কেন্দ্ৰীয় বিত্ত আৰু কৰ্পোৰেট পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰী শ্ৰীমতী নিৰ্মলা সীতাৰমণে আজি সংসদত অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা ২০২৩-২৪ উপস্থাপন কৰে। অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাই দেখুৱাইছে যে ভাৰতীয় কৃষিৰ সহযোগী খণ্ডবোৰ ক্ৰমান্বয়ে শক্তিশালী বিকাশ কেন্দ্ৰ আৰু কৃষি আয় উন্নত কৰাৰ বাবে প্ৰতিশ্ৰুতিপূৰ্ণ উৎস হিচাপে উদীয়মান হৈ পৰিছে। ২০১৪-১৫ বৰ্ষৰ পৰা ২০২২-২৩ বৰ্ষলৈ, পশুধন খণ্ডটো নিৰন্তৰ গতিত ৭.৩৮ শতাংশৰ এক আকৰ্ষণীয় চক্ৰবৃদ্ধি বাৰ্ষিক বিকাশ হাৰত বৃদ্ধি হৈছে। কৃষি আৰু আনুষঙ্গিক খণ্ডত মুঠ জিভিএ (নিৰন্তৰ মূল্যত) পশুধনৰ অৱদান ২০১৪-১৫ বৰ্ষৰ ২৪.৩২ শতাংশৰ পৰা ২০২২-২৩ বৰ্ষত ৩০.৩৮ শতাংশলৈ বৃদ্ধি পাইছে। ২০২২-২৩ চনত, পশুধন খণ্ডই মুঠ জিভিএ-ৰ ৪.৬৬ শতাংশ অৰিহণা যোগাইছিল, যাৰ ফলত গাখীৰ, কণী আৰু মাংসৰ জনমূৰি উপলব্ধতা যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছিল। ভাৰতীয় অৰ্থনীতিত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদানকাৰী মীন পালন খণ্ড, কৃষি জিভিএ-ৰ প্ৰায় ৬.৭২ শতাংশ আৰু ২০১৪-১৫ আৰু ২০২২-২৩ বৰ্ষৰ ভিতৰত (নিৰন্তৰ মূল্যত) ৮.৯ শতাংশ চক্ৰবৃদ্ধি বাৰ্ষিক হাৰত বৃদ্ধি হৈছে। এই "সূৰ্যোদয় খণ্ড"ই প্ৰায় ৩০ নিযুত লোকক সমৰ্থন কৰে, বিশেষকৈ উপেক্ষিত আৰু দুৰ্বল সম্প্ৰদায়বোৰক।

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাত উল্লেখ কৰা হৈছে যে পশুপালন আন্তঃগাঁথনি উন্নয়ন পুঁজিয়ে (এএইচআইডিএফ) দুগ্ধ প্ৰক্ৰিয়াকৰণ, মাংস প্ৰক্ৰিয়াকৰণ, পশু খাদ্য প্ৰকল্প, আৰু প্ৰজনন উন্নয়ন প্ৰযুক্তিৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ ক্ষেত্ৰত ব্যক্তিগত উদ্যোগী, ব্যক্তিগত কোম্পানী, এফপিঅ' আৰু ধাৰা ৮ ৰ কোম্পানী আৰু ডায়েৰী সমবায়ৰ (এএইচআইডিএফত দুগ্ধ প্ৰক্ৰিয়াকৰণ আৰু আন্তঃগাঁথনি উন্নয়ন পুঁজি একত্ৰিত কৰি অন্তৰ্ভুক্ত) বিনিয়োগৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে। চৰকাৰে ঋণ লওঁতাক ৩ শতাংশ সূত ৰেহাই আৰু মুঠ ঋণৰ ২৫ শতাংশলৈকে ঋণ গেৰাণ্টি প্ৰদান কৰে। মে’ ২০২৪ লৈকে, ১৩.৮৬১ কোটি ₹ মূল্যৰ ঋণদাতা বেংক/ নাবাৰ্ড/এনডিডিবি-ৰ দ্বাৰা ৪০৮ টা প্ৰকল্প অনুমোদিত কৰা হৈছে, যাৰ ফলত ৪০,০০০ প্ৰত্যক্ষ নিযুক্তিৰ সুযোগ সৃষ্টি হৈছে আৰু ৪২ লাখৰো অধিক কৃষক উপকৃত হৈছে।

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে ২০২২-২৩ বৰ্ষত, ভাৰতে ১৭.৫৪ নিযুত টন মাছ উৎপাদনৰ অভিলেখ অৰ্জন কৰিছিল, যি বিশ্বব্যাপী তৃতীয় স্থানত আছিল আৰু বিশ্বব্যাপী উৎপাদনৰ ৮ শতাংশ আছিল। এই খণ্ডটোক শক্তিশালী কৰাৰ বাবে, বীজ আৰু মাছ উৎপাদন আৰু অন্যান্য সম্প্ৰসাৰণ সেৱা বৃদ্ধি কৰাৰ উদ্দেশ্যৰে প্ৰধানমন্ত্ৰী মৎস্য সম্পদ যোজনা (পিএমএমএছৱাই)ৰ ৰূপত এক ব্যাপক হস্তক্ষেপ বিকশিত কৰা হৈছে। খণ্ডটোৰ আন্তঃগাঁথনিৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰাৰ বাবে, ২০১৮-১৯ বৰ্ষত মুঠ পুঁজিৰ আকাৰ ৭.৫২ হাজাৰ কোটি ₹ ৰ জৰিয়তে মীন পালন আৰু জলজ পালন আন্তঃগাঁথনি উন্নয়ন পুঁজি (এফআইডিএফ) আৰম্ভ কৰা হৈছিল। এতিয়ালৈকে, ৰেহাই হাৰ হিচাপে ৫.৫৯ হাজাৰ কোটি ₹ৰ বাবে ১২১ টা প্ৰস্তাৱৰ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে।

খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ খণ্ড:

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা অনুসৰি, ভাৰত হৈছে গাখীৰৰ সৰ্ববৃহৎ উৎপাদক আৰু ফল, পাচলি আৰু চেনীৰ দ্বিতীয় সৰ্ববৃহৎ উৎপাদক। সংগঠিত খণ্ডত মুঠ নিযুক্তিত ১২.০২ শতাংশ অংশৰ জৰিয়তে, ভাৰতত খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগ হৈছে সংগঠিত উৎপাদনৰ সৰ্ববৃহৎ নিয়োগকৰ্তাসকলৰ ভিতৰত অন্যতম । ২০২২-২৩ বৰ্ষত সংসাধিত খাদ্য ৰপ্তানিকে ধৰি কৃষি-খাদ্য ৰপ্তানিৰ মূল্য আছিল ৪৬.৪৪ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ, যি ভাৰতৰ মুঠ ৰপ্তানিৰ প্ৰায় ১১.৭ শতাংশ। সংসাধিত খাদ্য ৰপ্তানিৰ অংশও ২০১৭-১৮ বৰ্ষত ১৪.৯ শতাংশৰ পৰা ২০২২-২৩ বৰ্ষত ২৩.৪ শতাংশলৈ বৃদ্ধি পাইছে।

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাত উল্লেখ কৰা হৈছে যে খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ খণ্ডত জিভিএ ২০১৩-১৪ বৰ্ষত ₹১.৩০ লাখ কোটিৰ পৰা ২০২২-২৩ বৰ্ষত ১.৯২ লাখ কোটি ₹লৈ বৃদ্ধি পাইছে। ২০১১-১২ বৰ্ষৰ মূল্যত ২০২২-২৩ বৰ্ষত উৎপাদনক্ষেত্ৰত এই খণ্ডটো জিভিএৰ ৭.৬৬ শতাংশ আছিল।

***

NB/SK/SS