কেন্দ্ৰীয় বিত্ত আৰু কৰ্পৰেট পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰী শ্ৰীমতী নিৰ্মলা সীতাৰমণে আজি সংসদত ‘অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা ২০২৩-২৪’ উপস্থাপন কৰি কয় যে চতুৰ্থ ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ ফলত বিশ্বৰ শ্ৰমিক বজাৰত ব্যৱধান আৰু অহৰহ পৰিৱৰ্তন অব্যাহত আছে আৰু ভাৰতো ইয়াৰ দ্বাৰা হ’বলগীয়া পৰিৱৰ্তনৰ পৰা ৰক্ষা পাব নোৱাৰে।

২০৩৬ চনৰ ভিতৰত নিয়োগ সৃষ্টিৰ প্ৰয়োজনীয়তা

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা ২০২৩-২৪ত উল্লেখ কৰা হৈছে যে ভাৰতীয় অৰ্থনীতিয়ে ক্ৰমবৰ্ধমান কৰ্মশক্তিৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰিবলৈ অকৃষি খণ্ডত ২০৩০ চনৰ ভিতৰত বছৰি গড়ে প্ৰায় ৭৮.৫ লাখ চাকৰিৰ সৃষ্টি কৰিব লাগিব।

-গ্রাফিক্স-

সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে ইয়াৰ বাবে পিএলআই (৫ বছৰত ৬০ লাখ কৰ্মসংস্থাপন সৃষ্টি), মিত্ৰ বস্ত্ৰ আঁচনি (২০ লাখ কৰ্মসংস্থাপন সৃষ্টি), মুদ্ৰা আদিৰ বৰ্তমানৰ আঁচনিসমূহক পৰিপূৰক হিচাপে গঢ়ি তোলাৰ উল্লেখ।

এ আই : আটাইতকৈ ডাঙৰ ব্যৱধান

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা ২০২৩-২৪ত কোৱা হৈছে যে ভাৰতৰ গম্ভীৰ জনগাঁথনিগত লভ্যাংশ আৰু বহুত যুৱ জনসংখ্যাৰ সৈতে, এআইয়ে বিপদ আৰু সুযোগ দুয়োটাৰে সৃষ্টি কৰে। উৎপাদন খণ্ডটো এআইৰ সৈতে কম সংস্পৰ্শলৈ আহিছে, কিয়নো ঔদ্যোগিক ৰবটসমূহ মানুহৰ শ্ৰমৰ দৰে চঞ্চল বা ব্যয় প্ৰভাৱী নহয়। ভাৰতত এআইয়ে ভাবুকি আৰু সুযোগ দুয়োটাকে প্ৰদান কৰে আৰু বিশেষ বিপদ বিপিঅ' খণ্ডত আছে, য'ত জেনএআইয়ে চেটবটৰ জৰিয়তে নিয়মীয়া জ্ঞানমূলক কামৰ পৰিৱেশনত বৈপ্লৱিক পৰিৱৰ্তন আনিছে আৰু অহা দহ বছৰত এই খণ্ডত নিয়োগ যথেষ্ট হ্ৰাস পোৱাৰ অনুমান কৰা হৈছে। অৱশ্যে, অহা দশকত এআইৰ ক্ৰমান্বয়ে প্ৰসাৰণত উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধি হোৱাৰ আশা কৰা হৈছে।

প্ৰযুক্তিৰ সৈতে কাম কৰাৰ প্ৰতি ভাৰতৰ জনসাধাৰণৰ আত্মীয়তাৰ প্ৰতি লক্ষ্য কৰি, যেনেকৈ ডিজিটেল ৰাজহুৱা আন্তঃগাঁথনিৰ ক্ষেত্ৰত দেখা গৈছে, চৰকাৰ আৰু উদ্যোগৰ দ্বাৰা সক্ৰিয় হস্তক্ষেপে ভাৰতক এআই যুগত এক প্ৰধান খেলুৱৈ হিচাপে স্থান দিব পাৰে।

ভাৰতত এআইৰ সৰ্বাধিক সুযোগ লোৱা

এই ক্ষেত্ৰত গৱেষণা আৰু বিকাশৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰি অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা ২০২৩-২৪ত কোৱা হৈছে যে এআইৰ বাবে এটা আন্তঃসংস্থা সমন্বয় কৰ্তৃপক্ষৰ প্ৰয়োজনীয়তা আছে, যিয়ে এআই আৰু নিয়োগ সৃষ্টিৰ ওপৰত গৱেষণা, সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ, নীতি পৰিকল্পনাৰ মাৰ্গদৰ্শন কৰা কেন্দ্ৰীয় প্ৰতিষ্ঠান হিচাপে কাম কৰিব।

চৰকাৰে এআই সক্ষম পৰিৱেশ তন্ত্ৰ সুনিশ্চিত কৰাৰ লগতে এআইক দেশৰ যুৱক-যুৱতীসকলৰ সৈতে সংযোগ কৰিবৰ বাবে কেইবাটাও পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে। ইয়াৰে কিছুমান হ’ল ফিউচাৰ স্কিলছ প্ৰাইম, ইউৱাই ইউথ ফৰ উন্নতি আৰু ডেভেলপমেণ্ট উইথ এআই, স্কুলীয়া ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে এক ৰাষ্ট্ৰীয় কাৰ্যসূচী আৰু ৰেছপন্সিবল এআই ফৰ ইউথ ২০২২। ভাৰত এআই মিছনৰ বাবে ২০২৪ চনত ১০,৩০০ কোটি টকাৰ বাজেট প্ৰদান কৰা হৈছে, যিটো এআই পৰিৱেশ তন্ত্ৰক শক্তিশালী কৰাৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপ।

গিগ ইকনমিৰ দিশে স্থানান্তৰিত

ৰাষ্ট্ৰীয় শ্ৰম শক্তি সমীক্ষাৰ তথ্যৰ ভিত্তিত নিটি আয়োগৰ সাংকেতিক অনুমান অনুসৰি, ২০২০-২১ চনত ৭৭ লাখ (৭.৭ মিলিয়ন) শ্ৰমিক গিগ অৰ্থনীতিত নিয়োজিত আছিল আৰু অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা ২০২৩-২৪ অনুসৰি, ২০২৯-৩০ পৰ্যন্ত গিগ কৰ্মশক্তিৰ ২.৩৫ কোটি (২৩.৫ মিলিয়ন) পৰ্যন্ত বৃদ্ধি হোৱাৰ আশা আছে। ২০২৯-৩০ পৰ্যন্ত গিগ শ্ৰমিকসকলৰ অকৃষি কৰ্মশক্তিৰ ৬.৭ শতাংশ বা ভাৰতত মুঠ জীৱিকাৰ ৪.১ শতাংশ হোৱাৰ আশা কৰা হৈছে।

সমীক্ষাত উল্লেখ কৰা হৈছে যে ভাৰতীয় প্ৰেক্ষাপটত আৰু বিশ্বস্তৰত গিগ আৰু প্লেটফৰ্ম কৰ্মীসকলৰ বাবে ফলপ্ৰসূ সামাজিক সুৰক্ষা পদক্ষেপৰ সৃষ্টি এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় হৈ আহিছে। সামাজিক সুৰক্ষা সংহিতা (২০২০) হৈছে সামাজিক সুৰক্ষাৰ সুবিধাসমূহৰ পৰিসৰ বৃদ্ধি কৰি গিগ আৰু প্লেটফৰ্ম কৰ্মীসকলক সামৰি লোৱা এক উল্লেখযোগ্য অগ্ৰগতি।

জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আৰু সেউজ শক্তি পৰিৱৰ্তন

জলবায়ু পৰিৱৰ্তনক বৰ্তমানৰ এক কঠোৰ বাস্তৱতা হিচাপে গণ্য কৰি আৰু বতৰৰ চৰম পৰিঘটনাৰ কম্পাঙ্ক আৰু তীব্ৰতা বৃদ্ধিৰ অনুমান কৰি, সমীক্ষাটোত কোৱা হৈছে যে ইয়াৰ লগত জড়িত পৰিণতি হ’ল চাকৰি আৰু উৎপাদনশীলতাৰ সম্ভাব্য ক্ষতি।

জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ আন এটা দিশ হ’ল সেউজ প্ৰযুক্তি গ্ৰহণ কৰি সেউজ শক্তিৰ বিকল্পলৈ সংক্ৰমণ কৰি ইয়াৰ প্ৰভাৱ হ্ৰাস কৰাৰ প্ৰচেষ্টা। এই ধাৰাটোৱে সেই ব্যৱসায়ৰ দিশলৈ লৈ গৈ আছে যি বিনিয়োগৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এক শক্তিশালী চাকৰি সৃষ্টিৰ প্ৰভাৱ দেখি আছে, যি ব্যৱসায়ৰ সেউজ সংক্ৰমণ আৰু ইএছজি মানকৰ ৰূপায়ণৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে।

ভাৰতৰ ঔদ্যোগিক খণ্ড প্ৰগতিৰ পথত

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা অনুসৰি, ভাৰতৰ ঔদ্যোগিক খণ্ডৰ লাভ ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত ১৫ বছৰৰ ভিতৰত সৰ্বাধিক।

ইয়াত কোৱা হৈছে যে এয়া ব্যৱসায়ৰ দায়িত্ব যে সি পুঁজি আৰু শ্ৰমিকৰ মাজত ভাৰসাম্য স্থাপন কৰে। ইয়াৰ এআইৰ প্ৰতি আকৰ্ষণ আৰু প্ৰতিযোগিতা বৃদ্ধি পোৱাৰ ভয়, ব্যৱসায়ক চাকৰি সৃষ্টি আৰু সামাজিক স্থিৰতাৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰভাৱৰ সন্দৰ্ভত নিজৰ দায়িত্বৰ প্ৰতি সচেতন হোৱাটো প্ৰয়োজন।

উত্তম নিয়োগৰ বাবে কৃষি প্ৰক্ৰিয়াকৰণ আৰু যত্ন অৰ্থনীতি

অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা ২০২৩-২৪ত কোৱা হৈছে যে কৃষিৰ দৃষ্টিৰে সমৃদ্ধ দেশ হোৱাৰ বাবে, ভাৰতে ইয়াৰ বিভিন্ন কৃষি জলবায়ু অঞ্চলৰ দ্বাৰা প্ৰস্তাৱিত সামগ্ৰীৰ শ্ৰেণীৰ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে আৰু উৎপাদক হিচাপে বৃহৎ সংখ্যক গ্ৰাম্য কৰ্মশক্তিক নিয়োগ কৰিব পাৰে, য’ত এনে মহিলা অন্তৰ্ভুক্ত, যি লাভজনক অংশকালীন কৰ্মসংস্থাপন বিচাৰে আৰু শিক্ষিত যুৱক যি ক্ষুদ্ৰৰ পৰা মজলীয়া পৰিসৰৰ কৃষি প্ৰক্ৰিয়াকৰণ ইউনিটসমূহ চম্ভালিবলৈ কাৰিকৰীভাৱে দক্ষ হ’ব পাৰে।

এমএনৰেগাৰ অধীনত শ্ৰমিকসকলক অধিক উৎপাদনশীল আৰু আৰ্থিকভাৱে মানসিক চাপৰ উদ্যোগলৈ স্থানান্তৰিত কৰাৰ যথেষ্ট পৰিসৰ আছে। এই কথা লক্ষ্য কৰি, কৃষি আৰু সংশ্লিষ্ট উদ্যোগসমূহ গ্ৰাম্য অৰ্থনীতিৰ মূল ভেটি হৈয়েই আছে, কৰ্মসংস্থাপন সৃষ্টিৰ বাবে এই খণ্ডত উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধি কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয়। শ্ৰম, লজিষ্টিক, ঋণ আৰু বিপণনৰ বাবে মেগা ফুড পাৰ্ক, স্কিল ইণ্ডিয়া, মুদ্ৰা, এক জিলা-এক প্ৰডাক্ট আদিৰ মাজত সহযোগিতা ব্যৱহাৰ কৰিলে এই খণ্ড লাভৱান হ’ব পাৰে।

কেয়াৰ অৰ্থনীতি ভাৰতৰ দৰে এখন যুৱ দেশৰ বাবে যথেষ্ট গুৰুত্ব, যাৰ ওচৰত সুযোগ ল’বলৈ জনগাঁথনিগত আৰু লিংগ দুয়ো ধৰণৰ লাভাংশ আছে। ক্ৰমবৰ্ধমান জনসংখ্যাৰ বাবে ভৱিষ্যতৰ যত্নৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বাবে প্ৰস্তুতিৰ ওপৰত আলোকপাত কৰি অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা ২০২৩-২৪ত কোৱা হৈছে যে কেয়াৰ বা যত্নৰ কামৰ সংজ্ঞা দিয়া- কেয়াৰ বা যত্নক কাম হিচাপে গ্ৰহণ কৰাৰ প্ৰথম পদক্ষেপ।

ইয়াত কোৱা হৈছে যে অহা ২৫ বছৰত ভাৰতৰ যত্ন সম্পৰ্কীয় কামৰ প্ৰয়োজনীয়তা যথেষ্ট বৃদ্ধি পোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে, কিয়নো ক্ৰমবৰ্ধমান বয়সৰ জনসংখ্যাই চলি থকা জনগাঁথনিগত পৰিৱৰ্তন অনুসৰণ কৰে, আনহাতে শিশুৰ জনসংখ্যা তুলনামূলকভাৱে অধিক হৈয়ে আছে। ২০৫০ চনৰ ভিতৰত, শিশুৰ অংশ হ্ৰাস হৈ ১৮ শতাংশ (অৰ্থাৎ ৩০ কোটি ব্যক্তি) হোৱাৰ অনুমান কৰা হৈছে, আনহাতে বৃদ্ধৰ অনুপাত ২০.৮ শতাংশ (অৰ্থাৎ ৩৪.৭ কোটি ব্যক্তি)লৈ বৃদ্ধি পাব। এইদৰে, ২০২২ চনত ৫০.৭ কোটি ব্যক্তিৰ তুলনাত, ২০৫০ চনত দেশত ৬৪.৭ কোটি ব্যক্তিৰ যত্ন সম্পৰ্কীয় কাৰ্য কৰাৰ প্ৰয়োজন হ’ব।

এই কথা চিনাক্ত কৰি, মহিলাসকলৰ ওপৰত যত্ন সম্পৰ্কীয় কামৰ অসমতাপূৰ্ণ বোজা ভাৰতকে ধৰি সমগ্ৰ বিশ্বতে কম এফএলএফপিআৰৰ পৰিণাম স্বৰূপ, মহিলাৰ বাবে সমান সুযোগ – লিংগভিত্তিক আৰু অবৈতনিক যত্ন সম্পৰ্কীয় কামক পৃথক কৰাটো বিশেষভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ।

কেয়াৰ খণ্ডৰ বিকশিত কৰাৰ অৰ্থনৈতিক মূল্য দুগুণ – এলএলএফপিআৰ বৃদ্ধি কৰা আৰু আউটপুট আৰু নিয়োগ সৃষ্টিৰ বাবে এক আশাব্যঞ্জক খণ্ডক প্ৰসাৰ কৰা। সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে ভাৰতৰ ক্ষেত্ৰত জিডিপিৰ ২ শতাংশৰ সমতুল্য প্ৰত্যক্ষ ৰাজহুৱা বিনিয়োগৰ ফলত ১১ মিলিয়ন চাকৰিৰ সৃষ্টিৰ সম্ভাৱনা আছে, ইয়াৰে প্ৰায় ৭০ শতাংশ মহিলা হ’ব।

ভাৰতত জ্যেষ্ঠ যত্ন সংস্কাৰ

সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে বৃদ্ধি পোৱা বৃদ্ধ বয়সৰ জনসংখ্যাৰ সৈতে জড়িত যত্নৰ দায়িত্ব ল’বলৈ ভৱিষ্যতৰ বাবে সাজু বয়সস্থ যত্ন নীতি বিকশিত কৰিবলৈ জ্যেষ্ঠ যত্নৰ বিষয়ে আগতীয়াকৈ কথা-বতৰা প্ৰয়োজনীয়, যত্ন অৰ্থনীতি ২০৪৭ চনৰ ভিতৰত বিকশিত ৰাষ্ট্ৰ হ’বলৈ ভাৰত টু-ডু তালিকাত শীৰ্ষ স্তৰৰ প্ৰৱেশ। এডিবিৰ প্ৰতিবেদন অনুসৰি, বয়সস্থ লোকৰ কৰ্মক্ষমতা এক প্ৰধান অৰ্থনৈতিক সম্পদ। ৬০-৬৯ বছৰীয়া জনসংখ্যাৰ প্ৰয়োগহীন কৰ্মক্ষমতাৰ এই ৰূপালী লভ্যাংশক ব্যৱহাৰ কৰিলে এছিয়াৰ অৰ্থনীতিৰ বাবে জিডিপি গড়ে ১.৫ শতাংশ বৃদ্ধি পাব বুলি অনুমান কৰা হৈছে।

**********

NB/SNC/VM/KS