সংবিধানৰ ১৯(১) অনুচ্ছেদ-ৰ অধীনত বাক স্বাধীনতা সুৰক্ষিত কৰা হৈছে। সংবাদ মাধ্যমৰ মঞ্চত গণতান্ত্ৰিক প্ৰক্ৰিয়া আৰু জনশৃংখলাত বিৰূপ প্ৰভাৱ পেলাব পাৰা ভুৱা, অসত্য, বিভ্ৰান্তিকৰ তথ্য আৰু এআই-ৰ দ্বাৰা সৃষ্টি কৰা ডীপ ফেক-ৰ ক্ৰমাৎ বৃদ্ধি পোৱা দৃষ্টান্তৰ বিষয়ে চৰকাৰ সচেতন।

ভুৱা বাতৰিক সাধাৰণতে মিছা বা বিভ্ৰান্তিকৰ তথ্য হিচাপে বুজা হয় আৰু বাতৰি হিচাপে উপস্থাপন কৰা হয়। সংবাদ মাধ্যমৰ বিভিন্ন মঞ্চত এনে ক্ষতিকাৰক বিষয়বস্তুৰে মোকাবিলা কৰিবলৈ ইতিমধ্যে এক বিস্তৃত বিধিগত আৰু প্ৰতিষ্ঠানিক কাঠামো আছে।

ইলেক্ট্ৰনিক মিডিয়া

• টিভি চেনেলসমূহে কেবল টেলিভিছন নেটৱৰ্ক (নিয়ন্ত্ৰণ) আইন, ১৯৯৫ৰ অধীনত প্ৰগ্ৰেম ক’ড অনুসৰণ কৰে

• ইয়াত অশ্লীল, মানহানিকাৰক, ইচ্ছাকৃতভাৱে মিছা বা ইংগিতদায়ক ইংগিত আৰু অৰ্ধসত্য বিষয়বস্তু নিষিদ্ধ কৰা হৈছে।

• আইনখনৰ অধীনত যুগুতোৱা অধিনিয়মসমূহে উলংঘাৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ তিনিটা স্তৰৰ অভিযোগ নিৰাময়ৰ ব্যৱস্থা আগবঢ়াইছে।

• প্ৰথম স্তৰ – সম্প্ৰচাৰকসকলৰ দ্বাৰা আত্মনিয়ন্ত্ৰণ

• দ্বিতীয় স্তৰ – সম্প্ৰচাৰকসকলৰ আত্মনিয়ন্ত্ৰণকাৰী সংস্থাসমূহৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰণ

• তৃতীয় স্তৰ – কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ তদাৰকী ব্যৱস্থা

প্ৰগ্ৰেম কোড উলংঘাৰ ক্ষেত্ৰত পৰামৰ্শ, সতৰ্কবাণী, ক্ষমাপ্ৰাৰ্থনাৰ স্ক্ৰল, অস্থায়ী অফ-এয়াৰ নিৰ্দেশনা আদিৰ জৰিয়তে সমাধান কৰা হয়।

ছপা মাধ্যম

• ভাৰতীয় প্ৰেছ কাউন্সিলৰ দ্বাৰা জাৰি কৰা সাংবাদিকতা আচৰণবিধিৰ নীতি-নিয়মসমূহে ভুৱা, মানহানিকাৰক বা বিভ্ৰান্তিকৰ বাতৰি প্ৰকাশ কৰাত বাধা আৰোপ কৰে।

• এই নীতিসমূহৰ অভিযোগ উলংঘাৰ বিষয়ে পিচিআই-য়ে তদন্ত কৰিব পাৰে।

• পিচিআই-য়ে অভিযোগসমূহ যথাযথভাৱে পৰীক্ষা কৰি কাকত, সম্পাদক, সাংবাদিক আদিক সতৰ্কবাণী, উপদেশ বা নিন্দা কৰা আদি ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰে।

ডিজিটেল মিডিয়া

ডিজিটেল মাধ্যমত বাতৰি আৰু সাম্প্ৰতিক পৰিস্থিতিৰ প্ৰকাশকসকলৰ বাবে তথ্য প্ৰযুক্তি অধিনিয়ম ২০২১ৰ অধীনত নৈতিকতা সংহিতা ফ্ৰেমৱৰ্ক কৰা হৈছে:

• মধ্যস্থতাকাৰীসকলে ব্যৱহাৰকাৰীসকলক ভুল তথ্য বা তথ্য সহভাগ কৰাত বাধা দিব লাগিব যিবোৰ স্পষ্টভাৱে মিছা আৰু অসত্য বা বিভ্ৰান্তিকৰ প্ৰকৃতিৰ।

• নৈতিকতা সংহিতা মানি চলাৰ বাবে তিনিটা স্তৰৰ অভিযোগ নিৰাময় ব্যৱস্থাও প্ৰদান কৰা হৈছে।

• অভিযোগ মীমাংসা বিষয়াক প্লেটফৰ্মসমূহৰ দ্বাৰা নিযুক্তি দিয়া হয় যাতে ভুৱা বা মানহানিকাৰক বিষয়বস্তুৰ সৈতে জড়িত অভিযোগসমূহ নিৰ্দিষ্ট সময়সীমাৰ ভিতৰত চম্ভালিব পৰা যায়।

• তথ্য প্ৰযুক্তি অধিনিয়ম, অন্যান্য বিষয়ৰ লগতে, মধ্যস্থতাকাৰীসকলৰ ওপৰত বাধ্যবাধকতা জাপি দিয়ে যাতে স্পষ্টভাৱে মিছা, অসত্য বা বিভ্ৰান্তিকৰ প্ৰকৃতিৰ তথ্যৰ প্ৰচাৰ ৰোধ কৰিব পৰা যায়।

ভাৰতৰ সাৰ্বভৌমত্ব আৰু অখণ্ডতা, ভাৰতৰ প্ৰতিৰক্ষা, ৰাজ্যৰ নিৰাপত্তা, বিদেশী ৰাষ্ট্ৰৰ সৈতে বন্ধুত্বপূৰ্ণ সম্পৰ্ক বা জনশৃংখলাৰ স্বাৰ্থত অথবা ওপৰোক্ত সম্পৰ্কীয় কোনো চিনাকি অপৰাধ সংঘটিত কৰিবলৈ উচটনি ৰোধ কৰাৰ স্বাৰ্থত চৰকাৰে তথ্য-প্ৰযুক্তি আইনৰ ধাৰা ৬৯এ-ৰ অধীনত আদেশ জাৰি কৰে।

তথ্য পৰীক্ষণ গোট

কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ সৈতে জড়িত ভুৱা বাতৰি পৰীক্ষা কৰিবলৈ প্ৰেছ ইনফৰ্মেশ্যন ব্যুৰো-ৰ অধীনত স্থাপন কৰা হৈছে তথ্য পৰীক্ষণ গোট অথবা ফেক্ট চেক ইউনিট (এফ চি ইউ)।

• ভাৰত চৰকাৰৰ মন্ত্ৰালয়/বিভাগসমূহৰ অনুমোদিত উৎসৰ পৰা খবৰৰ সত্যতা পৰীক্ষা কৰে।

• তাৰ পিছত এফচিইউ-য়ে নিজৰ ছ’চিয়েল মিডিয়া প্লেটফৰ্মত সঠিক তথ্য পোষ্ট কৰে।

চৰকাৰে প্ৰতিষ্ঠান আৰু সমাজৰ ভেটি গঠন কৰা আস্থাক শক্তিশালী কৰি তুলিছে। ইয়াৰ পন্থা হৈছে ভুল তথ্যৰ ফলত হোৱা ক্ষতিৰ সমাধানৰ সমান্তৰালভাৱে সৃষ্টিশীল স্বাধীনতা ৰক্ষা কৰা।

আজি ৰাজ্যসভাত কেন্দ্ৰীয় তথ্য আৰু সম্প্ৰচাৰ ৰাজ্যিক মন্ত্ৰী শ্ৰীযুত অশ্বিনী বৈষ্ণৱে শ্ৰী মহম্মদ নাদিমুল হকে সোধা এক প্ৰশ্নৰ উত্তৰত এই তথ্য দাখিল কৰে।

****

Mahesh Kumar/KB