પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કેરળના તિરુવનંતપુરમમાં વિક્રમ સારાભાઈ સ્પેસ સેન્ટર (વીએસએસસી)ની મુલાકાત લીધી હતી અને આશરે રૂ. 1800 કરોડનાં મૂલ્યનાં ત્રણ મહત્ત્વપૂર્ણ અંતરિક્ષ માળખાગત પ્રોજેક્ટનું ઉદઘાટન કર્યું હતું. આ પ્રોજેક્ટ્સમાં શ્રીહરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટર ખાતેની એસ.એલ.વી. ઇન્ટિગ્રેશન ફેસિલિટી (પીઆઈએફ) સામેલ છે. મહેન્દ્રગિરી ખાતે ઇસરો પ્રોપલ્શન કોમ્પ્લેક્સ ખાતે નવી 'સેમી-ક્રાયોજેનિક્સ ઇન્ટિગ્રેટેડ એન્જિન એન્ડ સ્ટેજ ટેસ્ટ ફેસિલિટી'; અને વી.એસ.એસ.સી., તિરુવનંતપુરમ ખાતે 'ટ્રાયસોનિક વિન્ડ ટનલ'. શ્રી મોદીએ ગગનયાન મિશનની પ્રગતિની સમીક્ષા પણ કરી હતી અને ચાર અવકાશયાત્રીઓને 'અવકાશયાત્રી પાંખો' એનાયત કરી હતી. અવકાશયાત્રીઓમાં ગ્રુપ કેપ્ટન પ્રશાંત બાલકૃષ્ણન નાયર, ગ્રુપ કેપ્ટન અજિત કૃષ્ણન, ગ્રુપ કેપ્ટન અંગદ પ્રતાપ અને વિંગ કમાન્ડર શુભાંશુ શુક્લાનો સમાવેશ થાય છે.

જનમેદનીને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ ભારત માતા કી જયના નારા સાથે હોલ ગુંજી ઉઠ્યો હતો ત્યારે અવકાશયાત્રી-નિયુક્ત લોકો માટે સ્ટેન્ડિંગ ઓવેશનની હાકલ કરીને શરૂઆત કરી હતી.

દરેક દેશની વિકાસયાત્રામાં તેની વિશિષ્ટ ક્ષણો હોય છે, જે માત્ર વર્તમાનને જ નહીં, પણ ભવિષ્યની પેઢીઓને પણ વ્યાખ્યાયિત કરે છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આજનો દિવસ ભારત માટે એવો અવસર છે, જ્યારે વર્તમાન પેઢી જમીન, હવા, જળ અને અંતરિક્ષમાં રાષ્ટ્રની ઐતિહાસિક સિદ્ધિઓ પર ગર્વ કરી શકે છે. અયોધ્યાથી બનેલા નવા 'કાલ ચક્ર'ની શરૂઆત વિશે પોતાના નિવેદનને યાદ કરતા પ્રધાનમંત્રી મોદીએ કહ્યું કે ભારત વૈશ્વિક વ્યવસ્થામાં પોતાની જગ્યાને સતત વિસ્તારી રહ્યું છે અને તેની ઝલક દેશના અંતરિક્ષ કાર્યક્રમમાં જોઈ શકાય છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારતની ચંદ્રયાનની સફળતાને યાદ કરી હતી, કારણ કે ભારત ચંદ્રનાં દક્ષિણ ધ્રુવ પર ઉતરાણ કરનાર પ્રથમ રાષ્ટ્ર બન્યું હતું. તેમણે કહ્યું હતું કે, "આજે શિવ-શક્તિ પોઇન્ટ સમગ્ર વિશ્વને ભારતીય કુશળતાથી પરિચિત કરાવી રહ્યું છે." તેમણે અંતરિક્ષયાત્રી નિયુક્ત ચાર ગગનયાન મુસાફરોની રજૂઆતને ઐતિહાસિક પ્રસંગ ગણાવ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "તેઓ માત્ર ચાર નામ કે વ્યક્તિઓ જ નથી, પણ 140 કરોડ ભારતીયોની આકાંક્ષાઓને અંતરિક્ષમાં લઈ જવાની ચાર 'શક્તિ' છે." તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, 'એક ભારતીય 40 વર્ષ બાદ અંતરિક્ષમાં જઇ રહ્યો છે. જો કે, હવે, સમય, કાઉન્ટડાઉન અને રોકેટ અમારી પાસે છે." દેશ માટે નિયુક્ત અવકાશયાત્રીઓને મળવા અને તેમનો પરિચય કરાવવામાં આનંદ વ્યક્ત કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ સમગ્ર દેશ વતી તેમને શુભેચ્છા પાઠવી હતી.

પ્રધાનમંત્રીએ અંતરિક્ષયાત્રીથી નિયુક્ત થયેલા લોકોનો ઉલ્લેખ કરીને કહ્યું હતું કે, ભારતની સફળતા સાથે તેમનાં નામ જોડાયાં છે અને આ ભારતનાં ભરોસા, સાહસ, શૌર્ય અને શિસ્તનું પ્રતીક છે. તેમણે તાલીમ પ્રત્યે તેમનાં સમર્પણ અને જુસ્સાની પ્રશંસા કરી હતી તથા કહ્યું હતું કે, તેઓ ભારતની અમૃત પેઢીનાં પ્રતિનિધિ છે, જે ક્યારેય હાર નથી માનતાં અને તમામ પ્રતિકૂળતાઓને ઝીલવાની શક્તિ પ્રદર્શિત કરે છે. આ મિશન માટે સ્વસ્થ શરીર અને સ્વસ્થ મનની જરૂરિયાત પર પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ તાલીમ મોડ્યુલના ભાગરૂપે યોગની ભૂમિકાની નોંધ લીધી હતી. પીએમ મોદીએ કહ્યું, "દેશની ઈચ્છાઓ અને આશીર્વાદ તમારા પર છે." તેમણે ગગનયાન પ્રોજેક્ટ સાથે સંકળાયેલા ઇસરોના તમામ સ્ટાફ ટ્રેનર્સને શુભેચ્છાઓ પણ પાઠવી હતી.

પ્રધાનમંત્રીએ ચાર અવકાશયાત્રી-નિયુક્ત લોકો પ્રત્યે સેલિબ્રિટીનું ધ્યાન દોરવા વિશે કેટલીક ચિંતાઓ પણ વ્યક્ત કરી હતી જે તેમની તાલીમમાં ખલેલ પહોંચાડી શકે છે. તેમણે અવકાશયાત્રી-નિયુક્ત લોકો અને તેમના પરિવારો સાથે સહકાર માટે અપીલ કરી હતી જેથી તેઓ કોઈ પણ વિક્ષેપ વિના તેમની તાલીમ ચાલુ રાખે.

પ્રધાનમંત્રીને ગગનયાન વિશે માહિતી આપવામાં આવી હતી. તેમણે આનંદ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, ગગનયાનમાં મોટા ભાગનાં ઉપકરણો મેડ ઇન ઇન્ડિયા છે. તેમણે વિશ્વની ટોચની 3 અર્થવ્યવસ્થાઓમાં ભારતના પ્રવેશ સાથે ગગનયાનની તૈયારીના સુખદ સંયોગની નોંધ લીધી હતી. તેમણે કહ્યું હતું કે, આજે જે પરિયોજનાઓનું લોકાર્પણ કરવામાં આવ્યું છે, તે નવી રોજગારી તરફ દોરી જશે અને ભારતની પ્રતિષ્ઠા વધારશે.

ભારતના અંતરિક્ષ કાર્યક્રમમાં નારી શક્તિની ભૂમિકાની પ્રશંસા કરતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "ચંદ્રયાન હોય કે ગગનયાન, મહિલા વૈજ્ઞાનિકો વિના આવા કોઈ પ્રોજેક્ટની કલ્પના પણ ન કરી શકાય." તેમણે માહિતી આપી હતી કે, ઇસરોમાં 500થી વધારે મહિલાઓ લીડરશિપ પોઝિશન પર છે.

ભારતનું અંતરિક્ષ ક્ષેત્રનું મુખ્ય પ્રદાન યુવા પેઢીમાં વૈજ્ઞાનિક માનસિકતાનાં બીજ રોપવાનું છે એ વાત પર ભાર મૂકીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, ઇસરોએ પ્રાપ્ત કરેલી સફળતાએ આજનાં બાળકોમાં વૈજ્ઞાનિક બનવા માટે મોટા થવાનો વિચાર જન્માવ્યો છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "રોકેટનું કાઉન્ટડાઉન ભારતમાં લાખો બાળકોને પ્રેરિત કરે છે અને પેપર પ્લેન બનાવતા લોકો આજે તમારા જેવા વૈજ્ઞાનિક બનવાનું સપનું જુએ છે." પ્રધાનમંત્રીએ વૈજ્ઞાનિકોને સંબોધનની દિશા આપી હતી. તેમણે ટિપ્પણી કરી હતી કે, યુવાનોની ઇચ્છાશક્તિ દેશની સંપત્તિ માટે બનાવે છે. તેમણે કહ્યું કે ચંદ્રયાન 2ના લેન્ડિંગનો સમય દેશના દરેક બાળક માટે શીખવાનો અનુભવ હતો, જ્યારે ગયા વર્ષે 23 ઓગસ્ટના રોજ ચંદ્રયાન 3ના સફળ લેન્ડિંગે યુવાનોને નવી ઉર્જાથી ભરી દીધા હતા. "આ દિવસને હવે અવકાશ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે", તેમણે અવકાશ ક્ષેત્રમાં દેશ દ્વારા બનાવવામાં આવેલા વિવિધ રેકોર્ડ્સ પર પ્રકાશ પાડતા માહિતી આપી હતી. તેમણે પ્રથમ પ્રયાસમાં મંગળ પર પહોંચવાની, એક જ મિશનમાં 100થી વધારે ઉપગ્રહોનું પ્રક્ષેપણ કરવાની અને પૃથ્વીથી 15 લાખ કિલોમીટરની ભ્રમણકક્ષામાં આદિત્ય એલ1 સૌર તપાસને સફળતાપૂર્વક દાખલ કરવાની સિદ્ધિનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, બહુ ઓછા દેશોએ આ પ્રકારની સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી છે. તેમણે વર્ષ 2024નાં શરૂઆતનાં થોડાં સપ્તાહમાં એક્સ્પો-સેટ અને ઇન્સેટ-3ડીએસની તાજેતરની સફળતાઓનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ઈસરોની ટીમને કહ્યું કે, "તમે બધા ભવિષ્યની સંભાવનાઓના નવા દ્વાર ખોલી રહ્યા છો." પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, એક અંદાજ મુજબ, આગામી 10 વર્ષમાં ભારતનું અંતરિક્ષ અર્થતંત્ર પાંચ ગણું વધશે અને 44 અબજ ડોલરને આંબી જશે. તેમણે કહ્યું હતું કે, ભારત અંતરિક્ષનાં ક્ષેત્રમાં વૈશ્વિક વાણિજ્યિક કેન્દ્ર બની રહ્યું છે. આવનારા દિવસોમાં ભારત ફરી એકવાર ચંદ્ર પર જશે. તેમણે ચંદ્રની સપાટી પરથી નમૂનાઓ પાછા મેળવવાની નવી મહત્વાકાંક્ષા વિશે પણ માહિતી આપી હતી. તેમણે કહ્યું કે શુક્ર પણ રડાર પર છે. તેમણે એમ પણ જણાવ્યું હતું કે 2035 સુધીમાં ભારતનું પોતાનું સ્પેસ સ્ટેશન હશે. વધુમાં પ્રધાનમંત્રી મોદીએ કહ્યું કે, "આ અમૃત કાળમાં એક ભારતીય અંતરિક્ષયાત્રી ભારતીય રોકેટમાં ચંદ્ર પર ઉતરશે" .

છેલ્લાં 10 વર્ષમાં અંતરિક્ષ ક્ષેત્રમાં ભારતની સફળતાઓ અને વર્ષ 2014 અગાઉનાં દાયકા સાથે સરખામણી કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, રાષ્ટ્રએ આશરે 400 ઉપગ્રહોનું પ્રક્ષેપણ કર્યું છે, જેની સરખામણીમાં માત્ર 33 સેટેલાઇટ્સ છોડવામાં આવ્યાં છે અને યુવાનો સંચાલિત અંતરિક્ષ સ્ટાર્ટઅપ્સની સંખ્યામાં બે કે ત્રણથી વૃદ્ધિ 200થી વધીને 200 થઈ છે. પ્રધાનમંત્રીએ આજે તેમની હાજરીને સ્વીકારીને તેમનાં વિઝન, પ્રતિભા અને તેમની ઉદ્યોગસાહસિકતાની પ્રશંસા કરી હતી. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ આ ક્ષેત્રને ગતિ આપતા અંતરિક્ષ સુધારાઓ પર પણ વાત કરી અને અંતરિક્ષ ક્ષેત્રમાં 100 ટકા વિદેશી રોકાણની તાજેતરમાં મંજૂર થયેલી એફડીઆઈ નીતિનો ઉલ્લેખ કર્યો. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આ સુધારા સાથે વિશ્વની સૌથી મોટી અંતરિક્ષ સંસ્થાઓ હવે ભારતમાં સ્થાપિત થઈ શકે છે અને યુવાનોને તેમની કુશળતા પ્રદર્શિત કરવાની તક પ્રદાન કરી શકે છે.

ભારતના વિક્સિત બનવાના સંકલ્પનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ અંતરિક્ષ ક્ષેત્રની ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ કહ્યું, અંતરિક્ષ વિજ્ઞાન માત્ર રોકેટ સાયન્સ નથી, પરંતુ તે સૌથી મોટું સોશિયલ સાયન્સ પણ છે. સ્પેસ ટેકનોલોજીથી સમાજને સૌથી વધુ ફાયદો થાય છે." તેમણે કૃષિ, હવામાન સંબંધિત, આપત્તિની ચેતવણી, સિંચાઈ સાથે સંબંધિત, નેવિગેશન નકશા અને માછીમારો માટે નાવિક સિસ્ટમ જેવા અન્ય ઉપયોગોનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે સરહદની સલામતી, શિક્ષણ, આરોગ્ય અને અન્ય ઘણા અવકાશ વિજ્ઞાનના અન્ય ઉપયોગો ચાલુ રાખ્યા હતા અને તેના પર ભાર મૂક્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ અંતમાં જણાવ્યું હતું કે, "તમે સૌ, ઇસરો અને અંતરિક્ષ ક્ષેત્ર વિકસિત ભારતનાં નિર્માણમાં બહુ મોટી ભૂમિકા ભજવે છે."

આ પ્રસંગે કેરળના રાજ્યપાલ શ્રી આરિફ મોહમ્મદ ખાન, કેરળના મુખ્યમંત્રી શ્રી પિનરાયી વિજયન, કેન્દ્રીય રાજ્ય મંત્રી વી. મુરલીધરન અને અવકાશ વિભાગના સચિવ અને ઇસરોના ચેરમેન શ્રી એસ સોમનાથ પણ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

પાશ્વ ભાગ

પ્રધાનમંત્રીના દેશના અંતરિક્ષ ક્ષેત્રમાં સુધારાની દીર્ઘદૃષ્ટિને વેગ મળ્યો છે, જેથી તેની સંપૂર્ણ ક્ષમતાનો લાભ લઈ શકાય અને આ ક્ષેત્રમાં ટેકનિકલ અને સંશોધન અને વિકાસની ક્ષમતા વધારવાની તેમની પ્રતિબદ્ધતાને વેગ મળે, કારણ કે તિરુવનંતપુરમના વિક્રમ સારાભાઈ સ્પેસ સેન્ટરની મુલાકાત દરમિયાન ત્રણ મહત્ત્વપૂર્ણ અવકાશ માળખાગત પરિયોજનાઓનું ઉદઘાટન કરવામાં આવી રહ્યું છે. આ પ્રોજેક્ટ્સમાં શ્રીહરિકોટાનાં સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરમાં પીએસએલવી ઇન્ટિગ્રેશન ફેસિલિટી (પીઆઇએફ) સામેલ છે. મહેન્દ્રગિરી ખાતે ઇસરો પ્રોપલ્શન કોમ્પ્લેક્સ ખાતે નવી 'સેમી-ક્રાયોજેનિક્સ ઇન્ટિગ્રેટેડ એન્જિન એન્ડ સ્ટેજ ટેસ્ટ ફેસિલિટી'; અને વી.એસ.એસ.સી., તિરુવનંતપુરમ ખાતે 'ટ્રાયસોનિક વિન્ડ ટનલ'. અંતરિક્ષ ક્ષેત્ર માટે વૈશ્વિક કક્ષાની ટેકનિકલ સુવિધાઓ પ્રદાન કરતી આ ત્રણ યોજનાઓનો કુલ ખર્ચ આશરે રૂ. 1800 કરોડનાં ખર્ચે વિકસાવવામાં આવ્યો છે.

શ્રીહરિકોટાનાં સતીશ ધવન અંતરિક્ષ કેન્દ્ર સ્થિત પીએસએલવી ઇન્ટિગ્રેશન ફેસિલિટી (પીઆઇએફ) પીએસએલવી પ્રક્ષેપણની આવૃત્તિ દર વર્ષે 6થી વધારીને 15 ટકા કરવામાં મદદરૂપ થશે. આ અત્યાધુનિક સુવિધા ખાનગી અવકાશ કંપનીઓ દ્વારા રચાયેલા એસએસએલવી (SSLV) અને અન્ય નાના પ્રક્ષેપણ યાનના પ્રક્ષેપણને પણ પૂરી પાડી શકે છે.

આઇપીઆરસી મહેન્દ્રગિરી ખાતે નવી 'સેમી-ક્રાયોજેનિક્સ ઇન્ટિગ્રેટેડ એન્જિન એન્ડ સ્ટેજ ટેસ્ટ સુવિધા' સેમી-ક્રાયોજેનિક એન્જિન અને સ્ટેજના વિકાસને સક્ષમ બનાવશે, જે વર્તમાન લોન્ચ વાહનોની પેલોડ ક્ષમતામાં વધારો કરશે. ૨૦૦ ટન થ્રસ્ટ સુધીના એન્જિનનું પરીક્ષણ કરવા માટે સુવિધા પ્રવાહી ઓક્સિજન અને કેરોસીન સપ્લાય સિસ્ટમ્સથી સજ્જ છે.

વાતાવરણીય શાસનમાં ઉડાન દરમિયાન રોકેટ અને વિમાનના લક્ષણ માટે એરોડાયનેમિક પરીક્ષણ માટે વિન્ડ ટનલ આવશ્યક છે. વી.એસ.એસ.સી. ખાતે "ટ્રાઇસોનિક વિન્ડ ટનલ" નું ઉદઘાટન કરવામાં આવી રહ્યું છે તે એક જટિલ તકનીકી પ્રણાલી છે જે આપણી ભાવિ તકનીકી વિકાસની જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરશે.

તેમની મુલાકાત દરમિયાન, પ્રધાનમંત્રીએ ગગનયાન મિશનની પ્રગતિની સમીક્ષા પણ કરી હતી અને અવકાશયાત્રી-નિયુક્ત લોકોને 'અવકાશયાત્રી પાંખો' એનાયત કરી હતી. ગગનયાન મિશન એ ભારતનો પ્રથમ માનવ અવકાશ ઉડાન કાર્યક્રમ છે, જેના માટે ઇસરોના વિવિધ કેન્દ્રો પર વ્યાપક તૈયારીઓ ચાલી રહી છે.

YP/AP/GP

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com