ഗുജറാത്തിലെ ജനപ്രിയ മുഖ്യമന്ത്രി ശ്രീ ഭൂപേന്ദ്രഭായ് പട്ടേൽ ജി, ശ്രീ കാളികാ മാതാജി മന്ദിർ ട്രസ്റ്റ് പ്രസിഡന്റ് ശ്രീ സുരേന്ദ്രഭായ് പട്ടേൽ ജി, സംസ്ഥാന ഗവൺമെന്റിലെ മന്ത്രി ഭായ് പൂർണേഷ് മോദി ജി, ഇവിടെ സന്നിഹിതരായ എല്ലാ ബഹുമാന്യരായ സന്യാസിമാരേ , എല്ലാ വിശ്വാസികളേ  മഹതികളേ മാന്യരേ !

വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷം പാവഗഢ് കാളിയുടെ കാൽക്കൽ ഏതാനും നിമിഷങ്ങൾ ചിലവഴിക്കാനും അവരുടെ അനുഗ്രഹം വാങ്ങാനുമുള്ള ഭാഗ്യം ഇന്ന് എനിക്ക് ലഭിച്ചു. എന്റെ ജീവിതത്തിലെ വളരെ അനുഗ്രഹീതമായ നിമിഷമാണത്. ഒരു സ്വപ്നം ഒരു തീരുമാനമായി മാറുമ്പോൾ, അത് പൂർത്തീകരിക്കപ്പെടുമ്പോൾ, അത് എത്രമാത്രം സന്തോഷകരമാണെന്ന് നിങ്ങൾക്ക് ഊഹിക്കാം. ഇന്നത്തെ നിമിഷം എന്റെ ഹൃദയത്തെ പ്രത്യേക സന്തോഷം കൊണ്ട് നിറയ്ക്കുന്നു. അഞ്ച് നൂറ്റാണ്ടുകൾക്ക് ശേഷവും സ്വാതന്ത്ര്യം ലഭിച്ച് 75 വർഷത്തിന് ശേഷവും മാ കാളിയുടെ കൊടുമുടിയിൽ പതാക ഉയർത്തിയിട്ടില്ലെന്ന് ഒരാൾക്ക് ഊഹിക്കാം. ഇന്ന് മാ കാളിയുടെ മുകളിൽ ഒരു കൊടിയുണ്ട്. ഈ നിമിഷം നമുക്ക് ഊർജ്ജം നൽകുകയും നമ്മുടെ മഹത്തായ പാരമ്പര്യത്തോടും സംസ്കാരത്തോടും ഭക്തിയോടെ ജീവിക്കാൻ നമ്മെ പ്രചോദിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഈ മാസം അവസാനമാണ് ഗുപ്ത നവരാത്രി ആരംഭിക്കുന്നത്. ഗുപ്ത നവരാത്രിക്ക് മുന്നോടിയായി പാവഗഡിലെ മാ കാളിയുടെ ഈ ശക്തിപീഠം മഹാകാളി ക്ഷേത്രം അതിന്റെ മഹത്തായതും ദൈവികവുമായ രൂപത്തിൽ നമ്മുടെ മുന്നിലുണ്ട്. ഇതാണ് 'ശക്തി' (ശക്തി), 'സാധന' (അഭ്യാസം) എന്നിവയുടെ പ്രത്യേകത. ഗുപ്ത നവരാത്രി ഉണ്ടെങ്കിലും 'ശക്തി' നശിക്കുന്നില്ല. വിശ്വാസവും അനുഷ്ഠാനവും തപസ്സും ഫലവത്താകുമ്പോൾ, ശക്തി അതിന്റെ പൂർണ്ണതേജസ്സിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. പാവഗഢിലെ മഹാകാളിയുടെ അനുഗ്രഹത്താൽ, ഗുജറാത്തിന്റെയും ഇന്ത്യയുടെയും ഒരേ ശക്തിയുടെ പ്രകടനമാണ് നാം കാണുന്നത്. നിരവധി നൂറ്റാണ്ടുകൾക്ക് ശേഷം, മഹാകാളിയുടെ ഈ ക്ഷേത്രം അതിന്റെ ഭീമാകാരമായ രൂപത്തിൽ നമ്മെ അഭിമാനിപ്പിക്കുന്നു. നൂറ്റാണ്ടുകൾക്ക് ശേഷം പാവഗഢ് ക്ഷേത്രത്തിലെ കൊടുമുടിയിൽ ഇന്ന് വീണ്ടും കൊടി ഉയരുന്നു. ഈ ഇതാണ് 'ശക്തി' (ശക്തി), 'സാധന' (അഭ്യാസം) എന്നിവയുടെ പ്രത്യേകത. ഗുപ്ത നവരാത്രി ഉണ്ടെങ്കിലും 'ശക്തി' നശിക്കുന്നില്ല. വിശ്വാസവും അനുഷ്ഠാനവും തപസ്സും ഫലവത്താകുമ്പോൾ, ശക്തി അതിന്റെ പൂർണ്ണതേജസ്സിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. പാവഗഢിലെ മഹാകാളിയുടെ അനുഗ്രഹത്താൽ, ഗുജറാത്തിന്റെയും ഇന്ത്യയുടെയും ഒരേ ശക്തിയുടെ പ്രകടനമാണ് നാം കാണുന്നത്. നിരവധി നൂറ്റാണ്ടുകൾക്ക് ശേഷം, മഹാകാളിയുടെ ഈ ക്ഷേത്രം അതിന്റെ ഭീമാകാരമായ രൂപത്തിൽ നമ്മെ അഭിമാനിക്കുന്നു. നൂറ്റാണ്ടുകൾക്ക് ശേഷം പാവഗഢ് ക്ഷേത്രത്തിലെ കൊടുമുടിയിൽ ഇന്ന് വീണ്ടും കൊടി ഉയരുന്നു. ഈ കൊടുമുടിയിലെ  പതാക നമ്മുടെ വിശ്വാസത്തിന്റെയും ആത്മീയതയുടെയും പ്രതീകം മാത്രമല്ല! നൂറ്റാണ്ടുകൾ മാറുന്നു, യുഗങ്ങൾ മാറുന്നു, എന്നാൽ വിശ്വാസത്തിന്റെ കൊടുമുടി ശാശ്വതമായി നിലനിൽക്കുന്നു എന്ന വസ്തുതയുടെ പ്രതീകം കൂടിയാണിത്. പതാക നമ്മുടെ വിശ്വാസത്തിന്റെയും ആത്മീയതയുടെയും പ്രതീകം മാത്രമല്ല! നൂറ്റാണ്ടുകൾ മാറുന്നു, യുഗങ്ങൾ മാറുന്നു, എന്നാൽ വിശ്വാസത്തിന്റെ കൊടുമുടി ശാശ്വതമായി നിലനിൽക്കുന്നു എന്ന വസ്തുതയുടെ പ്രതീകം കൂടിയാണിത്.

സഹോദരീ സഹോദരന്മാരേ,

അയോധ്യയിൽ രാമക്ഷേത്രം രൂപപ്പെടുന്നത് നിങ്ങൾ കണ്ടിരിക്കണം. കാശിയിലെ വിശ്വനാഥ് ധാമായാലും കേദാർ ബാബയുടെ ധാമായാലും ഇന്ന് ഇന്ത്യയുടെ ആത്മീയവും സാംസ്‌കാരികവുമായ മഹത്വം വീണ്ടെടുക്കപ്പെടുകയാണ്. ഇന്ന് പുതിയ ഇന്ത്യ അതിന്റെ ആധുനിക അഭിലാഷങ്ങൾക്കൊപ്പം അതിന്റെ പുരാതന പൈതൃകവും സ്വത്വവും അതേ തീക്ഷ്ണതയോടെയും ആവേശത്തോടെയും തുടരുകയാണ്, ഓരോ ഇന്ത്യക്കാരനും അതിൽ അഭിമാനിക്കുന്നു. ഈ ആത്മീയ സ്ഥലങ്ങൾ നമ്മുടെ വിശ്വാസത്തോടൊപ്പം പുതിയ സാധ്യതകളുടെ മാധ്യമങ്ങളായി മാറുകയാണ്. പാവഗഡിലെ മാ കാളികാ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പുനർനിർമ്മാണം നമ്മുടെ മഹത്തായ യാത്രയുടെ ഭാഗമാണ്. ഈ അവസരത്തിൽ, മഹാകാളിയുടെ പാദങ്ങളിൽ വണങ്ങുമ്പോൾ നിങ്ങൾക്കെല്ലാവർക്കും എന്റെ ഹൃദയംഗമമായ അഭിനന്ദനങ്ങൾ അറിയിക്കുന്നു. ഇന്നത്തെ സന്ദർഭം ‘സബ്കാ സാത്ത്’, ‘സബ്കാ വിശ്വാസ്’, ‘സബ്ക പ്രയാസ്’ എന്നിവയുടെ പ്രതീകമാണ്.

സുഹൃത്തുക്കളേ ,

ശ്രീ മാ കാളികാ മന്ദിറിൽ പതാക ഉയർത്താനും ആരാധിക്കാനും എനിക്ക് ഭാഗ്യം ലഭിച്ചു. കാളിയുടെ ദർശനം നടത്തുമ്പോൾ, ഇന്ന് കാളിയുടെ കാൽക്കൽ ഇരിക്കുമ്പോൾ എന്താണ് ചോദിക്കേണ്ടതെന്ന് ഞാൻ ചിന്തിച്ചു. കാളിയുടെ അനുഗ്രഹം വാങ്ങി സ്വാമി വിവേകാനന്ദൻ ജനസേവനത്തിൽ മുഴുകിയതിന് ചരിത്രം സാക്ഷി. അമ്മേ, എന്നെയും അനുഗ്രഹിക്കണമേ, അതിലൂടെ കൂടുതൽ ഊർജത്തോടും ത്യാഗത്തോടും സമർപ്പണത്തോടും കൂടി രാജ്യത്തെ ജനങ്ങളെ അവരുടെ ‘സേവകൻ’ (സേവകൻ) ആയി തുടർന്നും സേവിക്കാൻ കഴിയും. എനിക്ക് എന്ത് ശക്തിയുണ്ടെങ്കിലും, എന്റെ ജീവിതത്തിൽ എന്ത് പുണ്യങ്ങളുണ്ടെങ്കിലും, അമ്മമാരുടെയും സഹോദരിമാരുടെയും രാജ്യത്തിന്റെയും ക്ഷേമത്തിനായി ഞാൻ അവ സമർപ്പിക്കുന്നത് തുടരണം.

ഇന്ന് രാജ്യം സ്വാതന്ത്ര്യം നേടിയതിന്റെ അമൃത് മഹോത്സവം മാ കാളിയുടെ പാദങ്ങളിൽ നിന്നും ഗുജറാത്തിന്റെ മഹത്തായ ഈ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഞാൻ ഓർക്കുന്നു.

സുഹൃത്തുക്കളേ ,

രാജ്യത്തിന്റെ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തിന് ഗുജറാത്ത് എത്രത്തോളം സംഭാവനകൾ നൽകിയിട്ടുണ്ടോ, അത്രത്തോളം തന്നെ രാജ്യത്തിന്റെ വികസനത്തിനും ഗുജറാത്ത് സംഭാവന ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഇന്ത്യയുടെ അഭിമാനത്തിന്റെയും മഹത്വത്തിന്റെയും പര്യായമാണ് ഗുജറാത്ത്. ഗുജറാത്ത് ഇന്ത്യയുടെ വ്യാപാരത്തിന് നേതൃത്വം നൽകുകയും ഇന്ത്യയുടെ ആത്മീയത സംരക്ഷിക്കാൻ പരമാവധി ശ്രമിക്കുകയും ചെയ്തു.

നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ പോരാട്ടത്തിനൊടുവിൽ ഇന്ത്യ സ്വതന്ത്രമായപ്പോൾ അടിമത്തത്തിന്റെയും സ്വേച്ഛാധിപത്യത്തിന്റെയും മുറിവുകളാൽ നാം വലയുകയായിരുന്നു. നമ്മുടെ അസ്തിത്വം പുനഃസ്ഥാപിക്കുക എന്ന വെല്ലുവിളി നമുക്കുണ്ടായിരുന്നു. ഇന്ത്യയുടെ ഈ സാംസ്കാരിക സ്വാതന്ത്ര്യവും സർദാർ സാഹിബിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഗുജറാത്തിൽ നിന്നാണ് ആരംഭിച്ചത്. സോമനാഥ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പുനർനിർമ്മാണം ഒരു വിധത്തിൽ രാഷ്ട്ര പുനർനിർമ്മാണത്തിനുള്ള  നിശ്ചയദാർഢ്യമായിരുന്നു.

ഗുജറാത്തിന് രാജ്യം മുഴുവൻ അംഗീകാരം നൽകിയ സോമനാഥിന്റെ പാരമ്പര്യമാണ് പാവഗഡും പഞ്ച്മഹലും ഇന്ന് മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകുന്നത്. ഇന്ന് ഉയർത്തിയിരിക്കുന്ന കൊടി മഹാകാളി ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മാത്രമല്ല, ഗുജറാത്തിന്റെയും രാജ്യത്തിന്റെയും സാംസ്കാരിക അഭിമാനത്തിന്റെ പതാക കൂടിയാണ്. പഞ്ച്മഹലിലെയും ഗുജറാത്തിലെയും ആളുകൾ ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മഹത്വത്തിനായി നൂറ്റാണ്ടുകളായി പരിശ്രമിച്ചു. സ്വർണം പൂശിയ ഈ കലത്തിൽ ഈ ക്ഷേത്രവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ആ സ്വപ്നം പൂവണിയുകയാണ്. പാവഗഢിന്റെയും പഞ്ചമഹലിന്റെയും തപസ്സ് ഇന്ന് സാക്ഷാത്കരിച്ചു.
ഇപ്പോഴത്തെ  രീതിയെക്കുറിച്ച് എനിക്ക്  കാര്യമായൊന്നും അറിയില്ല, എന്നാൽ മുൻകാലങ്ങളിൽ, പഞ്ച്മഹലിലെയും ഈ പ്രദേശത്തെയും വിശ്വാസികൾ  കാളിമാതയുടെ കാൽക്കൽ വിവാഹ ക്ഷണക്കത്ത് വയ്ക്കാറുണ്ടായിരുന്നു. ക്ഷേത്രത്തിലെ പൂജാരി വൈകുന്നേരത്തെ പ്രാർത്ഥനയ്ക്ക് ശേഷം കാളിമാതാവിന് ആ ക്ഷണക്കത്ത് വായിക്കാറുണ്ടായിരുന്നു. അവർ ഭക്തിയോടെ അവ വായിക്കാറുണ്ടായിരുന്നു. ഈ രീതി ഇപ്പോഴും തുടരുന്നതായി സുരേന്ദ്ര കാക്ക എന്നോട് പറയുന്നു.

ക്ഷണക്കത്ത് അയച്ചവർക്ക് ക്ഷേത്രം പിന്നീട് കാളിമാതാവിന്റെ  അനുഗ്രഹത്തോടെ സമ്മാനം അയച്ചുകൊടുത്തു. എത്ര വലിയ അനുഗ്രഹം! കൂടാതെ ഈ പാരമ്പര്യം വളരെക്കാലമായി തുടരുന്നു. എന്നാൽ ഇത്തവണ അമ്മ ഞങ്ങൾക്ക് നൽകിയത് ഏറ്റവും വലിയ സമ്മാനമാണ്. ശക്തിയെ ആരാധിക്കുന്നവർക്ക് അമ്മയുടെ തിരുമുറ്റത്തെ നവോത്ഥാനത്തെയും കൊടിയേറ്റത്തെയുംക്കാൾ മഹത്തായ സമ്മാനം മറ്റെന്തുണ്ട്. അമ്മയുടെ അനുഗ്രഹമില്ലാതെ അത് സാധ്യമാകുമായിരുന്നില്ല.

ശ്രീ കാളികാക്ഷേത്രവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് എടുത്തിട്ടുള്ള സംരംഭങ്ങളിൽ ഒരു പ്രധാന ഘടകമുണ്ട്. മഹാകാളി ക്ഷേത്രത്തിന് മഹത്തായ രൂപം നൽകുമ്പോൾ ശ്രീകോവിൽ കേടുകൂടാതെ സൂക്ഷിച്ചു. ഗുജറാത്ത് സർക്കാരും പവിത്ര യാത്ര ധാം വികാസ് ബോർഡും ട്രസ്റ്റികളും ഈ സേവന യജ്ഞത്തിൽ ഒരുമിച്ച് പ്രവർത്തിച്ചു. ക്ഷേത്ര സമുച്ചയം മുഴുവൻ പ്രദക്ഷിണം വയ്ക്കാൻ ദുധിയ തലാബിനെയും ഛാസിയ തലാബിനെയും ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന ഒരു പരിക്രമ പാതയും ഒരുക്കുമെന്ന് സുരേന്ദ്രഭായി എന്നോട് പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. വിനോദസഞ്ചാരികൾക്കായി യജ്ഞശാല, ഭോജനശാല, ഭക്തി നിവാസ് തുടങ്ങിയ സൗകര്യങ്ങളും ഛാസിയ തടാകത്തിൽ നിന്ന് മാതാജിയുടെ ക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് ലിഫ്റ്റും നിർമിക്കും. ഇതോടൊപ്പം ഗസ്റ്റ് ഹൗസും മൾട്ടി ലെവൽ പാർക്കിങ് ഗ്രൗണ്ടും മാഞ്ചിക്ക് സമീപം നിർമിക്കും.

നേരത്തെ മണിക്കൂറുകളോളം സമയമെടുത്താണ് ഭക്തർ ഇവിടെയെത്തുന്നത്. പടികൾ കയറുമ്പോൾ അവർക്ക്  നിരവധി ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ അനുഭവിക്കേണ്ടി വന്നു. നേരത്തെ ക്ഷേത്രദർശനം നടത്തുന്നവർക്ക് സോപാനത്തിന്റെ അവസ്ഥ അറിയാം. ഇപ്പോൾ പടവുകൾ നന്നായി തയ്യാറാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഇപ്പോൾ ക്ഷേത്രത്തിലേക്കുള്ള പടവുകൾ നല്ല കല്ലുകൾ കൊണ്ട് നിർമ്മിച്ചിട്ടുണ്ട്. കോണിപ്പടികൾക്ക് ഉയരം ഇല്ലാത്തതിനാൽ കയറുമ്പോൾ ആളുകൾക്ക് ബുദ്ധിമുട്ട് ഉണ്ടാകരുത്. നേരത്തെ രണ്ട് ഡസൻ പേർക്ക് പോലും ഒരുമിച്ച് ക്ഷേത്രപരിസരത്ത് എത്താൻ കഴിഞ്ഞിരുന്നില്ല. ഇന്ന് നൂറിലധികം ആളുകൾക്ക് ഇവിടെ ഒരുമിച്ച് പ്രാർത്ഥിക്കാം. തിരക്ക് കുറഞ്ഞതിനൊപ്പം വിശ്വാസികളുടെ സുരക്ഷയും വർധിച്ചിട്ടുണ്ട്. തിക്കിലും തിരക്കിലും പെട്ടു പോകുന്ന സംഭവങ്ങൾക്കെതിരെ നാം ജാഗ്രത പാലിക്കണം. ക്ഷേത്ര സമുച്ചയം വിപുലീകരിക്കുന്നതോടെ യാത്രക്കാരുടെ എണ്ണം വർധിക്കും. ആ ക്രമീകരണങ്ങളെക്കുറിച്ചെല്ലാം നാം ആശങ്കപ്പെടേണ്ടതുണ്ട്. ക്ഷേത്രത്തിലേക്കുള്ള മാർഗ്ഗം  ശ്രമകരമായതിനാൽ അപകടങ്ങൾ ഒഴിവാക്കാൻ എല്ലാ കാളി ഭക്തന്മാരും അച്ചടക്കം പാലിക്കണമെന്ന് ഞാൻ പ്രാർത്ഥിക്കുന്നു.

മുമ്പ് ആശങ്കയുണ്ടാക്കുന്ന നിരവധി അപകടങ്ങൾ ഉണ്ടായിട്ടുണ്ടെങ്കിലും അമ്മയുടെ അനുഗ്രഹത്താൽ കാര്യങ്ങൾ സാധാരണ നിലയിലായി. അതിനാൽ, എല്ലാവരും അച്ചടക്കം പാലിക്കണമെന്ന് ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു, കാരണം ഇതൊരു ശ്രമകരമായ യാത്രയാണ്, ഇത് വളരെ ഉയർന്നതാണ്. ഒരാൾക്ക് ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ നാവിഗേറ്റ് ചെയ്യണം. അതുകൊണ്ട് അച്ചടക്കം പാലിച്ചാൽ യാത്ര സുഗമമാകും, അമ്മയുടെ അനുഗ്രഹവും ലഭിക്കും. കുന്നിൻ മുകളിലെ ദുധിയ താലാബും വികസിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. ഈ കുളത്തിന് ചുറ്റും ഒരു 'പരിക്രമ' (വൃത്താകൃതിയിലുള്ള പാത) ഉണ്ടാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഇതും ജനങ്ങൾക്ക് സൗകര്യമൊരുക്കിയിട്ടുണ്ട്.

മഹാകാളിയുടെ അനുഗ്രഹത്തിനായി വീണ്ടും വീണ്ടും അവളുടെ പാദങ്ങളിൽ ഇരിക്കുന്നത് സ്വാഭാവികമാണ്. പക്ഷേ, നേരത്തെ പാവഗഡിലേക്കുള്ള യാത്ര വളരെ ദുഷ്‌കരമായിരുന്നു, ആളുകൾ ജീവിതത്തിൽ ഒരിക്കൽ ക്ഷേത്രദർശനം നടത്തിയാൽ മതിയായിരുന്നു. സൗകര്യങ്ങൾ വർധിച്ചതോടെ ക്ഷേത്രദർശനം വളരെ എളുപ്പമായി. അമ്മമാർ, സഹോദരിമാർ, മുതിർന്നവർ, കുട്ടികൾ, യുവജനങ്ങൾ, ദിവ്യാംഗർ എന്നിവർക്ക് ഇപ്പോൾ അമ്മയുടെ അനുഗ്രഹം എളുപ്പത്തിൽ ലഭിക്കും.

ഇവിടെ എത്താൻ ഞാൻ തന്നെ റോപ്പ് വേ ഉപയോഗിച്ചു. റോപ്‌വേ ഈ യാത്ര എളുപ്പമാക്കിയെന്നു മാത്രമല്ല, പാവഗഢിന്റെ പ്രകൃതിരമണീയത ആസ്വദിക്കാനും കഴിയും. ഇന്ന് ഗുജറാത്തിലെ നിരവധി തീർത്ഥാടന കേന്ദ്രങ്ങളും വിനോദസഞ്ചാര കേന്ദ്രങ്ങളും ഇത്തരം റോപ്പ് വേകളുമായി ബന്ധിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. പാവഗഡ്, സപുതാര, അംബാജി, ഗിർനാർ എന്നിവിടങ്ങളിൽ റോപ്‌വേ കാരണം ജനങ്ങൾക്ക് ഏറെ സൗകര്യമാണ് ലഭിക്കുന്നത്.

പാവഗഡ്, മാ അംബ, സോമനാഥ്, ദ്വാരകേഷ് എന്നിവരുടെ അനുഗ്രഹം കൊണ്ട് മാത്രമാണ് ഗുജറാത്ത് ഗർവി (മഹത്തായ) ഗുജറാത്തായി മാറിയത്. ഗുജറാത്തിന്റെ സാംസ്കാരിക മഹത്വം വിവരിക്കുമ്പോൾ മഹാകവി നർമ്മദ് എഴുതിയത്-

उत्तरमां अंबा मात, पूरवमां काली मात। छे दक्षिण दिशामां करता रक्षा, कुंतेश्वर महादेव। ने सोमनाथ ने द्वारकेश ए, पश्विम केरा देव छे सहायमां साक्षात, जय जय गरवी गुजरात।

വടക്ക് മാതാ അംബ, കിഴക്ക് കാളി മാത , തെക്ക് ദിശയിൽ സംരക്ഷിക്കുന്ന കുന്തേശ്വർ  മഹാദേവ്, സോമനാഥും ദ്വാരകേഷും പടിഞ്ഞാറിന്റെ ദൈവങ്ങളും സഹായത്തിനായി ജയ് ജയ് ഗർവി ഗുജറാത്തും ...)

ഇന്ന് ഗുജറാത്തിന്റെ ഈ സ്വത്വം ആകാശം മുട്ടുകയാണ്.

ഗുജറാത്തിന്റെ സ്വത്വമെന്ന് കവി നർമ്മദ് നാമകരണം ചെയ്ത സാംസ്കാരിക കേന്ദ്രങ്ങൾ പുതിയൊരു വികസനയാത്രയിൽ മുന്നേറുകയാണ്. വിശ്വാസത്തോടൊപ്പം തീർഥാടനങ്ങളുടെയും ക്ഷേത്രങ്ങളുടെയും വികസനത്തിന് ആധുനിക സാങ്കേതികവിദ്യ ഉപയോഗിക്കുന്നു. എല്ലാ ദേവാലയങ്ങളിലും യാത്രക്കാർക്കുള്ള സൗകര്യം വികസിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇപ്പോൾ ഗുജറാത്തിലെ തീർത്ഥാടനങ്ങളിൽ ദൈവികതയും സമാധാനവും പരിഹാരവും സംതൃപ്തിയും ഉണ്ട്. ഇതിലും വലിയ സന്തോഷം മറ്റെന്തുണ്ട്?

മാതാ ക്ഷേത്രങ്ങളെക്കുറിച്ചും ശക്തിയുടെ ഊർജ്ജത്തെക്കുറിച്ചും പറഞ്ഞാൽ, മാതാവിനെ ആരാധിക്കുന്ന ഭക്തർക്ക് ഗുജറാത്തിൽ ഒരു സമ്പൂർണ്ണ ശക്തിചക്രം ഉള്ളതിനാൽ ഗുജറാത്തിലെ ജനങ്ങൾ ഞങ്ങൾ വളരെ അനുഗ്രഹിക്കപ്പെട്ടവരാണ്. ഗുജറാത്തിന്റെ പ്രതിരോധ കവചമായി പ്രവർത്തിക്കുന്ന ഒരു 'ശക്തി രക്ഷാ ചക്ര' ഉണ്ട്. ഗുജറാത്തിലെ വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിൽ സന്നിഹിതരായ അമ്മമാർ ഗുജറാത്തിനെ നിരന്തരം അനുഗ്രഹിക്കുകയും സംരക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബനസ്‌കാന്തയിൽ അംബാ ജി, പാവഗഢിലെ മാ കാളി, ചോട്ടിലയിലെ ചാമുണ്ഡ മാതാവ്, ഉൻജയിലെ ഉമിയ മാതാവ്, കച്ച് മാതാ നോ മധിലെ അസപുര മാതാവ്, നവ്‌സാരിക്കടുത്തുള്ള ഉനൈ മാതാവ്, ദേദിയാപദയ്‌ക്കടുത്തുള്ള ദേവമോഗ്ര മാതാവ് , ഭാവ്‌നഗറിനടുത്തുള്ള മാത്തേലിൽ ഖോഡിയാർ മാതാവ്, ബഹുചാര മാതാവ് എന്നിവയുണ്ട്. മെഹ്‌സാനയിലും തുടർന്ന് ഖോദൽധാമിലും യൂണിയാധാമിലും ഗിർനാറിലും അംബ മാതാവുണ്ട് . എല്ലാ കോണിലും ഒരുപാട് അമ്മമാരുണ്ട്. നമ്മൾ നിരന്തരം അനുഗ്രഹിക്കപ്പെട്ടവരാണ്, നമുക്ക് ഒരു ശക്തിയുടെ അനുഗ്രഹം ഉണ്ടെന്ന് പറയാം.

അംബാജി ഗബ്ബറിന്റെ താഴ്‌വരയിൽ ഒരു 3ഡി  വീഡിയോ പ്രൊജക്ഷൻ മാപ്പിംഗ് ഷോ ആരംഭിച്ചിട്ടുണ്ടെന്ന് നമ്മുടെ ഭൂപേന്ദ്രഭായി വിവരിക്കുകയായിരുന്നു. ‘മഹാ ആരതി’യും ആരംഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. കേന്ദ്രത്തിന്റെ പ്രസാദ് പദ്ധതി പ്രകാരം ഗബ്ബാർ ദേവാലയവും പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കുകയാണ്. അംബാജി ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിന്റെ വികസന പ്രവർത്തനങ്ങളും നടന്നുവരികയാണ്. കോട്ടേശ്വര മഹാദേവക്ഷേത്രം, റിഞ്ചാഡിയ മഹാദേവക്ഷേത്രം തുടങ്ങിയ പുണ്യസ്ഥലങ്ങളുടെ വികസനവും നടന്നുവരുന്നു.

അധികം താമസിയാതെ സോമനാഥ ക്ഷേത്രത്തിലെ പല വികസന പ്രവർത്തനങ്ങളും ഉദ്ഘാടനം ചെയ്യാൻ എനിക്കും അവസരം ലഭിച്ചു. ദ്വാരകയിൽ ഘാട്ടുകളുടെയും ക്ഷേത്രങ്ങളുടെയും സൗന്ദര്യവത്കരണവും യാത്രക്കാരുടെ സൗകര്യങ്ങൾ മെച്ചപ്പെടുത്തലും പൂർത്തിയായി. പുറത്ത് നിന്ന് വരുന്ന ഭക്തരോട് ഈ സ്ഥലങ്ങളെല്ലാം സന്ദർശിക്കാൻ പറയണമെന്ന് ഞാൻ പഞ്ച്മഹലിലെ ജനങ്ങളോട് അഭ്യർത്ഥിക്കുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനും  രുക്മിണിമാതാവും   വിവാഹിതരായ മാധവ്പൂരിലെ രുക്മിണി ക്ഷേത്രവും പുനർവികസിപ്പിക്കും. ഭൂപേന്ദ്രഭായ് പറഞ്ഞതുപോലെ, മാധവ്പൂർ ഘേഡ് മേള ഉദ്ഘാടനം ചെയ്യാൻ നമ്മുടെ  രാഷ്ട്രപതി ഇവിടെ വന്നിരുന്നു.

തീർഥാടനങ്ങളുടെ വികസനം വിശ്വാസപ്രശ്നത്തിൽ മാത്രം ഒതുങ്ങുന്നില്ല, മറിച്ച് നമ്മുടെ തീർഥാടനങ്ങൾ സമൂഹത്തിന്റെ ചലനാത്മകതയുടെയും രാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഐക്യത്തിന്റെയും വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ട ജീവിക്കുന്ന പ്രതീകങ്ങളാണ്. ഈ തീർത്ഥാടനങ്ങളും ക്ഷേത്രങ്ങളും സന്ദർശിക്കുന്ന ഭക്തർ നിരവധി പുതിയ അവസരങ്ങൾ കൊണ്ടുവരുന്നു. ഏതൊരു മേഖലയിലും വിനോദസഞ്ചാരത്തിന്റെ വളർച്ചയോടെ, തൊഴിലവസരങ്ങളും വർദ്ധിക്കുകയും അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. തീർത്ഥാടകർക്ക് പ്രാദേശിക സംസ്കാരം പരിചയപ്പെടുത്തുക മാത്രമല്ല, കലകൾ, കഴിവുകൾ, കരകൗശലങ്ങൾ എന്നിവയും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കപ്പെടുന്നു. ഏകതാ നഗറിലെ കെവാഡിയയിൽ സ്റ്റാച്യു ഓഫ് യൂണിറ്റി നിർമ്മിച്ചതിന് ശേഷം വിനോദസഞ്ചാരികളുടെ എണ്ണം വർദ്ധിച്ചതിന് നാമെല്ലാവരും സാക്ഷികളാണ്. ഇന്ന്, ഇത് ലോകത്തിലെ ഒരു പ്രധാന ലക്ഷ്യസ്ഥാനമായി അറിയപ്പെടുന്നു. ലോകത്തിലും ഇടം നേടിയിട്ടുണ്ട്. അതുപോലെ, കാശി വിശ്വനാഥ് ധാമിലെയും ചാർ ധാം യാത്രയിലെയും ഭക്തരുടെ എണ്ണവും പുതുക്കിയ സൗകര്യങ്ങളോടെ പുതിയ റെക്കോർഡുകൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നു. എല്ലാ റെക്കോഡുകളും തകർത്തുകൊണ്ട് നിരവധി തീർഥാടകർ ഇത്തവണ കേദാർനാഥിൽ എത്തിയിട്ടുണ്ട്.

പാവഗഢ് വികസിക്കുന്നതോടെ, ക്ഷേത്രത്തിലേക്കുള്ള ഭക്തരുടെ എണ്ണം വർദ്ധിക്കുകയും വഡോദരയിലെയും പഞ്ച്മഹലിലെയും മുഴുവൻ വനമേഖലയിലെയും നമ്മുടെ ആദിവാസി സഹോദരങ്ങൾക്ക് ഇത് വലിയ നേട്ടമുണ്ടാക്കും. ക്ഷേത്രത്തിലെത്തുന്ന ഭക്തർ വിരാസത് വനിലേക്കും പോകും. പ്രകൃതി, പരിസ്ഥിതി, പാരമ്പര്യം, ആയുർവേദം തുടങ്ങിയ വിഷയങ്ങളിൽ രാജ്യത്തിന് വലിയ ആകർഷണത്തിന്റെയും പ്രചോദനത്തിന്റെയും കേന്ദ്രമായി മാറാൻ വിരാസത് വനിന് കഴിയും. അതുപോലെ, പുരാവസ്തു പാർക്ക്, പാവഗഡ് കോട്ട എന്നിവയുടെ ആകർഷണം വർദ്ധിക്കാൻ പോകുന്നു. ഈ വികസന പ്രവർത്തനങ്ങൾ പഞ്ച്മഹലിനെ രാജ്യത്തെ പ്രധാന വിനോദസഞ്ചാര കേന്ദ്രമായി ഉയർത്താൻ സഹായിക്കും.

ആത്മീയതയ്‌ക്കൊപ്പം ചരിത്രവും പ്രകൃതിയും കലയും സംസ്‌കാരവും പാവഗഡിലുണ്ട്. ഇവിടെ ഒരു വശത്ത് മാ മഹാകാളിയുടെ ശക്തിപീഠവും മറുവശത്ത് ഒരു പൈതൃക ജൈന ക്ഷേത്രവുമുണ്ട്. അതായത്, പാവഗഢ് ഒരു തരത്തിൽ ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രപരമായ വൈവിധ്യത്തോടൊപ്പം സർവമത സംയമനത്തിന്റെയും കേന്ദ്രമായിരുന്നു. യുനെസ്കോ ചമ്പാനറിലെ പുരാവസ്തു സൈറ്റിനെ ലോക പൈതൃക സ്ഥലമായി രജിസ്റ്റർ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഇവിടെ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന ടൂറിസം ഈ സ്ഥലത്തിന്റെ സ്വത്വം   കൂടുതൽ ശക്തിപ്പെടുത്തും.

ബൈജു ബാവ്രയെപ്പോലുള്ള മഹാഗായകരുടെ നാടാണ് നമ്മുടെ പഞ്ച്മഹൽ. ആ പ്രതിഭ ഇപ്പോഴും ഇവിടെ മണ്ണിലുണ്ട്. പൈതൃകവും കാടും സംസ്‌കാരവും ശക്തിപ്പെടുന്നിടത്തെല്ലാം കലയും പ്രതിഭയും വളരുന്നു. നാം ഈ കഴിവിനെ വളർത്തിയെടുക്കുകയും അതിന് ഒരു പുതിയ ഐഡന്റിറ്റി നൽകുകയും വേണം.

2006ൽ ഗുജറാത്തിന് അഭിമാനമായ ജ്യോതിഗ്രാം പദ്ധതിക്ക് തുടക്കമിട്ട സ്ഥലമാണ് ചമ്പാനർ. ഞാൻ മുഖ്യമന്ത്രിയായപ്പോൾ ആളുകൾ എന്നോട് പറയുമായിരുന്നു അത്താഴ സമയത്തെങ്കിലും വൈദ്യുതി എത്തിക്കാൻ. ജ്യോതിഗ്രാം പദ്ധതിയിലൂടെ ഞങ്ങൾ ഗുജറാത്തിൽ ആദ്യമായി മുഴുവൻ സമയവും വൈദ്യുതി ഉറപ്പാക്കി. നമ്മുടെ അന്നത്തെ രാഷ്ട്രപതി ശ്രീ എപിജെ അബ്ദുൾ കലാം ജിയാണ് ആ പദ്ധതിക്കു  സമാരംഭം കുറിച്ചത് . ജ്യോതിഗ്രാം യോജന ഗുജറാത്തിന്റെ വികസനത്തിൽ ഒരു പുതിയ അധ്യായം എഴുതി ചേർത്തു. ഈ പദ്ധതിയിലൂടെ ഗുജറാത്തിലെ ജനങ്ങൾക്ക് രാപ്പകലില്ലാതെ വൈദ്യുതി ലഭിച്ചു തുടങ്ങി.

പാവഗഡ് എന്ന പേരിന്റെ അർത്ഥം കാറ്റിന്റെ ശക്തികേന്ദ്രം എന്നാണ്. ഇവിടെ വായുദേവന്റെ പ്രത്യേക കൃപയുണ്ട്. പാവഗഢിൽ വീശിയടിക്കുന്ന നമ്മുടെ സാംസ്കാരിക ഉന്നമനത്തിന്റെയും വികസനത്തിന്റെയും സുഗന്ധം ഗുജറാത്തിലും രാജ്യത്തും മുഴുവനും എത്തുമെന്ന് എനിക്ക് ഉറപ്പുണ്ട്. ഈ വികാരത്തോടെ, ഞാൻ ഒരിക്കൽ കൂടി മഹാകാളിയുടെ പാദങ്ങളിൽ വണങ്ങി, നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവിധ ആശംസകളും നേരുന്നു. ഗുജറാത്തിൽ നിന്നും മറ്റ് സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ നിന്നും മാതാ കാളിയുടെ എണ്ണമറ്റ ഭക്തർ വളരെ ഭക്തിയോടെ ഇവിടെയെത്തുന്നു. എല്ലാ ഭക്തജനങ്ങളെയും ഞാൻ അഭിനന്ദിക്കുന്നു, കാരണം അവരുടെ പൂർവ്വികരുടെ സ്വപ്നം സാക്ഷാത്കരിക്കപ്പെട്ടു. അവരുടെ പൂർവികർ പ്രതീക്ഷയോടെ ഇവിടെ വരുമെങ്കിലും നിരാശയോടെ മടങ്ങേണ്ടി വന്നു. ഇപ്പോൾ അവരുടെ കുട്ടികൾക്ക് അഭിമാനത്തോടെ അവരോട് പറയാൻ കഴിയും, നിങ്ങൾ കഷ്ടപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടാകാം, പക്ഷേ യുഗം മാറി. ഇപ്പോൾ മാതാ കാളി പൂർണ്ണ മഹത്വത്താൽ നമ്മെ അനുഗ്രഹിക്കുന്നു. ഭൂപേന്ദ്രഭായിയുടെയും ട്രസ്റ്റ് ബോർഡിന്റെയും ഗുജറാത്ത് സർക്കാരിന്റെയും നേതൃത്വത്തിൽ നടത്തിയ പ്രവർത്തനങ്ങളെ ഞാൻ ആത്മാർത്ഥമായി അഭിനന്ദിക്കുന്നു. നിങ്ങൾക്കെല്ലാവർക്കും അഭിനന്ദനങ്ങൾ.

--ND--