జాతీయ జల పురస్కారాలు (ఎన్‌డబ్ల్యుఏ), 2024 సంబంధిత ప్రక్రియ ను జల్ శక్తి శాఖ లోని జల వనరులు, నదుల వికాసం, ఇంకా గంగా నది శుద్ధి విభాగం (డీవోడబ్ల్యుఆర్, ఆర్‌డీ & జీఆర్) రాష్ట్రీయ పురస్కార్ పోర్టల్‌ లో మొదలు పెట్టింది.  ఈ పురస్కారాలలో పాల్గొనడానికి దరఖాస్తులను రాష్ట్రీయ పురస్కార్ పోర్టల్ (www.awards.gov.in) ద్వారా మాత్రమే స్వీకరించనున్నారు.  ఈ పురస్కారాలను గురించి మరిన్ని వివరాలను తెలుసుకోవడానికి ప్రజలు ఈ పోర్టల్‌ను గాని, లేదా ఈ విభాగం తాలూకు వెబ్ సైట్ (www.jalshakti-dowr.gov.in) ను గాని సందర్శించవచ్చు.  దరఖాస్తులను సమర్పించడానికి చివరి తేదీ ఈ ఏడాది డిసెంబరు 31.

పురస్కారాలకు అర్హత ఇదీ:

జల సంరక్షణకు, జల నిర్వహణకు సంబంధించిన రంగంలో మార్గదర్శకప్రాయ కార్యాలను అమలుపరచే ఏ రాష్ట్రం అయినా, లేదా ఏ జిల్లా అయినా, ఏ గ్రామ పంచాయతీ అయినా, ఏ పట్టణ ప్రాంత స్థానిక సంస్థ అయినా, ఏ పాఠశాల లేదా ఏ కళాశాల అయినా, ఏ  సంస్థ (పాఠశాల/కళాశాల కాకుండా ఇతరేతర  సంస్థ) అయినా, ఏ పరిశ్రమ అయినా, ఏ పౌర సంఘం అయినా గాని లేదా ఏ జల వినియోగదారు సంఘం అయినా గాని దరఖాస్తును దాఖలు చేయడానికి అర్హత కలిగినవే.

ట్రాఫి, ప్రశంసపత్రం:

‘ఉత్తమ రాష్ట్రం’, ‘ఉత్తమ జిల్లా’ శ్రేణులలో విజేతలుగా నిలిస్తే ఒక ట్రాఫితోను, ప్రశంస పత్రంతో సత్కరించనున్నారు.  మిగతా శ్రేణులైన  ‘ఉత్తమ గ్రామ పంచాయతీ’, ‘ఉత్తమ పట్టణ ప్రాంత స్థానిక సంస్థ’, ‘ఉత్తమ పాఠశాల/కళాశాల’, ‘ఉత్తమ సంస్థ’ (పాఠశాల/కళాశాల కాకుండా ఇతరేతర సంస్థ), ‘ఉత్తమ పరిశ్రమ’, ‘ఉత్తమ పౌర సంఘం’, ఇంకా ‘ఉత్తమ జల వినియోగదారు సంఘం’ల విజేతలను ట్రాఫి, ప్రశంస పత్రంతోనే కాకుండా నగదు బహుమతితో కూడా సత్కరించనున్నారు.  ఒకటో స్థానంలో నిలిచిన విజేతలకు రూ. 2 లక్షలు, రెండో స్థానంలో నిలిచిన విజేతలకు రూ. 1.5 లక్షలు, మూడో స్థానంలో నిలిచిన విజేతలకు రూ. ఒక లక్ష నగదు బహుమతులను ఇవ్వనున్నారు.

ఎంపికకు అనుసరించే ప్రక్రియ:

జాతీయ జల పురస్కారాల కోసం అందిన అన్ని దరఖాస్తులను జల్ శక్తి మంత్రిత్వ శాఖలోని జల వనరులు, నదుల వికాసం, ఇంకా గంగా నది శుద్ధి విభాగం (డీవోడబ్ల్యుఆర్, ఆర్‌డీ & జీఆర్)కు చెందిన పరిశీలక సంఘం పరిశీలిస్తుంది.  బహుమతుల కోసం తాత్కాలికంగా ఎంపిక చేసిన దరఖాస్తులను విశ్రాంత కార్యదర్శి స్థాయి అధికారి నాయకత్వం వహించే ఒక న్యాయ సభ్య సంఘానికి సమర్పిస్తారు.  ఆ తరువాత  జల వనరులు, నదుల వికాసం, ఇంకా గంగా శుద్ధి విభాగం (డీవోడబ్ల్యుఆర్, ఆర్‌డీ & జీఆర్) లోని  సంస్థలు.. కేంద్ర జల సంఘం (సీడబ్ల్యూసీ), కేంద్ర భూగర్భ జల మండలి (సీజీడబ్ల్యూబీ)లు క్షేత్ర స్థాయిలో ఆ దరఖాస్తు వివరాల వాస్తవికతను సరిచూస్తాయి.  ఈ అంచె ముగిసిన తరువాత అవి ఇచ్చే నివేదికల ఆధారంగా దరఖాస్తులను జ్యూరీ కమిటీ మదింపు చేసి, విజేతల పేరులను సిఫారసు చేస్తుంది.  కమిటీ సిఫారసులను ఆమోదం కోసం కేంద్ర జల్ శక్తి శాఖ మంత్రికి సమర్పిస్తారు.  విజేతలను తగిన తేదీన ప్రకటిస్తారు. తదనంతరం పురస్కారాల వితరణ కార్యక్రమాన్ని ఏర్పాటు చేసి పురస్కారాలను విజేతలకు రాష్ట్రపతి చేతుల మీదుగా గాని లేదా ఉప రాష్ట్రపతి చేతుల మీదుగా గాని అందజేయనున్నారు.

పురస్కారాల వివరాలు ఇవీ:

‘జల సమృద్ధ భారతదేశాన్ని’ ఆవిష్కరించాలన్న ప్రభుత్వ దార్శనికతను సాకారం చేయడానికి దేశవ్యాప్తంగా రాష్ట్రాలు, జిల్లాలు, వ్యక్తులు, సంస్థలు తదితర వర్గాలు చేస్తున్న మార్గదర్శకప్రాయ కార్యాలను గుర్తించి, మరి వాటిని ప్రోత్సహించడానికి జాతీయ జల పురస్కారాలు (ఎన్‌డబ్ల్యూఏ)ను ప్రవేశపెట్టారు.  నీటి ప్రాముఖ్యాన్ని గురించి ప్రజలకు అవగాహనను కలిగించడంతో పాటు నీటి వినియోగంలో అత్యుత్తమ పద్ధతులను వారు అనుసరించేటట్లుగా వారికి ప్రేరణను ఇవ్వాలన్నదే ఈ కార్యక్రమం లక్ష్యంగా ఉంది.  వివిధ శ్రేణులలో పురస్కారాలను గెలుచుకొన్నవారికి ఒక ప్రశంసపత్రాన్ని, ట్రాఫిని, నగదు బహుమతిని ఇవ్వనున్నారు.  నీటి లభ్యతలో భూగర్భ జల భూమికకు తోడు భూమి మీది జలం  పాత్ర ప్రముఖమైంది కావడం తో, దేశంలో జల వనరుల నిర్వహణ దిశలో ఒక సమగ్ర దృక్పథాన్ని అనుసరించేటట్లుగా సంబంధిత వర్గాలను ప్రోత్సహించాలన్నది జాతీయ జల పురస్కారాల లక్ష్యంగా ఉంది.  ఈ లక్ష్యాలను సాధించే క్రమంలో జాతీయ జల పురస్కారాల ప్రథమ సంచికను జల వనరులు, నదుల వికాసం, ఇంకా గంగా నది శుద్ధి విభాగం 2018లో పరిచయం చేసింది.  ‘ఒకటో జాతీయ జల పురస్కారాలు, 2018’లో భాగంగా 14 శ్రేణులలో 82 విజేతలకు పురస్కారాలను ఇచ్చారు.  ‘రెండో జాతీయ జల పురస్కారాలు, 2019’లో భాగంగా 16 కేటగిరీలలో 98 విజేతలకు అవార్డులను ప్రదానం చేశారు.  ‘మూడో జాతీయ జల పురస్కారాలు, 2020’లో 11 కేటగిరీలలో 57 విజేతలకు పురస్కారాలను అందజేశారు.  ‘నాలుగో జాతీయ జల పురస్కారాలు, 2022’లో 11 శ్రేణులలో 41 విజేతలకు పురస్కారాలను ఇచ్చారు.  ‘అయిదో జాతీయ జల పురస్కారాలు, 2023’లో భాగంగా 9 శ్రేణులలో 38 విజేతలకు పురస్కారాలను ఇచ్చారు.  కోవిడ్ మహమ్మారి నేపథ్యంలో 2021వ సంవత్సరానికి  జాతీయ పురస్కారాల కార్యక్రమాన్ని నిర్వహించ లేదు.

***