Ka Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmih ia ka tnat kam pla tyngka, Nirmala Sitharaman ka la wanrah ia ka mang tyngka 2024-25 jong ka Sorkar Pdeng ha Parliament mynta ka sngi.

Ka Macro-Economic Framework Statement bad ka Medium Term Fiscal Policy cum Fiscal Policy Strategy Statement ki pyni ia ki dak ki shin jong ka ioh ka kot jong ka India bad kane ka pynpaw ia ka jingskhem wat hapdeng ki jingartatien ha ka ioh ka kot ha ka pyrthei. Ka Sorkar kan bud ia ka lynti ban poi sha ka Fiscal Deficit kaba duna ia ka 4.5 per cent jong ka GDP shuwa u snem mang tyngka 2025-26 ha kaba yn pyniajan ia ka ram bad ka GDP bad bteng ia ki sienjam ban wanrah ia ka jingkiew ka ioh ka kot bad ka bha ka miat jong ki briew.

Ka jingkiew ba shisha jong ka India ka long 8.2 percent bad ka jingkiew ba malu mala ka long 9.6 per cent ha u snem mang tyngka 2023-24. Ka jingpynlut pisa shimet ka la mad ia ka jingkiew kaba 4.0 per cent ha u snem mang tyngka FY 2023-24, bad kane ka dei namar ka jingdawa mar kaba iaineh ha ki jaka sor bad ka jingbteng biang ia ki jingdawa ha ki jaka nongkyndong.

Ka Reserve Bank of India ka antad ba ka jingkiew jong ka India kan long 7.2 per cent na ka bynta u snem mang tyngka 2024-25. Ka don ka jingkyrmen halor ki kam rep ha kaba la antad ba ka southwest monsoon kan kham biang. Ki balance sheet ba khlain jong ki kompani bad ki bank bad ka jingbteng ka jingpeit bniah ka Sorkar ia ka jingpynlut pisa ka dei ka ban kyrshan ia ka jingkiew shaphrang, ka jingpyndonkam mar kaba bun bad ka jingsngew shngain ha ki kam khaii pateng ki iarap bha ia ki kam bei tyngka.

Ka average retail inflation ka la hiar sha ka 5.4 per cent ha u 2023-24 haba ianujor bad ka 6.7 per cent ha u snem mang tyngka 2022-23. Ka Headline inflation ka long 5.1 per cent ha u Jylliew 2024, kaba kham duna ia ka core inflation kaba 3.1 per cent. Ka overall retail inflation ka dei kaba lah ban iaishah kaba 2 haduh 6 per cent jong ka RBI.

Na ka bynta u snem 2024-25, baroh ki jingioh kiba lait na ki jingshim ram bad baroh ki jingpynlut ki dei kiba la antad ha ka ₹32.07 lak klur bad ₹48.21 lak klur. La antad ia ki jingioh khajna net ha ka ₹25.83 lak klur. La antad ia ka fiscal deficit ha ka 4.9 per cent jong ka GDP. Ia ka jingpynlut pisa la buh ha ka ₹11,11,111 klur (3.4 per cent jong ka GDP). Kane ka kyntup ₹1,50,000 klur ka jingai jingiarap pisa ia ki Jylla na ka bynta ka jingpynlut pisa. Ka jingpynlut pisa ba la mang ka la jan 3.3 shah ka jingpynlut pisa ha u snem mang tyngka 2019-20 bad 23.0 percent jong baroh ki jingpynlut pisa ha ka 2024-25.

Ka Myntri Kam Pla Tyngka ka la ong, “Ka lynti ba nga la pynbna ha u 2021 ka la iarap bha ia ka ioh ka kot jong ngi bad ngi thmu ban poi sha ka deficit kaba hapoh 4.5 per cent ha u snem ban wan.” Ka la ong ruh ba ka Sorkar ka ieng skhem ban bud ia kane ka lynti. Ka Nirmala Sitharaman ka la ong “naduh u 2026-27, ka jingpyrshang jong ngi kan dei ban ioh ia ka fiscal deficit man u snem ha kaba ka ram jong ka Sorkar Pdeng kan duna kum ka percentage jong ka GDP.”

Ka fiscal deficit jong ka Sorkar Pdeng ka hiar sha ka 5.6 per cent jong ka GDP katkum lai tylli ki Provisional Actual (PA) ba la pynmih da ka Controller General of Accounts (CGA), katba ka revenue deficit ka la hiar sha ka 2.6 per cent jong ka GDP ha u snem mang tyngka 2023-24.

Ki dak ba kongsan jong ka Sorkar Pdeng ha kaba iadei bad ki jingantad ia ka Mang Tyngka (BE) jong u snem mang tyngka 2024-25, kum ka per cent jong GDP, ki dei kiba la pyni hangne hapoh.

Ki jingshim ram gross market lyngba ki dated security ki dei kiba la antad ha ka ₹14.01 lak klur bad ki jingshim ram net market ki long ₹11.63 lakklur ha u 2024-25. Baroh artylli ki kham duna ia kane ha u 2023-24.

Ka bynta jong ki Gross non-performing asset (GNPA) jong ki Scheduled Commercial Bank ka la hiar sha ka 2.8 per cent haba kut u Lber 2024 na ka jingbun tam kaba11.2 per cent ha u snem mang tyngka 2017-18. Ki SCB ki la pynkhlain ia ka jingdon pisa jong ki da kaba pyndonkam ia ki jingdon jingem ba kham ioh nong bha bad ka jingpynmih pisa thymmai, ka bynta jong ki jingdon jingem capital-to-riskweighted asset (CRAR) ka la long 16.8 per cent ha u Lber 2024, kaba kham bun ban ia kaba duna tam kaba dei ban don.

Na ka bynta ka BE 2024-25, la antad ba ka Gross Tax Revenue (GTR) kan kiew da 11.7 per cent palat ka RE 2023-24 bad 10.8 per cent palat ka PA 2023-24. La antad ba ka GTR kan long ₹38.40 lak klur (11.8 per cent jong ka GDP). La antad ba ki khajna Direct bad Indirect kin don ka bynta kaba57.5 per cent bad 42.5 per cent, ha ka GTR. Ha ka BE 2024- 25, hadien ka tax devolution sha ki jylla, ka Tax Revenue (Net sha ka Sorkar Pdeng) ka dei kaba la antad ha ka ₹25.83 lak klur. La antad ba ka Non Tax Revenue kan long ₹5.46 lak klur kaba long 45.2 per cent palat ia ka RE 2023–24 kaba₹3.76 lak klur, bad kane ka dei namar ki jingioh dividend ba kham biang.

Ki subsidy ba heh kum ka percent jong ka GDP ki dei kiba la antad ban hiar na ka 1.4 percent ha ka RE jong u 2023-24 sha ka 1.2 percentha ka BE jong ka 2024- 25. Ki subsidy ba heh, kiba ₹3.81 lak klur, kin long kumba 10.3 per cent jong ka jingpynlut ia ka revenue ha ka BE 2024-25.

Ban ioh ka jingryntih hapdeng ki jingioh Revenue bad jingpynlut Revenue ha ka BE 2024-25, ia ki jingioh revenue bad jingpynlut revenue jong ka Sorkar Pdeng la antad ha ka ₹31.29 lak klur bad ₹37.09 lak klur.

Ka jingioh GST ka dei kaba la antad ha ka ₹10.62 lak klur ha ka BE 2024-25, kaba long ka jingkiew kaba11.0 per cent palat ia ka RE bad PE ia u snem mang tyngka 2023-24. Ka jingkhlain ha ka jinglum GST ha u snem mang tyngka 2023-24 ka la buh ia u mawmer ha kaba baroh ka jinglum GST ka long ₹20.18 lak klur, kaba long ka jingkiew kaba 11.7 per cent palat ia u snem mang tyngka 2022-23.

Ka jinglum ia baroh ki khajna ka la kiew da 13.4 per cent bad ka tax-net sha ka Sorkar Pdeng ka la kiew da 10.9 percent. Ka jingioh Revenue ka dei kaba dang bteng ban khlain ha kine ki snem ba la dep bad kane ka dei namar ka jingkhlain ha ka jinglum khajna. Baroh ka jingpynlut pisa ka Sorkar Pdeng ka sakhi ia ka jingkiew kaba 5.9 per cent ha u snem mang tyngka 2023-24 (PA).

****