ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶ୍ରୀ ରାମନାଥ କୋବିନ୍ଦ ଆଜି (ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୯, ୨୦୨୨) ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ ଠାରେ ତୃତୀୟ ଜାତୀୟ ଜଳ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ଅବସରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କରକମଳରେ ଜଳ ଶକ୍ତି ଅଭିଯାନ : କ୍ୟାଚ୍‌ ଦ ରେନ୍‌ କ୍ୟାମ୍ପେନ୍‌ (ବର୍ଷା ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ଅଭିଯାନ) ୨୦୨୨ର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ।

ଏହି ଉପଲକ୍ଷେ ଉଦବୋଧନ ଦେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ଯେ, ଆମ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ ଏବଂ ପୃଥିବୀ ପାଇଁ ଜଳର ଜରୁରି ଆବଶ୍ୟକତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବାରୋପ କରିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ନେଇ ଜଳ ପରିଚାଳନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଜାତୀୟ ଜଳ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଛି । ଏଥିସହିତ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ଅଭିଯାନର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ହୋଇଛି । ଏପରି ଉଦ୍ୟମ ବାସ୍ତବରେ ପ୍ରଶଂସନୀୟ ବୋଲି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ।

ସେ ଆହୁରି କହିଥିଲେ ଯେ, ଜଳ ଶକ୍ତି ଅଭିଯାନ : କ୍ୟାଚ୍‌ ଦ ରେନ୍‌ କ୍ୟାମ୍ପେନ୍‌ ୨୦୨୨ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଖୁସିର ବିଷୟ । ଅଭିଯାନର ଚଳିତ ସଂସ୍କରଣ ସହ ଗଭୀର ଭାବେ ଯୋଡ଼ି ହେବା ଲାଗି ସେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଆହ୍ଵାନ କରିଥିଲେ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ଯେ, ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଞ୍ଚଳର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକଙ୍କୁ ସକ୍ରିୟ ଭାବେ ସାମିଲ କରିବା ଲାଗି ଜିଲ୍ଲାପାଳ ଏବଂ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ସରପଞ୍ଚମାନେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବେ । ଭାରତରେ ଯେପରି ଭାବେ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଟିକାକରଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଜାରି ରହିଛି ଏବଂ ଦେଶ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଇତିହାସ ରଚିଛି, ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ଆମେ ସମସ୍ତେ ମିଶି ଇତିହାସର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ଅଭିଯାନକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରି ପାରିବା ବୋଲି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ଯେ, ‘ଜଳ ହିଁ ଜୀବନ’ ଉକ୍ତି ଯଥାର୍ଥ । ଜଳ ଉତ୍ସ ଆକାରରେ ପ୍ରକୃତି ମାନବତାକୁ ଏକ ମହାନ ବରଦାନ ଦେଇଛି । ପ୍ରକୃତି ଆମକୁ ବିଶାଳ ନଦୀ ଭେଟି ଦେଇଛି, ଯାହାର ତଟରେ ମହାନ ସଭ୍ୟତା ବିକଶିତ ହୋଇଛି । ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିରେ ନଦୀମାନଙ୍କର ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱ ରହିଛି ଏବଂ ନଦୀକୁ ଆମ ଦେଶରେ ମା’ ରୂପରେ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ। ନଦୀମାନଙ୍କର ପୂଜା ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ରହିଛି । ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡରେ ଗଙ୍ଗା ଓ ଯମୁନାଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ ନର୍ମଦା ଏବଂ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ଗଙ୍ଗା-ସାଗରଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଏ। ଏପରି ଧାର୍ମିକ ପ୍ରଥା ଆମକୁ ପ୍ରକୃତି ସହ ବାନ୍ଧି ରଖିଥାଏ । ପୁଷ୍କରିଣୀ ଏବ କୂଅ ଖୋଳିବା କାର୍ଯ୍ୟକୁ ପୂର୍ବରୁ ଧାର୍ମିକ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା । ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ ଆଧୁନିକତା ଏବଂ ଶିଳ୍ପ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅଭ୍ୟୁଦୟ କାରଣରୁ ପ୍ରକୃତି ସହ ଆମର ଏହି ସମ୍ପର୍କ ଧୀରେ ଧୀରେ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହେବାରେ ଲାଗିଛି । ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ମଧ୍ୟ ଆଉ ଏକ କାରଣ । ଆମର ଅସ୍ଥିତ୍ୱ ପାଇଁ ଜରୁରି ପ୍ରକୃତି ସହ ଆମର ସମ୍ପର୍କ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହେବା ଭଳି ପ୍ରତୀୟମାନ ହେଉଛି । ଆମେ କଷ୍ଟକର ଯମୁନେତ୍ରୀ ଯାତ୍ରାରେ ଯାଇ ଯମୁନାଙ୍କ ପ୍ରତି ଆମର କୃତଜ୍ଞତା ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥାଉ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ପୂଜା କରିଥାଉ । କିନ୍ତୁ ରାଜଧାନୀ ଦିଲ୍ଲୀକୁ ଆସିଲେ, ସେହି ନଦୀ ବ୍ୟାପକ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥିବାର ଆମେ ଦେଖିଥାଉ, ଯାହାକି ଆମର ସହରୀ ଜୀବନ ପାଇଁ ଆଦୌ ଉପଯୋଗୀ ନୁହେଁ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ଯେ ପୁଷ୍କିରଣୀ ଏବଂ ହ୍ରଦ ଭଳି ଜଳ ଉତ୍ସ, ଯାହା ବର୍ଷ ସାରା ସହରକୁ ପାଣି ଯୋଗାଇ ଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ଦ୍ରୁତ ସହରୀକରଣ ଚାପ କାରଣରୁ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହେବାକୁ ଲାଗିଲେଣି । ଏହା ଜଳ ପରିଚାଳନାକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜଟିଳ କରି ଦେଇଛି । ଭୂତଳ ଜଳ ପରିମାଣ କମିବାରେ ଲାଗିଛି ଏବଂ ଏହାର ସ୍ତର ଧୀରେ ଧୀରେ ତଳକୁ ଖସି ଚାଲିଛି । ଗୋଟିଏ ପଟେ ସହରଗୁଡ଼ିକ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନରୁ ସେମାନଙ୍କ ଉପଯୋଗ ପାଇଁ ପାଣି ଆଣୁଛନ୍ତି, ଅନ୍ୟପଟେ ବର୍ଷା ଦିନେ ସହରର ରାସ୍ତାଘାଟ ବନ୍ୟା ଜଳରେ ବୁଡ଼ି ଯାଉଛି । ସେ କହିଥିଲେ ଯେ, ଗତ କିଛିଦିନ ହେବ ଜଳ ପରିଚାଳନାରେ ଏହି ବିରୋଧାଭାସକୁ ନେଇ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଏବଂ ଜଳସଂରକ୍ଷଣ କର୍ମୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଚିନ୍ତା ବ୍ୟକ୍ତ କରୁଛନ୍ତି । ଭାରତରେ, ଏହି ସମସ୍ୟା ଅଧିକ ଗମ୍ଭୀର କାରଣ ଆମ ଦେଶରେ ବିଶ୍ୱ ଜନସଂଖ୍ୟାର ୧୮ ଭାଗ ଲୋକ ରହୁଛନ୍ତି, ଅନ୍ୟପଟେ ଆମ ପାଖରେ ମାତ୍ର ୪ ପ୍ରତିଶତ ମଧୁର ଜଳ ଉତ୍ସ ରହିଛି । ଜଳର ଉପଲବ୍ଧତା ଅନିଶ୍ଚିତ ଏବଂ ଏହା ବ୍ୟାପକ ପରିମାଣରେ ବର୍ଷା ଜଳ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ଯେ, ଜଳ ସଙ୍କଟ ପ୍ରସଙ୍ଗ, ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ସମସ୍ୟାର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ । ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର କୁପ୍ରଭାବ ଯୋଗୁ, ବନ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି ଭଳି ସ୍ଥିତି ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ ଏବଂ ଅଧିକ ଗମ୍ଭୀର ଭାବେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । ହିମାଳୟ ଗ୍ଲେସିଅର ତରଳୁଛି ଏବଂ ସମୁଦ୍ର ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ଏଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନର ଗମ୍ଭୀର ପରିଣାମ ଏବେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି, ଏହାର ସବୁଠୁ ବିନାଶକାରୀ ପରିଣାମ ଚାଷୀ, ମହିଳା ଏବଂ ଗରିବଙ୍କ ଜୀବନ ଉପରେ ପଡ଼ୁଛି ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ଯେ, ଆଜି ଜଳ ସଙ୍କଟ ଏକ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଙ୍କଟ ପାଲଟିଛି  ଏବଂ ଏହାର ଆହୁରି ବିନାଶକାରୀ ପରିଣାମ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିପାରେ । କେତେକ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ କହିଲେଣି ଯେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏହା ଏକ ବଡ଼ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିବାଦର କାରଣ ହୋଇପାରେ । ଏଭଳି ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିସ୍ଥିତି ଠାରୁ ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତ ସରକାର ପ୍ରଭାବୀ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବାରୁ ସେ ଖୁସି ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ଯେ, ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରଭାବକୁ ମୁକାବିଲା କରିବା ଏବଂ ଆମ ପୃଥିବୀକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ ଆଗରେ ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଆହ୍ଵାନ । ଏହି ଆହ୍ଵାନର ମୁକାବିଲା କରିବା ଲାଗି ଭାରତ ସରକାର ଏକ ନୂତନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଏବଂ ପଦ୍ଧତି ଆପଣାଇଛନ୍ତି । ଭାରତ ସରକାର ୨୦୧୪ରେ ପରିବେଶ ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ନାମ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା ସହିତ ଏଥିରେ ‘ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ’ ଯୋଡ଼ି ଏକ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସଙ୍କେତ ଦେଇଥିଲେ । ଆଉ ପାଦେ ଆଗକୁ ଯାଇ ସରକାର ୨୦୧୯ରେ ଦୁଇଟି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟକୁ ମିଶାଇ ଜଳ ଶକ୍ତି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଗଠନ କରିଥିଲେ । ଜଳ ସଙ୍କଟ ସମସ୍ୟାର ସମନ୍ୱିତ ଏବଂ ସାମଗ୍ରିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସମାଧାନ କରିବା ତଥା ଏଥିପ୍ରତି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକତା ଦେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସରକାର ଏହି ନୂଆ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଗଠନ କରିଛନ୍ତି ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସନ୍ତୋଷ ବ୍ୟକ୍ତ କରି କହିଥିଲେ ଯେ, ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରଭାବ ହ୍ରାସ କରିବା ଏବଂ ଜଳ ସୁରକ୍ଷା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଦିଗରେ ଭାରତ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରୁଛି । ଏଥିପାଇଁ ଜଳର ସୁବିନିଯୋଗ, ଜଳ ଉତ୍ସର ସଂରକ୍ଷଣ, ପ୍ରଦୂଷଣ ହ୍ରାସ ଏବଂ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଦିଗରେ ପ୍ରୟାସ କରାଯାଉଛି । ସେ କହିଥିଲେ ଯେ ବିଗତ କିଛି ବର୍ଷ ହେବ ସରକାରଙ୍କ ନୀତିରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗକୁ ସାମିଲ କରାଯାଇଛି । ଏଥିରେ ନଦୀମାନଙ୍କର ପୁନରୁଦ୍ଧାର, ନଦୀ ଶଯ୍ୟାର ସାମଗ୍ରିକ ପରିଚାଳନା ଏବଂ ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ଢଙ୍ଗରେ ଜଳ ସୁରକ୍ଷାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଲାଗି ବିଳମ୍ବିତ ଜଳସେଚନ ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିବା ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନର ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ନିମନ୍ତେ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଛି ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ଯେ, ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ସହ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଯୋଡ଼ିବା ଏବଂ ଜଳ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଏକ ଜନ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା ଲାଗି ଭାରତ ସରକାର ୨୦୧୯ରେ ଜଳ ଶକ୍ତି ଅଭିଯାନର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସେହି ବର୍ଷ ଜଳ ଜୀବନ ମିଶନର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା। ଗତ ବର୍ଷ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୨ ତାରିଖ ବିଶ୍ୱ ଜଳ ଦିବସ ଉପଲକ୍ଷେ, ‘ଜଳ ଶକ୍ତି ଅଭିଯାନ: କ୍ୟାଚ୍‌ ଦ ରେନ୍‌’ (ବର୍ଷା ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ) କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଏହାକୁ ପ୍ରାକ୍‌ ମୌସୁମୀ ଏବଂ ମୌସୁମୀ ଋତୁରେ ଦେଶର ସମସ୍ତ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଜିଲ୍ଲା ସହିତ ସହରାଞ୍ଚଳକୁ ନିଆଯାଇଥିଲା। କରୋନା ମହାମାରୀ ସମସ୍ୟା ସତ୍ତ୍ୱେ ଅଭିଯାନର ସଫଳତା ପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନଙ୍କ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଯୋଗଦାନକୁ ସେ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ ।

ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜାତୀୟ ଜଳ ପୁରସ୍କାର ବିଜେତାମାନଙ୍କର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ କାର୍ଯ୍ୟର ଉଦାହରଣ ଦେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ଯେ ଏପରି ଉଦାହରଣ ଦ୍ଵାରା ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ ମନରେ ଏକ ଜଳ-ସୁରକ୍ଷିତ ଭବିଷ୍ୟତର ଆଶା ଜାଗ୍ରତ ହେବ । ସେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଅଭିନନ୍ଦନ ଜଣାଇବା ସହ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏପରି କାମ ଜରିଆରେ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଅନୁପ୍ରାଣିତ କରିବା ଲାଗି ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ଏପରି ପୁରସ୍କାର ଭାରତର ଲୋକମାନଙ୍କ ମନରେ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣକୁ ନେଇ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସହିତ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅଭ୍ୟାସଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିପାରିବ ବୋଲି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦୃଢ଼ ବିଶ୍ୱାସ ପ୍ରକଟ କରିଥିଲେ ।

**********

P.S.