ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਓ, 

ਨਮਸਕਾਰ, ‘ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ’ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ। ਪੂਰਾ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਸਮੇਂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਛੱਠ ਪੂਜਾ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਠੇਕੁਆ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਗ੍ਹਾ-ਜਗ੍ਹਾ ਘਾਟ ਸਜ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੌਣਕ ਹੈ। ਹਰ ਪਾਸੇ ਸ਼ਰਧਾ, ਸਨੇਹ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਸੰਗਮ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਜਿਸ ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਛੱਠ ਵਰਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਹੈ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਛੱਠ ਦਾ ਮਹਾਨ ਤਿਉਹਾਰ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚਕਾਰ ਡੂੰਘੀ ਏਕਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦਾ ਹਰ ਵਰਗ ਛੱਠ ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਏਕਤਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਹੋ, ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇ, ਤਾਂ ਛੱਠ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਹਿੱਸਾ ਲਓ। ਇਸ ਵਿਲੱਖਣ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਅਨੁਭਵ ਕਰੋ। ਮੈਂ ਛਠੀ ਮਈਆ ਨੂੰ ਨਮਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਬਿਹਾਰ, ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਪੂਰਵਾਂਚਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਛੱਠ ਦੇ ਸ਼ੁਭ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

ਸਾਥੀਓ,

ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜੀਵੰਤ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਪੱਤਰ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜੇ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਧੂਰ' ਨੇ ਹਰ ਭਾਰਤੀ ਨੂੰ ਮਾਣ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ, ਮਾਓਵਾਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਘਿਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਏ ਗਏ। ਲੋਕ ਉਸ ਮਾਓਵਾਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਨੂੰ ਜੜ੍ਹੋਂ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਲੋਕ ਜੀਐੱਸਟੀ ਬੱਚਤ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਵਾਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਹੋਰ ਖ਼ੁਸ਼ਗਵਾਰ ਗੱਲ ਦੇਖੀ ਗਈ: ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਭੇਜੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਾਰ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸੀ ਉਤਪਾਦ ਖ਼ਰੀਦੇ ਹਨ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਆਪਣੀ ਚਿੱਠੀ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਵਾਲੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ 10 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਟੌਤੀ ਦੀ ਵੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਮੈਨੂੰ ਸਫਾਈ ਅਤੇ ਸਵੱਛਤਾ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਅੰਬਿਕਾਪੁਰ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚੋਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਪਹਿਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅੰਬਿਕਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਕੂੜਾ ਕੈਫੇ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਹ ਕੈਫੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਕੂੜਾ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਖਾਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪਲਾਸਟਿਕ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ ਦਾ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਰਾਤ ਦਾ ਖਾਣਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਧਾ ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਸ਼ਤਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੈਫੇ ਅੰਬਿਕਾਪੁਰ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਵੱਲੋਂ ਚਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਕਪਿਲ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਬੰਗਲੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਾਰਨਾਮਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬੰਗਲੁਰੂ ਨੂੰ ਝੀਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਪਿਲ ਨੇ ਇੱਥੇ ਝੀਲਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਪਿਲ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਬੰਗਲੁਰੂ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ 40 ਖੂਹ ਅਤੇ ਛੇ ਝੀਲਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਦੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। 

ਸਾਥੀਓ, 

ਅੰਬਿਕਾਪੁਰ ਅਤੇ ਬੰਗਲੁਰੂ - ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤਬਦੀਲੀ ਅਟੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਣ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਾੜਾਂ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਜੰਗਲ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਫੜੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਮੈਂਗਰੋਵ ਵੀ ਓਨੇ ਹੀ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਮੈਂਗਰੋਵ ਖਾਰੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਦਲਦਲੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਇਹ ਮੈਂਗਰੋਵ ਸੁਨਾਮੀ ਜਾਂ ਚੱਕਰਵਾਤ ਵਰਗੀਆਂ ਆਫ਼ਤਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਮੈਂਗਰੋਵ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਨੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਧੋਲੇਰਾ ਵਿੱਚ ਮੈਂਗਰੋਵ ਲਗਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਅੱਜ ਮੈਂਗਰੋਵ ਧੋਲੇਰਾ ਤਟ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੈਂਗਰੋਵ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਡੌਲਫਿਨ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧੀ ਹੈ। ਕੇਕੜੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਲ-ਜੀਵ ਵੀ ਵਧੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਹੁਣ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਾਤਾਵਰਣ 'ਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਧੋਲੇਰਾ ਦੇ ਮੱਛੀ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਧੋਲੇਰਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਕੱਛ ਵਿੱਚ ਮੈਂਗਰੋਵ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵੀ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰਾਂ-ਸ਼ੋਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੋਰੀ ਕਰੀਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ 'ਮੈਂਗਰੋਵ ਲਰਨਿੰਗ ਸੈਂਟਰ' ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਇਹ ਪੌਦਿਆਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਹੈ। ਜਗ੍ਹਾ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਸਾਡੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ –

धन्या महीरूहा येभ्यो,

निराशां यान्ति नार्थिनः ||

ਭਾਵ  “ਧੰਨ ਹਨ ਉਹ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਪੌਦੇ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।” ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਉੱਥੇ ਰੁੱਖ ਲਗਾਈਏ। ਸਾਨੂੰ 'ਏਕ ਪੇਡ ਮਾਂ ਕੇ ਨਾਮ' ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਓ, 

ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੈਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਕੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ? ਮੈਂ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕੁਝ ਚੰਗਾ, ਕੁਝ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਲਗਭਗ 5 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਨਸਲ ਦੇ dogs ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਨਸਲ ਦੇ dogs ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਾਡੇ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਢਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਦਿਆਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਬੀ.ਐੱਸ.ਐੱਫ. ਅਤੇ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐੱਫ. ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਸਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਨਸਲ ਦੇ dogs ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਾਈ ਹੈ। dogs ਦੀ ਟਰੇਨਿੰਗ ਦੇ ਲਈ ਬੀ.ਐੱਸ.ਐੱਫ. ਦਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਟਰੇਨਿੰਗ ਸੈਂਟਰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਟੇਕਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਮਪੁਰ ਹਾਉਂਡ, ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮੁਧੋਲ ਹਾਉਂਡ ਇਸ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ’ਚ ਫੋਕਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ trainers technology ਅਤੇ innovation ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ dogs ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਟ੍ਰੇਂਡ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਨਸਲ ਵਾਲੇ dogs ਦੇ ਲਈ Training Manuals ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ unique strengths ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐੱਫ. ਦੇ dog breeding and training school ਵਿੱਚ ਮੋਂਗ੍ਰੇਲਸ, ਮੁਧੋਲ, ਹਾਉਂਡ, ਕੋਮਬਾਈ ਅਤੇ ਪਾਂਡੀਕੋਨਾ ਵਰਗੇ ਭਾਰਤੀ dogs ਨੂੰ ਟ੍ਰੇਂਡ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ All India Police Duty Meet ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਰਿਯਾ ਨਾਮ ਦੀ ਫੀਮੇਲ Dog ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਇਕ ਮੁਧੋਲ ਹਾਉਂਡ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੀ.ਐੱਸ.ਐੱਫ. ਨੇ ਟ੍ਰੇਂਡ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਰਿਯਾ ਨੇ ਇੱਥੇ ਕਈ Foreign Breeds ਨੂੰ ਪਛਾੜਦੇ ਹੋਏ ਪਹਿਲਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਹੁਣ ਬੀ.ਐੱਸ.ਐੱਫ. ਨੇ ਆਪਣੇ dogs ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਭਾਰਤੀ ਨਾਮ ਦੇਣ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਦੇਸੀ dogs ਨੇ ਅਨੋਖਾ ਸਾਹਸ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਮਾਓਵਾਦ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਰਹੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗਸ਼ਤ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐੱਫ. ਦੇ ਇਕ ਦੇਸੀ dog ਨੇ 8 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਵਿਸਫੋਟਕ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। ਬੀ.ਐੱਸ.ਐੱਫ. ਅਤੇ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐੱਫ. ਨੇ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਜੋ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਉਸ ਲਈ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਵੈਸੇ ਮੈਨੂੰ 31 ਅਕਤੂਬਰ ਦਾ ਵੀ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਲੌਹਪੁਰਸ਼ ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਦੀ ਜਯੰਤੀ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਏਕਤਾ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ‘Statue of Unity’ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਰੋਹ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਏਕਤਾ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪਰੇਡ ਵਿੱਚ ਫਿਰ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ dogs ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੋਵੇਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਵੇਖਣਾ।

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਓ, 

ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਦੀ 150ਵੀਂ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ਾਸ ਮੌਕਾ ਹੈ। ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉੱਚੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਗੁਣ ਸਨ। ਉਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮ ਸਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਵਕੀਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵੀ ਸਨ। ਉਹ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ‘ਖੇੜਾ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ’ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ‘ਬੋਰਸਦ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ’ ਤੱਕ ਕਈ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਫਾਈ ਅਤੇ ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ। ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਣੀ ਰਹਾਂਗੇ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੀਂਹ ਵੀ ਰੱਖੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਲਈ ਬੇਮਿਸਾਲ ਯਤਨ ਕੀਤੇ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ 31 ਅਕਤੂਬਰ, ਸਰਦਾਰ ਦੀ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ 'ਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਏਕਤਾ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ - ਅਤੇ ਇਕੱਲੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨਾਲ। ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ, ਇਹ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦਾ ਮੌਕਾ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਏਕਤਾ ਦੌੜ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰੇਗੀ। ਇਹ ਉਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੀਤਾ।

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਓ, 

ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਚਾਹ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਸਬੰਧ ਜਾਣਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਅੱਜ ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਕਿਉਂ ਨਾ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' ਵਿੱਚ ਕੌਫੀ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਾਦ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਅਸੀਂ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' ਵਿੱਚ ਅਰਾਕੂ ਕੌਫੀ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕੋਰਾਪੁਟ ਕੌਫੀ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' 'ਤੇ ਕੋਰਾਪੁਟ ਕੌਫੀ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੋਰਾਪੁਟ ਕੌਫੀ ਦਾ ਸੁਆਦ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕੌਫੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਵੀ ਪਹੁੰਚਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੋਰਾਪੁਟ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਲੋਕ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਜਨੂਨ ਨਾਲ ਕੌਫੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਨਖਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੌਫੀ ਇੰਨੀ ਪਸੰਦ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈਆਂ ਅਤੇ ਹੁਣ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੌਫੀ ਸਦਕਾ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ। ਕੌਫੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੋਵੇਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਹੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ:

कोरापुट कॉफी अत्यंत सुस्वादु।

एहा ओडिशार गौरव।

( ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ)

ਕੋਰਾਪੁਟ ਕੌਫੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸੁਆਦੀ ਹੈ।

ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦਾ ਮਾਣ ਹੈ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਭਾਰਤੀ ਕੌਫੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਚਿਕਮਗਲੂਰ, ਕੂਰਗ ਅਤੇ ਹਸਨ ਹੋਵੇ; ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਪੁਲਾਨੀ, ਸ਼ੇਵਰੋਏ, ਨੀਲਗਿਰੀ ਅਤੇ ਅੰਨਾਮਲਾਈ ਖੇਤਰ; ਕਰਨਾਟਕ-ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਬਿਲੀਗਿਰੀ ਖੇਤਰ; ਜਾਂ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਵਾਇਨਾਡ, ਤ੍ਰਾਵਣਕੋਰ ਅਤੇ ਮਾਲਾਬਾਰ ਖੇਤਰ - ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੌਫੀ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵੀ ਕੌਫੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਕੌਫੀ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ - ਇਸੇ ਲਈ ਕੌਫੀ ਪ੍ਰੇਮੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:

India’s coffee is coffee at its finest.

It is brewed in India and loved by the World.

(ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੌਫੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕੌਫੀ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਇਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।)

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਓ, 

ਹੁਣ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' 'ਤੇ, ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ - ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ, 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਗੀਤ ਜਿਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਹੀ ਸ਼ਬਦ ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ, 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ', ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਊਰਜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦੇ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਉਸਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਜੋਂ ਸਾਡੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਸ਼ਕਲ ਦੇ ਸਮੇਂ, 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਦਾ ਜਾਪ 140 ਕਰੋੜ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਏਕਤਾ ਦੀ ਊਰਜਾ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਜੇਕਰ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ, ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਲਈ ਪਿਆਰ, ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਭਾਵਨਾ ਹੈ, ਤਾਂ 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਉਹ ਗੀਤ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਅਮੂਰਤ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਠੋਸ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਰਚਨਾ ਬੰਕਿਮ ਚੰਦਰ ਚਟੋਪਾਧਿਆਏ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਜਾਨ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਕਾਰਨ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਭਾਵਨਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਸਦੀਵੀ ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਜਿਸ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵੇਦਾਂ ਨੇ "ਮਾਤਾ ਭੂਮੀ: ਪੁੱਤਰੋ ਅਹਮ ਪ੍ਰਿਥਵੀ:" (ਧਰਤੀ ਮਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਉਸਦਾ ਬੱਚਾ ਹਾਂ) ਕਹਿ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਸੀ। 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਲਿਖ ਕੇ, ਬੰਕਿਮ ਚੰਦਰ ਜੀ ਨੇ ਮਾਤ ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਉਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੰਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਤੁਸੀਂ ਸੋਚ ਰਹੇ ਹੋਵੋਗੇ ਕਿ ਮੈਂ ਅਚਾਨਕ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਬਾਰੇ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿਉਂ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਦਰਅਸਲ, ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, 7 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਅਸੀਂ 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਦੇ 150ਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਦੀ ਰਚਨਾ 150 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਨੇ 1896 ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਸੀ।

ਸਾਥੀਓ,

ਕਰੋੜਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਗਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਅਥਾਹ ਲਹਿਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਡੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੇ 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਸਵੀਰ ਦੇਖੀ ਹੈ।

ਸੁਜਲਮ, ਸੁਫਲਮ, ਮਲਯਾਜ ਸ਼ੀਤਲਮ,

ਸ਼ਸਯਸ਼ਿਆਮਲਮ, ਮਾਤਰਮ!

ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ!

ਅਸੀਂ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਭਾਰਤ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਰਹੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਦੇ 150ਵੇਂ ਸਾਲ ਨੂੰ ਯਾਦਗਾਰੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਇਸ ਧਾਰਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੋਣਗੇ, ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਗਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀ 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਲਈ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਯਤਨ ਕਰੀਏ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ #VandeMatram150 ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸੁਝਾਅ ਭੇਜੋ। #VandeMatram150 | ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਸੁਝਾਵਾਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇਸ ਮੌਕੇ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਾਂਗੇ।

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਓ, 

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਸਾਡੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ, ਵੇਦ, ਉਪਨਿਸ਼ਦ, ਪੁਰਾਣ, ਸ਼ਾਸਤਰ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ, ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ। ਪਰ ਇੱਕ ਸਮੇਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦੇ ਨਾਲ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ। ਉਸ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਖੋਜ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਨਾਟਕ ਵੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਮੰਚਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਖਿੱਚ ਵੀ ਘਟਣ ਲੱਗੀ। ਪਰ ਸਾਥੀਓ, ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰੀਲਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਗੀਆਂ, ਜਿੱਥੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਪਣੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਚੈਨਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਨੌਜਵਾਨ ਸਮੱਗਰੀ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਯਸ਼ ਸਾਲੁੰਡਕੇ ਹੈ। ਯਸ਼ ਇੱਕ ਸਮੱਗਰੀ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਦੋਵੇਂ ਹਨ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦੇ ਹੋਏ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਣ ਦੀ ਉਸਦੀ ਰੀਲ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਣੋ –

(ਯਸ਼ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਟਿੱਪਣੀ ਦਾ ਆਡੀਓ ਬਾਈਟ)

ਸਾਥੀਓ, 

ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਭੈਣਾਂ, ਕਮਲਾ ਅਤੇ ਜਾਨ੍ਹਵੀ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ, ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ 'ਤੇ ਸਮੱਗਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ 'ਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਚੈਨਲ "ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਛਾਤਰੋਹਮ" ਹੈ। ਇਸ ਚੈਨਲ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਬਲਕਿ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਹਾਸੇ-ਮਜ਼ਾਕ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਨੌਜਵਾਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਦਾ ਆਨੰਦ ਵੀ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੇ ਸਮਸ਼ਤੀ ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਵੀ ਦੇਖੇ ਹੋਣਗੇ। ਸਮਸ਼ਤੀ ਆਪਣੇ ਗੀਤ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਨੌਜਵਾਨ ਭਾਵੇਸ਼ ਭੀਮਨਾਥਨੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਸ਼ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਛੰਦਾਂ, ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਭਾਸ਼ਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦੀ ਹੈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਫ਼ਰਜ਼ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਨੌਜਵਾਨ ਹੁਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਵੁਕ ਹਨ।

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਓ, 

ਹੁਣ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਫਲੈਸ਼ਬੈਕ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਵਾਂਗਾ। 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰੋ! ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਕੋਈ ਉਮੀਦ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਪਾਰ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਹੋਰ ਵੀ ਭਿਆਨਕ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਾਲਮ ਅਤੇ ਬੇਰਹਿਮ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਸਹਿਣ ਲਈ ਵੀ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗ਼ਰੀਬਾਂ, ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀਆਂ ਅਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ 'ਤੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਹੱਦ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਟੈਕਸ ਲਗਾਏ ਗਏ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਇਸ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵੀ ਵੱਢ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਅਜਿਹੇ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਲਗਭਗ ਵੀਹ ਸਾਲ ਦਾ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਇਸ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ। ਅੱਜ, ਮੈਂ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਦੱਸਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਾਂਗਾ। ਸਾਥੀਓ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲਣਾ ਵੀ ਅਪਰਾਧ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਸਿੱਦੀਕੀ ਨਾਮ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਨਿਜ਼ਾਮ ਨੇ ਸਿੱਦੀਕੀ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਜ਼ਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ, ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਸਿੱਦੀਕੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ। ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੀ ਜ਼ਾਲਮ ਪੁਲਿਸ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ, ਉਹ ਨੌਜਵਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਕਿੱਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਅਸਾਮ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਮੈਂ ਜਿਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਉਹ ਕੋਮਾਰਾਮ ਭੀਮ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ 22 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਹੀ ਮਨਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਕੋਮਾਰਾਮ ਭੀਮ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਜਿਊਂਦੇ ਰਹੇ ; ਉਹ ਸਿਰਫ਼ 40 ਸਾਲ ਜਿਊਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਣਗਿਣਤ ਲੋਕਾਂ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਕਬਾਇਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਦਿਲਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਅਮਿੱਟ ਛਾਪ ਛੱਡੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਤਾਕਤ ਭਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਣਨੀਤਕ ਹੁਨਰ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੁਣੌਤੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ। 1940 ਵਿੱਚ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮੈਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। 

ਕੋਮਾਰਾਮ ਭੀਮ ਕੀ...

ਨਾ ਵਿਨਾਮਰਾ ਨਿਵਾਲੀ |

ਅਯਾਨ ਪ੍ਰਜਾਲ ਹ੍ਰੁਦਯਾਲੋਨ...

ਐਪਟਿਕੀ ਨੀਲੀਚੀ-ਵੁੰਤਾਰੂ |

(ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ)

ਕੋਮਾਰਾਮ ਭੀਮਜੀ ਨੂੰ ਮੇਰੀਆਂ ਨਿਮਰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀਆਂ,

ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਗੇ।

ਸਾਥੀਓ, 

ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ 15 ਤਰੀਕ ਨੂੰ, ਅਸੀਂ 'ਕਬਾਇਲੀ ਗੌਰਵ ਦਿਵਸ' ਮਨਾਵਾਂਗੇ। ਇਹ ਭਗਵਾਨ ਬਿਰਸਾ ਮੁੰਡਾ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਵਸ ਦਾ ਸ਼ੁਭ ਮੌਕਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਭਗਵਾਨ ਬਿਰਸਾ ਮੁੰਡਾ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਜੋ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਬਿਰਸਾ ਮੁੰਡਾ ਜੀ ਦੇ ਪਿੰਡ, ਉਲੀਹਾਟੂ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਣਾ ਮੇਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ। ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਆਪਣੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ। ਭਗਵਾਨ ਬਿਰਸਾ ਮੁੰਡਾ ਜੀ ਅਤੇ ਕੋਮਾਰਮ ਭੀਮ ਜੀ ਵਾਂਗ, ਸਾਡੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਈ ਹੋਰ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਓ, 

ਮੈਨੂੰ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁਨੇਹੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਨੇਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੋਈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਛੋਟੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ, ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਜਾਂ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਜੋ ਸੇਵਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸੋ। ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਂਗ ਤੁਹਾਡੇ ਸੁਨੇਹਿਆਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਾਂਗਾ। ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ, ਅਸੀਂ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਐਪੀਸੋਡ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਂਗੇ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ, ਮੈਂ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ। 

ਤੁਹਾਡਾ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ। ਨਮਸਕਾਰ।

***************

ਐੱਮਜੇਪੀਐੱਸ/ਵੀਕੇ