ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಕಾರ್ಯಾಲಯ
azadi ka amrit mahotsav

ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಅವರು ‘ಜನಕೇಂದ್ರೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆ: ವಿಕಸಿತ ಭಾರತ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಮುದಾಯದ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ’ ಎಂಬ ವಿಷಯದ ಕುರಿತು ಐಬಿ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ದತ್ತಿ ಉಪನ್ಯಾಸವನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಮಾತನಾಡಿದರು


ಭದ್ರತೆಯು ಆರ್ಥಿಕ ಹೂಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇರಕ ಶಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ: ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು

ನಾಗರಿಕರ ಕಲ್ಯಾಣ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಹಭಾಗಿತ್ವವನ್ನು ನಮ್ಮ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿಸುವ ಮೂಲಕ, ನಮ್ಮ ನಾಗರಿಕರನ್ನು ಗುಪ್ತಚರ ಮತ್ತು ಭದ್ರತೆಯ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಮೂಲಗಳಾಗುವಂತೆ ನಾವು ಸಬಲೀಕರಣಗೊಳಿಸಬಹುದು: ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು

प्रविष्टि तिथि: 23 DEC 2025 1:45PM by PIB Bengaluru

ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಶ್ರೀಮತಿ ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು ಅವರು ಇಂದು (ಡಿಸೆಂಬರ್ 23, 2025) ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ‘ಜನಕೇಂದ್ರೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆ: ವಿಕಸಿತ ಭಾರತ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಮುದಾಯದ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ’ ಎಂಬ ವಿಷಯದ ಕುರಿತು ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದ 'ಐಬಿ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ದತ್ತಿ ಉಪನ್ಯಾಸ'ವನ್ನು (IB Centenary Endowment Lecture) ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಮಾತನಾಡಿದರು.

ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು, "ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ಭಾರತದ ಜನರಿಗೆ ಭದ್ರತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ದೇಶದ ಏಕತೆ ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರತೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡುವಲ್ಲಿ ಐಬಿ (ಇಂಟೆಲಿಜೆನ್ಸ್ ಬ್ಯೂರೋ) ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಹೆಮ್ಮೆಯ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ" ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದರು.

ಈ ಉಪನ್ಯಾಸದ ವಿಷಯವಾದ ‘ಜನಕೇಂದ್ರೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆ: ವಿಕಸಿತ ಭಾರತ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಮುದಾಯದ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ’ ಎಂಬುದು ನಮ್ಮ ದೇಶಕ್ಕೆ ತತ್ಕ್ಷಣದ ಹಾಗೂ ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು ಹೇಳಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಯು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ನಾಗರಿಕನ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಅರಿವನ್ನು ಐಬಿ (IB) ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ನಮ್ಮ ಜನರಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಸಬೇಕು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ ಜಾಗೃತ ನಾಗರಿಕರು ಪ್ರಬಲ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಬಲ್ಲರು. ನಾಗರಿಕರು ಸಮುದಾಯಗಳಾಗಿ ಸಂಘಟಿತರಾದಾಗ, ಅವರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮನ್ವಯತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರದ ಉಪಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನವು ನಾಗರಿಕರ ಮೂಲಭೂತ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದೆ. ಈ ಕರ್ತವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಯ ವಿಶಾಲ ಆಯಾಮಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿವೆ. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು, ಶಿಕ್ಷಕರು, ಮಾಧ್ಯಮಗಳು, ನಿವಾಸಿಗಳ ಕ್ಷೇಮಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಂಘಗಳು, ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಹಲವು ಸಮುದಾಯಗಳು ಈ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಬಹುದು.

ಸಮುದಾಯದ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು ಹೇಳಿದರು. ಭದ್ರತಾ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತ ನಾಗರಿಕರು ತಮ್ಮ ಮಾಹಿತಿಯ ಮೂಲಕ ವೃತ್ತಿಪರ ಭದ್ರತಾ ಪಡೆಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ ಹಲವಾರು ಉದಾಹರಣೆಗಳಿವೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಯ ವಿಸ್ತೃತ ಅರ್ಥ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವು ಜನರನ್ನು ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಜನರು ತಮ್ಮ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ನಡೆಯುವ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ಕೇವಲ ಮೂಕಪ್ರೇಕ್ಷಕರಾಗಿರಬಾರದು. ಬದಲಾಗಿ, ಅವರು ತಮ್ಮ ನೆರೆಹೊರೆಯ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೂ ಮೀರಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಭದ್ರತೆಯಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತ ಮತ್ತು ಸಕ್ರಿಯ ಪಾಲುದಾರರಾಗಬೇಕು. ‘ಜನ ಭಾಗೀದಾರಿ’ (ಜನರ ಸಹಭಾಗಿತ್ವ) ಎಂಬುದು ಜನಕೇಂದ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಯ ಮೂಲಾಧಾರವಾಗಿದೆ.

ನಮ್ಮ ನಾಗರಿಕ ಪೊಲೀಸ್ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಭದ್ರತಾ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ಜನಸೇವೆಯ ಮನೋಭಾವದೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು ತಿಳಿಸಿದರು. ಈ ಸೇವಾ ಮನೋಭಾವವು ಜನರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಮೂಡಿಸುತ್ತದೆ. ಸಮುದಾಯದ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿರುವ 'ಜನಕೇಂದ್ರೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರ'ವನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಈ ವಿಶ್ವಾಸವೇ ಮೊದಲ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಾಗಿದೆ. 

ಭಾರತವು ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಹುಮುಖಿ ಭದ್ರತಾ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟರು. ಗಡಿ ಭಾಗದ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆ, ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ, ಉಗ್ರಗಾಮಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು, ಬಂಡಾಯ ಹಾಗೂ ಕೋಮು ಮೂಲಭೂತವಾದದಂತಹ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸವಾಲುಗಳು ದೇಶದ ಭದ್ರತೆಗೆ ಸದಾ ಆತಂಕವೊಡ್ಡುತ್ತಿವೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 'ಸೈಬರ್ ಅಪರಾಧಗಳು' ಒಂದು ಪ್ರಬಲವಾದ ಭದ್ರತಾ ಬೆದರಿಕೆಯಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿವೆ ಎಂದು ಅವರು ಎಚ್ಚರಿಸಿದರು. ದೇಶದ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಭದ್ರತೆಯ ಕೊರತೆಯುಂಟಾದರೂ, ಅದರ ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಭಾವ ಇಡೀ ದೇಶದ ಮೇಲೆ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಆರ್ಥಿಕ ಹೂಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವಲ್ಲಿ ಭದ್ರತೆಯು ಪ್ರಮುಖ ಚಾಲಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ‘ಸಮೃದ್ಧ ಭಾರತ’**ದ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ‘ಸುರಕ್ಷಿತ ಭಾರತ’ದ ಬುನಾದಿ ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಎಂದು ಅವರು ತಿಳಿಸಿದರು.

ದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಡಪಂಥೀಯ ತೀವ್ರಗಾಮಿತ್ವವು (ನಕ್ಸಲಿಸಂ) ಇಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿರ್ಮೂಲನೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು ತಿಳಿಸಿದರು. ಆಂತರಿಕ ಭದ್ರತೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ನಮ್ಮ ಪಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಏಜೆನ್ಸಿಗಳ ದಕ್ಷ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯೇ ಈ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಕಾರಣ. ಕೇವಲ ಬಲಪ್ರಯೋಗವಲ್ಲದೆ, ಜನರ ವಿಶ್ವಾಸ ಗಳಿಸಲು ಅನುಸರಿಸಿದ ಸಮಗ್ರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಸ್ಮರಿಸಿದರು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಹಾಗೂ ದುರ್ಗಮ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಮೂಲಕ ಜನರ ಶೋಷಣೆಯನ್ನು ತಡೆಯಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಮತ್ತು ಒಳಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು ಜನರನ್ನು ತೀವ್ರಗಾಮಿ ಹಾಗೂ ಬಂಡುಕೋರ ಗುಂಪುಗಳಿಂದ ದೂರವಿಡುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು ನುಡಿದರು.

ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳು ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಸಂವಹನದ ಜಗತ್ತನ್ನೇ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬದಲಿಸಿವೆ ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು ಹೇಳಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಮತ್ತು ವಿನಾಶ ಮಾಡುವ ಎರಡೂ ರೀತಿಯ ಶಕ್ತಿಗಳಿವೆ. ತಪ್ಪು ಮಾಹಿತಿ ಅಥವಾ ಸುಳ್ಳು ಸುದ್ದಿಗಳಿಂದ ಜನರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದು ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲಿನ ಕೆಲಸವಾಗಿದೆ. ಈ ಕೆಲಸವನ್ನು ನಾವು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಮತ್ತು ಬಹಳ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ದೇಶದ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಸದಾ ವಾಸ್ತವದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸರಿಯಾದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವಂತಹ ಸಕ್ರಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣ ಬಳಕೆದಾರರ ಒಂದು ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇಂದು ಇದೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಗೆ ಇರುವ ಅತ್ಯಂತ ಸಂಕೀರ್ಣ ಸವಾಲುಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಲ್ಲದ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಸ್ವರೂಪದ್ದಾಗಿವೆ ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು ಹೇಳಿದರು. ಇಂತಹ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಿಂದಲೇ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ತಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುವ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಡಿಜಿಟಲ್ ವಂಚನೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಯು ಮನೆ, ಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯದ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತಿಯನ್ನು ಬಯಸುತ್ತದೆ. ಫಿಶಿಂಗ್, ಡಿಜಿಟಲ್ ವಂಚನೆ ಮತ್ತು ಆನ್ಲೈನ್ ದೌರ್ಜನ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವರದಿ ಮಾಡಲು ಡಿಜಿಟಲ್ ವೇದಿಕೆಗಳು ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಶಕ್ತಿ ನೀಡಬಲ್ಲವು. ಇವುಗಳು ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಕ್ಷಣಕ್ಷಣದ (ರಿಯಲ್-ಟೈಮ್) ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಬಹುದು. ಇಂತಹ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವ ಮೂಲಕ, ಅಪರಾಧಗಳನ್ನು ಮೊದಲೇ ಊಹಿಸಿ ತಡೆಯುವ 'ಪ್ರಿಡಿಕ್ಟಿವ್ ಪೋಲಿಸಿಂಗ್' ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ಜಾಗೃತ ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುವ ನಾಗರಿಕ ಸಮುದಾಯಗಳು ಕೇವಲ ಸೈಬರ್ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಬಲಿಯಾಗುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಇಂತಹ ಅಪರಾಧಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಒಂದು ರಕ್ಷಣಾ ಗೋಡೆಯಂತೆ (ಫೈರ್ವಾಲ್) ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ.

ನಾಗರಿಕರ ಕಲ್ಯಾಣ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಹಭಾಗಿತ್ವವನ್ನು ನಮ್ಮ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿಸುವ ಮೂಲಕ, ನಮ್ಮ ನಾಗರಿಕರನ್ನು ಗುಪ್ತಚರ ಮತ್ತು ಭದ್ರತೆಯ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಮೂಲಗಳಾಗುವಂತೆ ನಾವು ಸಬಲೀಕರಣಗೊಳಿಸಬಹುದು ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು ಹೇಳಿದರು. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಹಭಾಗಿತ್ವದಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾದ ಈ ರೂಪಾಂತರವು, 21ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಂಕೀರ್ಣ ಹಾಗೂ ಬಹುಮುಖಿ ಭದ್ರತಾ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಹಭಾಗಿತ್ವದ ಮೂಲಕ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಜಾಗೃತ, ಶಾಂತಿಯುತ, ಸುರಕ್ಷಿತ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧ ಭಾರತವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವತ್ತ ವೇಗವಾಗಿ ಸಾಗುತ್ತೇವೆ ಎಂಬ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಅವರು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು.

ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಅವರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಭಾಷಣವನ್ನು ಓದಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ-

 

*****

 


(रिलीज़ आईडी: 2207928) आगंतुक पटल : 6
इस विज्ञप्ति को इन भाषाओं में पढ़ें: Telugu , English , Urdu , हिन्दी , Marathi , Bengali , Gujarati , Tamil , Malayalam