7મી નવેમ્બર 2022, શર્મ અલ-શેખ

કેન્દ્રીય પર્યાવરણ વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રી શ્રી ભૂપેન્દર યાદવે આજે વિશ્વ નેતાઓની સમિટ, COP 27, શર્મ એલ-શેખમાં, તમામ એક્ઝિક્યુટિવ એક્શન પ્લાન માટે પ્રારંભિક ચેતવણીઓ શરૂ કરવા માટે યુએન સેક્રેટરી-જનરલ-ઉચ્ચ-સ્તરીય રાઉન્ડ ટેબલ પર વાત કરી હતી.

આ કાર્યક્રમમાં બોલતા શ્રી યાદવે કહ્યું:

"અમે બધા માટે પ્રારંભિક ચેતવણીઓ પ્રાપ્ત કરવા માટે મહાસચિવની કાર્યસૂચિને સંપૂર્ણ સમર્થન આપીએ છીએ. આબોહવા શમનની વૈશ્વિક ગતિ આબોહવા પરિવર્તનના દરને સમાવવા માટે પૂરતી નથી. વિશ્વભરમાં નોંધપાત્ર નુકસાન પહોંચાડતા કુદરતી જોખમોને સ્વીકારવાની વિશ્વને તાત્કાલિક જરૂરિયાત છે.

પરંતુ આ મુદ્દાઓ એક ક્ષણ માટે આપણું ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે અને પછી ટૂંક સમયમાં ધ્યાન ગુમાવી દઈએ છીએ કારણ કે તેના વિશે કંઈક કરવા માટે સૌથી વધુ સક્ષમ દેશો સૌથી ઓછા અસરગ્રસ્ત છે. તેઓ આબોહવા પરિવર્તનમાં પણ સૌથી મોટો ફાળો આપનાર છે.

સૌથી સંવેદનશીલ પ્રદેશો કર્ક અને મકર રાશિના ઉષ્ણકટિબંધ વચ્ચે સ્થિત છે. ભારત સહિત વિકાસશીલ વિશ્વનો મોટો ભાગ આ ઉષ્ણકટિબંધની વચ્ચે આવેલો છે. બાહ્ય આફતોની શરૂઆત પછી જાહેર ખર્ચ અને આવકની ખોટ આ પ્રદેશમાં ઓછામાં ઓછો સામનો કરવાની ક્ષમતા સાથે પહેલેથી જ વધવા લાગી છે.

પેસિફિક અને કેરેબિયનમાં ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાતોની તીવ્રતાનો અર્થ એ છે કે કેટલાક નાના ઉષ્ણકટિબંધીય રાજ્યોએ થોડા કલાકોમાં તેમની રાષ્ટ્રીય આવકના 200% ગુમાવ્યા છે. આવા કિસ્સાઓ એવા દેશોમાં વિનાશક પરિણામો લાવી શકે છે કે જેની પાસે તેમની સાથે સામનો કરવા માટે પૂરતા સાધનો નથી.

ક્લાઈમેટ ફાઇનાન્સ હજુ પણ અછત સાથે, પ્રારંભિક ચેતવણીના પ્રસારના સ્વરૂપમાં આબોહવા અનુકૂલન એ જીવન અને આજીવિકાની સુરક્ષામાં ચાવીરૂપ છે. બધા માટે પ્રારંભિક ચેતવણીઓ માત્ર તાત્કાલિક ભૌતિક અસરોને સમાવવામાં જ ભાગ ભજવે છે, પરંતુ તે પછીના દૂરગામી લાંબા ગાળાના સામાજિક-આર્થિક અસરોને ઘટાડવામાં પણ ભાગ ભજવે છે.

ભારત તમામ જળ-હવામાન સંબંધી જોખમો માટે એન્ડ ટુ એન્ડ પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલીને મજબૂત કરવા પર કામ કરી રહ્યું છે. આનાથી નક્કર પરિણામો આવ્યા છે: અમે છેલ્લા 15 વર્ષોમાં ચક્રવાતથી થતા મૃત્યુદરમાં 90% સુધીનો ઘટાડો કર્યો છે. પૂર્વ અને પશ્ચિમ બંને કિનારા પર, અમારી પાસે ચક્રવાત માટે પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલીનું લગભગ 100% કવરેજ છે. તેવી જ રીતે અન્ય જોખમો માટે - જેમ કે હીટ વેવ્સ - અમે ઝડપી પ્રગતિ કરી રહ્યા છીએ, જે અમારા સમુદાયોની વધુ સ્થિતિસ્થાપકતા તરફ દોરી જાય છે.

છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં, અમે વહેલી ચેતવણી અસર આધારિત તેમજ સમુદાયો દ્વારા વધુ સરળતાથી સમજી શકાય તેવી અને કાર્યવાહી કરી શકાય તેવી દિશામાં નક્કર પ્રયાસો કર્યા છે. અમે વેબ – DCRA (ડાયનેમિક કમ્પોઝિટ રિસ્ક એટલાસ) વિકસાવવા માટે સંકટ, નબળાઈ અને એક્સપોઝર માહિતીને સંકલિત કરી છે જેથી પ્રારંભિક ચેતવણીઓ પર ઝડપી અને અદ્યતન પગલાં લેવામાં આવે.

IMD, નવી દિલ્હી ખાતે સાયક્લોન વોર્નિંગ ડિવિઝન (CWD) ઉત્તર હિંદ મહાસાગર (વિશ્વના છ કેન્દ્રોમાંથી એક) પર વિકસતા ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાતો પર દેખરેખ, આગાહી અને ચેતવણી સેવાઓ આપવા માટે બહુપક્ષીય પ્રાદેશિક વિશિષ્ટ હવામાન કેન્દ્ર તરીકે પણ કામ કરે છે. બંગાળની ખાડી અને અરબી સમુદ્ર ક્ષેત્રમાં 13 દેશો. આ સહયોગથી બંગાળની ખાડી (BoB) અને અરબી સમુદ્રના દેશોમાંથી IMD અને બહેતર મોનિટરિંગ અને આગાહીમાં હવામાન સંબંધી માહિતીની આપ-લે કરવામાં મદદ મળી.

તદુપરાંત, ઉપગ્રહ અને રડારનો હવામાન સંબંધી ડેટા અને IMD તરફથી ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાત સલાહકાર બુલેટિન સાથેના મોડલ માર્ગદર્શને દેશોને જાનહાનિ ઘટાડવામાં મદદ કરી. ઉદાહરણ તરીકે, છેલ્લા 10 વર્ષોમાં ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાતને કારણે 100 સુધી મર્યાદિત રહીને, માત્ર ભારતમાં જ નહીં, પરંતુ બંગાળની ખાડી અને અરબી સમુદ્રના પ્રદેશમાંના તમામ દેશોમાં, ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાતની આગાહી અને સલાહ જેના માટે IMD પ્રદાન કરે છે તેવા તમામ લોકોના મૃત્યુની સંખ્યા ઓછી કરવામાં આવી છે..

અમે હવે માત્ર જાનહાનિને ઘટાડવા માટે જ નહીં પરંતુ આજીવિકા અને રાષ્ટ્રીય વિકાસના લાભો માટે પણ પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલીઓની સંપૂર્ણ ક્ષમતા વધારવા માંગીએ છીએ. ભારતે કોએલિશન ફોર ડિઝાસ્ટર રેઝિલિએન્ટ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર (CDRI)ની આગેવાની કરી છે જે આબોહવા આગાહીની એપ્લિકેશનો વિકસાવવા અને મૂળભૂત સેવાઓમાં માળખાકીય નુકસાન અને વિક્ષેપને ઘટાડવા માટે પ્રારંભિક ચેતવણીની દિશામાં કામ કરી રહી છે.

ભારતના પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ. COP26 ખાતે ગ્લાસગોમાં IRIS (ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ફોર રિસિલિયન્ટ આઇલેન્ડ સ્ટેટ્સ)ના લોકાર્પણ સમયે માનવ કલ્યાણ માટે IRISના મહત્વ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ જે કહ્યું હતું એ હું અહીં ટાંકું છું,

“IRIS સૌથી સંવેદનશીલ રાષ્ટ્રોને આશા, વિશ્વાસ અને પરિપૂર્ણતાની મહાન ભાવના આપે છે. હું આ માટે સીડીઆરઆઈને અભિનંદન આપું છું. IRIS અને CDRI માત્ર ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વિશે નથી પરંતુ માનવ કલ્યાણની જવાબદારી વિશે છે. માનવજાત પ્રત્યે આપણા સૌની સામૂહિક જવાબદારી છે. હું IRIS ના લોન્ચિંગને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનું છું. IRIS દ્વારા, SIDS માટે ટેક્નોલોજી, ફાઇનાન્સ અને જરૂરી માહિતીને ઝડપથી એકત્ર કરવામાં સરળતા રહેશે. સ્મોલ આઇલેન્ડ સ્ટેટ્સમાં ગુણવત્તાયુક્ત ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને પ્રોત્સાહન આપવાથી ત્યાંના જીવન અને આજીવિકા બંનેને ફાયદો થશે.”

ભારતે સીડીઆરઆઈની રચના કરી છે અને તેનું જતન કરી રહ્યું છે. તે ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં નવીનતા અને સ્થિતિસ્થાપકતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વિવિધ હિસ્સેદાર સંસ્થાઓ અને વ્યક્તિઓને જોડવા માટે નક્કર પ્રયાસો કરી રહી છે. આવી જ એક પહેલ “DRI કનેક્ટ” છે જે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ક્ષેત્રોમાં રોકાયેલા હિતધારકો માટે વેબ-આધારિત પ્લેટફોર્મ હશે. સ્થિતિસ્થાપક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં પડકારોને પહોંચી વળવા અને આપત્તિ સ્થિતિસ્થાપક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પર ક્રિયા-આધારિત શિક્ષણ અને નવીનતાના વાતાવરણને ઉત્તેજન આપવા માટે નવા જ્ઞાન અને પગલાં લેવા યોગ્ય ઉકેલોની રચના તરફ ગઠબંધન સભ્યપદની સામૂહિક બુદ્ધિનો ઉપયોગ કરવા માટે પ્લેટફોર્મની કલ્પના કરવામાં આવી છે.

હાલમાં, CDRIની સદસ્યતામાં 31 દેશો અને આઠ સભ્ય સંગઠનોનો સમાવેશ થાય છે. આફ્રિકા પ્રદેશમાં ઉપસ્થિતિ વધી રહી છે. સાઉથ સુદાન અને યુરોપિયન ઇન્વેસ્ટમેન્ટ બેંક ચાર્ટરને સમર્થન આપનારા નવીનતમ સભ્યો છે. સીડીઆરઆઈની વ્યૂહાત્મક પહેલ, વિસ્તરણ કાર્યક્રમ અને સદસ્યતાની સંલગ્નતા તેને તેના ધ્યેયની સિદ્ધિ તરફ પ્રગતિ કરવા સક્ષમ બનાવે છે.

ક્લાઈમેટ ફાઇનાન્સ હજુ પણ મૃગજળ સમાન છે, અને અસરકારક આબોહવા અનુકૂલન જેમ કે અર્લી વોર્નિંગ્સ ફોર ઓલ, નબળાઈઓને ઘટાડવા અને કુદરતી જોખમો સામે સજ્જતા અને ઝડપી અને સમયસર પ્રતિસાદ સુનિશ્ચિત કરવા માટે અમારા પ્રદેશમાં સામૂહિક રીતે અમને મદદ કરે છે."

YP/GP/JD