પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રી શ્રી હરદીપ સિંહ પુરીએ ઇન્ડિયા મેરીટાઇમ વીક 2025ના ભાગ રૂપે મુંબઈમાં આયોજિત 'રિવાઇવિંગ ઇન્ડિયાઝ મેરીટાઇમ મેન્યુફેક્ચરિંગ કોન્ફરન્સ' ને સંબોધિત કરી હતી. તેમણે કહ્યું હતું કે ભારતનો ઝડપી આર્થિક વિકાસ તેના ઊર્જા અને શિપિંગ ક્ષેત્રોની પ્રગતિ સાથે ગાઢ રીતે જોડાયેલો છે, જે એકસાથે રાષ્ટ્રીય વિકાસના મજબૂત સ્તંભો છે.

મંત્રીએ કહ્યું કે ભારતનું અર્થતંત્ર ઝડપથી વિકસી રહ્યું છે અને કુલ સ્થાનિક ઉત્પાદન (GDP) હવે લગભગ $4.3 ટ્રિલિયન છે. આમાંથી લગભગ અડધો ભાગ બહારના ક્ષેત્રમાંથી આવે છે, જેમાં નિકાસ, આયાત અને રેમિટન્સનો સમાવેશ થાય છે. આ દર્શાવે છે કે ભારતની આર્થિક પ્રગતિ માટે વેપાર અને  શિપિંગ કેટલું મહત્વપૂર્ણ છે.

ઊર્જા ક્ષેત્ર વિશે શ્રી પુરીએ કહ્યું કે ભારત હાલમાં દરરોજ આશરે 5.6 મિલિયન બેરલ ક્રૂડ ઓઇલનો વપરાશ કરે છે, જે સાડા ચાર વર્ષ પહેલાં 5 મિલિયન બેરલ હતું. વર્તમાન વિકાસ દર સાથે, દેશ ટૂંક સમયમાં 6 મિલિયન બેરલ પ્રતિ દિવસ સુધી પહોંચી જશે. તેમણે નિર્દેશ કર્યો કે આંતરરાષ્ટ્રીય ઊર્જા એજન્સી અનુસાર, આગામી બે દાયકામાં ભારત વૈશ્વિક ઊર્જા માંગ વૃદ્ધિમાં આશરે 30 ટકા યોગદાન આપશે તેવી અપેક્ષા છે, જે અગાઉ 25 ટકાના અંદાજથી વધુ છે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે વધતી ઊર્જા માંગ સ્વાભાવિક રીતે ભારતને વિશ્વભરમાં તેલ, ગેસ અને અન્ય ઊર્જા ઉત્પાદનોના પરિવહન માટે જહાજોની જરૂરિયાતમાં વધારો કરશે.

મંત્રીશ્રીએ નિર્દેશ કર્યો હતો કે 2024-25 દરમિયાન, ભારત આશરે 300 મિલિયન મેટ્રિક ટન ક્રૂડ ઓઇલ અને પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનોની આયાત કરશે અને આશરે 65 મિલિયન મેટ્રિક ટન નિકાસ કરશે. તેલ અને ગેસ ક્ષેત્ર એકલા ભારતના કુલ વેપારમાં આશરે 28 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે, જે તેને બંદરો દ્વારા સંચાલિત સૌથી મોટી એકલ કોમોડિટી બનાવે છે. તેમણે નોંધ્યું કે ભારત હાલમાં તેના ક્રૂડ ઓઇલના આશરે 88 ટકા અને તેની ગેસની જરૂરિયાતોના 51 ટકા આયાત દ્વારા પૂર્ણ કરે છે, જે દેશની ઊર્જા સુરક્ષા માટે શિપિંગ ઉદ્યોગના મહત્વને પ્રકાશિત કરે છે.

તેમણે સમજાવ્યું કે નૂર ખર્ચ કુલ આયાત બિલનો નોંધપાત્ર ભાગ છે. ઓઇલ માર્કેટિંગ કંપનીઓ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સથી ક્રૂડ ઓઇલના પરિવહન માટે પ્રતિ બેરલ આશરે $5 અને મધ્ય પૂર્વથી પ્રતિ બેરલ આશરે $1.2 ચૂકવે છે. છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં, IOCL, BPCL અને HPCL જેવા ભારતીય જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમોએ ચાર્ટરિંગ જહાજો પર આશરે $8 બિલિયન ખર્ચ્યા છે, જે રકમ ભારતીય માલિકીના ટેન્કરોનો નવો કાફલો બનાવી શક્યો હોત.

શ્રી પુરીએ ધ્યાન દોર્યું કે ભારતના વેપાર કાર્ગોનો માત્ર 20 ટકા હિસ્સો ભારતીય ધ્વજવાળા અથવા ભારતીય માલિકીના જહાજો પર વહન કરવામાં આવે છે. તેમણે કહ્યું કે આ ભારત માટે તેની જહાજ માલિકી અને ઉત્પાદન ક્ષમતાને વિસ્તૃત કરવા માટે એક પડકાર અને તક બંને રજૂ કરે છે. સરકાર ભારતીય વાહકોને લાંબા ગાળાના ચાર્ટર ઓફર કરવા માટે જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમોની કાર્ગો માંગને એકત્ર કરવા, શિપ ઓનરશિપ એન્ડ લીઝિંગ (SOL) મોડેલને આગળ વધારવા, સસ્તા જહાજ ધિરાણ માટે મેરીટાઇમ ડેવલપમેન્ટ ફંડની સ્થાપના કરવા અને LNG, ઇથેન અને પ્રોડક્ટ ટેન્કરો માટે વધુ સમર્થન સાથે શિપબિલ્ડિંગ નાણાકીય સહાય નીતિ 2.0 અમલમાં મૂકવા જેવા પગલાં પર કામ કરી રહી છે.

મંત્રીએ નોંધ્યું કે પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વ હેઠળ, છેલ્લા અગિયાર વર્ષોમાં ભારતના દરિયાઈ ક્ષેત્રમાં મોટા પરિવર્તન આવ્યા છે. બંદર ક્ષમતા 2014માં વાર્ષિક 872 મિલિયન મેટ્રિક ટનથી વધીને આજે 1,681 મિલિયન મેટ્રિક ટન થઈ છે, જ્યારે કાર્ગોનું પ્રમાણ 581 મિલિયન ટનથી વધીને આશરે 855 મિલિયન ટન થયું છે. તેમણે નોંધ્યું કે કાર્યક્ષમતામાં પણ સુધારો થયો છે, જેના કારણે ટર્નઅરાઉન્ડ સમયમાં 48 ટકાનો ઘટાડો થયો છે અને નિષ્ક્રિય સમયમાં 29 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. સાગરમાલા કાર્યક્રમ હેઠળ, બંદરોને આધુનિક બનાવવા અને દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોને જોડવા માટે ₹5.5 લાખ કરોડથી વધુના પ્રોજેક્ટ્સ શરૂ કરવામાં આવ્યા છે.

તેમણે કહ્યું કે કોચીન શિપયાર્ડ, મઝગાંવ ડોક, GRSE કોલકાતા, HSL વિશાખાપટ્ટનમ જેવા ભારતીય શિપયાર્ડ અને ગોવા અને ગુજરાતમાં ખાનગી યાર્ડ હવે વિશ્વ કક્ષાના જહાજો બનાવી રહ્યા છે. LNG અને ઇથેન કેરિયર્સ માટે L&T અને Daewoo સાથે કોચીન શિપયાર્ડ જેવી ભાગીદારી અને મિત્સુઇ OSK લાઇન્સ સાથેનો તેમનો સહયોગ, ભારતીય શિપયાર્ડ્સમાં વૈશ્વિક ટેકનોલોજી લાવવામાં મદદ કરી રહ્યો છે.

મંત્રીશ્રીએ કહ્યું કે શિપબિલ્ડિંગ ઉદ્યોગને માળખાગત સુવિધાઓ અને કુશળ માનવશક્તિ જાળવવા માટે લાંબા ગાળાના આયોજન અને સ્થિર ઓર્ડરની જરૂર છે. ઘણા વૈશ્વિક શિપયાર્ડ આગામી છ વર્ષ માટે બુક થયેલા હોવાથી, ભારતે તેમને ભારતમાં રોકાણ કરવા અને જહાજો બનાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા જોઈએ.

ભવિષ્ય તરફ નજર કરતાં, તેમણે કહ્યું કે દરિયાઈ ક્ષેત્ર 2047 સુધીમાં આશરે ₹8 ટ્રિલિયનના રોકાણને આકર્ષિત કરશે અને આશરે 15 મિલિયન નોકરીઓનું સર્જન કરશે તેવી અપેક્ષા છે. તેમણે એ પણ નોંધ્યું કે ભારત ભારત-મધ્ય પૂર્વ-યુરોપ આર્થિક કોરિડોર અને આંતરરાષ્ટ્રીય ઉત્તર-દક્ષિણ પરિવહન કોરિડોર જેવી પહેલ દ્વારા વૈશ્વિક વેપાર માર્ગોને આકાર આપવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે, જે ભારતીય બંદરોને યુરોપ, મધ્ય એશિયા અને આફ્રિકા સાથે જોડે છે.

પોતાના સંબોધનના સમાપન કરતાં શ્રી પુરીએ જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રી મોદીના નેતૃત્વમાં, ભારત તેના સમુદ્રોને અવરોધો તરીકે નહીં, પરંતુ વિકાસ અને સમૃદ્ધિના માર્ગ તરીકે જુએ છે. દેશ બંદરોનું આધુનિકીકરણ કરી રહ્યો છે, વધુ જહાજો બનાવી રહ્યો છે, ગ્રીન શિપિંગને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યો છે અને તેના યુવાનો માટે રોજગારીનું સર્જન કરી રહ્યો છે. તેમણે કહ્યું કે ભારત દરિયાઈ ક્ષેત્રને વધુ સુલભ બનાવવા માટે વૈશ્વિક ભાગીદારો સાથે કામ કરવા તૈયાર છે.

SM/IJ/GP/JD