ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਆਰਥਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕੈਬਨਿਟ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਅੱਜ ਸਮੁੱਚੀ ਯੋਜਨਾ ‘ਐਟਮੌਸਫ਼ੀਅਰ ਐਂਡ ਕਲਾਈਮੇਟ ਰੀਸਰਚ–ਮੌਡਲਿੰਗ ਆਬਜ਼ਰਵਿੰਗ ਸਿਸਟਮਸ ਐਂਡ ਸਰਵਿਸੇਜ਼’ (ACROSS) ਨੂੰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਠ ਉਪ–ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅਗਲੇ ਵਿੱਤੀ ਚੱਕਰ ਭਾਵ 2021–2026 ਲਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਲਾਗਤ 2,135 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੰਤਰਾਲੇ (MoES) ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ (IMD), ਮੱਧ ਰੇਂਜ ਮੌਸਮ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੇਂਦਰ (NCMRWF), ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਵ੍ ਟ੍ਰੋਪਿਕਲ ਮੀਟਿਓਰੋਲੋਜੀ (ਆਈਆਈਟੀਐੱਮ) ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਓਸ਼ਨ ਇਨਫਾਰਮੇਸ਼ਨ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ (ਆਈਐੱਨਸੀਓਆਈਐੱਸ) ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਵੇਰਵੇ:

‘ਐਟਮੌਸਫ਼ੀਅਰ ਐਂਡ ਕਲਾਈਮੇਟ ਰੀਸਰਚ–ਮੌਡਲਿੰਗ ਆਬਜ਼ਰਵਿੰਗ ਸਿਸਟਮਸ ਐਂਡ ਸਰਵਿਸੇਜ਼’ (ACROSS) ਸਕੀਮ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੰਤਰਾਲੇ (MoES) ਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰੇਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੀ ਯੋਜਨਾ "ACROSS" ਤਹਿਤ ਅੱਠ ਉਪ-ਸਕੀਮਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਰੋਕਤ ਚਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਅਤੇ ਟੀਚਾ:

‘ਐਟਮੌਸਫ਼ੀਅਰ ਐਂਡ ਕਲਾਈਮੇਟ ਰੀਸਰਚ–ਮੌਡਲਿੰਗ ਆਬਜ਼ਰਵਿੰਗ ਸਿਸਟਮਸ ਐਂਡ ਸਰਵਿਸੇਜ਼’ (ACROSS) ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਅੱਠ ਉਪ-ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਹਨ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਲਈ IMD, IITM, NCMRWF ਅਤੇ INCOIS ਦੁਆਰਾ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਹਰੇਕ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਅੱਠ ਸਕੀਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮਨੋਨੀਤ ਭੂਮਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:

1. ਪੋਲਰੀਮੀਟ੍ਰਿਕ ਡੋਪਲਰ ਮੌਸਮ ਰਾਡਾਰਾਂ (DWRs)-IMD ਦੀ ਕਮਿਸ਼ਨਿੰਗ

(ii) ਪੂਰਵ-ਅਨੁਮਾਨ ਸਿਸਟਮ-IMD ਦਾ ਅਪਗ੍ਰੇਡੇਸ਼ਨ

(iii) ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਸੇਵਾਵਾਂ-IMD

(iv) ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਨਿਰੀਖਣ ਨੈੱਟਵਰਕ-1 ਐੱਮ.ਡੀ

(v) ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਮਾਡਲਿੰਗ - NCMRWF

(vi) ਮੌਨਸੂਨ ਮਿਸ਼ਨ III- IITM/NCMRWF/INCOIS/IMD

(vii) ਮੌਨਸੂਨ ਸੰਚਾਲਨ, ਬੱਦਲ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ (MC4)- IITM/NCMRWF/IMD

(viii) ਉੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ (HPCS)-IITM/NCMRWF

ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸਮੇਤ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਇਹ ਸਕੀਮ ਬਿਹਤਰ ਮੌਸਮ, ਜਲਵਾਯੂ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਪੂਰਵ-ਅਨੁਮਾਨ ਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖਤਰਿਆਂ ਸਬੰਧੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਨਤਕ ਮੌਸਮ ਸੇਵਾ, ਖੇਤੀ-ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਨਿਗਰਾਨੀ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਵਰਗੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੇਵਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅੰਤਮ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕਸਾਰ ਫ਼ਾਇਦਿਆਂ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਪਣ-ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ (ਹਾਈਡ੍ਰੋ–ਮੀਟੀਰੀਓਲੌਜਿਕਲ) ਸਬੰਧੀ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਜਲਵਾਯੂ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਟੂਰਿਜ਼ਮ, ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ, ਬਿਜਲੀ ਉਤਪਾਦਨ, ਜਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਐਡਵੈਂਚਰ ਆਦਿ। ਪੂਰਵ-ਅਨੁਮਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇਸਦੀ ਡਿਲਿਵਰੀ ਤੱਕ ਦੀ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਈ ਹਰ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਪਿਛੋਕੜ:

ਪ੍ਰਿਥਵੀ-ਵਿਗਿਆਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਮੌਸਮ, ਜਲਵਾਯੂ ਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਮਾਮਲੇ ਨਿਪਟਣ ਸਮੇਤ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਬੰਧੀ ਲਾਭਾਂ ਲਈ ਮੌਸਮ, ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਖਤਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ, ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਗਲੋਬਲ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਮੌਸਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਜੋਖਮ ਕਾਰਨ ਖ਼ਰਾਬ ਮੌਸਮ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਵਧੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਐੱਮਓਈਐੱਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟੀਚੇ ਅਧਾਰਿਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ IMD, IITM, NCMRWF ਅਤੇ INCOIS ਦੁਆਰਾ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਇਹਨਾਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੀ ਯੋਜਨਾ "ACROSS" ਦੇ ਤਹਿਤ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

********

ਡੀਐੱਸ