"ભારતીય ભૂ-સ્થાનિક ઇકોસિસ્ટમનું લોકશાહીકરણ સ્થાનિક નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપશે અને ભારતીય કંપનીઓને આધુનિક ભૂ-સ્થાનિક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને અને 'સ્વચ્છ ભારત'ના સ્વપ્નને સંપૂર્ણપણે સાકાર કરીને ગ્લોબલ મેપિંગ ઇકોસિસ્ટમમાં સ્પર્ધા કરવા સક્ષમ બનાવશે. - ડો.જિતેન્દ્ર સિંહ, કેન્દ્રીય રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો) વિજ્ઞાન અને પ્રૌદ્યોગિકી મંત્રાલય

પરિચય

28 ડિસેમ્બર, 2022ના રોજ ભારત સરકાર દ્વારા સૂચિત રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિ, 2022 એક પરિવર્તનકારી નીતિ છે જેનો ઉદ્દેશ ભારતને ભૂ-સ્થાનિક ક્ષેત્રમાં વૈશ્વિક નેતા તરીકે સ્થાન આપવાનો છે. વર્ષ 2035 સુધી લાંબા ગાળાના વિઝન સાથે આ નીતિ ભૂ-સ્થાનિક ડેટાની સુલભતાને ઉદાર અને લોકતાંત્રિક બનાવવા, નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા અને શાસન, વ્યવસાયો અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં તેના વ્યાપક ઉપયોગને સક્ષમ બનાવવા ઇચ્છે છે.

તેના મૂળમાં નાગરિક-કેન્દ્રિત નીતિ છે.  જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે જાહેર ભંડોળમાંથી ઉત્પન્ન થતા ભૂ-સ્થાનિક ડેટાસેટ્સ ખુલ્લી રીતે સુલભ છે. તે રાષ્ટ્રીય અને પેટા-રાષ્ટ્રીય એમ બંને સ્તરે ભૂ-સ્થાનિક માળખાગત, સેવાઓ અને પ્લેટફોર્મના વિકાસ માટે વ્યૂહાત્મક રોડમેપની રૂપરેખા આપે છે. તેનો એક મુખ્ય ઉદ્દેશ સમગ્ર દેશ માટે અત્યંત સચોટ ડિજિટલ એલિવેશન મોડલ (DEM)ની સાથે વર્ષ 2030 સુધીમાં હાઇ-રિઝોલ્યુશન ટોપોગ્રાફિકલ સરવે અને મેપિંગ સિસ્ટમ સ્થાપિત કરવાનો  છે.

શાસન, આર્થિક વૃદ્ધિ અને સામાજિક વિકાસમાં ભૂ-સ્થાનિક ટેકનોલોજીના મહત્વને સમજીને નીતિ સંસ્થાકીય માળખાને મજબૂત કરવા, રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય-સ્તરીય સંકલન વધારવા અને જીવંત ભૂ-સ્થાનિક ઇકોસિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ સાયન્સ એન્ડ ટેકનોલોજી (DST) ભૂ-સ્થાનિક પ્લેટફોર્મના નેટવર્ક મારફતે ભૂ-સ્થાનિક ડેટા, ઉત્પાદનો અને સેવાઓના પુનઃઉપયોગ અને ખુલ્લી સુલભતાને પ્રોત્સાહન આપીને આ પ્રયાસમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે  છે.

ભૂ-સ્થાનિક ટેકનોલોજીના સ્વીકાર માટે સક્ષમ વાતાવરણ ઊભું કરીને આ નીતિ શહેરી આયોજન, આપત્તિ વ્યવસ્થાપન, કૃષિ, પર્યાવરણીય સંરક્ષણ, પરિવહન અને અન્ય વિવિધ ક્ષેત્રોમાં પ્રગતિને વેગ આપશે તેવી અપેક્ષા છે. આ લેખ રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિ 2022ની તપાસ કરે છે. જેમાં પ્રધાનમંત્રી શક્તિ સાથે તેની ગોઠવણી, અંદાજપત્રીય ફાળવણી, રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક ડેટા રિપોઝિટરી અને ઓપરેશન દ્રોણાગિરીની નવીનતા પર અસર પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે. તે એ પણ શોધે છે કે આ નીતિ કેવી રીતે સર્વસમાવેશકતા, આર્થિક વૃદ્ધિ અને ખાનગી ક્ષેત્રની ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપે છે. ભૂ-સ્થાનિક બુદ્ધિમત્તા સમગ્ર ભારતમાં શાસન, વ્યવસાય અને જાહેર સેવાઓમાં વધારો કરે છે.

કેન્દ્રીય બજેટ 2025માંથી તાજેતરની ફાળવણી અને વલણો

નાણાકીય વર્ષ 2025-26 માટેના કેન્દ્રીય બજેટમાં,  સરકારે ભૂ-સ્થાનિક ક્ષેત્ર પ્રત્યેની તેની પ્રતિબદ્ધતાને મજબૂત કરી છે:

• ભારત સરકારે નેશનલ જિયોસ્પેશ્યલ મિશન માટે ₹100 કરોડની ફાળવણી  કરી છે. આ મિશનનો ઉદ્દેશ પાયાના ભૂ-સ્થાનિક માળખાગત સુવિધાઓ અને ડેટા વિકસાવવાનો છે. જે જમીનના રેકોર્ડ્સ, શહેરી આયોજન અને ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડિઝાઇનના આધુનિકીકરણમાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે  છે. પ્રધાનમંત્રી ગતિશક્તિનો ઉપયોગ કરીને આ પહેલથી સંકલિત આયોજનની સુવિધા મળશે, ડેટા-સંચાલિત નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયામાં વધારો થશે અને સમગ્ર દેશમાં માળખાગત પ્રોજેક્ટ્સની કાર્યદક્ષતામાં સુધારો થશે. આ વ્યૂહાત્મક રોકાણ આર્થિક વૃદ્ધિ, શાસન અને સાતત્યપૂર્ણ વિકાસ માટે ભૂ-સ્થાનિક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવા પર સરકારના ધ્યાનને રેખાંકિત કરે છે.
• પબ્લિક-પ્રાઇવેટ પાર્ટનરશિપ (PPP)ને વધારવા અને પ્રોજેક્ટનાં આયોજનમાં ખાનગી ક્ષેત્રને ટેકો આપવા માટે પ્રધાનમંત્રી ગતિ શક્તિ પોર્ટલમાંથી પ્રસ્તુત જીઓસ્પેશિયલ ડેટા અને નકશાની સુલભતા ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે. આ પહેલનો ઉદ્દેશ માળખાગત વિકાસને સુવ્યવસ્થિત કરવાનો, નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયામાં સુધારો કરવાનો અને સરકાર અને ખાનગી સાહસો વચ્ચે વધુ સહયોગને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે.

રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિનું વિઝન

વૈશ્વિક કક્ષાની નવીનીકરણ પ્રણાલીને પ્રોત્સાહન આપીને, આર્થિક વૃદ્ધિ માટે ભૂ-સ્થાનિક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને અને વ્યવસાયો અને નાગરિકો માટે મૂલ્યવાન ભૂ-સ્થાનિક ડેટા સરળતાથી સુલભ થાય તે સુનિશ્ચિત કરીને ભારતને ભૂ-સ્થાનિક ક્ષેત્રમાં વૈશ્વિક નેતા તરીકે સ્થાન આપવું.

રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિના લક્ષ્યાંકો

2025 સુધીમાં

• ભૂ-સ્થાનિક ક્ષેત્રના ઉદારીકરણ અને ડેટાના લોકશાહીકરણને ટેકો આપવા માટે એક સક્ષમ નીતિ અને કાનૂની માળખાની સ્થાપના  કરવી.
• નવીનતા અને ઉદ્યોગસાહસિકતાને વેગ આપવા માટે તમામ ક્ષેત્રોમાં ઉચ્ચ ગુણવત્તાયુક્ત લોકેશન ડેટાની ઉપલબ્ધતા અને સુલભતા વધારવી.
• જાહેર ભંડોળ દ્વારા એકત્રિત કરવામાં આવેલા ભૂ-સ્થાનિક ડેટાને એક્સેસ કરવા માટે યુનિફાઇડ ડિજિટલ ઇન્ટરફેસનો વિકાસ કરો.
• ઓનલાઇન સુલભતા સાથે આધુનિક પોઝિશનિંગ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને નેશનલ જિયોડેટિક ફ્રેમવર્કને ફરીથી વ્યાખ્યાયિત કરવું.
• સમગ્ર દેશ માટે ઉચ્ચ-સચોટતાવાળું જીઓઈડ મોડેલ બનાવવું.
• સરકાર, ખાનગી ક્ષેત્ર, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ અને નાગરિક સમાજ વચ્ચે સહયોગને પ્રોત્સાહન આપીને રાષ્ટ્રીય અને પેટા-રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક શાસનને મજબૂત બનાવવું.

2030 સુધીમાં

• હાઈ-રિઝોલ્યુશન ટોપોગ્રાફિકલ સરવે હાથ ધરવા  (શહેરી/ગ્રામીણ વિસ્તારો માટે 5-10 સે.મી. અને જંગલો/પડતર જમીનો માટે 50-100 સે.મી.)
• ઉચ્ચ-સચોટતાવાળું ડિજિટલ એલિવેશન મોડલ (DEM) વિકસાવવું  (મેદાનો માટે 25 સે.મી., ડુંગરાળ/પર્વતીય વિસ્તારો માટે 1-3 મીટર).
• ઇન્ટિગ્રેટેડ ડેટા અને ઇન્ફોર્મેશન ફ્રેમવર્ક દ્વારા સમર્થિત જિયોસ્પેશ્યલ નોલેજ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર (GKI)ની સ્થાપના  કરવી.
• ભૂ-સ્થાનિક કૌશલ્યો, ક્ષમતાઓ અને ભવિષ્યની ટેકનોલોજીકલ અને આર્થિક માગને પહોંચી વળવા જાગૃતિ વધારવી.

2035 સુધીમાં

• બ્લૂ ઇકોનોમીને ટેકો આપવા માટે અંતરિયાળ પાણી અને ડીપ-સી ટોપોગ્રાફી માટે હાઇ-રિઝોલ્યુશન બાથિમેટ્રિક જીઓસ્પેશ્યલ ડેટા જનરેટ કરવું.
• મુખ્ય શહેરો અને નગરોમાં સર્વેક્ષણ અને નકશા પેટા-સપાટીના માળખાગત સુવિધાઓનો નકશો તૈયાર કરવો.
• મુખ્ય શહેરી કેન્દ્રો માટે નેશનલ ડિજિટલ ટ્વિન વિકસાવવું, શહેરી આયોજન અને વ્યવસ્થાપનને સુધારવા ડિજિટલ પ્રતિકૃતિઓનું સર્જન કરવું. 

રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિ, 2022નાં મુખ્ય ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત

• પરિવર્તન અને એસડીજી માટે જીઓસ્પેશ્યલ – આ નીતિમાં જીઓસ્પેશ્યલ ટેકનોલોજી અને ડેટાને સ્થાયી વિકાસ લક્ષ્યાંકો (SDG) હાંસલ કરવા,  તમામ ક્ષેત્રોમાં કાર્યદક્ષતા વધારવા અને શાસનમાં પારદર્શકતા સુનિશ્ચિત કરવા મુખ્ય પ્રેરકબળ તરીકે સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે.
• ભારત અને સ્વનિર્ભરતા – સ્થાનિક સ્તરે પ્રસ્તુત ભૂ-સ્થાનિક ડેટાની જરૂરિયાતને સમજીને આ નીતિનો ઉદ્દેશ સ્વનિર્ભર ભૂ-સ્થાનિક ઇકોસિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. જે ભારતીય કંપનીઓને વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધા કરવા સક્ષમ બનાવે છે અને વિદેશી પ્રદાતાઓ પરની નિર્ભરતા ઘટાડે છે.
• વૈશ્વિક શ્રેષ્ઠ પ્રણાલિઓ અને આઇજીઆઇએફ – યુએન-જીજીઆઈએમ હેઠળ ઇન્ટિગ્રેટેડ જીઓસ્પેશ્યલ ઇન્ફોર્મેશન ફ્રેમવર્ક (IGIF) જેવા આંતરરાષ્ટ્રીય માળખાને અપનાવવાની  નીતિ ભારતનાં રાષ્ટ્રીય અવકાશી માહિતી વ્યવસ્થાપનને મજબૂત કરે છે.
• મજબૂત જીઓસ્પેશ્યલ અને આઇસીટી ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર –  આંતર-ક્ષેત્રીય જોડાણ માટે ઉચ્ચ-ગુણવત્તાયુક્ત જીઓસ્પેશ્યલ ડેટાના સંગ્રહ, વ્યવસ્થાપન અને વાસ્તવિક સમયની સુલભતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે સુ-વ્યાખ્યાયિત ડેટા કસ્ટોડિયનશિપ મોડલની સ્થાપના.
• નવીનતા અને સ્ટાર્ટઅપને પ્રોત્સાહન – સ્ટાર્ટ અપ, સંશોધન અને વિકાસ અને ઉભરતી ટેકનોલોજીને પ્રોત્સાહન આપતી આ નીતિ નિયમનકારી આધુનિકીકરણને પ્રોત્સાહન આપે છે અને ભૂ-સ્થાનિક ડિજિટલ અસમાનતાને દૂર કરે છે.
• માપદંડો અને આંતરવ્યવહારિકતા – ખુલ્લા માપદંડો, ખુલ્લા ડેટા અને અનુપાલન માળખાની હિમાયત કરીને આ નીતિ  ભૂ-સ્થાનિક માહિતીના સાતત્યપૂર્ણ સંકલન અને આંતરકાર્યક્ષમતાને સુનિશ્ચિત કરે  છે.
• ક્ષમતા વિકાસ અને શિક્ષણ –  ઉદ્યોગની લાંબા ગાળાની વૃદ્ધિને ટકાવી રાખવા માટે પ્રમાણિત પ્રમાણપત્રો અને કૌશલ્ય વિકાસ કાર્યક્રમોની સાથે સાથે શાળા સ્તરેથી ભૂ-સ્થાનિક શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવું.
• વેપારવાણિજ્ય સરળ કરવા –  રોકાણને આકર્ષવા, વ્યવસાયને અનુકૂળ નિયમનોને સરળ બનાવવા  અને ભૂ-સ્થાનિક ઉદ્યોગસાહસોને ટેકો આપવા માટે નીતિગત ઉદારીકરણને જાળવી રાખવું.
• ડેટા – સર્વે ઑફ ઇન્ડિયા (SOI) અને અન્ય જાહેર ભંડોળથી ચાલતા ભૂ-સ્થાનિક ડેટાને જાહેર હિત તરીકે ગણવામાં આવશે, જે  તમામ હિતધારકો માટે સરળ સુલભતા અને ઉપયોગિતા સુનિશ્ચિત કરશે.

પ્રધાનમંત્રી ગતિ શક્તિ હેઠળ ભૂ-સ્થાનિક નીતિ

રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિ (NGP) 2022 પ્રધાનમંત્રી શક્તિ મલ્ટી-મોડલ કનેક્ટિવિટી માટે રાષ્ટ્રીય માસ્ટર પ્લાન સાથે ગાઢ રીતે જોડાયેલી છે. જે પ્રધાનમંત્રી દ્વારા રેલ્વે અને રોડવેઝ સહિત 16 મુખ્ય મંત્રાલયોને સંકલિત માળખાકીય આયોજન અને અમલીકરણ માટે એકીકૃત કરવા માટે શરૂ કરાયેલ ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ છે. આ પહેલનો ઉદ્દેશ્ય પરિવહનના વિવિધ માધ્યમો પર લોકો, માલસામાન અને સેવાઓની અવરજવર માટે સીમલેસ મલ્ટી-મોડલ કનેક્ટિવિટીને સરળ બનાવવાનો, છેલ્લા માઇલ સુધી કનેક્ટિવિટી સુનિશ્ચિત કરવાનો અને મુસાફરીનો સમય ઘટાડવાનો છે. સચોટ, રીઅલ-ટાઇમ જીઓસ્પેશિયલ ડેટાનો ઉપયોગ કરીને, NGP 2022 ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટ્સને સુવ્યવસ્થિત કરવામાં, રિડન્ડન્સી ઘટાડવામાં અને સંસાધન ઉપયોગને ઑપ્ટિમાઇઝ કરવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.

પ્રધાનમંત્રી ગતિશક્તિ વિવિધ મંત્રાલયો અને રાજ્ય સરકારો વચ્ચે માળખાગત યોજનાઓને સંકલિત કરવા ઇચ્છે છે. આ પહેલનું મુખ્ય પાસું ભૂ-સ્થાનિક ટેકનોલોજીનો વ્યાપક ઉપયોગ છે, જેમાં ઇસરો અને BiSAG-N દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલા અવકાશી આયોજનનાં સાધનો સામેલ છે. આ સંકલન કાર્યક્ષમ માળખાગત વિકાસ અને આર્થિક વૃદ્ધિ માટે ડેટા-સંચાલિત નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયામાં વધારો કરે છે.

રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક ડેટા રિપોઝીટરી: સીમલેસ ડેટા ઇન્ટિગ્રેશન તરફનું એક પગલું

નેશનલ જીઓસ્પેશ્યલ ડેટા રિપોઝિટરીનો વિકાસ ભૂ-સ્થાનિક ડેટા મેનેજમેન્ટ અને એક્સેસ માટે કેન્દ્રિય પ્લેટફોર્મ તરીકે સેવા આપવા માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે. આ ભંડાર વિવિધ સરકારી અને ખાનગી કંપનીઓના ભૂ-સ્થાનિક ડેટાસેટ્સને એકત્રિત કરશે, જે વિવિધ ક્ષેત્રોમાં સતત ડેટા વહેંચણી, આંતરકાર્યક્ષમતા અને સુલભતા સુનિશ્ચિત કરશે.

ચોક્કસ અને રિયલ-ટાઇમ જિયોસ્પેશ્યલ ઇન્ટેલિજન્સની વધતી જતી માંગ સાથે આ ભંડાર શાસનને સુધારવા, આર્થિક વિકાસને વેગ આપવા અને ડિજિટલ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને આગળ વધારવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ સંસાધન તરીકે કામ કરશે. તે રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિ 2022 સાથે સુસંગત છે.  જે સ્થાયી વૃદ્ધિ અને સંવર્ધિત નાગરિક સેવાઓ માટે ભૂ-સ્થાનિક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવાની ભારતની પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિપાદિત કરે છે.

ઓપરેશન દ્રોણાગિરીઃ ભારતની ભૂ-સ્થાનિક ભૂમિમાં પરિવર્તન

લોન્ચ અને અવલોકન

13 નવેમ્બર, 2024ના રોજ શરૂ કરવામાં આવેલ ઓપરેશન દ્રોણાગિરી રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિ 2022 હેઠળ એક પાયલોટ પહેલ છે. આ પ્રોજેક્ટનો ઉદ્દેશ નાગરિક સેવાઓ, વ્યાવસાયિક કાર્યદક્ષતા અને શાસનને વધારવા માટે ભૂ-સ્થાનિક ટેકનોલોજીની વાસ્તવિક-દુનિયાની ઉપયોગિતાઓ દર્શાવવાનો છે. તે વિવિધ ક્ષેત્રોને ટેકો આપવા માટે ભૂ-સ્થાનિક ડેટા, વિશ્લેષણો અને અદ્યતન મેપિંગ તકનીકોને સંકલિત કરવા માટે રચાયેલ છે.

ઘટકો અને અમલીકરણ

તેના પ્રારંભિક તબક્કામાં, ઓપરેશન દ્રોણાગિરી પાંચ રાજ્યો - ઉત્તર પ્રદેશ, હરિયાણા, આસામ, આંધ્રપ્રદેશ અને મહારાષ્ટ્રમાં અમલમાં મૂકવામાં આવી રહ્યું છે.

આ પ્રોજેક્ટ સરકારી વિભાગો, ઔદ્યોગિક ભાગીદારો, કોર્પોરેશનો અને સ્ટાર્ટઅપ્સને એકસાથે લાવે છે, જેથી ભૂ-સ્થાનિક નવીનતાને વેગ મળે અને અવકાશી ડેટાના કાર્યક્ષમ ઉપયોગની ખાતરી કરી શકાય.

સંકલિત જીઓસ્પેટીયલ ડેટા શેરિંગ ઇન્ટરફેસ (GDI)

ઓપરેશન દ્રોણાગિરીની મુખ્ય વિશેષતા ઇન્ટિગ્રેટેડ જીઓસ્પેશ્યલ ડેટા શેરિંગ ઇન્ટરફેસ (GDI)નો વિકાસ છે, જેઃ

• વિવિધ ક્ષેત્રોમાં ભૂ-સ્થાનિક ડેટાની સીમલેસ એક્સેસ અને વહેંચણીની સુવિધા આપે છે.
• શહેરી આયોજન, પર્યાવરણીય દેખરેખ અને આપત્તિ વ્યવસ્થાપનમાં એપ્લિકેશન્સને ટેકો આપે છે.
• સંસ્થાઓને જાહેર કલ્યાણ માટે ડેટા-સંચાલિત નિર્ણયો લેવામાં મદદ કરે છે.

અસર અને ભવિષ્યનું વિસ્તરણ

આ પહેલથી શાસન વધશે, આર્થિક કાર્યદક્ષતા વધશે અને સ્થાયી માળખાગત વિકાસને પ્રોત્સાહન મળશે એવી અપેક્ષા છે. જાહેર અને ખાનગી ક્ષેત્રની પહેલો સાથે ભૂ-સ્થાનિક ટેકનોલોજીને સંકલિત કરીને, ઓપરેશન દ્રોણાગિરીએ જાહેર-ખાનગી ભાગીદારી (PPP) મોડેલ હેઠળ રાષ્ટ્રવ્યાપી રોલઆઉટની કલ્પના કરી છે.

ભૂ-સ્થાનિક બુદ્ધિમત્તા પર ભારતના વધી રહેલા આગ્રહને કારણે આ પ્રોજેક્ટનો ઉદ્દેશ આંતરમાળખાકીય આયોજનમાં પરિવર્તન લાવવાનો, આપત્તિ પ્રતિભાવને યોગ્ય બનાવવાનો, અને ભૂ-સ્થાનિક ઉપયોગિતાઓમાં નવીનીકરણને વેગ આપવાનો છે - ડેટા-સંચાલિત અને ટેકનોલૉજીની દૃષ્ટિએ અદ્યતન ભારત માટે માર્ગ મોકળો કરવાનો છે.

સમાવેશ અને પ્રગતિને સશક્ત બનાવવી: રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિ 2022 અમલીકરણમાં

રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિ 2022 (NGP 2022) ભારત સરકારની ભૂ-સ્થાનિક ડેટા અને સંબંધિત સેવાઓની સુલભતામાં નોંધપાત્ર વધારો કરીને સર્વસમાવેશક વિકાસ માટેની કટિબદ્ધતા પર  ભાર મૂકે છે. સ્થાન-આધારિત ડેટાનું લોકશાહીકરણ કરીને, નીતિએ નાગરિક સેવાઓમાં વધારો કર્યો છે, શાસનમાં સુધારો કર્યો છે, અને દેશના સૌથી દૂરના વિસ્તારોમાં પણ તેના લાભો વિસ્તૃત કર્યા છે.

NGP 2022 ને અમલમાં મૂકવા માટે, વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી વિભાગ (DST) એ ભૂ-સ્થાનિક ડેટાની ઍક્સેસને ઉદાર બનાવવા માટે શાસન માળખાને મજબૂત બનાવ્યું છે. આત્મનિર્ભર ભારતના વિઝન પર ભાર મૂકતા, DST ભારતીય સાહસોને તેમના પોતાના ભૂ-અવકાશી ડેટા બનાવવા, ઉપયોગ કરવા અને વ્યાપારીકરણ કરવા માટે સશક્ત બનાવીને ભૂ-અવકાશી ટેકનોલોજીમાં આત્મનિર્ભરતાને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યું છે - જેનાથી તેમની વૈશ્વિક સ્પર્ધાત્મકતામાં વધારો થાય છે. આ નીતિ હિસ્સેદારો વચ્ચે સીમલેસ સહયોગને સક્ષમ બનાવવા માટે ખુલ્લા ધોરણો, ખુલ્લા ડેટા અને ઇન્ટરઓપરેટેબલ પ્લેટફોર્મ અપનાવવાને પ્રોત્સાહન આપે છે.

જીઓસ્પેશ્યલ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને વધુ વિસ્તૃત કરવા માટે  સર્વે ઓફ ઇન્ડિયા (SoI)એ  સમગ્ર ભારતમાં સતત ઓપરેટિંગ રેફરન્સ સ્ટેશનો (CORS) નેટવર્ક શરૂ કર્યું છે, જે  ઉચ્ચ-સચોટતાવાળા સ્થાન ડેટાને સુનિશ્ચિત કરે છે. આ ઉપરાંત એસવીએમઆઈટીવીએ યોજના હેઠળ એસઓઆઈએ ડ્રોન તકનીકનો ઉપયોગ કરીને આંધ્રપ્રદેશ, હરિયાણા અને કર્ણાટકના 2.8 લાખથી વધુ ગામનો સર્વે કર્યો છે અને મેપિંગ કર્યું છે, જે જમીનના રેકોર્ડ્સ અને સંપત્તિના અધિકારોને સુવ્યવસ્થિત કરે છે.

એનજીપી 2022 ખાનગી ક્ષેત્રની ભાગીદારીને પ્રોત્સાહિત કરીને સમૃદ્ધ ભૂ-સ્થાનિક ઉદ્યોગને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યું છે. વ્યક્તિઓ, કંપનીઓ અને સરકારી એજન્સીઓ હવે જીઓસ્પેશ્યલ ડેટાનો ઉપયોગ કરીને પ્રક્રિયા કરી શકે છે, એપ્લિકેશન બનાવી શકે છે અને ઉકેલો વિકસાવી શકે છે.  ખુલ્લા ધોરણો, ખુલ્લા ડેટા અને ભૂ-સ્થાનિક પ્લેટફોર્મને પ્રોત્સાહન આપવાથી ઉદ્યોગસાહસિકતાના વિકાસ અને નવીનતામાં મદદ મળી છે, જેણે ભૂ-સ્થાનિક ટેકનોલોજીમાં વૈશ્વિક નેતા તરીકે ભારતની સ્થિતિને વધુ મજબૂત કરી છે. ટેકનોલોજીકલ નવીનીકરણ અને ઉદ્યોગસાહસિકતાને ટેકો આપવા માટે નીતિ ઇન્ક્યુબેશન સેન્ટર્સ, ઇન્ડસ્ટ્રી એક્સિલેટર અને જીઓસ્પેશ્યલ ટેકનોલોજી પાર્ક્સની સ્થાપનાની સુવિધા પ્રદાન  કરે છે. આ પહેલો સંશોધનને વેગ આપી રહી છે, સ્ટાર્ટ અપને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે અને ભારતની ભૂ-સ્થાનિક ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત કરી રહી છે, જે આખરે ભૂ-સ્થાનિક નવીનતામાં દેશને એક વૈશ્વિક નેતા તરીકે સ્થાપિત કરી રહી  છે.

સુલભતા વધારવા, નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા અને ભૂ-સ્થાનિક બુદ્ધિમત્તાનો લાભ લેવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની સાથે, એનજીપી 2022 એ માત્ર એક નીતિ જ નથી - તે રાષ્ટ્રીય વિકાસ, આર્થિક સમૃદ્ધિ અને સમૃદ્ધ ડિજિટલ અર્થતંત્ર માટે એક પરિવર્તનશીલ સાધન છે. તે પ્રધાનમંત્રીના વિકસિત ભારતના વિઝનને સાકાર કરવામાં મુખ્ય પ્રેરકબળ છે,  જે ભૂ-સ્થાનિક બુદ્ધિમત્તા અને ડેટા-સંચાલિત શાસન દ્વારા સંચાલિત ભવિષ્ય માટેનો માર્ગ મોકળો કરે છે.

નિષ્કર્ષ

રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિ 2022 ભારતની ભૂ-સ્થાનિક ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત કરવાની દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું  છે. ડેટા સુલભતાને સરળ બનાવીને, નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપીને અને ઉદ્યોગસાહસિકતાના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપીને નીતિ મજબૂત અને ગતિશીલ ભૂ-સ્થાનિક ક્ષેત્રનું નિર્માણ કરી રહી છે,  જે શાસન, ઉદ્યોગ અને સંશોધનને ટેકો આપે છે. પ્રધાનમંત્રી જાતિ શક્તિ, નેશનલ જીઓસ્પેશ્યલ ડેટા રિપોઝિટરી અને ઓપરેશન દ્રોણાગિરી જેવી પહેલો સાથે આ નીતિ ડેટા આધારિત નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયા, માળખાગત આધુનિકીકરણ અને ડિજિટલ પરિવર્તનને વેગ આપી રહી છે. જેમ જેમ ભારત વિકસિત ભારત તરફ આગળ વધી રહ્યું છે, તેમ તેમ ભૂ-સ્થાનિક બુદ્ધિમત્તા આયોજન, જોડાણ અને રાષ્ટ્રીય સ્થિતિસ્થાપકતામાં કેન્દ્રસ્થાને રહેશે. રાષ્ટ્રીય ભૂ-સ્થાનિક નીતિ 2022 ભારતને ભૂ-સ્થાનિક ટેકનોલોજીમાં વૈશ્વિક નેતા તરીકે સ્થાન આપે છે, જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે સ્થાન-આધારિત ખાનગી માહિતી રાષ્ટ્રની પ્રગતિ અને સમૃદ્ધિને શક્તિ આપે.

સંદર્ભો

• PIB પ્રેસ રીલીઝ
• https://www.services.bis.gov.in/php/BIS_2.0/BISBlog/national-geospatial-policy
• https://dst.gov.in/sites/default/files/National%20Geospatial%20Policy.pdf
• https://www.india.gov.in/spotlight/pm-gati-shakti-national-master-plan-multi-modal-connectivity
• https://www.indiabudget.gov.in/doc/Budget_at_Glance/bag7.pdf
• https://www.indiabudget.gov.in/doc/budget_speech.pdf
• https://pib.gov.in/PressReleaseIframePage.aspx?PRID=2044123
• https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2073284
• https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2005538
• https://pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=153274&ModuleId=3&ref=delhibriefing.in&reg=3&lang=1

પીડીએફ જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો:

 

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2106589) Visitor Counter : 61