રસાયણ અને ખાતર મંત્રાલય
જન ઔષધિ દિવસ 2025
સ્વસ્થ ભવિષ્ય માટે સસ્તી ગુણવત્તાવાળી દવાઓ
Posted On:
06 MAR 2025 6:13PM by PIB Ahmedabad
પરિચય
આ યોજના અંગે જાગૃતિ લાવવા અને જેનેરિક દવાઓના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવા માટે દર વર્ષે 7 માર્ચને 'જન ઔષધિ દિવસ' તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ પહેલને ટેકો આપવા માટે 1 થી 7 માર્ચ સુધી દેશભરમાં એક અઠવાડિયા સુધી ચાલનારા કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવે છે.
આ વર્ષે રાષ્ટ્રીય રાજધાની ક્ષેત્ર (NCR)માં પીએમબીજેપી વિશેની માહિતીના પ્રસાર માટે 1 માર્ચના રોજ ઉજવણીને લીલી ઝંડી આપવામાં આવી હતી. "પ્રધાનમંત્રી ભારતીય જનઔષધિ પરિયોજના (PMBJP)" ની શરૂઆત નવેમ્બર 2008માં રસાયણ અને ખાતર મંત્રાલયના ફાર્માસ્યુટિકલ્સ વિભાગ દ્વારા કેન્દ્રીય ફાર્મા જાહેર ક્ષેત્રના એકમોના સહયોગથી કરવામાં આવી હતી. આ પહેલનો ઉદ્દેશ પ્રધાનમંત્રી ભારતીય જનઔષધિ કેન્દ્રો (PMBJK) તરીકે ઓળખાતા સમર્પિત આઉટલેટ્સ મારફતે લોકોને વાજબી કિંમતે ગુણવત્તાયુક્ત દવાઓ પ્રદાન કરવાનો છે.
પ્રધાનમંત્રી ભારતીય જનઔષધિ પરિયોજનાની પ્રવૃત્તિઓ
તમામને વાજબી કિંમતે ગુણવત્તાયુક્ત જેનેરિક દવાઓ ઉપલબ્ધ કરાવવાના ઉદ્દેશ સાથે પ્રધાનમંત્રી ભારતીય જનઔષધિ પરિયોજના (PMBJP)નો ઉદ્દેશ ગુણવત્તાયુક્ત જેનેરિક દવાઓ વાજબી કિંમતે ઉપલબ્ધ કરાવવાનો છે. આ પહેલ હેઠળની કેટલીક પ્રવૃત્તિઓમાં નીચેની બાબતો સામેલ છેઃ
- જાગૃતિ વધારવી: પ્રાથમિક ધ્યેયોમાંનું એક છે જેનરિક દવાઓના ફાયદાઓ વિશે લોકોને શિક્ષિત કરવા અને એ વાત પર ભાર મૂકવો કે પરવડે તેવી ક્ષમતાથી ગુણવત્તા સાથે કોઈ બાંધછોડ થતી નથી. આ પહેલનો હેતુ એ ગેરસમજને દૂર કરવાનો છે કે ઉંચા ભાવો વધુ સારી ગુણવત્તા સૂચવે છે.
- જેનરિક દવાઓનાં પ્રિસ્ક્રિપ્શનને પ્રોત્સાહનઃ પીએમબીજેપીનો ઉદ્દેશ હેલ્થકેર વ્યાવસાયિકો, ખાસ કરીને સરકારી હોસ્પિટલોમાં સામાન્ય વિકલ્પો સૂચવવા માટે પ્રેરિત કરવાનો છે, જેથી સસ્તા દરે સારવારના વિકલ્પોને પ્રોત્સાહન મળશે.
- સુલભતામાં વધારો કરવોઃ આ પહેલનો ઉદ્દેશ વિવિધ થેરાપ્યુટિક કેટેગરીમાં સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતી જેનેરિક દવાઓની વિશાળ શ્રેણી પ્રદાન કરવાનો છે. જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે આવશ્યક હેલ્થકેર ઉત્પાદનો દરેકને, ખાસ કરીને હાંસિયામાં ધકેલાયેલા લોકો માટે ઉપલબ્ધ હોય.
દેશ વિશ્વમાં જેનેરિક દવાઓના અગ્રણી નિકાસકારોમાંનો એક હોવા છતાં, મોટાભાગના ભારતીયોને પરવડે તેવી દવાઓની પૂરતી પહોંચ નથી. બ્રાન્ડેડ દવાઓ તેના અનબ્રાન્ડેડ જેનરિક સમકક્ષ દવાઓની તુલનામાં નોંધપાત્ર રીતે ઊંચી કિંમતે વેચાય છે, જો કે તે તેના રોગનિવારક મૂલ્યમાં સમાનતા હોય છે.
પીએમબીજેપી હેઠળ મુખ્ય પહેલો
સુવિધા સેનિટરી નેપકિન્સ – ભારતીય મહિલાઓ માટે સ્વાસ્થ્ય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવાની દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલાં તરીકે જન ઔષધિ સુવિધા ઓક્સો-બાયોડિગ્રેડેબલ સેનિટરી નેપકિન્સની શરૂઆત 27 ઓગસ્ટ, 2019નાં રોજ કરવામાં આવી હતી. જે ફક્ત પેડ દીઠ રૂ. 1/-નાં ભાવે ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે. જન ઔષધિ સુવિધા નેપકિન્સ દેશભરના 15000થી વધુ પીએમબીજેપી કેન્દ્રોમાં વેચાણ માટે ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવી રહ્યા છે. 31.01.2025 સુધી સુવિધા નેપકિન્સનું કુલ વેચાણ 72 કરોડ છે.
જન ઔષધિ સુગમ મોબાઇલ એપ્લિકેશન ઓગસ્ટ, 2019માં શરૂ કરવામાં આવી હતી. આ એપ વિવિધ યુઝર-ફ્રેન્ડલી ખાસિયતો ધરાવે છે. જેમ કે ગૂગલ મેપ મારફતે નજીકનું જન ઔષધિ કેન્દ્ર શોધવું, જન ઔષધિ જેનેરિક દવાઓ શોધવી, MRP, એકંદર બચત વગેરેના સંદર્ભમાં જેનેરિક વિરુદ્ધ બ્રાન્ડેડ દવાઓની કિંમતોની તુલના કરવી સામેલ છે.
પીએમબીજેપીની વિશેષતાઓ
આ યોજનાની એક વિશિષ્ટ વિશેષતા એ છે કે તેનું સંચાલન સરકારી એજન્સીઓ તેમજ ખાનગી ઉદ્યોગ સાહસિકો દ્વારા કરવામાં આવે છે.
- જન ઔષધિ દવાઓના ભાવ ખુલ્લા બજારમાં મળતા બ્રાન્ડેડ દવાના ભાવ કરતા 50થી 80 ટકા ઓછા છે.
- દવાઓની ખરીદી માત્ર વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન – ગુડ મેન્યુફેક્ચરિંગ પ્રેક્ટિસીસ (WHO-GMP) પ્રમાણિત ઉત્પાદકો પાસેથી જ કરવામાં આવે છે, જેથી ઉત્પાદનોની ગુણવત્તા સુનિશ્ચિત કરી શકાય.
- દવાની દરેક બેચની શ્રેષ્ઠ ગુણવત્તા સુનિશ્ચિત કરવા માટે 'નેશનલ એક્રેડિટેશન બોર્ડ ફોર ટેસ્ટિંગ એન્ડ કેલિબ્રેશન લેબોરેટરીઝ' (NABL) દ્વારા માન્યતા પ્રાપ્ત પ્રયોગશાળાઓમાં પરીક્ષણ કરવામાં આવે છે.
- દર મહિને રૂ. 20,000/- સુધીનું પ્રોત્સાહન માસિક ખરીદીના 20 ટકાના દરે આપવામાં આવે છે અને સ્ટોકિંગ મેન્ડેટને આધિન છે.
- નીતિ આયોગ દ્વારા અથવા મહિલા ઉદ્યોગસાહસિકો, ભૂતપૂર્વ સૈનિકો, દિવ્યાંગો, અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિ દ્વારા મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લાઓ તરીકે ઓળખાતા ઉત્તર પૂર્વીય રાજ્યો, હિમાલય પ્રદેશો, ટાપુ વિસ્તારો અને પછાત વિસ્તારોમાં ખોલવામાં આવેલા PMBJP કેન્દ્રોને એક વખતનું રૂ. 2 લાખનું પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે છે.
હેલ્થકેરમાં પરિવર્તનઃ વૃદ્ધિ પર એક નજર
પીએમબીજેપી કેન્દ્રો ખોલવામાં આવ્યા
સ્ત્રોત: https://janaushadhi.gov.in/ - https://drive.google.com/drive/folders/10SB9jUZ6r3v4-wv_n-u3XwcmSvEWUJqA 202
દવાઓ અને સર્જિકલ ઉપકરણોની સંખ્યા
સ્ત્રોત: https://janaushadhi.gov.in/ - https://drive.google.com/drive/folders/10SB9jUZ6r3v4-wv_n-u3XwcmSvEWUJqA 202
ગુણવત્તાયુક્ત દવાની સુલભતાને પ્રમોટ કરવાના 7 દિવસ
7 દિવસીય જન ઔષધિ દિવસ 2025 ઉજવણીની શરૂઆત કેન્દ્રીય મંત્રી શ્રી જગત પ્રકાશ નડ્ડાએ પ્રધાનમંત્રી ભારતીય જન ઔષધિ પરિયોજનાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે રથ અને વાહનોને લીલી ઝંડી આપીને કરી હતી. બીજા દિવસે જન આરોગ્ય મેળાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. જેમાં હેરિટેજ વોક અને વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે 500થી વધુ આરોગ્ય શિબિરોનો સમાવેશ થતો હતો. ત્રીજા દિવસે બાળકોની ભાગીદારી અને ન્યુટ્રાસ્યુટિકલ ઉત્પાદનોના વિતરણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું. ચોથા દિવસે જન ઔષધિ ઉત્પાદનોની સંભાવના દર્શાવવા માટે સેનિટરી પેડ વિતરણમાં મહિલાઓની ભાગીદારી પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો હતો. પાંચમા દિવસે 30 શહેરોમાં ફાર્માસિસ્ટ જાગૃતિ સેમિનારનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. છઠ્ઠા દિવસે જન ઔષધિ મિત્ર સ્વયંસેવક નોંધણી ઝુંબેશ હાથ ધરવામાં આવી હતી અને સાતમા દિવસે, જન ઔષધિ દિવસની ઉજવણીનું સમાપન થયું હતું.
નિષ્કર્ષ
પ્રધાનમંત્રી ભારતીય જનઔષધિ પરિયોજના (PMBJP) એ સામાન્ય જનતાને પોષણક્ષમ ભાવે ગુણવત્તાયુક્ત દવાઓ ઉપલબ્ધ કરાવવામાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું છે. જેનાથી દેશના દરેક ખૂણામાં આરોગ્યસંભાળની સુલભતા સુનિશ્ચિત થઈ છે. 15,000થી વધુ જન ઔષધિ કેન્દ્રો હવે તમામ જિલ્લાઓમાં કાર્યરત હોવાથી, આ યોજનાએ માત્ર આરોગ્યસંભાળની પોષણક્ષમતામાં વધારો કર્યો નથી પરંતુ સ્વરોજગારી માટે એક આશાસ્પદ તક પણ ઉભી કરી છે જે સ્થિર અને નિયમિત આવક પ્રદાન કરે છે. સરકાર જેનરિક દવાઓના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવાનું ચાલુ રાખતી હોવાથી, આ યોજનામાં વધુ વૃદ્ધિ થવાની અપેક્ષા છે. જે ભારતમાં જાહેર આરોગ્ય સુધારવા અને ઉદ્યોગસાહસિકતાને પ્રોત્સાહન આપવામાં તેની ભૂમિકાને મજબૂત બનાવશે.
સંદર્ભો:
પીડીએફ જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો:
AP/IJ/GP/JT
સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો : 
@PIBAhmedabad 
/pibahmedabad1964 
/pibahmedabad 
pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com
(Release ID: 2109011)
Visitor Counter : 61