অৰ্থনৈতিক আৰু বাণিজ্য নীতিৰ বিশ্বজুৰি অব্যাহত থকা অনিশ্চয়তাৰ মাজতো ভাৰতৰ বাহ্যিক খণ্ডই  স্থিতিস্থাপকতা প্ৰদৰ্শন কৰি আহিছে বুলি কেন্দ্ৰীয় বিত্ত আৰু কৰ্পোৰেট পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰী শ্ৰীমতী নিৰ্মলা সীতাৰমণে আজি সংসদত উত্থাপন কৰা অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা ২০২৪-২৫ত কোৱা হৈছে।

ভাৰতৰ বাণিজ্যৰ প্ৰদৰ্শন

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাত উল্লেখ কৰা হৈছে যে ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষৰ প্ৰথম নটা মাহত মুঠ ৰপ্তানি (সামগ্ৰী আৰু সেৱা)য়ে ৬ শতাংশ হাৰৰ স্থিৰ বৃদ্ধি পঞ্জীয়ন কৰিছে। পেট্ৰ'লিয়াম আৰু ৰত্ন আৰু অলংকাৰক বাদ দি সেৱা আৰু সামগ্ৰীসমূহৰ ৰপ্তানি বৃদ্ধি হাৰ আছিল ১০.৪ শতাংশ। ই সূচায় যে ভাৰতীয় উৎপাদন, কৃষি আৰু সেৱা ৰপ্তানি বিশ্বজোৰা প্ৰতিযোগিতাত পাৰদৰ্শিতা প্ৰদৰ্শন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল। একে সময়তে মুঠ আমদানি ৬.৯ শতাংশ হাৰত বৃদ্ধি পাইছিল।

লোহিত সাগৰৰ সংকট, ইউক্ৰেইন যুদ্ধ আৰু পানামা খালত শেহতীয়া তৰাং পৰিস্থিতিৰ  ফলত বিশ্ব বাণিজ্যত হোৱা ব্যাঘাত, বহুতো দেশে দেখুওৱা বৰ্ধিত সংৰক্ষণবাদী প্ৰৱণতা আদিয়ে অনিশ্চয়তাৰ সৃষ্টি কৰিছে। যোৱা কেইবছৰমানত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্য সীমিত কৰা অনা-শুল্ক ব্যৱস্থা (এনটিএম)ৰ সংখ্যাও বৃদ্ধি পাইছে। বাণিজ্যৰ কাৰিকৰী বাধা (টিবিটি)ই সামগ্ৰী শৃংখলক ৩১.৬ শতাংশ হাৰে প্ৰভাৱিত কৰিছে, যি ডিচেম্বৰ ২০২৪ পৰ্যন্ত বিশ্ব বাণিজ্যৰ ৬৭.১ শতাংশক সামৰি লয়। ইয়াৰ পিছত ৰপ্তানি সম্পৰ্কীয় পদক্ষেপ লোৱা হয়, যাৰ ফলত সামগ্ৰীৰ ১৯.৩ শতাংশ প্ৰভাৱিত হয় আৰু বিশ্ব বাণিজ্যৰ ৩১.২ শতাংশ সামৰি লোৱা হয়। এনটিএম-ৰ দ্বাৰা আটাইতকৈ বেছি প্ৰভাৱিত খণ্ডসমূহৰ ভিতৰত আছে কৃষি, উৎপাদন, আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদ।

মুক্ত বাণিজ্য চুক্তি

জৰীপটোত উল্লেখ কৰা হৈছে যে ভাৰতে পৰিস্থিতিৰ মূল্যাঙ্কন কৰিব লাগিব আৰু এক আগুৱাই যোৱা কৌশলগত বাণিজ্য পথ-পৰিকল্পনা যুগুতাব লাগিব, যিয়ে ইয়াৰ শক্তিৰ সুবিধা লাভ কৰিব। ভাৰতে বহুকেইখন দেশ আৰু বাণিজ্য খণ্ডৰ সৈতে কেবাটাও মুক্ত বাণিজ্য চুক্তিৰ আলোচনা প্ৰক্ৰিয়াত জড়িত হৈ আছে। উদাহৰণ স্বৰূপে, বস্ত্ৰ খণ্ডত, ইউএই-ভাৰত সামগ্ৰিক অৰ্থনৈতিক অংশীদাৰিত্ব চুক্তি (২০২২)য়ে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বজাৰৰ সৈতে ভাৰতৰ বস্ত্ৰ শুল্ক হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰিছে। ভাৰতে ইউৰোপীয় ইউনিয়ন আৰু ইউকেৰ দৰে শীৰ্ষ আমদানিকৰ্তাসকলৰ সৈতে বাণিজ্য চুক্তিৰ আলোচনাৰ দিশত সক্ৰিয়ভাৱে কাম কৰি আছে। জৰীপটোত উল্লেখ কৰা হৈছে যে ভাৰতেও ইয়াৰ ৰপ্তানি কৰণীত বৈচিত্ৰতা আনিবলৈ আৰু নতুন বজাৰক লক্ষ্য কৰাৰ কৌশল গ্ৰহণ কৰি আছে।

সেৱা ৰপ্তানি

ভাৰতৰ পৰা হোৱা সেৱা ৰপ্তানিৰ ফলত গোলকীয় ৰপ্তানিৰ ক্ষেত্ৰত বহুখণ্ডীয় উপস্থিতি দেখা গৈছে, বিভিন্ন খণ্ডত উল্লেখযোগ্য অৱদান আছে। বিশ্বজুৰি সেৱা ৰপ্তানিত ভাৰতৰ অংশ দুগুণতকৈয়ো অধিক হৈছে, যি ২০০৫ চনৰ ১.৯ শতাংশৰ পৰা ২০২৩ চনত প্ৰায় ৪.৩ শতাংশত উপনীত হৈছে। 'টেলিকমিউনিকেশ্যন, কম্পিউটাৰ, আৰু তথ্য সেৱা'ত, ভাৰতে বিশ্বজোৰা ৰপ্তানি বজাৰৰ ১০.২ শতাংশত নেতৃত্ব বহণ কৰিছে (বিশ্বৰ দ্বিতীয় সৰ্ববৃহৎ ৰপ্তানিকৰ্তা), যি তথ্য প্ৰযুক্তি আউটছৰ্চিং, ছফ্টৱেৰ বিকাশ আৰু ডিজিটেল সেৱাত ইয়াৰ শক্তিশালী স্থিতি প্ৰতিফলিত কৰে। যিহেতু ভাৰত গোলকীয় সামৰ্থ্য কেন্দ্ৰসমূহৰ কেন্দ্ৰ হৈ উঠিছে আৰু উদ্ভাৱন অব্যাহত ৰাখিছে, দক্ষতা বিকাশ আৰু কৌশলগত নীতিৰ হস্তক্ষেপত গুৰুত্ব দিয়াটোতো এই গতি বজাই ৰখাৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ হ'ব বুলি জৰীপটোত উল্লেখ কৰা হৈছে।

ৰপ্তানি শক্তিশালী কৰাৰ পদক্ষেপ

লজিষ্টিক হাবৰ বিকাশ, আন্তঃগাঁথনিত বিনিয়োগ, আৰু যোগান শৃংখলা দক্ষতা উন্নত কৰাৰ বাবে নীতি সংস্কাৰ হৈছে এনে পদক্ষেপ যি ভাৰতীয় ৰপ্তানি খণ্ডক সঞ্চালিত কৰিব। বৈদেশিক বাণিজ্য সঞ্চালকালয় (ডিজিএফটি)য়ে 'ট্ৰেড কানেক্ট ই-প্লেটফৰ্ম' মুকলি কৰিছে, যি হৈছে ৰপ্তানিকৰ্তাসকলক নতুন বজাৰসমূহত যোগ দিবলৈ সক্ষম কৰাৰ ছিংগল উইণ্ডোৰ প্ৰয়াস। ই-প্লেটফৰ্মৰ লক্ষ্য হৈছে ভাৰতীয় ৰপ্তানিকৰ্তাসকলৰ বাবে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্যৰ দৃশ্যপট পৰিৱৰ্তন কৰা, বিশেষকৈ এমএছএমইখণ্ডৰ। এমএছএমই মন্ত্ৰালয়, এক্সিম বেংক, বিত্তীয় সেৱা বিভাগ আৰু বৈদেশিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰালয়কে ধৰি মুখ্য অংশীদাৰসকলৰ সহযোগত বিকশিত এই মঞ্চখনে ৰপ্তানিকৰ্তাসকলক ব্যাপক সমৰ্থন, সম্পদ আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্য সম্পৰ্কীয় তথ্যৰ প্ৰায় বাস্তৱ-সময়ৰ প্ৰৱেশানুকূলতা প্ৰদান কৰি তথ্যৰ অসমতাৰ সমাধান কৰিব।

প্ৰত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগ (এফডিআই)

এফডিআই প্ৰবাহে বিত্তীয় বৰ্ষ ২৫-ৰ প্ৰথম আঠটা মাহত পুনৰুজ্জীৱিত হোৱাৰ লক্ষণ দেখুৱাইছে, যদিও প্ৰত্যাৱৰ্তন/বিবিনিয়োগ বৃদ্ধিৰ বাবে এপ্ৰিল-নৱেম্বৰ ২০২৩-ৰ তুলনাত মুঠ এফডিআই প্ৰবাহ হ্ৰাস পাইছে। অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাটোত কোৱা হৈছে যে মুঠ এফডিআই প্ৰবাহ বিত্তীয় বৰ্ষ ২৪-ৰ প্ৰথম আঠ মাহত ৪৭.২ বিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰৰ পৰা বিত্তীয় বৰ্ষ ২৫-ৰ একেছোৱা সময়ত ৫৫.৬ বিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰলৈ বৃদ্ধি পাইছে, যি হৈছে আগৰটো বছৰৰ তুলনাত ১৭.৯ শতাংশ বৃদ্ধি হৈছে। জৰীপটোত উল্লেখ কৰা হৈছে যে দীৰ্ঘম্যাদী সময়ত ভাৰতলৈ এফডিআইৰ প্ৰবাহৰ পৰিমাণে এপ্ৰিল ২০০০ ৰ পৰা ছেপ্টেম্বৰ ২০২৪ লৈ ১ ট্ৰিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰ অতিক্ৰম কৰিছে, যাৰ ফলত এক সুৰক্ষিত আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ গোলকীয় বিনিয়োগ গন্তব্য স্থান হিচাপে দেশৰ স্থিতি দৃঢ় হৈছে।

চলিত একাউণ্ট-ৰ ঘাটি (চিএডি)

ভাৰতে চিএডি চলায় বুলি উল্লেখ কৰি আৰু ইয়াৰ অৰ্থনীতিৰ আকাৰ বিবেচনা কৰি ইয়াৰ বিনিয়োগৰ প্ৰয়োজনীয়তা যথেষ্ট ডাঙৰ বুলি উল্লেখ কৰি, জৰীপটোৱে ঘৰুৱা সঞ্চয়ক যুক্তিসঙ্গতভাৱে বৃহৎ বিদেশী সঞ্চয়ৰ সৈতে পৰিপূৰক কৰাৰ পৰামৰ্শ দিয়ে, যি মূলধন গঠনৰ সুযোগ সম্প্ৰসাৰিত কৰে। উন্নত দেশসমূহেও বিনিয়োগৰ প্ৰলোভন দেখুৱাইছে, আৰু ভাৰতে কেৱল অন্যান্য উদীয়মান অৰ্থনীতিৰ সৈতেই প্ৰতিযোগিতা কৰা নাছিল বুলি উল্লেখ কৰি জৰীপটোৱে পৰামৰ্শ দিয়ে যে ভাৰতে এফডিআই-ক আকৰ্ষণ কৰা আৰু বিদেশী বিনিয়োগকাৰীসকলৰ বাবে নিজকে অধিক আকৰ্ষণীয় কৰি তোলা আৰু নিয়ন্ত্ৰণমুক্তকৰণ আৰু ব্যৱসায় কৰাৰ সহজতা পদক্ষেপসমূহৰ জৰিয়তে উপলব্ধ আৰু বিদ্যমান বিনিয়োগবোৰলৈ অধিক সুবিধা প্ৰদান কৰি ভাৰতে বিনিয়োগ দক্ষতা উন্নত কৰিব  লাগিব।

বিদেশী পৰ্টফলিঅ' বিনিয়োগ (এফপিআই)

এফপিআই-ৰ ক্ষেত্ৰত, অৰ্থনৈতিক জৰীপে উল্লেখ কৰিছে যে ই এতিয়ালৈকে বিত্তীয় বৰ্ষ ২৫-ত এক মিশ্ৰিত প্ৰৱণতা দেখুৱাইছে। জৰীপে ব্যাখ্যা কৰিছে যে উপাৰ্জনৰ বৃদ্ধি হ্ৰাস হোৱা, উচ্চ মূল্যাঙ্কন, বৰ্ধিত ভূ-ৰাজনৈতিক উত্তেজনা, আৰু চীনৰ শেহতীয়া উন্নয়নৰ দৰে কাৰকবোৰে এফপিআইসকলক ভাৰতীয় ইকুইটীৰ পৰা গুৰুত্বপূৰ্ণ পুঁজি প্ৰত্যাহাৰ কৰিছিল। অৱশ্যে, ই ভাৰতৰ শক্তিশালী সামষ্টিক অৰ্থনৈতিক বুনিয়াদ, অনুকূল ব্যৱসায়িক পৰিৱেশ আৰু শক্তিশালী অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ দৰে কাৰকবোৰে বিনিয়োগকাৰীসকলক বহিৰ্গমনৰ প্ৰৱণতা বিপৰীতমুখী কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰিছে।

বৈদেশিক মুদ্ৰা সংৰক্ষণ

ভাৰতৰ বৈদেশিক মুদ্ৰা ভাণ্ডাৰৰ কথা উল্লেখ কৰি অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে ২০২৪ চনৰ ডিচেম্বৰৰ শেহলৈকে ই ৬৪০.৩ বিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰ আছিল। ই লগতে কয় যে ২০২৪ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহলৈকে দেশৰ ৭১১.৮ বিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰৰ বাহ্যিক ঋণৰ প্ৰায় ৯০ শতাংশ আৱৰিবলৈ সঞ্চয় পৰ্যাপ্ত আছিল, যি বাহ্যিক দুৰ্বলতাৰ বিৰুদ্ধে এক শক্তিশালী বাফাৰ প্ৰতিফলিত কৰে।

বাহ্যিক ঋণ

যোৱা কেইবছৰমানত ভাৰতৰ বাহ্যিক ঋণ স্থিৰ হৈ আছে বুলি উল্লেখ কৰি অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে ই এনে এক সময়ত বাহ্যিক খণ্ডৰ স্থিৰতা বৰ্তাই ৰখাত সহায় কৰিছে যেতিয়া বাকী বিশ্ব ভূ-ৰাজনৈতিক সংকটৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হৈছে। জৰীপত উল্লেখ কৰা হৈছে যে জিডিপি-ৰ সৈতে বাহ্যিক ঋণৰ অনুপাত জুন ২০২৪-ৰ শেহত জিডিপি-ৰ ১৮.৮ শতাংশৰ পৰা ২০২৪ চনৰ ছেপ্টেম্বৰৰ শেহত ১৯.৪ শতাংশলৈ সামান্য বৃদ্ধি পাইছে, আনহাতে ২০২৪ চনৰ জুনৰ শেষত বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ ভাণ্ডাৰৰ সৈতে ইয়াৰ অনুপাত ২০.৩ শতাংশৰ পৰা ১৮.৯ শতাংশলৈ হ্ৰাস পাইছে।

********

NB/AD/SR/KB