ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਮੰਤਰਾਲਾ
ਦੀਵਾਲੀ ਨੂੰ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਅਮੂਰਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਇਹ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਦਾ ਪਲ ਹੈ, ਜੋ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ: ਸ਼੍ਰੀ ਗਜੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਖਾਵਤ
प्रविष्टि तिथि:
10 DEC 2025 12:09PM by PIB Chandigarh
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨਾਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜੀਵੰਤ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਦੀਵਾਲੀ ਨੂੰ ਅੱਜ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਯੂਨੈਸਕੋ ਅੰਤਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਕਮੇਟੀ ਦੇ 20ਵੇਂ ਸੈਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਅਮੂਰਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗਜੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਖਾਵਤ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਵੇਕ ਅਗਰਵਾਲ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ 194 ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੇ ਗਲੋਬਲ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ।
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਫ਼ਦ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ, ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ੇਖਾਵਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਦਾ ਪਲ ਹੈ ਜੋ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ "ਤਮਸੋ ਮਾਂ ਜਯੋਤਿਰਗਮਯ" ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਜੋ ਹਨੇਰੇ ਤੋਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਮੀਦ, ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ ਅਤੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਜੀਵੰਤਤਾ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੀਵਾਲੀ ਉਤਸਵ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁਮਿਆਰ , ਜੋ ਦੀਵੇ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰੀਗਰ, ਕਿਸਾਨ, ਮਿਠਾਈ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਪੁਜਾਰੀ ਅਤੇ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਮਾਨਤਾ ਸਮੂਹਿਕ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।
ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਜੀਵੰਤ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੱਖਣ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਅਫਰੀਕਾ, ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਯੂਰੋਪ ਅਤੇ ਕੈਰੇਬੀਅਨ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਨੇ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਫੈਲਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇਸ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਏਕਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਅਮੀਰ ਅਮੂਰਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ।
ਦੀਵਾਲੀ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਡੂੰਘੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ, ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਇਹ ਏਕਤਾ, ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਏਕਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣੇ, ਰੰਗੋਲੀ ਬਣਾਉਣਾ, ਰਵਾਇਤੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ, ਰਸਮਾਂ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਜਸ਼ਨ, ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਜੀਵਨਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਰਾਹੀਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ, ਭਾਰਤ ਭਰ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ, ਕਾਰੀਗਰਾਂ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ, ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਸਮੂਹਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਧਾਰਕਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਪਕ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹਿਕ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਭਾਈਚਾਰਾ-ਅਧਾਰਿਤ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਘੁਮਿਆਰ ਅਤੇ ਰੰਗੋਲੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਿਠਾਈ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ, ਫੁੱਲ ਵੇਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਤੱਕ ਆਜੀਵਿਕਾ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ।
ਯੂਨੈਸਕੋ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਦੀਵਾਲੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਵਿਰਾਸਤ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਰਵਾਇਤੀ ਕਾਰੀਗਰੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਦਾਰਤਾ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦੇ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਈ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਰਥਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਵਧਾਉਣਾ, ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਭਲਾਈ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਮੂਰਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਭਾਈਚਾਰਾ-ਅਧਾਰਿਤ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰੇਗਾ।
***************
ਐੱਮ ਅਨਾਧੁਨਾਈ
(रिलीज़ आईडी: 2202243)
आगंतुक पटल : 5