસ છે તે સ્પષ્ટ સમર્થન છે, તે તર્કને નકારી કાઢે છે અને લેખ લખવામાં આવ્યો છે તે પૂર્વગ્રહને હાઇલાઇટ કરે છે.

મીડિયા અહેવાલો વધુમાં દાવો કરે છે કે "નિષ્ણાતો માને છે કે ભારતની નાગરિક નોંધણી પ્રણાલી ગાબડાં માટે સંવેદનશીલ છે. વર્તમાન નાગરિક નોંધણી પ્રણાલીમાં આરોગ્ય માહિતી પ્રણાલીઓ સાથે ઓછી આંતરસંચાલનક્ષમતા છે, મૃત્યુના રેકોર્ડિંગમાં ગાબડા પડવાની સંભાવના છે.” તે પુનરોચ્ચાર કરવામાં આવે છે કે કેન્દ્ર સરકારે કોવિડ ડેટા મેનેજમેન્ટ અંગે પારદર્શક અભિગમ અપનાવ્યો છે અને તમામ કોવિડ-19 સંબંધિત મૃત્યુને રેકોર્ડ કરવાની એક મજબૂત સિસ્ટમ પહેલેથી અસ્તિત્વમાં છે. નોંધાયેલા મૃત્યુની સંખ્યામાં અસંગતતા ટાળવા માટે, ઈન્ડિયન કાઉન્સિલ ઑફ મેડિકલ રિસર્ચ (ICMR)એ  વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા (WHO)દ્વારા ભલામણ કરાયેલ ICD-10 કોડ મુજબ તમામ મૃત્યુના સાચા રેકોર્ડ માટે 'ભારતમાં COVID-19 સંબંધિત મૃત્યુના યોગ્ય રેકોર્ડિંગ માટે માર્ગદર્શન' જારી કર્યું છે.. રોગચાળાની શરૂઆત થઈ ત્યારથી કોવિડ-19ને કારણે થયેલા કેસ અને મૃત્યુની તારીખ દરરોજ સાર્વજનિક ડોમેનમાં મૂકવામાં આવી રહી છે અને એ જ રીતે જિલ્લાઓ સહિત તમામ રાજ્યો દૈનિક ધોરણે તમામ વિગતો સાથે નિયમિત બુલેટિન બહાર પાડી રહ્યા છે જે જાહેર ડોમેનમાં પણ છે. .

તે એક સ્થાપિત હકીકત છે કે COVID-19 રોગચાળા જેવા ગહન અને લાંબા સમય સુધી જાહેર આરોગ્ય કટોકટી દરમિયાન નોંધાયેલ મૃત્યુદરમાં હંમેશા તફાવત હોવો જોઈએ અને મૃત્યુદર પર સારી રીતે હાથ ધરવામાં આવેલા સંશોધન અભ્યાસો સામાન્ય રીતે ઘટના પછી કરવામાં આવે છે જ્યારે મૃત્યુદર અંગેના ડેટા વિશ્વસનીય સ્ત્રોતોમાંથી ઉપલબ્ધ હોય છે. આવા અભ્યાસ માટેની પદ્ધતિઓ સારી રીતે સ્થાપિત છે, ડેટા સ્ત્રોતો વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવ્યા છે અને મૃત્યુદરની ગણતરી માટે માન્ય ધારણાઓ પણ છે.

ભારતમાં COVID-19 મૃત્યુદરના વિશ્લેષણના કિસ્સામાં, એ નોંધવું આવશ્યક છે કે દરેક COVID-19 મૃત વ્યક્તિના નજીકના સંબંધીઓને નાણાકીય વળતરની હકદારીને કારણે તમામ COVID-19 મૃત્યુને નોંધવા અને તેની જાણ કરવા માટે ભારતમાં વધુ દબાણ છે. આ સમગ્ર પ્રક્રિયા પર ભારતની માનનીય સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા સતત દેખરેખ રાખવામાં આવી રહી છે. તેથી, દેશમાં કોવિડ મૃત્યુના ઓછા અહેવાલની સંભાવના નોંધપાત્ર રીતે ઓછી છે. તેથી, "અંડરકાઉન્ટ" પરિવારો અને સ્થાનિક સત્તાવાળાઓની અનિચ્છા અથવા અસમર્થતાને કારણે છે તે નિષ્કર્ષ ખોટા અને સત્યથી દૂર છે.

SD/GP/MR

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com