ભારતની 67.7% વસ્તી ધરાવતાં મહિલાઓ અને બાળકોનું સશક્તિકરણ અને રક્ષણ અને સુરક્ષિત અને સુરક્ષિત વાતાવરણમાં તેમનો આરોગ્યપ્રદ વિકાસ સુનિશ્ચિત કરવો એ દેશના ટકાઉ અને સમાન વિકાસ અને પરિવર્તનકારી આર્થિક અને સામાજિક પરિવર્તનો હાંસલ કરવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલયનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય મહિલાઓ અને બાળકો માટે રાજ્યની કાર્યવાહીમાં અંતરને દૂર કરવાનો છે અને આંતર-મંત્રાલય અને આંતર-વિભાગીય સંકલનને બાળ કેન્દ્રીત કાયદા, નીતિઓ અને કાર્યક્રમો બનાવવા માટે લિંગ સમાનતા માટે પ્રોત્સાહન આપવાનો છે અને મહિલાઓ અને બાળકોને સુલભ, સસ્તું, ભરોસાપાત્ર અને તમામ પ્રકારના ભેદભાવ અને હિંસાથી મુક્ત વાતાવરણ આપવાનો છે. આ દિશામાં, મંત્રાલયની યોજનાઓ હેઠળના ઉદ્દેશ્યો રાજ્ય સરકારો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ પ્રશાસનોના સમર્થનથી હાંસલ કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે જે જમીન પર યોજનાઓના વહીવટ માટે જવાબદાર છે. ઉપરોક્ત ઉદ્દેશ્યો હાંસલ કરવા માટે, મંત્રીમંડળે મંત્રાલયની 3 મહત્વની છત્ર યોજનાઓને મિશન મોડમાં અમલમાં મૂકવાની મંજૂરી આપી છે, જેમ કે, મિશન પોષણ 2.0, મિશન શક્તિ અને મિશન વાત્સલ્ય. તમામ 3 મિશન 2021-22 થી 2025-26 ના 15મા નાણાપંચના સમયગાળા દરમિયાન લાગુ કરવામાં આવશે.

મંત્રાલય ચંદીગઢ (2જી એપ્રિલ), બેંગલુરુ (4થી એપ્રિલ), ગુવાહાટી (10મી એપ્રિલ), મુંબઈ (12મી એપ્રિલ) અને ભુવનેશ્વર (13મી એપ્રિલ)માં રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સાથે ઝોનલ કોન્ફરન્સનું આયોજન કરશે. ઝોનલ કોન્ફરન્સનો ઉદ્દેશ્ય મંત્રાલયના 3 અમ્બ્રેલા મિશન પર રાજ્ય સરકારો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ પ્રશાસનને સંવેદનશીલ બનાવવાનો છે જેથી કરીને આગામી 5 વર્ષમાં સહકારી સંઘવાદની સાચી ભાવના સાથે યોજનાઓના યોગ્ય અમલીકરણની સુવિધા મળે જેથી પરિવર્તનશીલ સામાજિક ફેરફારો થાય. દેશની મહિલાઓ અને બાળકોના લાભ માટે મિશન હેઠળ પરિકલ્પના કરવામાં આવી છે.

મિશન પોષણ 2.0 એ એક સંકલિત પોષણ સપોર્ટ પ્રોગ્રામ છે. તે બાળકો, કિશોરીઓ, સગર્ભા સ્ત્રીઓ અને સ્તનપાન કરાવતી માતાઓમાં પોષણ સામગ્રી અને ડિલિવરીમાં વ્યૂહાત્મક પરિવર્તન દ્વારા અને આરોગ્ય, સુખાકારી અને રોગપ્રતિકારક શક્તિને પોષવા માટેની પ્રથાઓ વિકસાવવા અને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સંકલિત ઇકો-સિસ્ટમના નિર્માણ દ્વારા કુપોષણના પડકારોને સંબોધવા માગે છે. પોષણ 2.0 પૂરક પોષણ કાર્યક્રમ હેઠળ ખોરાકની ગુણવત્તા અને વિતરણને શ્રેષ્ઠ બનાવવાનો પ્રયાસ કરશે. પોષણ 2.0 તેના દાયરામાં 3 મહત્વપૂર્ણ કાર્યક્રમો/યોજનાઓ લાવશે, જેમ કે, આંગણવાડી સેવાઓ, કિશોરીઓ માટેની યોજના અને પોષણ અભિયાન.

મિશન શક્તિ સંકલિત સંભાળ, સલામતી, સંરક્ષણ, પુનર્વસન અને સશક્તિકરણ દ્વારા મહિલાઓ માટે એકીકૃત નાગરિક-કેન્દ્રીત જીવનચક્ર સમર્થનની કલ્પના કરે છે જેથી મહિલાઓ તેમના જીવનના વિવિધ તબક્કાઓમાંથી આગળ વધે છે. મિશન શક્તિની બે પેટા યોજનાઓ ‘સંબલ’ અને ‘સમર્થ્ય’ છે. જ્યારે "સંબલ" પેટા યોજના મહિલાઓની સલામતી અને સુરક્ષા માટે છે, જ્યારે "સામર્થ્ય" પેટા યોજના મહિલાઓના સશક્તિકરણ માટે છે.

મિશન વાત્સલ્યનો ઉદ્દેશ્ય ભારતના દરેક બાળક માટે સ્વસ્થ અને સુખી બાળપણ સુરક્ષિત કરવાનો છે; બાળકોના વિકાસ માટે સંવેદનશીલ, સહાયક અને સિંક્રનાઇઝ્ડ ઇકોસિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપવું; જુવેનાઇલ જસ્ટિસ એક્ટ 2015ના આદેશને પહોંચાડવામાં રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને મદદ કરવી; SDG લક્ષ્યો હાંસલ કરવા. મિશન વાત્સલ્ય હેઠળના ઘટકોમાં વૈધાનિક સંસ્થાઓનો સમાવેશ થશે; સેવા વિતરણ માળખાં; સંસ્થાકીય સંભાળ/સેવાઓ; બિન-સંસ્થાકીય સમુદાય આધારિત સંભાળ; ઇમરજન્સી આઉટરીચ સેવાઓ; તાલીમ અને ક્ષમતા નિર્માણ.

અમ્બ્રેલા મિશન હેઠળની યોજનાઓ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા પ્રાયોજિત યોજનાઓ છે જે ખર્ચ વહેંચણીના ધોરણો અનુસાર ખર્ચ-વહેંચણીના ધોરણે રાજ્ય સરકારો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ પ્રશાસન દ્વારા અમલમાં મૂકવામાં આવે છે. યોજના માર્ગદર્શિકા રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સાથે શેર કરવામાં આવી રહી છે.

SD/GP/NP

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com