రాజస్థాన్ గవర్నర్ శ్రీ హరిభావ్ కృష్ణారావు బగాడే గారు, రాజస్థాన్ జనప్రియ ముఖ్యమంత్రి శ్రీ భజన్  లాల్ శర్మ, జస్టిస్ శ్రీ సంజీవ్ ఖన్నా గారు,  కేంద్ర న్యాయ శాఖ మంత్రి శ్రీ అర్జున్ రామ్ మేఘ్వాల్ గారు, రాజస్థాన్ హైకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తి శ్రీ మణీంద్ర మోహన్ శ్రీవాస్తవ గారు, ఇతర గౌరవనీయ న్యాయమూర్తులు, న్యాయ వ్యవస్థకు చెందిన ప్రముఖులందరూ, ఈ కార్యక్రమంలో పాల్గొంటున్న మహిళలు,  గౌరవనీయ ప్రముఖులారా..  

ముందుగా మీ అందరికీ క్షమాపణలు చెబుతున్నాను. ఎందుకంటే నేను  ఇక్కడికి 10  నిమిషాలు  ఆలస్యంగా వచ్చాను. నేను మహారాష్ట్ర నుండి బయలుదేరినప్పటికీ, వాతావరణ పరిస్థితుల కారణంగా నేను సమయానికి చేరుకోలేకపోయాను, దీనికి నేను మీ అందరికీ క్షమాపణలు చెబుతున్నాను.

మిత్రులారా,

రాజస్థాన్ హైకోర్టు ప్లాటినం జూబ్లీ వేడుకల్లో మీ అందరి మధ్య ఉండే అవకాశం లభించినందుకు నాకు సంతోషంగా ఉంది. మన రాజ్యాంగం కూడా 75 ఏళ్లు పూర్తి చేసుకోబోతున్న తరుణంలో  రాజస్థాన్ హైకోర్టుకు   75  ఏళ్లు పూర్తయ్యాయి. అందువలన ఎందరో మహానుభావుల న్యాయాన్ని, కృషిని స్మరించుకునే వేడుక కూడా ఇది. రాజ్యాంగంపై మనకున్న నమ్మకానికి ఇదొక ఉదాహరణ. ఈ సందర్భంగా న్యాయనిపుణులందరికీ, రాజస్థాన్ ప్రజలకు  శుభాకాంక్షలు తెలియజేస్తున్నాను.

మిత్రులారా,

మన దేశ సమైక్యత చరిత్ర కూడా రాజస్థాన్ హైకోర్టు ఉనికితో ముడిపడి ఉంది. సర్దార్ వల్లభ్ భాయ్ పటేల్   500కు  పైగా సంస్థానాలను కలిపి దేశాన్ని ఏకం చేసినప్పుడు రాజస్థాన్ లో కూడా అనేక సంస్థానాలు ఉండేవని మీ అందరికీ తెలుసు.  జైపూర్, ఉదయ్ పూర్, కోటా వంటి అనేక సంస్థానాలకు కూడా సొంత హైకోర్టులు ఉండేవి. వీటి విలీనంతో రాజస్థాన్ హైకోర్టు ఉనికిలోకి వచ్చింది. జాతీయ సమైక్యత మన న్యాయ వ్యవస్థకు పునాది రాయి కూడా.  ఈ పునాది రాయి  ఎంత బలంగా ఉంటే మన దేశం, దేశ వ్యవస్థలు అంత బలంగా ఉంటాయి.

మిత్రులారా,

న్యాయం ఎల్లప్పుడూ సరళంగా, స్పష్టంగా ఉంటుందని నేను నమ్ముతాను. కానీ కొన్నిసార్లు విధానాలు దానిని కష్టతరం చేస్తాయి. సాధ్యమైనంత సరళంగా, స్పష్టంగా న్యాయం చేయడం మనందరి  సమిష్టి బాధ్యత. ఈ దిశలో దేశం అనేక చారిత్రాత్మక, నిర్ణయాత్మక చర్యలు తీసుకున్నందుకు నేను సంతృప్తి చెందుతున్నాను. పూర్తిగా అసంబద్ధంగా మారిన వందలాది వలస చట్టాలను రద్దు చేశాం. స్వాతంత్య్రం వచ్చిన ఇన్ని దశాబ్దాల తర్వాత బానిసత్వ మనస్తత్వం నుంచి తేరుకున్న దేశం భారత శిక్షాస్మృతికి బదులుగా భారతీయ న్యాయ సంహిత ను స్వీకరించింది. శిక్షకు  బదులుగా న్యాయం అనేది భారతీయ ఆలోచన విధానానికి ఆధారం. భారతీయ న్యాయ సంహిత ఈ మానవీయ ఆలోచనను ముందుకు తీసుకెళ్తుంది. భారతీయ న్యాయ సంహిత మన ప్రజాస్వామ్యాన్ని  వలసవాద మనస్తత్వం నుండి విముక్తం చేస్తుంది. న్యాయ సంహిత లోని ఈ ప్రాథమిక స్ఫూర్తిని మరింత ప్రభావవంతంగా మార్చాల్సిన బాధ్యత ఇప్పుడు మనందరి ముందు ఉంది.

మిత్రులారా,

గత దశాబ్ద కాలంలో మన దేశం శరవేగంగా మారిపోయింది. 10 సంవత్సరాల క్రితం 10వ స్థానంలో ఉన్న మనం ఇప్పుడు ప్రపంచంలో అయిదో అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థగా ఎదిగాం.  నేడు దేశం కంటున్న కలలు పెద్దవి, దేశ ప్రజల ఆకాంక్షలు కూడా పెద్దవి. కాబట్టి నవ భారతానికి  అనుగుణంగా కొత్త ఆవిష్కరణలు చేసి, మన వ్యవస్థలను ఆధునీకరించుకోవాల్సిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది. దీనికి అందరికీ న్యాయం అందించడం కూడా అంతే ముఖ్యం. నేడు మన న్యాయవ్యవస్థలో సాంకేతిక పరిజ్ఞానం  చాలా ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తోంది. ఐటీ విప్లవం ఎలా మార్పు తెస్తుందో చెప్పడానికి మా ఈ-కోర్టుల ప్రాజెక్టు ఒక ప్రధాన ఉదాహరణ. ప్రస్తుతం  దేశంలో 18 వేలకు పైగా కోర్టులను కంప్యూటరీకరించారు. 26 కోట్లకు పైగా కేసుల సమాచారాన్ని కేంద్రీకృత ఆన్ లైన్ ప్లాట్ ఫామ్ పై నేషనల్ జ్యుడీషియల్ డేటా గ్రిడ్ కు అనుసంధానం చేసినట్లు నాకు తెలిసింది.దేశవ్యాప్తంగా 3  వేలకు పైగా కోర్టు సముదాయాలు, 1200కు పైగా  జైళ్లను వీడియో కాన్ఫరెన్స్ ద్వారా అనుసంధానం చేశారు. రాజస్థాన్ కూడా ఈ దిశగా చాలా వేగంగా పని చేస్తున్నందుకు నేను సంతోషిస్తున్నాను. ఇక్కడ వందలాది కోర్టులను కంప్యూటరీకరించారు. కాగిత రహిత కోర్టులు, ఈ-ఫైలింగ్, సమన్ల కోసం ఎలక్ట్రానిక్ సేవలు, వర్చువల్ విచారణలు, ఇవి సాధారణ మార్పులు కావు. ఒక సామాన్య పౌరుడి కోణంలో ఆలోచిస్తే దశాబ్దాలుగా కోర్టు ముందు 'చక్కర్' (తిరగడం) అనే పదం, తప్పుగా అర్థం చేసుకోకండి, 'చక్కర్' (తిరగడం) అనే పదం తప్పనిసరి అయిపోయింది. కోర్టు చుట్టూ తిరగడం, వ్యాజ్యాల వలయం, అంటే చిక్కుకుంటే ఎప్పుడు వెళ్లిపోతారో తెలియని చక్రం! దశాబ్దాల తర్వాత నేడు  ఆ సామాన్య పౌరుడి బాధను అంతం చేయడానికి, ఆ చక్రాన్ని అంతమొందించడానికి దేశం సమర్థవంతమైన చర్యలు చేపట్టింది. దీంతో న్యాయంపై కొత్త ఆశలు చిగురించాయి. ఈ ఆశను మనం నిలబెట్టుకోవాలి, మన న్యాయ వ్యవస్థను నిరంతరం సంస్కరిస్తూ ముందుకెళ్లాలి.

మిత్రులారా,

గతంలో అనేక కార్యక్రమాలలో, మీ అందరి మధ్య, శతాబ్దాల నాటి మన మధ్యవర్తిత్వ వ్యవస్థ గురించి నేను నిరంతరం ప్రస్తావించాను. నేడు, ప్రత్యామ్నాయ వివాద యంత్రాంగం దేశంలో తక్కువ ఖరీదైన, శీఘ్ర నిర్ణయాలకు చాలా ముఖ్యమైన మార్గంగా మారుతోంది. ఈ  ప్రత్యామ్నాయ వివాద యంత్రాంగ వ్యవస్థ  దేశంలో జీవన సౌలభ్యాన్ని, న్యాయ సౌలభ్యాన్ని  ప్రోత్సహిస్తుంది.  చట్టాలను మార్చడం, కొత్త నిబంధనలను జోడించడం ద్వారా ప్రభుత్వం ఈ దిశగా అనేక చర్యలు చేపట్టింది. న్యాయవ్యవస్థ సహకారంతో ఈ వ్యవస్థలను మరింత శక్తివంతమవుతాయి.

మిత్రులారా,

నిరంతరం జాతీయ అంశాలపై అప్రమత్తంగా, క్రియాశీలకంగా ఉండేలా మన న్యాయవ్యవస్థ నైతిక బాధ్యతను పోషించింది.  కశ్మీర్ నుంచి ఆర్టికల్ 370ని  తొలగించడం,  దేశ రాజ్యాంగ సమైక్యతకు ఉదాహరణ మన ముందుంది.   సీఏఏ వంటి మానవతా చట్టానికి ఉదాహరణ మన ముందుంది. ఇలాంటి అంశాలపై జాతీయ ప్రయోజనాల దృష్ట్యా సహజ న్యాయం ఏం చెబుతుందో మన న్యాయస్థానాల తీర్పులను బట్టి స్పష్టమవుతోంది.   హైకోర్టు నుంచి సుప్రీంకోర్టు వరకు  న్యాయవ్యవస్థ ఇలాంటి అంశాలపై 'నేషన్ ఫస్ట్' (దేశమే ప్రథమం) సంకల్పాన్ని పదేపదే  బలపరుస్తోంది. ఈ ఆగస్టు 15న ఎర్రకోట నుంచి సెక్యులర్ సివిల్ కోడ్ గురించి మాట్లాడానని గుర్తు చేస్తున్నారు. ఒక ప్రభుత్వం ఈ అంశంపై ఇంత   గట్టిగా గళం విప్పడం ఇదే మొదటిసారి అయినప్పటికీ, మన న్యాయవ్యవస్థ దశాబ్దాలుగా దీనిని సమర్థిస్తోంది. జాతీయ సమైక్యత విషయంలో న్యాయవ్యవస్థ స్పష్టమైన వైఖరి దేశ ప్రజలకు న్యాయవ్యవస్థపై నమ్మకాన్ని మరింత  పెంచుతుంది.

మిత్రులారా,

21వ శతాబ్దపు భారతదేశాన్ని ముందుకు తీసుకెళ్లడంలో పెద్ద పాత్ర పోషించబోయే పదం సమైక్యత. రవాణా మార్గాల ఏకీకరణ, డేటా ఇంటిగ్రేషన్,  ఆరోగ్య వ్యవస్థ ఏకీకరణ. విభిన్నంగా పనిచేస్తున్న దేశంలోని అన్ని ఐటీ వ్యవస్థలను ఏకీకృతం చేయాలన్నది మా లక్ష్యం. పోలీస్, ఫోరెన్సిక్స్, ప్రాసెస్ సర్వీస్ మెకానిజం, సుప్రీంకోర్టు నుంచి జిల్లా కోర్టుల వరకు అందరూ కలిసి పనిచేయాలి. నేడు రాజస్థాన్ లోని అన్ని జిల్లా కోర్టుల్లో ఈ విలీన ప్రాజెక్టు ప్రారంభమైంది. ఈ ప్రాజెక్ట్ లో మీరందరూ విజయం సాధించాలని కోరుకుంటున్నాను.

మిత్రులారా,

సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగించడం అనేది దేశంలో పేదవారికి సాధికారత కల్పించడానికి ప్రయత్నించిన, పరీక్షించిన సూత్రంగా మారుతోంది.  గత  పదేళ్లలో పలు అంతర్జాతీయ సంస్థలు, సంస్థలు భారత్ ను ఎంతగానో ప్రశంసించాయి.  డీబీటీ నుంచి యూపీఐ  వరకు అనేక రంగాల్లో భారత్ గ్లోబల్ మోడల్ గా అవతరించింది. ఈ అనుభవాన్ని న్యాయ వ్యవస్థలోనూ అమలు చేయాలి. ఈ దిశలో, సాంకేతిక పరిజ్ఞానం, చట్టపరమైన పత్రాలను వారి స్వంత భాషలో  ప్రాప్యత  చేయడం పేదల సాధికారతకు అత్యంత ప్రభావవంతమైన మాధ్యమంగా మారుతోంది.  ఇందుకోసం దిశ అనే వినూత్న పరిష్కారాన్ని  కూడా ప్రభుత్వం ప్రోత్సహిస్తోంది. మా న్యాయ విద్యార్థులు, ఇతర న్యాయ నిపుణులు ఈ ప్రచారంలో మాకు సహాయపడగలరు. వీటితో పాటు చట్టపరమైన పత్రాలు, తీర్పులను దేశంలోని స్థానిక భాషల్లో ప్రజలకు అందుబాటులోకి తెచ్చే పని కూడా చేయాల్సి ఉంది. మన సుప్రీం కోర్టు దీన్ని ప్రారంభించింది. సుప్రీం కోర్టు మార్గదర్శకత్వంలో న్యాయ పత్రాలను  18  భాషల్లోకి అనువదించే సాఫ్ట్ వేర్ ను రూపొందించారు. అటువంటి ప్రయత్నాలన్నింటికీ మన న్యాయవ్యవస్థను కూడా నేను అభినందిస్తున్నాను  .

మిత్రులారా

మన న్యాయస్థానాలు సులభంగా న్యాయం పొందడానికి అధిక ప్రాధాన్యతను ఇస్తాయని నేను విశ్వసిస్తున్నాను. అభివృద్ధి చెందిన భారతదేశంలో మనం ఒక కలతో ముందుకు సాగుతున్నాం, ప్రతి ఒక్కరికీ సరళమైన, అందుబాటులో, సులభమైన న్యాయం హామీ ఇవ్వడం చాలా ముఖ్యం. ఈ ఆశతో మరోసారి రాజస్థాన్ హైకోర్టు ప్లాటినం జూబ్లీ సందర్భంగా మీ అందరికీ అభినందనలు తెలియజేస్తున్నాను. చాలా ధన్యవాదాలు!

***