వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ మంత్రిత్వ శాఖ పూసాలోని ఐఎఆర్ఐ క్యాంపస్ లో ఏర్పాటు చేసిన ప్రత్యేక వ్యవసాయ ఎగ్జిబిషన్ ను జి 20 సభ్యదేశాల అధినేతల ప్రధమ మహిళలు, జీవిత భాగస్వాములు సందర్శించి భారతదేశ వ్యవసాయ వైభవాన్ని ప్రత్యక్షంగా అనుభూతి చెందారు. సెలబ్రిటీ చెఫ్ లు కునాల్ కపూర్, అనహిత ధోండీ, అజయ్ చోప్రా నేతృత్వంలో చిరుధాన్యాల ఫోకస్డ్ లైవ్ కుకింగ్ సెషన్ తో పాటు ప్రముఖ భారతీయ స్టార్టప్ ల నుంచి అత్యాధునిక వ్యవసాయ సాంకేతిక పరిజ్ఞాన ప్రదర్శన, భారతీయ మహిళా అగ్రి ఛాంపియన్లతో ఇంటరాక్షన్, 'అగ్రి స్ట్రీట్' వంటి ఆకర్షణీయమైన అంశాలు ఈ ఎగ్జిబిషన్ లో ఉన్నాయి.

అధినేతల సతీమణులు ఎగ్జిబిషన్ ప్రాంతానికి చేరుకోవడానికి ముందు వారు 'రంగోలి ఏరియా' వద్ద కొద్దిసేపు పిట్‌స్టాప్ చేశారు, ఇందులో రెండు భారీ 'మిల్లెట్ రంగోలీలు' ఉన్నాయి. మిల్లెట్ గింజలు,  స్థానిక భారతీయ మూలాంశాలను ఉపయోగించి అందమైన కళాఖండాలను ఆవిష్కరించారు. భారతదేశ మూలల లోని వ్యవసాయ సంప్రదాయాలను ఆవిష్కరించే "హార్మోనీ ఆఫ్ హార్వెస్ట్" ఇతివృత్తాన్ని మొదటి రంగోలి ఆవిష్కరించింది. ఈ వ్యవస్థాపన భారతదేశ వ్యవసాయ శక్తిని ప్రదర్శించింది, వ్యవసాయ స్థితిస్థాపకతను పెంపొందించడంలో మహిళల కీలక పాత్రలను నొక్కి చెప్పింది. మహిళల విభిన్న వ్యవసాయ కృషికి ప్రతీకగా నిలిచే స్వదేశీ బొమ్మలు, చిరుధాన్యాలు, పల్లెటూరి టెర్రకోట కుండలతో రూపొందించిన ఈ ఆకర్షణీయమైన రంగోలి ఎగ్జిబిషన్ కు ప్రధాన ఆకర్షణగా నిలిచింది. రెండవ రంగోలి భారతదేశ సాంస్కృతిక తత్వం అయిన. "ప్రపంచం ఒకే కుటుంబం", ప్రపంచ ఐక్యతను చాటి చెప్పింది. ప్రముఖ వ్యవసాయ దేశమైన భారత్ ప్రపంచ ఆహార భద్రతలో కీలక పాత్ర పోషిస్తోంది. రెండవ రంగోలి, ఐక్యత , జీవనోపాధి పట్ల భారతదేశ ప్రపంచ నిబద్ధతను ఆవిష్కరించింది.

ఎగ్జిబిషన్ ఏరియాలో, జి 20 నేతల జీవిత భాగస్వాములు డైనమిక్ అగ్రి-స్టార్టప్ ఎకోసిస్టమ్ ను వీక్షించారు, ఇక్కడ 15 అగ్రి-స్టార్టప్ లు క్షేత్ర స్థాయి సవాళ్లను పరిష్కరించడానికి , వ్యవసాయాన్ని డిజిటలైజ్ చేయడానికి తమ వినూత్న సాంకేతిక పరిష్కారాలను ప్రదర్శించాయి. క్లైమేట్ స్మార్ట్ అగ్రికల్చర్, ఇన్నోవేషన్ ఇన్ అగ్రికల్చర్ వాల్యూ చైన్, అగ్రి లాజిస్టిక్స్ అండ్ సప్లై చైన్స్, క్వాలిటీ అస్యూరెన్స్ ఫర్ సస్టెయినబుల్ కన్స్యూమర్, చిరుధాన్యాలు: సస్టెయినబుల్ హెల్త్, ఎంపవర్ మెంట్ అగ్రికల్చర్ తదితర అంశాలను ఎగ్జిబిషన్ లో పొందుపరిచారు. అదనంగా, దేశవ్యాప్తంగా ఉన్న ఫార్మర్ ప్రొడ్యూసర్ ఆర్గనైజేషన్ ల (ఎఫ్.పిఒ) వివిధ సభ్యులు 'సమిష్టి వ్యవసాయం ద్వారా గ్రామీణ శ్రేయస్సును సాధికారం చేయడం' అనే థీమ్ కు అనుగుణంగా దేశవ్యాప్తంగా విక్రయించే ఆహార ఉత్పత్తుల శ్రేణిని ప్రదర్శించారు.

'లైవ్ కుకింగ్ సెషన్'లో వివిధ రకాల చిరుధాన్యాల ఆధారిత  వంటకాలను ప్రదర్శించారు. అంతర్జాతీయ చిరుధాన్యాల సంవత్సరం వేడుకలను పురస్కరించుకుని ముగ్గురు సెలబ్రిటీ చెఫ్ లు -కునాల్ కపూర్, అనహిత ధోండీ, అజయ్ చోప్రా - ఐటీసీ గ్రూప్ కు చెందిన మరో ఇద్దరు పాకశాస్త్ర నిపుణులు చెఫ్ కుషా, చెఫ్ నికిత - ఐదుగురూ కలసి 'లైవ్ కుకింగ్ ఏరియా' లో చిరుధాన్యాలతో ప్రత్యేక ఫుల్ కోర్సు మీల్ 'ను తయారు చేశారు. ఈ భోజనంలో అపిటైజర్స్, సలాడ్లు, ప్రధాన కోర్సులు , డిజర్టులు ఉన్నాయి.

చెఫ్ అనహిత, చెఫ్ కునాల్ , చెఫ్ అజయ్ ప్రతి ఒక్కరూ స్టార్టర్, మెయిన్ కోర్సు , డెజర్ట్ తయారీ లో పాల్గొన్నారు. చెఫ్ అనహిత రా బనానా బర్న్యార్డ్ మిల్లెట్ టిక్కీని ఉడకబెట్టిన తోటకూరతో తయారు చేశారు. చెఫ్ కునాల్ ఒక ఆహ్లాదకరమైన జొన్న-పుట్టగొడుగు కిచ్డాను తయారు చేశాడు. చెఫ్ అజయ్ మిల్లెట్ థెకువా , నిమ్మకాయ శ్రీఖండ్ మిల్లీ-ఫ్యూయెల్ డెజర్ట్ తో బహుళ-కోర్సు చిరుధాన్యాల రుచిని అందించాడు. సదస్సు లో పాల్గొంటున్న అన్ని దేశాలకు ప్రాతినిధ్యం కల్పిస్తూ, ఎగ్జిబిషన్ లోపల అన్ని జి 20 సభ్య దేశాల నుండి చిరుధాన్యాల ఆధారిత వంటకాలను ప్రదర్శించే ప్రత్యేక ఆహార విభాగాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.

ఇండియన్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ అగ్రికల్చరల్ రీసెర్చ్ (ఐసిఎఆర్) తన స్టాల్స్ ద్వారా భారతదేశ పరిశోధన , అభివృద్ధి విజయాలను కూడా ఈ ప్రదర్శన లో ఆవిష్కరించింది. ఖచ్చితమైన వ్యవసాయం, వ్యవసాయ సాంకేతికత, యాంత్రీకరణ పురోగతిలో తాజా ఆవిష్కరణలను ప్రదర్శించింది. ప్రతి స్టాల్ ప్రభుత్వ కార్యక్రమాల మద్దతుతో నిర్దిష్ట పంట పురోగతిని ప్రదర్శించింది. బాస్మతి విప్లవ ప్రయాణం, లక్షలాది మంది బాస్మతి రైతుల శ్రేయస్సులో దాని పాత్ర, 5 బిలియన్ డాలర్ల ఫారెక్స్ ఆర్జించే దేశంగా దాని హోదా వంటి అంశాలపై కొన్ని కీలక స్టాల్స్ దృష్టి సారించాయి. మరొక స్టాల్ భారతీయ సుగంధ ద్రవ్యాల విస్తృత వైవిధ్యం , ప్రపంచ ఖ్యాతితో పాటు భవిష్యత్తు పరిధిని నొక్కిచెప్పే "సుగంధ ద్రవ్యాల భూమి" గా భారతదేశం స్థితిని హైలైట్ చేసింది. మరో స్టాల్ పుట్టగొడుగుల పోషక, ఔషధ ప్రాముఖ్యత, భారతదేశంలో వాటి విస్తృత వైవిధ్యం , ఎగుమతికి వాటి సామర్థ్యం గురించి అంతర్దృష్టులను అందించింది. అదనంగా, గౌరవ అతిథులు ఐసిఎఆర్ ఇతర ఆసక్తికరమైన ప్రదర్శనలతో పాటు అరటిపండ్ల రవాణా, నిల్వ , పండించే సమయంలో పర్యావరణ పరిస్థితులను రియల్ టైమ్ మానిటరింగ్ చేయడానికి వీలు కల్పించే సెన్సార్-ఆధారిత వ్యవస్థను కూడా వీక్షించారు.

మంత్రిత్వ శాఖ ఏర్పాటు చేసిన ప్రదర్శనలో 'అగ్రికల్చర్ స్ట్రీట్' మరొక ప్రధాన భాగం, దీనిని భారతదేశ వ్యవసాయ వారసత్వంపై ఆకర్షణీయమైన ప్రయాణంగా డిజైన్ చేశారు. ఇది దాని శక్తివంతమైన గతం , భవిష్యత్తు గురించి అంతర్దృష్టిని అందిస్తుంది. ఇక్కడ మంత్రిత్వ శాఖ వ్యవసాయ పద్ధతులపై సమగ్ర దృక్పథాన్ని అందించింది, నిపుణులు, శాస్త్రవేత్తలు , రైతులను ఒకే గొడుగు కిందకు చేర్చింది. ఇందులో తొమ్మిది ఇంటరాక్టివ్ స్టాల్స్ ఉన్నాయి, ప్రతి దానిని గ్రామీణ వాతావరణాన్ని ప్రతిబింబించేలా తీర్చిదిద్దారు. ఇవి జి 20 దేశాధినేతల సతీ మణులలో ఆసక్తి, ఉత్సాహం నింపాయి. ఇక్కడ, చిరుధాన్యాలపై ప్రత్యేక దృష్టితో వ్యవసాయం విభిన్న కోణాలను అన్వేషించవచ్చు. ఆహార, పౌష్టికాహార భద్రతను పెంపొందించడమే లక్ష్యంగా భారత్ చేపడుతున్న కార్యక్రమాలను తెలుసుకోవచ్చు. మధ్యప్రదేశ్ లోని దిండోరికి చెందిన లహ్రీ బాయి అనే యువ మహిళా రైతు తన రెండు గదుల గుడిసెలో 50 రకాల చిరుధాన్యాల విత్తనాలతో సహా 150కి పైగా దేశవాళీ విత్తన రకాలను సంరక్షించి భారత 'మిల్లెట్ క్వీన్' అనే బిరుదును సంపాదించడం అగ్రి గల్లీ ప్రధాన ఆకర్షణలలో ఒకటి.

ఎగ్జిబిషన్ సందర్శన అనంతరం జీ20 నేతల సతీ మణుల కు హాంపర్ రూపంలో ప్రశంసా పత్రం లభించింది. భారతదేశ శక్తివంతమైన సాంస్కృతిక , కళాత్మక వారసత్వాన్ని ప్రతిబింబించే అంశాలను హాంపర్ లో పొందుపరిచారు. చత్తీస్ గఢ్ లోని సాల్ అడవుల నుంచి సేకరించిన పట్టుతో రూపొందించిన చేతితో తయారు చేసిన బొమ్మలు, హరప్పా నాగరికత (క్రీ.పూ. 3300 నుంచి క్రీ.పూ.1300 వరకు) నాటి ఐకానిక్ 'డాన్సింగ్ గర్ల్' కళాఖండానికి ఉపయోగించిన పద్ధతిని గుర్తుచేసే పురాతన మైనపు సాంకేతికతను ఉపయోగించి రూపొందించిన చేతితో తయారు చేసిన బెల్ మెటల్ విగ్రహం, చెరియాల్ పెయింటింగ్ ఈ వస్తువుల్లో ఉన్నాయి.

చిరుధాన్యాల సాగు విస్తీర్ణంతో సహా వ్యవసాయ రంగంలో భారతదేశం సాధించిన పురోగతి గురించి జి 20 దేశాల ప్రధమ మహిళలు , జీవిత భాగస్వాములకు ఈ సందర్శన ఒక అవగాహనను అందించింది. క్షేత్రస్థాయిలో వస్తున్న మార్పులకు  ప్రతినిధులుగా రాజస్థాన్, మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, మధ్యప్రదేశ్, తమిళనాడు, ఉత్తరాఖండ్, ఒడిశా, చత్తీస్ గఢ్, బిహార్, అస్సాం వంటి 10 చిరు ధాన్యాల ఉత్పత్తి రాష్ట్రాల నుంచి ఆహ్వానించిన మహిళా రైతులతో సంభాషించడం ద్వారా దేశంలో అభివృద్ధి చెందుతున్న చిరుధాన్యాల విలువ గొలుసుపై అవగాహన పొందడానికి వారికి వీలు కలిగింది. చిరుధాన్యాలు , భారతీయ వంటకాల వైవిధ్యాన్ని చెప్పడానికి ప్రఖ్యాత చెఫ్ లు విశిష్ట అతిథులకు ఒక అద్భుతమైన విందును ఏర్పాటు చేశారు, స్టార్టప్ లు,  ఫార్మర్ ప్రొడ్యూసర్ ఆర్గనైజేషన్ లు (ఎఫ్ పిఓలు) ప్రదర్శించిన తాజా సాంకేతికతలు, ఉత్పత్తులు హాజరైన సందర్శకులకు ఒక ప్రత్యేకమైన , చిరస్మరణీయ అనుభవాన్ని అందించాయి.

***