ਪੋਸ਼ਣ ਅਭਿਯਾਨ ਬੱਚਿਆਂ,  ਕਿਸ਼ੋਰੀਆਂ,  ਗਰਭਵਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਤਨਪਾਨ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਾਤਾਵਾਂ ਲਈ ਪੋਸ਼ਣ ਸੰਬੰਧੀ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ ।  8 ਮਾਰਚ,  2018 ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਝੁੰਝੁਨੂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਦੁਆਰਾ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ ਗਿਆ,  ਪੋਸ਼ਣ ਅਭਿਯਾਨ  ( ਸਮੁੱਚੇ ਪੋਸ਼ਣ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਯੋਜਨਾ )  ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨ - ਮੋਡ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਸਮਾਧਾਨ  ਦੇ ਵੱਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ।  ਪੋਸ਼ਣ ਅਭਿਯਾਨ  ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ,  2021-2022  ਦੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨ ਪੋਸ਼ਣ 2.0  ( ਸਕਸ਼ਮ ਆਂਗਨਵਾੜੀ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਣ 2.0 )  ਨੂੰ ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਪੋਸ਼ਣ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ  ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਤਾਕਿ ਪੋਸ਼ਣ ਸਮੱਗਰੀ, ਵੰਡ, ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਨ  ਦੇ ਨਾਲ ਅਜਿਹੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਜੋ ਰੋਗ ਅਤੇ ਕੁਪੋਸ਼ਣ  ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਭਲਾਈ ਨੂੰ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ  ਕਰਦੇ ਹਨ। 

ਪੋਸ਼ਣ ਅਭਿਯਾਨ ਇੱਕ "ਜਨ ਅੰਦੋਲਨ" ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾ,  ਰਾਜਾਂ/ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗਾਂ,  ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਜਨ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਸਮੁਦਾਇਕ ਲਾਮਬੰਦੀ ਨੂੰ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ  ਕਰਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ  ਦੇ ਲਈ, ਹਰ ਸਾਲ ਸਤੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । 

ਇਸ ਸਾਲ,  ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਮਹੋਤਸਵ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਤੀਬਰ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ  ਕਰਨ  ਦੇ ਲਈ ,  ਪੂਰੇ ਪੋਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਸਮੇਕਿਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਲਈ ਪੂਰੇ ਮਹੀਨੇ ਨੂੰ ਸਪਤਾਹਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਬਾਲ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰਾਲੇ  ਨੇ ਰਾਜਾਂ/ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਪੂਰੇ ਮਹੀਨੇ ਕਈ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। 

ਨਿਮਨਲਿਖਿਤ ਟੇਬਲ ਇਸ ਸਾਲ ਅਪਨਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਵਿਸ਼ਾਗਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਦਾ ਹੈ:

ਇਸ ਸਾਲ ਪੋਸ਼ਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਲੜੀ ਆਂਗਨਵਾੜੀਆਂ,  ਸਕੂਲ ਪਰਿਸਰਾਂ ,  ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਥਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਹਿਤਧਾਰਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੋਸ਼ਣ ਵਾਟਿਕਾ ਲਈ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਅਭਿਯਾਨ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੋਵੇਗੀ ।  ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਫਲਾਂ ਦੇ ਰੁੱਖ,  ਸਥਾਨਕ ਸਬਜੀਆਂ ਅਤੇ ਔਸ਼ਧੀ ਪੌਦਿਆਂ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹੀ - ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੋਵੇਗੀ ।  ਕੋਵਿਡ ਟੀਕਾਕਰਣ ਅਤੇ ਕੋਵਿਡ ਪ੍ਰੋਟੋਕਾਲ  ਦੇ ਪਾਲਣ ਲਈ ਸੰਵੇਦੀਕਰਨ/ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਭਿਯਾਨ ਦਾ ਵੀ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੋਸ਼ਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ  ( 6 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ  ਦੇ )  ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਉਚਾਈ ਅਤੇ ਵਜ਼ਨ ਮਾਪ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਭਿਯਾਨ ਚਲਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਗਰਭਵਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਉਪਲੱਬਧ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸਲੋਗਨ ਲਿਖਾਈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪਕਾਉਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ।  

ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੰਸਥਾਵਾਂ  ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ ਕਈ ਕਾਰਜ ਸਥਾਨਾਂ ‘ਤੇ "5-ਮਿੰਟ ਯੋਗ ਪ੍ਰੋਟੋਕਾਲ" (ਵਾਈ-ਬ੍ਰੇਕ ਜਾਂ ਯੋਗ ਵਿਰਾਮ)  ‘ਤੇ ਸੈਸ਼ਨ ਹੋਣਗੇ,  ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਖੇਤਰੀ/ਸਥਾਨਕ ਭੋਜਨ  ਦੇ ਮਹੱਤਵ ‘ਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਭਿਯਾਨ, ਪੋਸ਼ਣ ਕਿੱਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰੀ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਭੋਜਨ  ( ਜਿਵੇਂ ਸੁਕੜੀ - ਗੁਜਰਾਤ ,  ਪੰਜੀਰੀ - ਪੰਜਾਬ ,  ਸੱਤੂ - ਬਿਹਾਰ ,  ਚਿੱਕੀ-ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ )  ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਐਨੀਮੀਆ ਕੈਂਪ , ਐੱਸਏਐੱਮ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਬਲਾਕਵਾਰ ਪਹਿਚਾਣ ਲਈ ਅਭਿਯਾਨ ,  ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਐੱਸਏਐੱਮ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨਾਲ ਨਿਪਟਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪਹਿਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ  ਦੇ ਐੱਸਏਐੱਮ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਧੀਨ ਪੂਰਕ ਆਹਾਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ,  ਤੇਜ਼ ਕੁਪੋਸ਼ਣ  ਦੇ ਸਮੁਦਾਇਕ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਸੰਵੇਦੀਕਰਨ ਅਤੇ ਐੱਸਏਐੱਮ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ ਦੀ ਵੰਡ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਪੋਸ਼ਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਪੋਸ਼ਣ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ/ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਬਾਲ ਵਿਕਾਸ ਵਿਭਾਗ ਵਰਗੇ ਲਾਗੂਕਰਨ ਵਿਭਾਗ/ਏਜੰਸੀਆਂ ਆਂਗਨਵਾੜੀ ਵਰਕਰਾਂ,  ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਵਿਭਾਗ  ਰਾਹੀਂ ਆਸ਼ਾ ,  ਏਐੱਨਐੱਮ ਮੁਢਲੇ ਸਿਹਤ ਕੇਂਦਰ ,  ਸਮੁਦਾਇਕ ਸਿਹਤ ਕੇਂਦਰ ,  ਸਕੂਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਾਖਰਤਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਵਿਭਾਗ, ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਸਵੈਮ ਸਹਾਇਤਾ ਗਰੁੱਪ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇਣਗੇ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਤੰਦਰੁਸਤ ਭਵਿੱਖ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ  ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰੇ ਮਹੀਨੇ ਪੂਰਨ ਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਫੈਲਾਉਣਗੇ ।

ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਟੀਚੇ  ਦੇ ਨਾਲ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪੋਸ਼ਣ ਅਭਿਯਾਨ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ, ਕਿਸ਼ੋਰ ਲੜਕੀਆਂ, ਗਰਭਵਤੀ ਅਤੇ ਸਤਨਪਾਨ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਤੀ ,  ਪਿਤਾ,  ਸੱਸ ਅਤੇ ਸਮੁਦਾਏ  ਦੇ ਮੈਬਰਾਂ ,  ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਦਾਤਾਵਾਂ (ਏਐੱਨਐੱਮ,  ਆਸ਼ਾ,  ਆਂਗਨਵਾੜੀ ਵਰਕਰਾਂ)  ਸਹਿਤ ਪਰਿਵਾਰ  ਦੇ ਮੈਬਰਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪੋਸ਼ਣ ਵਿਵਹਾਰ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਣ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਇਰਾਦਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।  ਪੋਸ਼ਣ ਮਾਹ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੋਸ਼ਣ ਅਭਿਯਾਨ ਦੇ ਸੰਪੂਰਨ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਮਲਿਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਹੈ ।

*****

ਬੀਵਾਈ/ਏਐੱਸ