কেন্দ্ৰীয় বিত্ত আৰু কৰ্পৰেট পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰী শ্ৰীমতী নিৰ্মলা সীতাৰমণে আজি সংসদত ২০২৪-২৫ বৰ্ষৰ কেন্দ্ৰীয় বাজেট দাখিল কৰে।

সমষ্টিগত অৰ্থনৈতিক পৰিকাঠামো বিবৃতি আৰু মধ্যমকালীন বিত্তীয় নীতিসহ বিত্তীয় নীতি কৌশল বিবৃতিত ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ মূল বিত্তীয় সূচকসমূহৰ বিহংগম দৃষ্টিভংগী দিয়া হৈছে, যিয়ে তুলনামূলকভাৱে অনিশ্চিত বিশ্ব অৰ্থনীতিত ত্ৰুটিহীন সুস্থিৰতা প্ৰদৰ্শন কৰা দেখা গৈছে। চৰকাৰে ২০২৫-২৬ বিত্তীয় বৰ্ষৰ ভিতৰত জিডিপিৰ ৪.৫ শতাংশতকৈ কম বিত্তীয় ঘাটিৰ স্তৰ লাভ কৰিবলৈ বিত্তীয় একত্ৰীকৰণৰ এক বহল পথ অনুসৰণ কৰিব আৰু ফলত ঋণ আৰু জিডিপি অনুপাত একত্ৰিত হ’ব আৰু লগতে জনসাধাৰণৰ বিকাশ আৰু কল্যাণৰ বাবে বহল ভিত্তিৰ অন্তৰ্ভুক্ত সমাৱেশী অৰ্থনীতি বজাই ৰখাৰ প্ৰচেষ্টা অব্যাহত ৰাখিব।

২০২৩-২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত ভাৰতৰ প্ৰকৃত বৃদ্ধি ৮.২ শতাংশ আৰু ন্যূনতম বৃদ্ধি ৯.৬ শতাংশ হ’ব। সুস্থিৰ নগৰীয়া চাহিদাৰ পৰিস্থিতি আৰু গ্ৰাম্য চাহিদাৰ পুনৰুদ্ধাৰৰ ফলত ২০২৩-২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত ব্যক্তিগত উপভোগ ব্যয় ৪.০ শতাংশ বৃদ্ধি হৈছে।

স্বাভাৱিকতকৈ অধিক দক্ষিণ-পশ্চিম মৌচুমীৰ পূৰ্বাভাসৰ সৈতে ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষত ভাৰতৰ বাবে ৭.২ শতাংশ বৃদ্ধিৰ পূৰ্বানুমান কৰিছে। কৃষি খণ্ডৰ বাবে আশাব্যঞ্জক দৃষ্টিভংগীৰ উন্মেষ ঘটিছে। শক্তিশালী কৰ্পৰেট আৰু বেংক বেলেন্স শ্বীট আৰু চৰকাৰৰ মূলধনী ব্যয়ৰ ওপৰত অবিৰত মনোনিৱেশে বৃদ্ধি, উচ্চ ক্ষমতাৰ ব্যৱহাৰ আৰু ব্যৱসায়িক আশাবাদ, বিনিয়োগ কাৰ্যকলাপৰ বাবে অনুকূল বুলি আশা কৰা হৈছে।

২০২২-২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত ৬.৭ শতাংশ হোৱাৰ বিপৰীতে ২০২৩-২৪ চনত গড় খুচুৰা মুদ্ৰাস্ফীতি ৫.৪ শতাংশলৈ হ্ৰাস পাইছে। ২০২৪ চনৰ জুন মাহত মুদ্ৰাস্ফীতি ৫.১ শতাংশ আছিল, য’ত মূল মুদ্ৰাস্ফীতি আছিল ৩.১ শতাংশ। সামগ্ৰিকভাৱে খুচুৰা মুদ্ৰাস্ফীতি আৰবিআইৰ ২ৰ পৰা ৬ শতাংশৰ অধিসূচিত সহনশীলতা বেণ্ডৰ ভিতৰত আছে।

২০২৪-২৫ চনৰ বাবে ঋণৰ বাহিৰেও মুঠ লাভ আৰু মুঠ ব্যয় ক্ৰমে ৩২.০৭ লাখ কোটি আৰু ৪৮.২১ লাখ কোটি টকা বুলি অনুমান কৰা হৈছে। নিকা কৰ লাভৰ পৰিমাণ ২৫.৮৩ লাখ কোটি টকা বুলি অনুমান কৰা হৈছে। জিডিপিৰ ৪.৯ শতাংশ বিত্তীয় ঘাটি বুলি অনুমান কৰা হৈছে। মূলধনী ব্যয় ১১,১১,১১১ কোটি টকা (জিডিপিৰ ৩.৪ শতাংশ) বুলি নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে। ইয়াত মূলধনী ব্যয়ৰ বাবে ৰাজ্যসমূহক ১,৫০,০০০ কোটি টকাৰ আৰ্থিক সাহায্য অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। বাজেটত নিৰ্ধাৰিত মূলধনী ব্যয় ২০১৯-২০ বিত্তীয় বৰ্ষৰ মূলধনী ব্যয়ৰ প্ৰায় ৩.৩ গুণ আৰু ২০২৪-২৫ চনৰ বাজেট ধাৰ্য পুঁজিৰ মুঠ ব্যয়ৰ ২৩.০ শতাংশ।

কেন্দ্ৰীয় বিত্তমন্ত্ৰীয়ে কয়, “২০২১ চনত মোৰ দ্বাৰা ঘোষণা কৰা বিত্তীয় একত্ৰীকৰণ পথে আমাৰ অৰ্থনীতিক অতি ভাল সেৱা আগবঢ়াইছে আৰু অহা বছৰ ৪.৫ শতাংশৰ তলৰ ঘাটিত উপনীত হোৱাৰ লক্ষ্য ৰাখিছো।” তেওঁ লগতে কয় যে চৰকাৰে এই গতি অব্যাহত ৰাখিবলৈ প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ। শ্ৰীমতী নিৰ্মলা সীতাৰমণে কয়, “২০২৬-২৭ চনৰ পৰা আমাৰ প্ৰচেষ্টা হ’ব প্ৰতি বছৰে বিত্তীয় ঘাটি এনেদৰে ৰখা যাতে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ ঋণ জিডিপিৰ শতাংশ হিচাপে হ্ৰাস পাই থাকে।”

হিচাপ নিয়ন্ত্ৰকে প্ৰকাশ কৰা ৩টা অস্থায়ী প্ৰকৃত (পিএ) অনুসৰি কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বিত্তীয় ঘাটি জিডিপিৰ ৫.৬ শতাংশলৈ হ্ৰাস পোৱাৰ বিপৰীতে ২০২৩-২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত ৰাজহৰ ঘাটি জিডিপিৰ ২.৬ শতাংশলৈ হ্ৰাস পাইছে।

জিডিপিৰ শতাংশ হিচাপে ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষৰ বাজেট অনুমান (বিই)ৰ ক্ষেত্ৰত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ প্ৰধান বিত্তীয় সূচকসমূহ তলৰ তালিকাত সংক্ষিপ্তভাৱে উল্লেখ কৰা হৈছে।

ডেটেড ছিকিউৰিটিজৰ জৰিয়তে মুঠ বজাৰ ঋণৰ পৰিমাণ ২০২৪-২৫ চনৰ ভিতৰত ১৪.০১ লাখ কোটি আৰু নিকা বজাৰ ঋণৰ পৰিমাণ ১১.৬৩ লাখ কোটি টকা বুলি অনুমান কৰা হৈছে। ২০২৩-২৪ চনত দুয়োটাতকৈ কম হ’ব৷

তালিকাভুক্ত বাণিজ্যিক বেংকৰ মুঠ অ-পাৰদৰ্শী সম্পত্তি (জিএনপিএ) অনুপাত ২০১৭-১৮ বিত্তীয় বৰ্ষত ১১.২ শতাংশৰ শীৰ্ষৰ পৰা ২০২৪ চনৰ মাৰ্চ মাহৰ শেষৰ ফালে ২.৮ শতাংশলৈ হ্ৰাস পায়। এছচিবিসমূহে অধিক লাভৰ পৰা মজুতৰ মূলধনীকৰণ আৰু নতুন মূলধন সংগ্ৰহ কৰি নিজৰ মূলধনী ভিত্তি শক্তিশালী কৰিলে, ২০২৪ চনৰ মাৰ্চ মাহত তেওঁলোকৰ মূলধন-টু-ৰিস্কৱেইটেড সম্পত্তি অনুপাত (চি আৰ এ আৰ) ১৬.৮ শতাংশ হৈ পৰে, যিটো নিয়ন্ত্ৰণমূলক ন্যূনতমতকৈ অধিক।

বাজেট পূৰ্বানুমান ২০২৪-২৫ৰ বাবে মুঠ কৰ ৰাজহ (জিটিআৰ) আনুমানিক ৰাজহ ২০২৩-২৪ৰ তুলনাত ১১.৭ শতাংশ আৰু পিএ ২০২৩-২৪ৰ তুলনাত ১০.৮ শতাংশ বৃদ্ধি হোৱাৰ পূৰ্বানুমান কৰা হৈছে। জিটিআৰ ৩৮.৪০ লাখ কোটি টকা(জিডিপিৰ ১১.৮ শতাংশ) বুলি অনুমান কৰা হৈছে।প্ৰত্যক্ষ আৰু পৰোক্ষ কৰসমূহে জিটিআৰত ক্ৰমে ৫৭.৫ শতাংশ আৰু ৪২.৫ শতাংশ অৰিহণা যোগাব বুলি অনুমান কৰা হৈছে। ২০২৪-২০২৫ত বাজেট অনুমান ৰাজ্যসমূহলৈ কৰ বিতৰণৰ পিছত কৰ ৰাজহ (Net to Centre) 25.83 লাখ কোটি টকা বুলি পূৰ্বানুমান কৰা হৈছে। অনাকৰ ৰাজহ ৫.৪৬ লাখ কোটি টকা হ’ব বুলি পূৰ্বানুমান কৰা হৈছে যিটো আনুমানিক ৰাজহ ব্যয় ২০২৩–২৪ত ৩.৭৬ লাখ কোটিতকৈ ৪৫.২ শতাংশ অধিক৷

জিডিপিৰ শতাংশ হিচাপে মুখ্য ৰাজসাহায্য ২০২৩-২৪ চনৰ আৰ ইত ১.৪ শতাংশৰ পৰা ২০২৪- ২৫ চনৰ বি ইত ১.২ শতাংশলৈ হ্ৰাস পোৱাৰ আশা কৰা হৈছে ২০২৪-২৫ চন।

ৰাজহ লাভ আৰু ৰাজহ ব্যয়ৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰিবলৈ ২০২৪-২৫ চনৰ বাজেট পূৰ্বানুমানত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ ৰাজহ লাভ আৰু ৰাজহ ব্যয় ক্ৰমে ৩১.২৯ লাখ কোটি আৰু ৩৭.০৯ লাখ কোটি টকা বুলি ধাৰ্য কৰা হৈছে।

২০২৪-২৫ চনৰ বাজেট পূৰ্বানুমানত জি এছ টি লাভৰ পৰিমাণ ১০.৬২ লাখ কোটি টকা বুলি অনুমান কৰা হৈছে, যিয়ে ২০২৩-২৪ বিত্তীয় বৰ্ষৰ বাবে ৰাজহ ব্যয় আৰু পি ইৰ তুলনাত ১১.০ শতাংশ বৃদ্ধি হৈছে। ২০২৩-২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত জি এছ টি সংগ্ৰহৰ উত্থানে এক নতুন মাইলৰ খুঁটি স্থাপন কৰিছে আৰু মুঠ মুঠ জি এছ টি সংগ্ৰহ ২০.১৮ লাখ কোটি টকা হৈছে, যিয়ে ২০২২-২৩ বিত্তীয় বৰ্ষৰ তুলনাত ১১.৭ শতাংশ বৃদ্ধিৰ প্ৰতিফলন ঘটাইছে।

মুঠ কৰ ৰাজহ ১৩.৪ শতাংশ আৰু টেক্স-নেট টু চেণ্টাৰ ১০.৯ শতাংশ বৃদ্ধি পায়। ৰাজহৰ লাভে বিগত বছৰবোৰত অব্যাহত থকা উত্থান দেখুৱাইছে, যিটো কৰ সংগ্ৰহৰ শক্তিশালী বৃদ্ধিৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হৈছে। কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ মুঠ ব্যয় ২০২৩-২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত (পিএ) ৫.৯ শতাংশ বৃদ্ধি হৈছে৷

***

NB/SNC/VM/PSM/DB