ସନ୍ଥ ଶିରୋମଣି ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଶ୍ରୀ ୧୦୮ ବିଦ୍ୟାସାଗର ଜୀ ମହାରାଜ ଜୀ ସମାଧି ଲାଭ କରି ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଚାଲି ଯାଇଛନ୍ତି। ତାଙ୍କ ଜୀବନ ହେଉଛି ଗଭୀର ଜ୍ଞାନ, ଅସୀମ କରୁଣା ଏବଂ ମାନବିକତାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଅତୁଟ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ।  ମୁଁ ଅନେକ ଥର ତାଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ଲାଭ କରିବାର ଗୌରବ ଲାଭ କରିଛି । ମୁଁ ଏକ ଅପୂରଣୀୟ କ୍ଷତିର ଅନୁଭବ କରୁଛି ।  ଏପରି ଏକ ମାର୍ଗଦର୍ଶକ ହରାଇଛି, ଯାହା ମୋ ସମେତ ଅଗଣିତ ଆତ୍ମାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମାର୍ଗକୁ ଆଲୋକିତ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଶ୍ରଦ୍ଧା, ସ୍ନେହ ଏବଂ ଆଶୀର୍ବାଦ କେବଳ ସଦ୍ଭାବନାର ପ୍ରତୀକ ନୁହେଁ, ବରଂ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶକ୍ତିର ଗଭୀର ଉଦାହରଣ ଥିଲା, ଯାହା ତାଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଥିବା ସମସ୍ତ ଭାଗ୍ୟଶାଳୀଙ୍କୁ ଶକ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲା ।

ପୂଜ୍ୟ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଜୀ ଜ୍ଞାନ, କରୁଣା ଓ ସେବାର ତ୍ରିବେଣୀ ଭାବେ ସର୍ବଦା ସ୍ମରଣୀୟ ହୋଇ ରହିବେ। ସେ ଥିଲେ ଜଣେ ପ୍ରକୃତ ତପସ୍ୱୀ, ଯାହାଙ୍କ ଜୀବନ ଭଗବାନ ମହାବୀରଙ୍କ ଆଦର୍ଶର ପ୍ରତୀକ ଥିଲା । ତାଙ୍କର ଜୀବନ ଜୈନ ଧର୍ମର ମୂଳ ନୀତିର ଉଦାହରଣ ଦେଇଥିଲା, ନିଜ କାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଏହାର ଆଦର୍ଶକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥିଲା । ସମସ୍ତ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଯତ୍ନ ଜୀବନ ପ୍ରତି ଜୈନ ଧର୍ମର ଗଭୀର ସମ୍ମାନକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥିଲା । ଚିନ୍ତା, ଶବ୍ଦ ଓ କର୍ମରେ ସଚ୍ଚୋଟତା ଉପରେ ଜୈନ ଧର୍ମର ଗୁରୁତ୍ୱକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରି ସେ ସତ୍ୟର ମାର୍ଗରେ ଜୀବନ ଯାପନ କରୁଥିଲେ । ସେ ବହୁତ ସରଳ ଜୀବନଶୈଳୀ ମଧ୍ୟ ବିତାଉଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଭଳି ମହାନ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଯୋଗୁଁ ହିଁ ଦୁନିଆ ଜୈନ ଧର୍ମ ଏବଂ ଭଗବାନ ମହାବୀରଙ୍କ ଜୀବନରୁ ପ୍ରେରିତ ହୋଇ ରହିଛି । ଜୈନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ସେ ରହିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ପ୍ରଭାବ ଏବଂ ପ୍ରେରଣା କେବଳ ଗୋଟିଏ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ନଥିଲା । ବିଭିନ୍ନ ଧର୍ମ, ଅଞ୍ଚଳ ଓ ସଂସ୍କୃତିର ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସିଥିଲେ ଏବଂ ସେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଜାଗରଣ ଦିଗରେ ଅକ୍ଳାନ୍ତ ପରିଶ୍ରମ କରିଥିଲେ, ବିଶେଷ କରି ଯୁବବର୍ଗଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ।

ଶିକ୍ଷା ତାଙ୍କ ହୃଦୟର ଅତି ନିକଟତର କ୍ଷେତ୍ର ଥିଲା । ବିଦ୍ୟାଧର (ତାଙ୍କ ପିଲାଦିନର ନାମ) ରୁ ବିଦ୍ୟାସାଗର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାଙ୍କର ଯାତ୍ରା ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ ଏବଂ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଗଭୀର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ଥିଲା । ଶିକ୍ଷା ହିଁ ଏକ ନ୍ୟାୟସମ୍ପନ୍ନ ଓ ଆଲୋକିତ ସମାଜର ମୂଳଦୁଆ ବୋଲି ତାଙ୍କର ଦୃଢ଼ ବିଶ୍ୱାସ ଥିଲା। ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କୁ ସଶକ୍ତ କରିବାର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ଭାବରେ ଜ୍ଞାନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ ସେ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ, ଯାହା ସେମାନଙ୍କୁ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଏବଂ ଅବଦାନର ଜୀବନ ଯାପନ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ କରିଥିଲା । ତାଙ୍କ ଶିକ୍ଷାରେ ଆତ୍ମଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ ଆତ୍ମ-ସଚେତନତାକୁ ପ୍ରକୃତ ଜ୍ଞାନର ମାର୍ଗ ଭାବରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ତାଙ୍କ ଅନୁଗାମୀମାନଙ୍କୁ ଜୀବନବ୍ୟାପୀ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଉନ୍ନତିରେ ନିୟୋଜିତ ହେବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

ଏହା ସହିତ ସନ୍ଥ ଶିରୋମଣି ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ବିଦ୍ୟାସାଗର ଜୀ ମହାରାଜ ଜୀ ଚାହୁଁଥିଲେ ଯେ ଆମର ଯୁବପିଢ଼ି ଏକ ଶିକ୍ଷା ପାଆନ୍ତୁ ଯାହା ଆମର ସାଂସ୍କୃତିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧରେ ମଧ୍ୟ ଆଧାରିତ । ସେ ବାରମ୍ବାର କହୁଥିଲେ ଯେ ଆମେ ଅତୀତର ଶିକ୍ଷା ଠାରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇଥିବାରୁ ଆମେ ଜଳ ଅଭାବ ଭଳି ପ୍ରମୁଖ ଆହ୍ୱାନର ସମାଧାନ ଖୋଜିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇନଥିଲୁ । ସେ ଏହା ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱାସ କରିଥିଲେ ଯେ ଏକ ସାମଗ୍ରିକ ଶିକ୍ଷା ହେଉଛି ତାହା ଯାହା ଦକ୍ଷତା ଏବଂ ଉଦ୍ଭାବନ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଏ । ସେ ଭାରତର ଭାଷାଗତ ବିବିଧତା ପାଇଁ ଗର୍ବିତ ଥିଲେ ଏବଂ ଯୁବକମାନଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ଭାଷା ଶିଖିବା ପାଇଁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ ।

ପୂଜ୍ୟ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଜୀ ନିଜେ ସଂସ୍କୃତ, ପ୍ରକୃତି ଏବଂ ହିନ୍ଦୀରେ ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ଲେଖିଥିଲେ । ଜଣେ ସନ୍ଥ ଭାବରେ ସେ ଯେଉଁ ଉଚ୍ଚତାରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ଏବଂ ପୃଥିବୀରେ ସେ କେତେ ପୂଜନୀୟ ଥିଲେ, ତାହା ତାଙ୍କର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ପୁସ୍ତକ ମୁକମତୀରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ । ନିଜ କାର୍ଯ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ପଛୁଆ ଲୋକଙ୍କୁ ସ୍ୱର ଦେଇଥିଲେ ।

ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ପୁଜ୍ୟ ଆଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଅବଦାନ ଅତୁଳନୀୟ ଥିଲା। ବିଶେଷ କରି ଅନୁନ୍ନତ ଅଞ୍ଚଳରେ ସେ ଅନେକ ପ୍ରୟାସ ସହ ଜଡ଼ିତ ଥିଲେ। ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ସାମଗ୍ରିକ ଥିଲା, ଶାରୀରିକ ସୁସ୍ଥତାକୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସୁସ୍ଥତା ସହିତ ସମନ୍ୱିତ କରିଥିଲା, ଯାହା ଦ୍ୱାରା ସମଗ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ହୋଇଥିଲା ।

ମୁଁ ଆଗାମୀ ପିଢ଼ିକୁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଅନୁରୋଧ କରିବି ଯେ ସନ୍ଥ ଶିରୋମଣି ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଶ୍ରୀ ବିଦ୍ୟାସାଗର ଜୀ ମହାରାଜଜୀଙ୍କ ଦେଶ ଗଠନ ପ୍ରତି ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ବିଷୟରେ ବିସ୍ତୃତ ଅଧ୍ୟୟନ କରନ୍ତୁ । ସେ ସର୍ବଦା ଲୋକଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଥିଲେ ଯେ କୌଣସି ଦଳୀୟ ଚିନ୍ତାଧାରାରୁ ଉପରକୁ ଉଠି ଜାତୀୟ ସ୍ୱାର୍ଥ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଅନ୍ତୁ । ସେ ମତଦାନର ଅନ୍ୟତମ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସମର୍ଥକ ଥିଲେ କାରଣ ସେ ଏହାକୁ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଭାବରେ ଦେଖୁଥିଲେ । ସେ ସୁସ୍ଥ ତଥା ସ୍ୱଚ୍ଛ ରାଜନୀତିକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ, ଏପରିକି କହିଥିଲେ ଯେ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ହେବା ଦରକାର, ସ୍ୱାର୍ଥ ପାଇଁ ନୁହେଁ (ଲୋକନୀତି ହେଉଛି ଲୋକସଂଗ୍ରହ ବିଷୟରେ, ଲୋଭସଂଗ୍ରହ ବିଷୟରେ ନୁହେଁ)।

ସେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହାର ନାଗରିକମାନଙ୍କର ନିଜ ପ୍ରତି, ସେମାନଙ୍କ ପରିବାର, ସମାଜ ଏବଂ ଦେଶ ପ୍ରତି ସେମାନଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରତି ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ଆଧାରରେ ଗଠିତ ହୁଏ । ସଚ୍ଚୋଟତା, ନିଷ୍ଠା ଏବଂ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତା ଭଳି ଗୁଣ ବିକଶିତ କରିବା ପାଇଁ ସେ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ, ଯାହାକୁ ସେ ଏକ ନ୍ୟାୟପୂର୍ଣ୍ଣ, ଦୟାଳୁ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧ ସମାଜ ଗଠନ ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ବୋଲି ଭାବୁଥିଲେ । ଆମେ ଏକ ବିକଶିତ ଭାରତ ଗଠନ ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ।

ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ପରିବେଶର ବ୍ୟାପକ କ୍ଷତି ହେଉଥିବା ବେଳେ ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ହେଉଥିବା କ୍ଷତିକୁ କମ୍ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଜୀବନଶୈଳୀ ପାଇଁ ପୁଜ୍ୟ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଜୀ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲେ । ସେହିଭଳି ଆମ ଅର୍ଥନୀତିରେ କୃଷିର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଭୂମିକା ଦେଖି କୃଷିକୁ ଆଧୁନିକ ତଥା ସ୍ଥାୟୀ କରିବା ଉପରେ ମଧ୍ୟ ସେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ । ଜେଲ କଏଦୀଙ୍କ ସଂସ୍କାର ଦିଗରେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଥିଲା।

ଆମ ଭୂମିର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ଧରି ଆମ ମାଟି ମହାନ ସନ୍ଥ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ଯିଏ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଆଲୋକ ଦେଖାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ଆମ ସମାଜକୁ ଉନ୍ନତ କରିଛନ୍ତି । ସାଧୁ ସନ୍ଥ ଓ ସମାଜ ସଂସ୍କାରକଙ୍କ ଏହି ମହାନ ବଂଶରେ ପୂଜ୍ୟ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଜୀ ଜଣେ ମହାନ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଭାବରେ ଠିଆ ହୋଇଛନ୍ତି। ସେ ଯାହା ବି କଲେ, କେବଳ ବର୍ତ୍ତମାନ ପାଇଁ ନୁହେଁ ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ । ଗତ ବର୍ଷ ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ଛତିଶଗଡ଼ର ଡୋଙ୍ଗରଗଡ଼ସ୍ଥିତ ଚନ୍ଦ୍ରଗିରି ଜୈନ ମନ୍ଦିର ପରିଦର୍ଶନ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇଥିଲି। ମୁଁ ଜାଣି ନଥିଲି ଯେ ଏହି ଗସ୍ତ ହେଉଛି ପୂଜ୍ୟ ଆଚାର୍ଯ୍ୟଜୀଙ୍କ ସହ ମୋର ଶେଷ ସାକ୍ଷାତ । ସେହି ମୁହୂର୍ତ୍ତ ଗୁଡ଼ିକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଥିଲା । ସେ ମୋ ସହ ଦୀର୍ଘ ସମୟ ଧରି କଥା ହୋଇଥିଲେ, ଦେଶ ସେବାରେ ମୋର ପ୍ରୟାସ ପାଇଁ ମୋତେ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେଇଥିଲେ । ଆମ ଦେଶ ଯେଉଁ ଦିଗରେ ଗତି କରୁଛି ଏବଂ ବିଶ୍ୱ ମଞ୍ଚରେ ଭାରତ ଯେଉଁ ସମ୍ମାନ ପାଉଛି ସେ ନେଇ ସେ ଖୁସି ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ । ସେ କରୁଥିବା କାମ ବିଷୟରେ କହିବା ବେଳେ ଉତ୍ସାହରେ ଭରି ଯାଇଥିଲେ। ତା'ପରେ ଏବଂ ସର୍ବଦା, ତାଙ୍କର କୋମଳ ଦୃଷ୍ଟି ଏବଂ ଶାନ୍ତ ହସ ଶାନ୍ତି ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ୟର ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଥିଲା। ତାଙ୍କର ଆଶୀର୍ବାଦ ଆତ୍ମା ଉପରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରଦାୟକ ଭଳି ଅନୁଭବ ହେଲା, ଯାହା ଆମ ଭିତରେ ଏବଂ ଆଖପାଖରେ ଥିବା ଈଶ୍ୱରୀୟ ଉପସ୍ଥିତିକୁ ମନେ ପକାଇଦିଏ ।

ସନ୍ଥ ଶିରୋମଣି ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଶ୍ରୀ ୧୦୮ ବିଦ୍ୟାସାଗର ଜୀ ମହାରାଜଜୀଙ୍କ ଶୂନ୍ୟତାକୁ ସମସ୍ତେ ଗଭୀର ଭାବରେ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ ତାଙ୍କୁ ଚିହ୍ନିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ତାଙ୍କ ଜୀବନରେ ସ୍ପର୍ଶ କରିଥିଲେ । ତଥାପି ଯେଉଁମାନଙ୍କୁ ସେ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ହୃଦୟ ଓ ମନରେ ସେ ବଞ୍ଚି ରହିଛନ୍ତି। ତାଙ୍କ ସ୍ମୃତିକୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇ ଆମେ ତାଙ୍କର ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ଆଗକୁ ନେବା ପାଇଁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ । ଏହିପରି ଭାବରେ ଆମେ କେବଳ ଜଣେ ମହାନ ଆତ୍ମାଙ୍କୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି ଅର୍ପଣ କରୁନାହୁଁ ବରଂ ଆମ ଦେଶ ଏବଂ ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ତାଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଆଗକୁ ନେଉଛୁ।

******

BS