U Myntri Rangbahduh ka ri Narendra Modi u la ai jingkren sha ka ri lyngba ka video conferencing mynta ka sngi. Haba ai khublei ia baroh ki nongshong shnong ha ka jingsdang jong ka Navratri, ka jinglehkmen ban mane ïa ka Shakti, u la ong ba naduh ka sngi nyngkong jong ka Navratri, ka ri ka shim ïa ka sienjam kaba kongsan ha ka campaign jong ka Aatmanirbhar Bharat. La sdang naduh ba mih ka sngi ha ka 22 tarik Nailur, ka ri kan pyntreikam ïa ki jingpynkylla ba thymmai ha ka GST. U Myntri Rangbahduh u la ban jur ba kane kadei ka jingsdang jong ka GST Bachat Utsav (ka Tamasa tyngkai pisa) ha kylleng ka ri India. U la ban jur ba kane ka tamasa kan kyntiew ia ka jingpynlang pisa bad kan pynsuk ia ki briew ban thied ia ki tiar kiba ki kwah. U Modi u la ong ba ki jingmyntoi na kane ka tamasa tyngkai pisa kan poi sha ki briew kiba duk ba suk, kiba pdeng ka ioh ka kot, ki briew kiba dang shu kot sha ka ioh ka kot kaba pdeng, ki samla, ki nongrep, ki kynthei, ki nongdie dukan, ki nongkhaii, bad ki nongseng kam kumjuh. U la ong ba ha kane ka aiom lehkmen, man la ka longïing kan mad ïa ka jingkmen bad jingsngewtynnat kaba la nang kiew. Haba ai khublei, u Myntri Rangbahduh u la kitbok kitrwiang ia ki klur tylli ki longïing ha kylleng ka ri na ka bynta kine ki jingpynkylla ba thymmai ha ka GST bad ka GST Savings Festival. U la pynpaw ba kine ki jingpynkylla kin pynsted ïa ka khana jong ka jingkiew shaphrang ka India, kin pynsuk ïa ki kam khaii, kin pynlong ïa ki jingbei tyngka kiba kham khring, bad pynthikna ba man la ka jylla kan long ka nongiatreilang kaba ïaryngkat ha ka jingïakhun na ka bynta ka roi ka par.

Haba pynkynmaw ba ka India ka la shim ïa ki sienjam ba nyngkong jong ka ban pynkylla ïa ka GST ha u snem 2017, kaba pyni ïa ka jingkut jong ka lynnong kaba rim bad ka jingsdang jong ka lynnong kaba thymmai ha ka histori ka ïoh ka kot jong ka ri, u Modi u la ban jur ba da ki phew snem, ki nongshong shnong bad ki nongkhaïi ki la shah teh ha ki khajna kiba eh—Octroi, Entry Tax, Sales Tax, Excise, VAT, bad ka Service Tax — kaba kot haduh da ki phew tylli ki khajna ha kylleng ka ri. U Myntri Rangbahduh u la ong ban kit ïa ki mar na kawei ka nongbah sha kawei pat ka donkam ban ïaid lyngba ki jaka talasi kiba bun, ban pyndap ïa ki phorm kiba bun, bad ban ïaid lyngba ïa ka jingjynjar jong ki kyndon khajna bapher bapher ha man la ka jaka. U la ïasam ïa ka jingkynmaw shimet naduh u snem 2014, ha kaba u la shimti ïa ka kam kum u Myntri Rangbahduh, da kaba kdew ïa ka nuksa kaba la pynmih ha ka kot khubor bar ri. Katei ka jingthoh ka la batai ia ki jingeh kiba ka kompeni ka la shem jingeh haduh katta katta ban phah ia ki mar na Bengaluru sha Hyderabad—ka jingjngai kaba tang 570 kilomitar—haduh ba ka jied ban phah ia ki mar na Bengaluru sha Europe bad nangta phah pat sha Hyderabad.

U Myntri Rangbahduh u la ong ba kum kita ki jinglong namar ka jingïatyngkhuh lang jong ki khajna bad ki jingsiew. U la pynkynmaw biang ba ka nuksa kaba kham mynshuwa ka long tang kawei na ki jingjia bym lah khein. U la ban jur ba da ki lak tylli ki kompeni bad da ki klur ngut ki nongshong shnong ki mad ïa ki jingeh man la ka sngi namar ka jingkulmar jong ki khajna kiba bun jait. U Modi u la ban jur ba ka jingkiew dor ban kit mar na kawei ka nongbah sha kawei pat ha kaba kut la kit da kiba duk bad la ioh biang na ki nongthied kum ki paidbah nongshong shnong.

Da kaba ban jur ba ka long kaba donkam ban pynlait ïa ka ri na ki jingeh ha ka khajna kiba la don lypa, u Modi u la pynkynmaw ba ynda la ïoh ïa ka bor ha u snem 2014, ka sorkar ka la buh hakhmat eh ïa ka GST na ka bynta ka jingmyntoi jong ki paidbah bad ka ri. U la ban jur ba la pynlong ïa ki jingïamir jingmut kiba bniah bad baroh ki nongshim bynta, la pynbeit ïa man la ka jingeh ba la pynpaw da ki jylla, bad la wad ïa ki lad ki lynti na ka bynta man la ka jingkylli. U la ong ba lyngba ka jingpynïasoh lang ïa baroh ki jylla, kum kane ka jingpynkylla khajna kaba khraw ha ka ri India kaba laitluid ka la urlong. U Myntri Rangbahduh u la ong ba ka dei ka resol jong ka jingïatreilang ka sorkar pdeng bad ki jylla ba ka ri ka la lait na ka jingeh jong ki khajna kiba bun jait bad la seng ïa ka rukom treikam kaba ryntih ha kylleng ka ri. U la pynskhem ba ka jingangnud jong Kawei ka Ri- Kawei ka Khajna ka la urlong.

U Myntri Rangbahduh u la ong ba ka jingpynkylla ka dei ka jingtreikam kaba ïai bteng, bad katba ki por ki nang kylla bad ki jingdonkam jong ka ri ki nang kiew, ki jingpynkylla ba thymmai ki long kiba donkam kumjuh. U la ban jur ba da kaba buh ha ka jingmut ïa ki jingdonkam ba mynta bad ki jingangnud jong ka ri ia ka lawei, la pyntreikam ïa kine ki jingpynkylla thymmai ïa ka GST. U Modi u la pynpaw ba hapoh ka rukom treikam kaba thymmai, tang 5% bad 18% ki tax slab kin sah. Kane, u la ong, ka mut ba bunsien ki tiar ba pyndonkam man ka sngi kin sa kham duna dor. U la jer kyrteng ia ki mar bam, ki dawai, ka sabon, ki brut shut bniat, toothpaste, ka health bad life insurance napdeng ki mar bad ki jingshakri kiba bun ki ban long kiba lait khajna ne kiba lah ban khring tang 5% ka khajna. U Myntri Rangbahduh u la ong shuh shuh ba na ki mar kiba la ju siew khajna mynshuwa ha ka dor 12%, 99%—la jan baroh—mynta la pynrung hapoh ka khajna 5%.

Da kaba pynpaw ba ha kine ki khatwei snem ba la dep, 25 klur ngut ki nong India ki la lait na  ka jingduk bad ki la paw kum ka bynta ba kongsan jong ki briew kiba dang shu kot sha ka ioh ka kot kaba pdeng ha ka jingkiew jong ka ri, u Myntri Rangbah duh u la ban jur ba kine ki briew kiba dang shu kiew sha ka ioh ka kot kaba pdeng ki don la ki jong ki jingangnud bad ki jingthrang. U la ong ba mynta u snem, ka sorkar ka la ai sngewbha ïa ka jingpynlait khajna da kaba pynlong ïa ka jingïohnong haduh T.12 lak khlem khajna, kaba wanrah ïa ka jingsuk kaba khraw ïa ki briew kiba pdeng ka ioh ka kot. U Modi u la ong ba mynta ka la dei ka por jong kiba duk bad kiba dang shu kiew sha ka ioh ka kot kaba pdeng ban ioh jingmyntoi. U la ong ba ki ioh ia ka jingmyntoi arsien—nyngkong lyngba ka jingpynlait na ka khajna kamai kajih, bad mynta lyngba ka jingpynhiar ia ka GST. U Myntri Rangbahduh u la ong ba lyngba ka jingpynhiar dor ïa ka GST, ka jingpyndep ïa ki jingangnud shimet kan long kaba suk ïa ki nongshong shnong—la ka long ban tei ïa ka ïing, ban thied ïa ka TV ne ka fridge, ne ban thied ïa ka scooter, ka bike, ne ka kali—baroh mynta kin kham duna dor. U la bynrap ba ka jingleit jingwan ruh kan long kaba jem dor, namar la pynduna ia ka GST ha kiba bun ki hotel. U Modi u la pynpaw ka jingkmen halor ka jingiashim bynta shitrhem ki nongdie dukan ia ki jingpynkylla ia ka GST. U la ong ba ki dang trei shitom ban pynpoi ia ki jingmyntoi jong ka jingpynhiar ia ka GST sha ki nongthied. U Myntri Rangbahduh u la pynpaw ba ha kiba bun ki jaka, la buh ki board kiba pyni ïa ka jingïanujor ia ki dor—shwa bad hadien ki jingpynkylla.

Da kaba ban jur ba ka mantra jong ka ‘Nagarik Devobhava’ ka paw shai ha ki jingpynkylla ba thymmai ha ka GST, u Myntri Rangbah duh u la pynpaw ba haba pynïasoh lang ïa ka jingpynlait na ka khajna kamai kajih bad ka jingpynhiar ïa ka GST, ki rai ba la shim ha u snem ba la dep kin wanrah ïa ka jingkynshew pisa kaba palat ïa ka T.2.5 lak klur na ka bynta ki briew jong ka India. U la pynskhem ba dei thik na kane ka daw ba u khot ia ka ‘Bachat Utsav’.

Da kaba ban jur ban pynurlong ïa ka thong jong ka India kaba la kiew ka donkam ïa ka jingaiti kaba khlem artatien ha ka lynti jong ka jinglah ban kyrshan dalade, u Modi u la ong ba ka jingkitkhlieh kaba khraw haba pynlong ïa ka India kaba lah ban kyrshan dalade ka shong ha ki MSME—ki karkhana barit jong ka India. U la pynskhem ba kano kano kaba iadei bad ka jingdonkam jong ki paidbah bad kaba lah ban shna hapoh ka ri dei ban pynmih hapoh ka ri.

Da kaba pynpaw ba ka jingpynhiar dor ïa ka GST bad ka jingpynsuk ïa ki rukom treikam kan ai jingmyntoi shibun ïa ki MSME, ki karkhana rit jong ka India, u Myntri Rangbah duh u la ong ba kine ki jingpynkylla kin kyntiew ïa ka jingdie jong ki bad pynduna ïa ka jingban khia ka khajna jong ki, kaba wanrah ïa ka jingmyntoi kaba ar shah. U la pynpaw ïa ka jingkhmih lynti kaba khraw na ki MSME bad u la pynpaw ïa ka bynta ba kongsan jong ki kum u budlum jong ka ïoh ka kot jong ka India ha ka por ba ka dang kiew bha. U la ong ba ka jingshna bad ka jingbha jong ki mar jong ka India shisien ka la long kaba la ithuh ha ka pyrthei bad kaba kham bha. U Modi u la ban jur ia ka jingdonkam ban ioh biang ia kata ka burom, da kaba kyntu ba ki mar ba la shna da ki karkhana rit ki dei ban iahap bad ki kyndon jong ka pyrthei. U la pynpaw ba ka jingshna mar jong ka India ka dei ban palat ïa baroh ki jingthew da ka burom bad ka jingtbit, bad ba ka jingbha jong ki mar jong ka India ka dei ban kyntiew ïa ka jinglong bad burom jong ka ri ha ka pyrthei. U Myntri Rangbahduh u la khot ia baroh kito kiba don bynta ha ka kam ban trei da kaba buh ha ka jingmut ia kane ka thong.

U Myntri Rangbahduh u la ong ba kumba ka mantra jong ka Swadeshi ka la pynkupbor ïa ka jingïaleh laitluid jong ka India, kumjuh ruh kan pynkhlaiñ ïa ka jingïaid lynti jong ka ri sha ka roi ka par. U la pynpaw ba bun ki tiar bar ri khlem da tip ki la kylla long shi bynta jong ka jingim ba man ka sngi, bad ki nongshong shnong bunsien kim sngewthuh wat la ka snad kaba don ha ka pla jong ki kadei nabar ri ne na ka ri. U Modi u la ban jur ïa ka jingdonkam ban pynlait ïalade na kum kane ka jingshaniah bad kyntu ïa ki briew ban thied ïa ki mar kiba la shna ha India, kaba dap da ka jingtrei shitom bad ka umsyep jong ki samla jong ka ri. U la kyntu ia kawei pa kawei ka longiing ban long kum ka dak jong ka Swadeshi bad ban pynitynnad ia kawei pa kawei ka dukan da ki tiar napoh ka ri. U Myntri Rangbah duh u la pynshlur ïa ki nongshong shnong ban pynbna da ka jingsngew sarong ïa ka jingkut jingmut jong ki ïa ka Swadeshi— “Nga thied Swadeshi,” “Nga die Swadeshi”—bad u la ong ba kane ka jingmut jingpyrkhat ka dei ban long kaba don ha uwei pa uwei u nong India. U la pynskhem ba kum kane ka jingkylla kan pynsted ia ka roi ka par jong ka India. U la kyrpad ia baroh ki sorkar jylla ban kyrshan tyngeh ia ki campaign Aatmanirbhar Bharat bad Swadeshi da kaba kyntiew ia ki kam shna tiar ha ki thain jong ki kaba dap da ka bor bad jingshitrhem, bad da kaba wanrah ia ka jinglong jingman kaba biang na ka bynta ka jingbei tyngka. U la pynskhem ba ynda ka sorkar pdeng bad ki jylla ki iaid lang shakhmat, ka jingangnud ia ka India kaba lah ban kyrshan dalade kan urlong, man la ka jylla kan kiew, bad ka India kan long ka ri kaba la kiew shaphrang. Haba pynkut ïa ka jingkren jong u, u Myntri Rangbahduh u la ai ka jingkitbok kitrwiang na ka bynta ka GST Bachat Utsav bad ka Navratri.

******