কাউন্সিল অফ চাইণ্টিফিক এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ৰিচাৰ্ছ(চিএছআইআৰ) আৰু কেপিআইটি-এ সফলতাৰে চিএছআইআৰ-নেশ্যনেল কেমিকেল লেবৰেটৰী, পুনেত এক দেশীয়ভাৱে বিকশিত ইন্ধন কোষৰ ষ্টেকৰ ওপৰত চলি থকা ভাৰতৰ প্ৰথম হাইড্ৰ’জন ইন্ধন কোষ(এইছএফচি) প্ৰটোটাইপ বাহনৰ পৰীক্ষণ সফলতাৰে সম্পন্ন কৰে। ইন্ধন কোষ হৈছে নিম্ন তাপমাত্ৰা পিইএম(প্ৰটন একচেঞ্জ মেমব্ৰেন) প্ৰকাৰৰ ইন্ধন কোষ যি ৬৫-৭৫ ডিগ্ৰী তাপমাত্ৰাত কাম কৰে, যিটো ভেইকুলাৰ এপ্লিকেচনৰ বাবে উপযুক্ত।

চিএছআইআৰ আৰু কেপিআইটি চিএছআইআৰৰ জ্ঞাত ভিত্তিত ১০ কিল’ৱাটৰ অটোমেটিভ গ্ৰেড এলটি-পিইএমএফচি ইন্ধন কেষ ষ্টেক বিকশিত কৰিছে।পিইএম ইন্ধন কোষ প্ৰযুক্তিৰ হৃদযন্ত্ৰত মেমব্ৰেন ইলেকট্ৰ’ড এছেম্বলী অন্তৰ্ভুক্ত থাকে, যিটো সম্পূৰ্ণৰূপে চিএছআইআৰ-এ জানে। কেপিআইটি-এ ষ্টেক ইঞ্জিনীয়াৰিঙত তেওঁলোকৰ দক্ষতা আনিছিল যাৰ ভিতৰত আছে পাতল ওজনৰ ধাতৱ দ্বিপদী প্লেট আৰু গেছকেট ডিজাইন, উদ্ভিদৰ ভাৰসাম্যৰ বিকাশ(বিঅপি),চিষ্টেম একত্ৰীকৰণ, নিয়ন্ত্ৰণ ছফ্টৱেৰ আৰু ইলেক্ট্ৰিক পাৱাৰ ট্ৰেইন যিয়ে ইন্ধন কোষ বাহনখন চলাবলৈ সক্ষম হৈছিল। ইন্ধন কোষ ষ্টেকে অতি পাতল ধাতৱ দ্বিপদী প্লেট ব্যৱহাৰ কৰে, এইদৰে ষ্টেকৰ ওজন প্ৰায় দুই-তৃতীয়াংশ হ্ৰাস কৰে।

২০১৬ চনত নতুন সহস্ৰাব্দৰ ভাৰতীয় প্ৰযুক্তি নেতৃত্ব উদ্যোগ(এএমআইটিএলআই) আঁচনিৰ উদ্যোগ উদ্ভৱ প্ৰকল্প(আইঅপি)বিভাগৰ অংশ হিচাপে চিএছআইআৰ-এনচিএল আৰু চিএছআইআৰ-চিইচিআৰআইয়ে এক অটোমেটিভ গ্ৰেড পিইএম ইন্ধন কোষ প্ৰযুক্তিৰ বিকাশৰ বাবে কেপিআইটিৰ সৈতে অংশীদাৰিত্ব কৰিছিল। হাইড্ৰ’জেন ইন্ধন কোষ(এইচএফচি) প্ৰযুক্তিয়ে বৈদ্যুতিক শক্তি সৃষ্টি কৰিবলৈ হাইড্ৰ’জেন আৰু অক্সিজেনৰ মাজত ৰাসায়নিক প্ৰতিক্ৰিয়া ব্যৱহাৰ কৰে, যি জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ ব্যৱহাৰ কৰে। ইয়াৰ উপৰিও, ইন্ধন কোষ প্ৰযুক্তিয়ে কেৱল পানী নিৰ্গত কৰে, এনেদৰে অন্যান্য বায়ু প্ৰদূষকৰ সৈতে ক্ষতিকাৰক গ্ৰীণহাউছ গেছৰ নিৰ্গমণ হ্ৰাস কৰে। অধিক গ্ৰহণ আৰু ব্যৱহাৰৰ সৈতে প্ৰযুক্তিটো বায়ু প্ৰদূষণৰ স্তৰ হ্ৰাস কৰি বিশ্বক এক পৰিস্কাৰ স্থান হিচাপে গঢ়ি লোৱাৰ বাবে সাৰ্থক।

ট্ৰায়েলবোৰ ইন্ধন কোষ ষ্টেকৰ সৈতে ৰেট্ৰ’ফিট কৰা এটা বেটাৰী-বৈদ্যুতিক যাত্ৰীবাহী বাহন প্লেটফ’ৰ্মত চলোৱা হৈছিল। অৱশ্যে আশা কৰা হৈছে যে বাণিজ্যিক বাহন(চিভি) যেনে বাছ আৰু ট্ৰাকৰ বাবে প্ৰযুক্তি অধিক উপযুক্ত। বেটাৰী ইলেকট্ৰিক বাছ/ট্ৰাকবোৰক বিচৰা অপাৰেটিং পৰিসৰ প্ৰাপ্ত কৰিবলৈ এক বৃহত্ বেটাৰীৰ প্ৰয়োজন। ইয়াৰ তলনাত এইচএফচি প্ৰযুক্তিৰ বাবে অতি ডাঙৰ অপাৰেটিং পৰিসৰৰ বাবে বহু সৰু বেটাৰীৰ প্ৰয়োজন। সেয়েহে এইচএফচি প্ৰযুক্তিয়ে চিভি শাখাৰ বাবে অধিক প্ৰতিশ্ৰুতি প্ৰদান কৰে।

এই গুৰুত্বপূৰ্ণ মাইলৰ খুঁটিটোত কেপিআইটিৰ অধ্যক্ষ শ্ৰীযুত ৰবি পণ্ডিতে কয়, প্ৰযুক্তিটোৰ এক মহান ভৱিষ্যত আছে আৰু ইয়াৰ স্বকীয় বিকাশৰ বাবে আগতকৈ বাণিজ্যিকভাৱে অধিক উপযোগী হ’ব বুলি আশা কৰা হৈছে। ই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰযুক্তি যি ভাৰতক প্ৰদূষণ যথেষ্ট হ্ৰাস কৰাত আৰু আমাৰ জীৱাশ্ম ইন্ধন আমদানি হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰিব।

চিএছআইআৰ-এনচিএলৰ সঞ্চালক অধ্যাপক অশ্বিনী কুমাৰ নাংগিয়াই দেশীয় চিএছআইআৰ-এনএমআইটিএলআই প্ৰযুক্তি আৰু কেপিআইটি ব্যৱহাৰ কৰি হাইড্ৰ’জেন ইন্ধন কোষত সফলতাৰে প্ৰথমবাৰৰ বাবে বাহন চলাচল কৰিব পৰাৰ বাবে দলটোক অভিনন্দন জনাই কয়, দেশত বিদ্যুত পৰিবহনৰ ইন্ধন হিচাপে হাইড্ৰ’জেনৰ ওপৰত আধাৰিত নৱীকৰণযোগ্য ইন্ধনৰ সময় আহি পৰিছে। ই কেৱল পেট্ৰ’ল, ডিজেল আমদানি বিল হ্ৰাস নকৰে, হাইড্ৰ’জেন হৈছে একমাত্ৰ উপ-সামগ্ৰী হিচাপে পানীৰ সৈতে আটাইতকৈ পৰিস্কাৰ ইন্ধন। এক নিৰ্দিষ্ট শক্তি এলেকাত এনএমআইটিএলআইৰ অধীনত চিএছআইআৰৰ এক দীৰ্ঘম্যাদী বিনিয়োগ কাৰ্যকৰী হৈছে।

 *******************************************************

NB/KGS/(CSIR Release)/KG