પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે લોકસભામાં સંસદને રાષ્ટ્રપતિના અભિભાષણ પર ધન્યવાદ પ્રસ્તાવનો જવાબ આપ્યો હતો. ગૃહને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ ગઈકાલે અને આજની ચર્ચામાં ભાગ લેનારા તમામ માનનીય સાંસદોના યોગદાનની પ્રશંસા કરી હતી અને નોંધ્યું હતું કે, લોકશાહીની પરંપરામાં જ્યાં જરૂરી હોય ત્યાં પ્રશંસા અને જ્યાં જરૂર હોય ત્યાં કેટલીક નકારાત્મક ટિપ્પણીઓનો સમાવેશ થાય છે, જે સ્વાભાવિક છે. 14મી વખત રાષ્ટ્રપતિના અભિભાષણ માટે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરવાની તક લોકો દ્વારા આપવામાં આવી હોવાના મહાન વિશેષાધિકારને ઉજાગર કરતા તેમણે નાગરિકોનો આદરપૂર્વક આભાર માન્યો હતો અને આ પ્રસ્તાવને તેમના વિચારોથી સમૃદ્ધ બનાવવા માટે ચર્ચામાં સામેલ તમામ સહભાગીઓનો સ્વીકાર કર્યો હતો.

વર્ષ 2025 સુધીમાં 21મી સદીનો એક ચતુર્થાંશ ભાગ પસાર થઈ ગયો છે એ બાબતનો ઉલ્લેખ કરીને શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, આઝાદી પછીની 20મી સદી અને 21મી સદીનાં પ્રથમ 25 વર્ષની સિદ્ધિઓનો તાગ મેળવશે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, રાષ્ટ્રપતિનાં સંબોધનનો વિસ્તૃત અભ્યાસ દર્શાવે છે કે, તેનાથી ભવિષ્યનાં 25 વર્ષ અને વિકસિત ભારતનાં વિઝનમાં નવો આત્મવિશ્વાસ પેદા થાય છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, રાષ્ટ્રપતિનું સંબોધન વિકસિત ભારત માટેનાં સંકલ્પને મજબૂત કરે છે, નવો વિશ્વાસ પેદા કરે છે અને સામાન્ય જનતાને પ્રેરિત કરે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ એ બાબત પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે, છેલ્લાં 10 વર્ષમાં 25 કરોડ લોકો ગરીબીમાંથી બહાર આવ્યાં છે, જે ઘણાં અભ્યાસો દ્વારા બહાર આવ્યું છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, ગરીબો અને જરૂરિયાતમંદો પ્રત્યે સરકાર દ્વારા અત્યંત સંવેદનશીલતા અને ભક્તિભાવ સાથે યોજનાઓનાં અસરકારક અમલીકરણને કારણે આ પ્રયાસ શક્ય બન્યો છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, જ્યારે જે લોકો જમીન સાથે જોડાયેલાં છે અને જેઓ જમીની વાસ્તવિકતાને જાણે છે, તેઓ જમીની સ્તરે લોકો માટે કામ કરે છે, ત્યારે પરિવર્તન અનિવાર્ય છે અને જમીન પર ચોક્કસ છે. શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, "અમારી સરકારે ગરીબોને ખોટા નારા નથી આપ્યા, પણ સાચો વિકાસ કર્યો છે." તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, તેમની સરકાર એવી હતી, જેણે ગરીબોની પીડા અને મધ્યમ વર્ગની આકાંક્ષાઓને અતિ જુસ્સા સાથે સમજીને સમાજનાં તમામ વર્ગો માટે કામ કર્યું છે, જેનો કેટલાંક લોકોમાં અભાવ હતો.

ચોમાસા દરમિયાન કાચા મકાનો અને ઝૂંપડીઓમાં રહેવું એ ખરેખર નિરાશાજનક બાબત છે એ વાતનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, સરકાર દ્વારા અત્યાર સુધીમાં ગરીબોને ચાર કરોડ મકાનોનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું છે. ખુલ્લામાં શૌચક્રિયા માટે મહિલાઓને પડતી મુશ્કેલીઓનો ઉલ્લેખ કરીને તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, સરકારે મહિલાઓની મુશ્કેલીઓ દૂર કરવા માટે 12 કરોડથી વધારે શૌચાલયોનું નિર્માણ કર્યું છે. હર ઘર જલ યોજના મારફતે દરેક ઘરના નળમાં પાણી સુનિશ્ચિત કરવા સરકાર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે એ વાત પર ભાર મૂકતાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આઝાદીનાં 75 વર્ષ પછી પણ આશરે 75 ટકા એટલે કે 16 કરોડથી વધારે ઘરોમાં નળનાં પાણીનાં જોડાણોનો અભાવ છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, સરકારે છેલ્લાં પાંચ વર્ષમાં 12 કરોડ પરિવારોને નળનાં પાણીનાં જોડાણો સુનિશ્ચિત કર્યા છે અને કામગીરી ઝડપથી આગળ વધી રહી છે. રાષ્ટ્રપતિના સંબોધનમાં ગરીબો માટે કરવામાં આવેલી કામગીરીની વિગતો પર ભાર મૂકીને શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, જ્યારે કોઈ સમસ્યાની ઓળખ કરવી પર્યાપ્ત નથી, પણ તેનું સમાધાન શોધવાની ખાતરી કરવા માટે સંપૂર્ણ નિષ્ઠા સાથે કામ કરવું જરૂરી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, તેમની સરકારે છેલ્લાં 10 વર્ષનાં તેમનાં કાર્યો તેમજ રાષ્ટ્રપતિનાં સંબોધનમાં જોયું હતું, તેમણે સમસ્યાઓનું સમાધાન સુનિશ્ચિત કરવા નિષ્ઠા સાથે કામ કર્યું હતું.

અગાઉની સ્થિતિ પર પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, જ્યારે ખર્ચવામાં આવેલા દરેક રૂપિયામાંથી માત્ર 15 પૈસા જ નિર્ધારિત મુકામ પર પહોંચે છે, ત્યારે તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સરકારનું "બચત ભી, વિકાસ ભી"નું મોડલ એટલે કે બચત સાથે પ્રગતિ, એ સુનિશ્ચિત કરવા માટે કે લોકોનાં નાણાંનો ઉપયોગ લોકોનાં કલ્યાણ માટે થાય. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, જનધન-આધાર-મોબાઇલ (જેએએમ) ટ્રિનિટી સાથે સરકારે પ્રત્યક્ષ લાભ હસ્તાંતરણ (ડીબીટી) શરૂ કર્યું હતું અને લોકોનાં બેંક ખાતાઓમાં આશરે રૂ. 40 લાખ કરોડ જમા કરાવ્યાં હતાં. સરકારની કલ્યાણકારી યોજનાઓમાંથી આશરે 10 કરોડ ભૂતિયા લાભાર્થીઓ લાભાન્વિત થઈ રહ્યાં છે એ વાત પર ભાર મૂકીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, છેલ્લાં 10 વર્ષ દરમિયાન ભૂતિયા લાભાર્થીઓને નાબૂદ કરવામાં આવ્યાં છે, જેથી સામાજિક ન્યાય સુનિશ્ચિત થઈ શકે અને વિવિધ યોજનાઓ મારફતે વાસ્તવિક લાભાર્થીઓને ઉમેરવામાં આવે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે આને કારણે લગભગ ₹3 લાખ કરોડ ખોટા હાથો સુધી પહોંચતાં બચી ગયા હતા. શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સરકારે જાહેર ખરીદીમાં ટેકનોલોજીનો બહોળો ઉપયોગ કર્યો છે અને જીઇએમ (ગવર્મેન્ટ ઇ-માર્કેટપ્લેસ) પોર્ટલ મારફતે પારદર્શકતા લાવી છે, જેનો ઉપયોગ હવે રાજ્ય સરકારો પણ કરે છે. પરંપરાગત ખરીદી પદ્ધતિઓની સરખામણીએ જીઇએમ પોર્ટલ મારફતે કરવામાં આવેલી ખરીદી વધુ ખર્ચ-અસરકારક રહી છે, જેના પરિણામે સરકારને ₹1,15,000 કરોડની બચત થઈ છે.

શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સ્વચ્છ ભારત અભિયાનની શરૂઆતમાં મજાક ઉડાવવામાં આવી હતી, જેમાં ઘણાં લોકો તેને ભૂલ કે પાપ સમાન ગણે છે. આલોચના છતાં તેમણે ગર્વભેર જણાવ્યું હતું કે, આ સ્વચ્છતાના પ્રયાસોને કારણે તાજેતરનાં વર્ષોમાં સરકારે સરકારી કચેરીઓમાંથી ભંગાર વેચીને ₹2,300 કરોડની કમાણી કરી છે. પ્રધાનમંત્રીએ મહાત્મા ગાંધીના ટ્રસ્ટીપણાના સિદ્ધાંતનો ઉપયોગ કર્યો હતો અને એ વાત પર ભાર મૂક્યો હતો કે તેઓ જનતાની મિલકતના ટ્રસ્ટી છે અને એક-એક પૈસો બચાવવા અને તેનો યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કરવા માટે કટિબદ્ધ છે.

સરકારે ઇથેનોલનાં મિશ્રણ પર મહત્ત્વપૂર્ણ નિર્ણય લીધો હોવાનું જણાવતાં પ્રધાનમંત્રીએ સ્વીકાર્યું હતું કે, ભારત ઊર્જાથી સ્વતંત્ર નથી અને બાહ્ય સ્રોતો પર નિર્ભર છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, ઇથેનોલના મિશ્રણની રજૂઆતથી પેટ્રોલ અને ડીઝલ પરના ખર્ચમાં ઘટાડો થયો છે, જેના પરિણામે ₹1 લાખ કરોડની બચત થઈ છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ રકમથી ખેડૂતોને સીધો લાભ થયો છે અને તેમનાં ખિસ્સામાં આશરે રૂ. 1 લાખ કરોડ નું રોકાણ થયું છે.

પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, જ્યારે તેઓ બચતની વાત કરે છે, ત્યારે વર્તમાનપત્રો લાખો અને કરોડોનાં કૌભાંડોની હેડલાઇન્સથી છલોછલ રહેતાં હતાં. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, આ પ્રકારનાં કૌભાંડો થયાંને દસ વર્ષ થઈ ગયાં છે, તેમણે એ બાબત પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે, આ કૌભાંડોની ગેરહાજરીએ દેશને લાખો કરોડો રૂપિયાની બચત કરી છે. આ બચત લોકોની સેવા કરવા તરફ નિર્દેશિત કરવામાં આવી છે.

લેવાયેલા વિવિધ પગલાઓના પરિણામે લાખો કરોડ રૂપિયાની બચત થઈ છે એ બાબત પર ભાર મૂકીને શ્રી મોદીએ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે, આ ભંડોળનો ઉપયોગ ભવ્ય મહેલોનું નિર્માણ કરવા માટે કરવામાં આવ્યો નથી, પણ તેનું રોકાણ રાષ્ટ્રનિર્માણમાં કરવામાં આવ્યું છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, તેમના કાર્યકાળના દસ વર્ષ પહેલાં ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બજેટ ₹1.8 લાખ કરોડ હતું, જ્યારે આજે ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બજેટ ₹11 લાખ કરોડ છે, જે રાષ્ટ્રપતિએ તેમના સંબોધનમાં વર્ણવ્યું હતું કે કેવી રીતે ભારતનો પાયો મજબૂત કરવામાં આવી રહ્યો છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, માર્ગો, રાજમાર્ગો, રેલવે અને ગ્રામીણ માર્ગો જેવા ક્ષેત્રોમાં વિકાસ માટે મજબૂત પાયો નાખવામાં આવ્યો છે.

ટ્રસ્ટીશીપના સિદ્ધાંત દ્વારા ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે તે મુજબ, "સરકારી તિજોરીમાં બચત આવશ્યક છે. જોકે, આ પ્રકારની બચતનો લાભ સામાન્ય નાગરિકોને પણ મળે એ પણ એટલું જ મહત્ત્વનું છે." તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, જાહેર બચત સુનિશ્ચિત કરવા માટે યોજનાઓની રચના થવી જોઈએ. આયુષમાન ભારત યોજનાને ટાંકીને તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, નાગરિકો દ્વારા બિમારીઓને કારણે થતા ખર્ચમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, આયુષ્માન ભારત યોજનાએ લોકો માટે આશરે રૂ. 1.2 લાખ કરોડની બચત કરી છે. જન ઔષધિ કેન્દ્રોનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂકીને શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, 60-70 વર્ષની વય ધરાવતાં વૃદ્ધ સભ્યો ધરાવતાં કુટુંબો માટે તબીબી ખર્ચ નોંધપાત્ર હોઈ શકે છે અને જન ઔષધિ કેન્દ્રોએ દવાઓ પર 80 ટકાનું ડિસ્કાઉન્ટ પ્રદાન કરતાં કુટુંબોને તબીબી ખર્ચ પર આશરે રૂ. 30,000 કરોડની બચત કરવામાં મદદ કરી છે.

શ્રી મોદીએ યુનિસેફના એ અંદાજ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે, યોગ્ય સાફસફાઈ અને શૌચાલયો ધરાવતા પરિવારો વાર્ષિક રૂ. 70,000ની બચત કરે છે. તેમણે સ્વચ્છ ભારત અભિયાન, શૌચાલયોનું નિર્માણ અને સ્વચ્છ પાણીની સુલભતા જેવી પહેલોથી સામાન્ય પરિવારોમાં જે નોંધપાત્ર ફાયદાઓ થયા છે તેના પર ભાર મૂક્યો હતો.

વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા (WHO) દ્વારા "નલ સે જલ" પહેલની પ્રશંસા કરવામાં આવી છે એ વાત પર ભાર મૂકતાં પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા (WHO)ના અહેવાલ મુજબ, આ પહેલ મારફતે સ્વચ્છ પાણીની સુલભતાએ પરિવારોને અન્ય રોગો સાથે સંબંધિત તબીબી ખર્ચ પર વાર્ષિક સરેરાશ રૂ. 40,000ની બચત કરી છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ પ્રકારની ઘણી યોજનાઓ છે, જેણે સામાન્ય નાગરિકોને તેમના ખર્ચમાંથી બચત કરવામાં મદદ કરી છે.

લાખો નાગરિકોને નિઃશુલ્ક અનાજના વિતરણને પરિણામે પરિવારો માટે નોંધપાત્ર બચત થઈ હોવાનું જણાવતાં શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, પ્રધાનમંત્રી સૂર્યગઢ મુક્ત વીજળી યોજનાએ કુટુંબોને વીજળીનાં ખર્ચ પર વાર્ષિક સરેરાશ રૂ. 25,000થી રૂ. 30,000ની બચત કરી છે. આ ઉપરાંત, કોઈ પણ વધારાની વીજળી ઉત્પન્ન થાય તો તેને આવક માટે વેચી શકાય છે. પ્રધાનમંત્રીએ વિવિધ પહેલો મારફતે સામાન્ય નાગરિકો માટે નોંધપાત્ર બચત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે એલઇડી બલ્બ અભિયાનનો ઉલ્લેખ કરીને નોંધ્યું હતું કે, તેમનાં કાર્યકાળ અગાઉ એલઇડી બલ્બનું વેચાણ રૂ. 400માં થતું હતું. આ ઝુંબેશને કારણે, ભાવ ઘટીને ₹40 થઈ ગયા, પરિણામે વીજળીની બચત થઈ અને પ્રકાશ વધ્યો. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આ અભિયાનથી નાગરિકોને આશરે રૂ. 20,000 કરોડની બચત થઈ છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, જે ખેડૂતોએ સોઇલ હેલ્થ કાર્ડનો વૈજ્ઞાનિક ઢબે ઉપયોગ કર્યો છે, તેમને એકરદીઠ રૂ. 30,000ની બચત સાથે નોંધપાત્ર લાભ થયો છે.

આવકવેરાનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લાં 10 વર્ષમાં સરકારે આવકવેરાનાં દરોમાં ઘટાડો કર્યો છે, જેથી મધ્યમ વર્ગ માટે બચતમાં વધારો થયો છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, વર્ષ 2013-14માં માત્ર ₹2 લાખને આવકવેરામાંથી મુક્તિ આપવામાં આવી હતી જ્યારે આજે ₹12 લાખને આવકવેરામાંથી સંપૂર્ણપણે મુક્તિ આપવામાં આવી છે. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, વર્ષ 2014, 2017, 2019 અને વર્ષ 2023 દરમિયાન સરકારે રાહત પ્રદાન કરવા સતત કામ કર્યું છે અને તેમાં રૂ. 75,000ની સ્ટાન્ડર્ડ ડિડક્શનનો ઉમેરો થવાથી પગારદાર વ્યક્તિઓએ 1લી એપ્રિલથી રૂ. 12.75 લાખ સુધીની આવક પર કોઈ આવકવેરો ચૂકવવો પડશે નહીં.

જમીની વાસ્તવિકતાઓથી અળગા રહેવા અને ઉમદા વાટાઘાટો કરવા બદલ અગાઉની સરકારોની ટીકા કરતા પ્રધાનમંત્રીએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, 21મી સદી વિશે બોલનારા નેતાઓ 20મી સદીની જરૂરિયાતો પણ પૂરી કરી શક્યા નથી. તેમણે દાયકાઓ અગાઉ પૂર્ણ થયેલાં કાર્યોને પૂર્ણ કરવામાં દેશ 40-50 વર્ષ મોડો પડ્યો છે એ બાબતનો અહેસાસ કરવા બદલ દુઃખની લાગણી વ્યક્ત કરી હતી. શ્રી મોદીએ ઉમેર્યું હતું કે, વર્ષ 2014માં જ્યારે જનતાએ સેવા કરવાની તક આપી હતી, ત્યારથી સરકારે યુવાનો પર વિસ્તૃત ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે, તેમની આકાંક્ષાઓ પર ભાર મૂક્યો છે અને તેમના માટે અસંખ્ય તકોનું સર્જન કર્યું છે. જેના કારણે યુવાનો હવે ગર્વભેર પોતાની પ્રતિભા અને સિદ્ધિઓનું પ્રદર્શન કરી રહ્યા છે. પ્રધાનમંત્રીએ અંતરિક્ષ ક્ષેત્ર, સંરક્ષણ ક્ષેત્રનાં ઉદઘાટન અને સેમિકન્ડક્ટર મિશનનાં શુભારંભ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, કેટલીક નવી યોજનાઓ રજૂ કરવામાં આવી છે, અને સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા ઇકોસિસ્ટમને સંપૂર્ણ વિકસિત કરવામાં આવી છે. વધુમાં, તેમણે જણાવ્યું હતું કે વર્તમાન બજેટમાં નોંધપાત્ર નિર્ણય ₹12 લાખ સુધીની આવક પર આવકવેરામાં છૂટ છે, જેણે ખૂબ ધ્યાન ખેંચ્યું છે. તદુપરાંત, પ્રધાનમંત્રીએ પરમાણુ ઊર્જા ક્ષેત્રને ખોલવાની જાહેરાત કરી હતી, જેની લાંબા ગાળાની હકારાત્મક અસરો અને પરિણામો દેશ માટે હશે.

AI, 3D પ્રિન્ટિંગ, રોબોટિક્સ અને વર્ચ્યુઅલ રિયાલિટીનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂકીને તથા ગેમિંગ ક્ષેત્રમાં થઈ રહેલાં પ્રયાસો પર ભાર મૂકીને શ્રી મોદીએ આ ક્ષેત્રમાં ઝડપથી થઈ રહેલી પ્રગતિની નોંધ લઈને દેશને દુનિયાભરમાં ક્રિએટીવ ગેમિંગની રાજધાની બનાવવા માટે દેશનાં યુવાનોને પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, તેમનાં માટે એઆઈનો અર્થ ફક્ત આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ જ નહીં, પણ મહત્ત્વાકાંક્ષી ભારત માટે પણ છે. તેમણે શાળાઓમાં 10,000 અટલ ટિંકરિંગ લેબની શરૂઆત પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જ્યાં વિદ્યાર્થીઓ તેમના રોબોટિક્સ સર્જનો દ્વારા અન્ય લોકોને આશ્ચર્યચકિત કરી રહ્યા છે. વર્તમાન બજેટમાં 50,000 અટલ ટિંકરિંગ લેબની જોગવાઈઓનો સમાવેશ થાય છે. પ્રધાનમંત્રીએ એ બાબતની પણ નોંધ લીધી હતી કે, ભારતનાં એઆઈ મિશને વૈશ્વિક સ્તરે આશાવાદ પેદા કર્યો છે અને દુનિયામાં AI પ્લેટફોર્મ પર ભારતની હાજરી નોંધપાત્ર બની છે.

ચાલુ વર્ષના અંદાજપત્રમાં ડીપ ટેકના ક્ષેત્રમાં રોકાણનો સમાવેશ થાય છે એ બાબત પર ભાર મૂકીને પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, 21મી સદીમાં ઝડપથી પ્રગતિ કરવા માટે, જે સંપૂર્ણપણે ટેકનોલોજી આધારિત છે, ભારત માટે ડીપ ટેકનોલોજીના ક્ષેત્રમાં ઝડપથી આગળ વધવું જરૂરી છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, સરકાર યુવાનોનાં ભવિષ્યને ધ્યાનમાં રાખીને સતત કામ કરી રહી છે. જો કે, તેમણે કેટલાક રાજકીય પક્ષોની ટીકા કરી હતી કે તેઓ ચૂંટણી દરમિયાન ભથ્થાંના વચનો આપી યુવાનોને છેતરે છે, જે તેઓ પૂરા કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે આ પાર્ટીઓ યુવાનોના ભવિષ્ય માટે આફત બની છે.

હરિયાણામાં તાજેતરનાં ઘટનાક્રમો પર ટિપ્પણી કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, સરકાર બન્યાં પછી કોઈ પણ પ્રકારનાં ખર્ચ કે વચેટિયાઓ વિના રોજગારી પ્રદાન કરવાનું વચન તરત જ પૂર્ણ થયું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ આ બાબતને તેમની કટિબદ્ધતાનો પુરાવો ગણાવી હતી. તેમણે હરિયાણાની સતત ત્રીજી ઐતિહાસિક જીતની ઉજવણી કરી હતી અને તેને રાજ્યના ઇતિહાસમાં એક મહત્ત્વપૂર્ણ સિદ્ધિ ગણાવી હતી. એ જ રીતે, વડા પ્રધાને મહારાષ્ટ્રમાં ઐતિહાસિક પરિણામોનો સ્વીકાર કર્યો હતો, જેમાં શાસક પક્ષ પાસે રહેલી અભૂતપૂર્વ બેઠકોની નોંધ લીધી હતી, અને આ સફળતાનો શ્રેય લોકોના આશીર્વાદને આપ્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રીએ રાષ્ટ્રપતિના સંબોધનનો સંદર્ભ આપ્યો હતો, જેમાં બંધારણના 75 વર્ષ પૂર્ણ થવા અંગે વિસ્તૃત ચર્ચા થઈ હતી. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, બંધારણની કલમો ઉપરાંત તેની ભાવના પણ જીવવી જોઈએ અને આપણે તેની સાથે ઊભા છીએ. શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, રાષ્ટ્રપતિ માટે એ પરંપરા છે કે, તેઓ ગયા વર્ષની સરકારની પ્રવૃત્તિઓની રૂપરેખા તેમના સંબોધનમાં રજૂ કરે, જે રીતે રાજ્યપાલો તેમનાં સંબંધિત રાજ્યોની પ્રવૃત્તિઓને તેમનાં ભાષણોમાં પ્રસ્તુત કરે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, જ્યારે ગુજરાતે તેની 50મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી કરી ત્યારે બંધારણ અને લોકશાહીની સાચી ભાવના દર્શાવવામાં આવી હતી, અને તેઓ મુખ્યમંત્રી તરીકે સેવા આપી રહ્યા હતા. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, સુવર્ણજયંતી વર્ષ દરમિયાન, તેમણે છેલ્લા 50 વર્ષોમાં વિધાનસભામાં રાજ્યપાલો દ્વારા આપવામાં આવેલા તમામ ભાષણોને એક પુસ્તકમાં સંકલિત કરવાનો મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય લીધો હતો, જે હવે તમામ પુસ્તકાલયોમાં ઉપલબ્ધ છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે તેમના વહીવટને આ ભાષણો પ્રકાશિત કરવામાં ગર્વ છે. તેમણે બંધારણની ભાવનાને સમજવા, પોતાને સમર્પિત કરવા અને તેમની સાથે જીવવાની તેમની પ્રતિબદ્ધતા પર ભાર મૂક્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી હતી કે, વર્ષ 2014માં જ્યારે તેઓ સત્તામાં આવ્યાં હતાં, ત્યારે કોઈ પણ માન્યતા પ્રાપ્ત વિપક્ષી દળ નહોતો, કારણ કે કોઈને પણ જરૂરી બેઠકો મળી નહોતી. ઘણા કાયદાઓ સરકારને સ્વતંત્ર રીતે કામ કરવાની છૂટ આપતા હતા, અને કેટલીક સમિતિઓએ વિરોધ પક્ષના નેતાનો સમાવેશ કરવાનું નક્કી કર્યું હતું, પરંતુ ત્યાં કોઈ નહોતું. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, બંધારણની ભાવના અને લોકશાહીનાં મૂલ્યોનું પાલન કરીને તેમણે માન્યતા પ્રાપ્ત વિપક્ષની ગેરહાજરી હોવા છતાં બેઠકોમાં સૌથી મોટા પક્ષનાં નેતાને આમંત્રણ આપવાનો નિર્ણય લીધો હતો. આણે લોકશાહીના સાર પ્રત્યેની તેમની પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવી. શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, ભૂતકાળમાં પ્રધાનમંત્રી સ્વતંત્ર રીતે ફાઇલોનું સંચાલન કરતા હતા. જો કે, તેમના વહીવટીતંત્રે આ પ્રક્રિયાઓમાં વિપક્ષી નેતાનો સમાવેશ કર્યો છે અને તેમની ભાગીદારી સુનિશ્ચિત કરવા માટે કાયદાઓ પણ ઘડ્યા છે. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, જ્યારે ચૂંટણી પંચની રચના થશે, ત્યારે વિરોધપક્ષનાં નેતા નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયામાં સામેલ થશે, જે બંધારણ દ્વારા જીવવાની તેમની કટિબદ્ધતા પ્રદર્શિત કરશે.

દિલ્હીમાં કેટલાંક સ્થળોએ પરિવારો દ્વારા નિર્મિત ખાનગી સંગ્રહાલયો હોવાનું જણાવતાં શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, જ્યારે જાહેર ભંડોળનો ઉપયોગ કરવાની વાત આવે છે, ત્યારે લોકશાહી અને બંધારણની ભાવના સાથે જીવવું મહત્ત્વપૂર્ણ છે. તેમણે પીએમ મ્યુઝિયમની રચનાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જેમાં પ્રથમથી લઈને તેમના પુરોગામીઓ સુધીનાં તમામ પ્રધાનમંત્રીઓનાં જીવન અને કાર્યોને પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યાં છે. પ્રધાનમંત્રીએ પીએમ મ્યુઝિયમમાં ઉપસ્થિત મહાન નેતાઓનાં પરિવારજનો આ મ્યુઝિયમની મુલાકાત લે અને મ્યુઝિયમને વધુ સમૃદ્ધ બનાવવા વધારાઓ સૂચવે તેવી ઇચ્છા વ્યક્ત કરી હતી, જે યુવા પેઢીને પ્રેરિત કરે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, પોતાનાં માટે જીવન જીવવું એ સામાન્ય બાબત છે, પણ બંધારણ માટે જીવવું એ વધારે મહત્ત્વપૂર્ણ બાબત છે, જેના માટે તેઓ કટિબદ્ધ છે.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "જ્યારે સત્તાનો ઉપયોગ સેવા માટે થાય છે, ત્યારે તે રાષ્ટ્રનિર્માણ તરફ દોરી જાય છે, પરંતુ જ્યારે સત્તા વારસો બની જાય છે, ત્યારે તે લોકોનો નાશ કરે છે." તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે તેઓ બંધારણની ભાવનાને વળગી રહે છે અને વિભાજનકારી રાજકારણમાં સામેલ થતા નથી. તેમણે રાષ્ટ્રીય એકતાનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો અને સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલને સમર્પિત વિશ્વની સૌથી ઊંચી પ્રતિમા સ્ટેચ્યુ ઑફ યુનિટીની રચનાને યાદ કરી હતી, કારણ કે બંધારણ દ્વારા જીવવાની તેમની કટિબદ્ધતા તેમનાં કાર્યોને પ્રેરિત કરે છે.

કેટલાક લોકો ખુલ્લેઆમ શહેરી નક્સલવાદીઓની ભાષાનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે એ દુર્ભાગ્યપૂર્ણ છે એવી ચિંતા વ્યક્ત કરતાં શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, જે લોકો આ ભાષા બોલે છે અને ભારતીય રાજ્યને પડકારે છે, તેઓ ન તો બંધારણને સમજી શકે છે અને ન તો દેશની એકતાને સમજી શકે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ સાત દાયકા સુધી જમ્મુ અને કાશ્મીર અને લદ્દાખને બંધારણીય અધિકારોથી વંચિત રાખવાની વાત પર પ્રકાશ પાડતા કહ્યું હતું કે, આ બંધારણ અને જમ્મુ-કાશ્મીર અને લદ્દાખના લોકો સાથે અન્યાય છે. કલમ 370 નાબૂદ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ વિસ્તારોનાં લોકોને હવે દેશનાં અન્ય નાગરિકોની જેમ જ અધિકારો મળે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તેઓ બંધારણની ભાવનાને સમજે છે અને જીવે છે, એટલે જ તેઓ આ પ્રકારનાં મજબૂત નિર્ણયો લે છે.

બંધારણ ભેદભાવને મંજૂરી આપતું નથી એ વાત પર ભાર મૂકીને શ્રી મોદીએ પક્ષપાતી માનસિકતા સાથે જીવતા લોકોની ટીકા કરી હતી અને મુસ્લિમ મહિલાઓ પર લાદવામાં આવેલી મુશ્કેલીઓ તરફ ધ્યાન દોર્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ ત્રણ તલાક નાબૂદ કરીને જણાવ્યું હતું કે, તેમણે મુસ્લિમ દિકરીઓને બંધારણ મુજબ તેમની યોગ્ય સમાનતા આપી છે.

જ્યારે પણ તેમની સરકાર સત્તામાં છે, ત્યારે તેમણે લાંબા ગાળાના વિઝન સાથે કામ કર્યું છે એ વાત પર ભાર મૂકીને પ્રધાનમંત્રીએ નિરાશા અને નિરાશાથી પ્રેરિત કેટલાક લોકો દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતી વિભાજનકારી ભાષા પર ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, તેમનું ધ્યાન હંમેશા એ લોકો પર કેન્દ્રિત રહ્યું છે, જેમની કલ્પના મહાત્મા ગાંધીની કલ્પના મુજબ, જેઓ પાછળ રહી ગયા છે. શ્રી મોદીએ પૂર્વોત્તર અને અટલ બિહારી વાજપેયીના નેતૃત્વમાં આદિવાસી બાબતો માટે અલગ-અલગ મંત્રાલયોની રચના પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જે સર્વસમાવેશક વિકાસ પ્રત્યેની તેમની કટિબદ્ધતા દર્શાવે છે.

ભારતનાં દક્ષિણ અને પૂર્વીય દરિયાકિનારાનાં રાજ્યોમાં માછીમારી માટે નોંધપાત્ર સમુદાય છે એ બાબત પર ભાર મૂકીને શ્રી મોદીએ આ સમુદાયોની સુખાકારી પર વિચાર કરવાનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો, જેમાં નાના અંતરિયાળ જળ વિસ્તારો સામેલ છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તેમની સરકારે જ માછીમારોની જરૂરિયાતો પૂર્ણ કરવા અને તેમની આજીવિકાને ટેકો આપવા માટે મત્સ્યપાલન માટે એક અલગ મંત્રાલયની રચના કરી છે.

સમાજનાં હાંસિયામાં ધકેલાઇ ગયેલા વર્ગોની અંદર રહેલી સંભવિતતા તરફ ધ્યાન દોરતાં પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, કૌશલ્ય વિકાસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને નવી તકોનું સર્જન કરી શકાય છે, જે તેમની આકાંક્ષાઓ માટે નવું જીવન જીવવા તરફ દોરી જશે. આને કારણે કૌશલ્ય વિકાસ માટે એક અલગ મંત્રાલયની રચના થઈ. તેમણે એ વાત પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો કે લોકશાહીની પ્રાથમિક ફરજ સૌથી સામાન્ય નાગરિકોને પણ તકો પૂરી પાડવાની છે. કરોડો લોકોને જોડતા ભારતના સહકારી ક્ષેત્રને વધારવા અને મજબૂત કરવા માટે સરકારે સહકારી માટે અલગ મંત્રાલયની રચના કરી છે. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, આ તેમનાં વિઝનને પ્રદર્શિત કરે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી હતી કે, કેટલાક લોકો માટે જાતિની ચર્ચા ફેશનેબલ બની ગઈ છે અને છેલ્લાં 30-35 વર્ષથી વિવિધ પક્ષોનાં ઓબીસી સાંસદો ઓબીસી પંચને બંધારણીય દરજ્જો આપવાની માગ કરી રહ્યાં છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, તેમની સરકારે જ ઓબીસી પંચને બંધારણીય દરજ્જો આપ્યો હતો. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે પછાત વર્ગ પંચ હવે બંધારણીય માળખાનો ભાગ છે.

પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, તેમણે દરેક ક્ષેત્રમાં એસસી, એસટી અને ઓબીસી સમુદાયને મહત્તમ તકો પ્રદાન કરવા માટે સતત કામ કર્યું છે. તેમણે દેશને મહત્વપૂર્ણ સવાલો કરતા કહ્યું કે શું એવો સમય આવ્યો છે જ્યારે એક જ એસસી પરિવારના ત્રણ સાંસદો એક સાથે સંસદમાં સેવા આપતા હતા, અથવા એક જ સમયે એક જ એસટી પરિવારના ત્રણ સાંસદો સેવા આપતા હતા. તેમણે કેટલીક વ્યક્તિઓના શબ્દો અને કાર્યો વચ્ચેના તીવ્ર તફાવત પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જે તેમના વચનો અને વાસ્તવિકતા વચ્ચેનો મોટો તફાવત સૂચવે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ સામાજિક તણાવ ઊભો કર્યા વિના એકતા જાળવવાનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો, ત્યારે અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિનાં સમુદાયોનાં સશક્તિકરણની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે ઉદાહરણ પૂરું પાડીને નોંધ્યું હતું કે, વર્ષ 2014 અગાઉ દેશમાં 387 મેડિકલ કોલેજો હતી. આજે, આ સંખ્યા વધીને 780 થઈ ગઈ છે, પરિણામે ઉપલબ્ધ બેઠકોમાં વધારો થયો છે. તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે 2014 પહેલા, એસસી વિદ્યાર્થીઓ માટે એમબીબીએસની 7,700 બેઠકો હતી. દસ વર્ષના કામ પછી, આ સંખ્યા વધીને 17,000 થઈ ગઈ છે, જેથી દલિત સમુદાય માટે સામાજિક તણાવ પેદા કર્યા વિના અને એકબીજાની ગરિમાનો આદર કર્યા વિના, ડોક્ટર બનવાની તકોમાં નોંધપાત્ર સુધારો થયો છે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, વર્ષ 2014 અગાઉ એસટી વિદ્યાર્થીઓ માટે એમબીબીએસની 3,800 બેઠકો હતી. આજે આ સંખ્યા વધીને અંદાજે 9,000 થઈ ગઈ છે. તેમણે એમ પણ નોંધ્યું હતું કે, વર્ષ 2014 અગાઉ ઓબીસી વિદ્યાર્થીઓ માટે એમબીબીએસની 14,000થી ઓછી બેઠકો હતી. આજે આ સંખ્યા વધીને અંદાજે 32,000 થઈ ગઈ છે, જેના કારણે 32,000 ઓબીસી વિદ્યાર્થીઓ ડૉક્ટર બની શક્યા છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લાં 10 વર્ષમાં દર અઠવાડિયે નવી યુનિવર્સિટીની સ્થાપના થઈ છે, દરરોજ નવી આઇટીઆઇ ખોલવામાં આવી છે અને દર બે દિવસે નવી કોલેજનું ઉદઘાટન કરવામાં આવ્યું છે. તેમણે એસસી, એસટી અને ઓબીસી યુવાનો માટે તકોમાં નોંધપાત્ર વધારો થવા પર ભાર મૂક્યો હતો.

શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, "અમે તમામ યોજનાઓમાં 100 ટકા સંતૃપ્તિ સુનિશ્ચિત કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છીએ, જેથી કોઈ પણ લાભાર્થી બાકી ન રહી જાય." તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે દરેક વ્યક્તિ કે જે લાભો માટે હકદાર છે તેણે તે પ્રાપ્ત કરવી જોઈએ, જૂના મોડેલને નકારી કાઢવું જોઈએ જ્યાં ફક્ત થોડા જ લોકોની તરફેણ કરવામાં આવે છે. પ્રધાનમંત્રીએ તુષ્ટિકરણની રાજનીતિની ટીકા કરી હતી અને જણાવ્યું હતું કે, વિકસિત ભારતનું નિર્માણ કરવા માટે દેશે તુષ્ટિકરણથી દૂર સંતોષના માર્ગે જવું પડશે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સમાજનાં દરેક વર્ગને કોઈ પણ પ્રકારનાં ભેદભાવ વિના તેમનો હક મળવો જોઈએ. તેમના મતે, 100% સંતૃપ્તિ પ્રાપ્ત કરવી એટલે સાચો સામાજિક ન્યાય, બિનસાંપ્રદાયિકતા અને બંધારણ પ્રત્યે આદર.

બંધારણનો જુસ્સો તમામ માટે શ્રેષ્ઠ સ્વાસ્થ્ય સુનિશ્ચિત કરવાનો છે એ વાત પર ભાર મૂકીને શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, આજે કેન્સર દિવસ છે અને અત્યારે સ્વાસ્થ્યની વિસ્તૃત ચર્ચા દેશ અને દુનિયામાં થઈ રહી છે. તેમણે ટિપ્પણી કરી હતી કે, રાજકીય સ્વાર્થથી પ્રેરિત કેટલીક વ્યક્તિઓ ગરીબો અને વૃદ્ધોને હેલ્થકેર સેવાઓ પ્રદાન કરવામાં અવરોધ ઊભો કરે છે. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, વિશેષ ખાનગી હોસ્પિટલો સહિત 30,000 હોસ્પિટલો આયુષ્માન ભારત યોજના સાથે જોડાયેલી છે, જે આયુષ્માન કાર્ડધારકોને નિઃશુલ્ક સારવાર પ્રદાન કરે છે. જો કે, કેટલાક રાજકીય પક્ષોએ તેમની સંકુચિત માનસિકતા અને ખામીયુક્ત નીતિઓને કારણે, ગરીબો માટે આ હોસ્પિટલોના દરવાજા બંધ કરી દીધા છે, જે કેન્સરના દર્દીઓને અસર કરે છે. આયુષમાન યોજના હેઠળ કેન્સરની સમયસર સારવાર શરૂ થઈ હોવાનું જણાવનારા પબ્લિક હેલ્થ જર્નલ લેન્સેટના તાજેતરના અભ્યાસને ટાંકીને શ્રી મોદીએ કેન્સરની ચકાસણી અને સારવારમાં સરકારની ગંભીરતા પર ભાર મૂક્યો હતો અને જણાવ્યું હતું કે, વહેલાસર નિદાન અને સારવારથી કેન્સરનાં દર્દીઓને બચાવી શકાય છે. લેન્સેટે ભારતમાં આ દિશામાં થયેલી નોંધપાત્ર પ્રગતિની નોંધ લઈને આયુષ્માન યોજનાને શ્રેય આપ્યો હતો.

કેન્સરની દવાઓને વધારે વાજબી બનાવવા માટે આ બજેટમાં લેવામાં આવેલા મહત્ત્વપૂર્ણ પગલાંનો ઉલ્લેખ કરીને શ્રી મોદીએ ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, આ મહત્ત્વપૂર્ણ નિર્ણય છે, જે કેન્સરનાં દર્દીઓને, ખાસ કરીને કેન્સરનાં દિવસોમાં લાભાન્વિત કરશે. તેમણે તમામ માનનીય સાંસદોને આ લાભનો ઉપયોગ તેમના મત વિસ્તારના દર્દીઓ માટે કરવા વિનંતી કરી. તેમણે હોસ્પિટલોની મર્યાદિત સંખ્યાને કારણે દર્દીઓ સામે આવતા પડકારોની નોંધ લીધી હતી અને 200 ડે કેર સેન્ટર્સ સ્થાપવાના નિર્ણયની જાહેરાત કરી હતી. આ કેન્દ્રો દર્દીઓ અને તેમના પરિવારો બંનેને નોંધપાત્ર રાહત પ્રદાન કરશે.

રાષ્ટ્રપતિના ભાષણ દરમિયાન સંબોધિત વિદેશ નીતિ પરની ચર્ચાઓનો ઉલ્લેખ કરતા પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, કેટલીક વ્યક્તિઓને પરિપક્વ દેખાવા માટે વિદેશ નીતિ પર બોલવાની જરૂરિયાત લાગે છે, પછી ભલે તે દેશને નુકસાન પહોંચાડે. તેમણે સૂચન કર્યું હતું કે વિદેશ નીતિમાં ખરેખર રસ ધરાવતા લોકોએ વિદેશ નીતિના જાણીતા વિદ્વાનનું પુસ્તક "જેએફકેની ભુલાઈ ગયેલી કટોકટી" વાંચવી જોઈએ. આ પુસ્તકમાં ભારતના પ્રથમ વડા પ્રધાન પંડિત જવાહરલાલ નેહરુ અને તે સમયના અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ જ્હોન એફ કેનેડી વચ્ચે પડકારજનક સમયમાં મહત્વપૂર્ણ ઘટનાઓ અને ચર્ચાઓની વિગતો આપવામાં આવી છે.

પ્રધાનમંત્રીએ પોતાનાં સંબોધન પછી ગરીબ પરિવારની એક મહિલા રાષ્ટ્રપતિ પ્રત્યે દાખવવામાં આવેલા અનાદર પર નિરાશા વ્યક્ત કરી હતી. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તેઓ રાજકીય હતાશાને સમજે છે, પણ તેમણે રાષ્ટ્રપતિ પ્રત્યે આ પ્રકારના અનાદર પાછળનાં કારણો સામે સવાલ ઉઠાવ્યા હતા. ભારત મહિલા-સંચાલિત વિકાસનાં મંત્રને સ્વીકારીને, પ્રતિકૂળ માનસિકતાઓને પાછળ રાખીને આગળ વધી રહ્યું છે એ બાબતનો ઉલ્લેખ કરીને શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, જો અડધી વસતિ ધરાવતી મહિલાઓને સંપૂર્ણ તકો આપવામાં આવે, તો ભારત બમણી ઝડપે પ્રગતિ કરી શકે છે. આ ક્ષેત્રમાં ૨૫ વર્ષ કામ કર્યા પછી જ તેમની પ્રતીતિ મજબૂત થઈ છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લાં 10 વર્ષમાં 10 કરોડ મહિલાઓ, મુખ્યત્વે હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલી અને ગ્રામીણ પૃષ્ઠભૂમિમાંથી આવે છે, તેઓ સ્વ-સહાય જૂથો (એસએચજી)માં સામેલ થઈ છે. આ સ્ત્રીઓની ક્ષમતાઓમાં વધારો થયો છે, તેમનો સામાજિક દરજ્જો સુધર્યો છે, અને સરકારે તેમનું કાર્ય આગળ ધપાવવામાં મદદ કરવા માટે તેમની સહાયમાં ₹20 લાખ સુધીનો વધારો કર્યો છે. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, આ પ્રયાસોની ગ્રામીણ અર્થતંત્ર પર અત્યંત સકારાત્મક અસર થઈ છે.

રાષ્ટ્રપતિના સંબોધનમાં લખપતિ દીદી અભિયાનની ચર્ચા પર પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, ત્રીજી વખત નવી સરકારની રચના થઈ ત્યારથી અત્યાર સુધીમાં 50 લાખથી વધારે લખપતિ દીદીઓની નોંધણી થઈ છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, આ પહેલની શરૂઆતથી અત્યાર સુધીમાં આશરે 1.25 કરોડ મહિલાઓ લખપતિ દીદી બની છે અને તેનો લક્ષ્યાંક આર્થિક કાર્યક્રમો મારફતે ત્રણ કરોડ મહિલા લખપતિ દીદીઓને બનાવવાનો છે. પ્રધાનમંત્રીએ ગામડાઓમાં નોંધપાત્ર મનોવૈજ્ઞાનિક પરિવર્તનની નોંધ લીધી હતી, જ્યાં નમો ડ્રોન દીદી તરીકે ઓળખાતી મહિલાઓ ડ્રોનનું સંચાલન કરતી હતી, જેણે સમુદાયની મહિલાઓ પ્રત્યેની દ્રષ્ટિ બદલી છે. આ ડ્રોન દીદીઓ ખેતરોમાં કામ કરીને લાખો રૂપિયાની કમાણી કરી રહ્યા છે. તેમણે મહિલા સશક્તિકરણમાં મુદ્રા યોજનાની ભૂમિકા પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જેમાં કરોડો મહિલાઓએ પ્રથમ વખત ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કર્યો હતો અને ઉદ્યોગસાહસિકતાની ભૂમિકા ભજવી હતી.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, પરિવારોને પ્રદાન કરવામાં આવેલા 4 કરોડ ઘરોમાંથી આશરે 75 ટકા મકાનો મહિલાઓનાં નામે નોંધાયેલાં છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, "આ પરિવર્તનથી 21મી સદીનાં મજબૂત અને સશક્ત ભારતનો પાયો નંખાયો છે." પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "ગ્રામીણ અર્થતંત્રને મજબૂત કર્યા વિના વિકસિત ભારતનું લક્ષ્ય હાંસલ ન થઈ શકે." તેમણે ગ્રામીણ અર્થતંત્રમાં કૃષિના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો અને નોંધ્યું હતું કે, ખેડૂતો વિકસિત ભારતનો મજબૂત આધારસ્તંભ છે. છેલ્લા એક દાયકામાં, કૃષિ બજેટમાં 2014 થી દસ ગણો વધારો થયો છે, જે નોંધપાત્ર ઉછાળો દર્શાવે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, વર્ષ 2014 અગાઉ ખેડૂતોને મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો અને જ્યારે યુરિયાની માગ હતી, ત્યારે પોલીસ કાર્યવાહી પણ કરી હતી. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, તેઓએ આખી રાત લાંબી કતારોમાં ઊભા રહેવું પડ્યું હતું અને ખેડૂતો માટે બનાવવામાં આવતું ખાતર ઘણીવાર કાળાબજારોમાં પરિણમતું હતું. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, અત્યારે ખેડૂતોને પર્યાપ્ત માત્રામાં ખાતર મળે છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, કોવિડ-19 કટોકટી દરમિયાન સપ્લાય ચેઇન ખોરવાઇ ગઇ હતી અને વૈશ્વિક કિંમતોમાં વધારો થયો હતો. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, ભારત આયાતી યુરિયા પર નિર્ભર હોવા છતાં ય સરકાર તેનો ખર્ચ ઉઠાવવામાં સફળ રહી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, સરકારને રૂ. 3,000ની કિંમતની યુરિયાની એક થેલી ખેડૂતોને રૂ. 300થી પણ ઓછી કિંમતે પૂરી પાડવામાં આવે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તેમનાં સતત પ્રયાસોથી ખેડૂતો માટે મહત્તમ લાભ સુનિશ્ચિત થાય છે.

શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, "છેલ્લાં 10 વર્ષમાં ખેડૂતોને પરવડે તેવા ખાતરની ચોકસાઈ  કરવા માટે રૂ. 12 લાખ કરોડનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો છે અને પ્રધાનમંત્રી કિસાન સન્માન નિધિ મારફતે આશરે રૂ. 3.5 લાખ કરોડ સીધા જ ખેડૂતોના ખાતામાં હસ્તાંતરિત કરવામાં આવ્યા છે." તેમણે એમએસપીમાં રેકોર્ડ વધારા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લાં એક દાયકામાં ખરીદી ત્રણ ગણી વધી છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, ખેડૂતોની લોન વધારે સુલભ અને વાજબી બનાવવામાં આવી છે, જેમાં ધિરાણની રકમમાં ત્રણ ગણો વધારો થયો છે. શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, કુદરતી આપત્તિઓ દરમિયાન અગાઉ ખેડૂતોને પોતાનું રક્ષણ કરવાનું બાકી હતું, પણ પ્રધાનમંત્રી ફસલ બીમા યોજના હેઠળ ખેડૂતોને રૂ. 2 લાખ કરોડનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું છે. તેમણે ડૉ. બાબાસાહેબ આંબેડકરના જળ પ્રબંધન માટે વિસ્તૃત અને સમાવેશી દ્રષ્ટિકોણનો ઉલ્લેખ કરતા છેલ્લા એક દાયકામાં સિંચાઈમાં લેવામાં આવેલા અભૂતપૂર્વ પગલાઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, ખેડૂતોનાં ખેતરો સુધી પાણી પહોંચે એ સુનિશ્ચિત કરવા માટે દાયકાઓથી વિલંબિત 100થી વધારે મુખ્ય સિંચાઈ યોજનાઓ પૂર્ણ થઈ છે. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, ડૉ. આંબેડકરે નદીને જોડવાની હિમાયત કરી હતી, આ એક એવું વિઝન હતું, જે વર્ષો સુધી અધૂરું રહ્યું હતું. આજે કેન-બેતવા લિન્ક પ્રોજેક્ટ અને પાર્વતી-કાલિસિંધ-ચંબલ લિન્ક પ્રોજેક્ટ જેવા પ્રોજેક્ટ શરૂ થઈ ગયા છે. તેમણે આ જ પ્રકારની નદીઓને જોડવાની પહેલ સાથે ગુજરાતમાં પોતાના સફળ અનુભવને પણ વહેંચ્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "દરેક ભારતીયે વિશ્વભરમાં ડાઇનિંગ ટેબલ પર મેડ ઇન ઇન્ડિયા ફૂડ પેકેટ્સ જોવાનું સપનું જોવું જોઈએ." તેમણે આનંદ વ્યક્ત કર્યો હતો કે ભારતીય ચા અને કોફી હવે વૈશ્વિક સ્તરે લોકપ્રિયતા મેળવી રહ્યા છે અને હળદરમાં કોવિડ પછીના સમયગાળા પછીની માંગમાં વધારો જોવા મળ્યો છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, આગામી સમયમાં ભારતીય પ્રોસેસ્ડ સીફૂડ અને બિહારનું મખાના પણ દુનિયાભરમાં પોતાનું સ્થાન બનાવશે. પ્રધાનમંત્રીએ એ બાબત પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે, શ્રી અન્ના તરીકે ઓળખાતી ભારતની બાજરી આંતરરાષ્ટ્રીય બજારોમાં ભારતની પ્રતિષ્ઠા વધારશે.

વિકસિત ભારત માટે ભવિષ્ય માટે તૈયાર શહેરોનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂકીને શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, દેશમાં ઝડપથી શહેરીકરણ થઈ રહ્યું છે, જેને એક પડકારને બદલે એક તક તરીકે જોવું જોઈએ. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, માળખાગત સુવિધાનાં વિસ્તરણથી તકોનું સર્જન થાય છે, કારણ કે જોડાણ વધવાથી શક્યતાઓ વધે છે. પ્રધાનમંત્રીએ દિલ્હી અને ઉત્તરપ્રદેશને જોડતી પ્રથમ નમો રેલનાં ઉદઘાટનનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો તથા તેનાં પર પ્રવાસ કરવાનો અનુભવ વ્યક્ત કર્યો હતો. તેમણે આ પ્રકારનાં જોડાણ અને માળખાગત સુવિધા માટે ભાર મૂક્યો હતો, જેથી ભારતનાં તમામ મુખ્ય શહેરો સુધી પહોંચી શકાય, જે દેશની ભવિષ્યની દિશાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, દિલ્હીનું મેટ્રો રેલ નેટવર્ક બમણું થઈ ગયું છે અને હવે મેટ્રોનું નેટવર્ક ટાયર-2 અને ટિઅર-3 શહેરોમાં વિસ્તરી રહ્યું છે. પ્રધાનમંત્રીએ ગર્વભેર જણાવ્યું હતું કે, ભારતનું મેટ્રો નેટવર્ક 1,000 કિલોમીટરને પાર કરી ગયું છે અને હાલમાં વધારાનાં 1,000 કિલોમીટરનાં વિકાસ હેઠળ છે, જે ઝડપી પ્રગતિદર્શાવે છે. તેમણે પ્રદૂષણ ઘટાડવા માટે ભારત સરકાર દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલી કેટલીક પહેલો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જેમાં દેશભરમાં 12,000 ઇલેક્ટ્રિક બસો શરૂ કરવાનો સમાવેશ થાય છે, જે દિલ્હીને પણ નોંધપાત્ર સેવા પ્રદાન કરે છે.

મોટાં શહેરોમાં ગિગ ઇકોનોમીનાં વિસ્તરણનો ઉલ્લેખ કરીને, લાખો યુવાનો જોડાયા છે, જેનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ ઇ-શ્રમ પોર્ટલ પર ગિગ કામદારોની નોંધણી કરવાની અને ખરાઈ કરવા પર આઇડી કાર્ડની જોગવાઈ કરવાની જાહેરાત કરી હતી. તેમણે એમ પણ જણાવ્યું હતું કે, ગિગ કામદારોને આયુષ્માન યોજનાનો લાભ મળશે, જેથી તેઓ સ્વાસ્થ્ય સેવાઓની સુલભતા સુનિશ્ચિત કરે છે. તેમણે અંદાજ લગાવ્યો હતો કે, અત્યારે દેશમાં આશરે એક કરોડ ગિગ કામદારો છે અને તેમણે આ ક્ષેત્રને ટેકો આપવા માટે સરકારનાં સતત પ્રયાસો પર ભાર મૂક્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રીએ એમએસએમઇ ક્ષેત્ર દ્વારા પ્રસ્તુત રોજગારીની નોંધપાત્ર તકો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને રોજગારીની સંભવિતતા પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, લઘુ ઉદ્યોગો આત્મનિર્ભર ભારતનું પ્રતીક છે અને દેશનાં અર્થતંત્રમાં નોંધપાત્ર પ્રદાન કરે છે. સરકારની નીતિ એમએસએમઇ માટે સરળતા, અનુકૂળતા અને સમર્થન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે, જેમાં ઉત્પાદન ક્ષેત્રને વેગ આપવા અને કૌશલ્ય વિકાસ દ્વારા યુવાનો માટે રોજગારીનું સર્જન કરવા મિશન મેન્યુફેક્ચરિંગ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.

એમએસએમઇ ક્ષેત્રને સુધારવા માટે કેટલીક પહેલો હાથ ધરવામાં આવી હોવાનો ઉલ્લેખ કરીને શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, એમએસએમઇ માપદંડો વર્ષ 2006માં સ્થાપિત થયાં હતાં, જેમાં છેલ્લાં દાયકામાં બે વખત સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં વર્ષ 2020માં અને આ બજેટમાં નોંધપાત્ર સુધારો થયો છે. તેમણે એમએસએમઇને પ્રદાન કરવામાં આવતી નાણાકીય સહાય, ઔપચારિક નાણાકીય સંસાધનોના પડકારને પહોંચી વળવા અને કોવિડ કટોકટી દરમિયાન એમએસએમઇ ક્ષેત્રને આપવામાં આવતી વિશેષ સહાય પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ રમકડા અને કાપડ ક્ષેત્ર જેવા ઉદ્યોગો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા, રોકડ પ્રવાહને સુનિશ્ચિત કરવા અને કોલેટરલ વિના લોન પ્રદાન કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું હતું, જેના પરિણામે રોજગારીનું સર્જન અને રોજગાર સુરક્ષામાં પરિણમ્યું હતું. તેમણે લઘુ ઉદ્યોગોની વ્યાવસાયિક કામગીરીને સરળ બનાવવા માટે કસ્ટમાઇઝ્ડ ક્રેડિટ કાર્ડ અને ક્રેડિટ ગેરંટી કવરેજની રજૂઆતનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે ગર્વભેર જણાવ્યું હતું કે, વર્ષ 2014 અગાઉ ભારતે રમકડાંની આયાત કરી હતી, પણ અત્યારે ભારતીય રમકડાંના ઉત્પાદકો વિશ્વભરમાં રમકડાંની નિકાસ કરી રહ્યાં છે, જેમાં આયાતમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે અને નિકાસમાં 239 ટકાનો વધારો થયો છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, એમએસએમઇ દ્વારા સંચાલિત વિવિધ ક્ષેત્રોને વૈશ્વિક સ્તરે માન્યતા મળી રહી છે, જેમાં મેડ ઇન ઇન્ડિયા ઉત્પાદનો જેવા કે કપડાં, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઇલેક્ટ્રિકલ ગૂડ્ઝ અન્ય દેશોમાં દૈનિક જીવનનો હિસ્સો બની રહ્યાં છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, વિકસિત ભારતનું સ્વપ્ન માત્ર સરકારનું સ્વપ્ન નથી, પણ 140 કરોડ ભારતીયોનું સ્વપ્ન છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ભારત મહાન આત્મવિશ્વાસ સાથે આગળ વધી રહ્યું છે તથા તેમણે દરેકને આ સ્વપ્નને સાકાર કરવામાં પોતાની ઊર્જાનો ફાળો આપવા અપીલ કરી હતી. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, 20-25 વર્ષની અંદર દેશોનો વિકાસ થયો હોય એવા વૈશ્વિક ઉદાહરણો છે અને ભારત તેના વસતિવિષયક લાભ, લોકશાહી અને માગ સાથે વર્ષ 2047 સુધીમાં આ સિદ્ધિ હાંસલ કરી શકશે, જ્યારે ભારત આઝાદીનાં 100 વર્ષની ઉજવણી કરશે.

પ્રધાનમંત્રીએ આગામી ઘણાં વર્ષો સુધી એક આધુનિક, સક્ષમ અને વિકસિત ભારતનું નિર્માણ કરવા માટે કટિબદ્ધ રહેવા અને વધારે લક્ષ્યાંકો હાંસલ કરવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે તમામ રાજકીય પક્ષો, નેતાઓ અને નાગરિકોને સર્વોપરી રાષ્ટ્રને પ્રાથમિકતા આપવા અને વિકસિત ભારતના સ્વપ્ન માટે સાથે મળીને કામ કરવા હાકલ કરી હતી. પોતાના સંબોધનના સમાપનમાં પ્રધાનમંત્રીએ આભાર વ્યક્ત કર્યો હતો અને સંબોધન માટે રાષ્ટ્રપતિનો આભાર માન્યો હતો તથા ગૃહના સભ્યોની પ્રશંસા કરી હતી.

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com